2011'de Tıpta yaşanan ilerlemeler umut veren gelişmeler

Bir yılı daha devirmek üzereyiz. Teknolojideki ve tıptaki yenilikler ara vermeden son hızla ilerlemeye devam ediyor.

Geçtiğimiz yıl içinde de göğüs kanseri tümörlerinin saniyeler içinde öldürülebileceğinin keşfinden potansiyel yeni Alzheimer aşısına kadar birçok gelişme yaşandı.

işte sağlık alanında yaşanan yenilikler:

1:Kök hücre nakli otizm ve Parkinson hastalığı için yeni bir umut: Kök hücre naklini içeren yeni bir araştırma hem otizm hem de Parkinson hastalığı için umut vaat ediyor. Harvard Üniversitesi'nde yapılan araştırmada fareler üzerinde başarılı olundu. Bilim adamları fare embriyolarındaki sağlıklı kök hücreleri yetişkin farelerin beynine nakletti.

2:Yeni cihaz göğüs kanserini saniyeler içinde tespit ediyor: İngiliz bilim adamları, kanseri tespit etmek için yeni bir göğüs görüntüleme sistemi geliştirdi. Radyo dalgalarını kullanan bu sistem geleneksel mamogram cihazından daha güvenilir, ucuz ve daha az acı verici. Her yaş grubundaki kadın için kullanılıyor.

3:Bilim adamları, fıstık alerjisi için yeni bir tedavi mi buldular? Northwestern Üniversitesi'nde görevli bilim adamları, yerfıstığına karşı bağışıklık sistemi toleransı oluşturarak fıstık alerjisi için potansiyel bir tedavi geliştirmeye bir adım daha yaklaştılar.

4:Yeni test kalp krizini ve felci önceden tahmin edebiliyor: Bilim adamları kalp krizine ve felce yol açan 5 yeni gen keşfettiler. Queen Mary Üniversitesi'nde görevli araştırmacılar 25 bin katılımcının kan basıncı ölçümlerini araştırdıktan sonra kalp krizini ve felci tetikleyen genetik varyasyonlar buldular.

5:Bilim adamları bizi uyandıran enzimi keşfettikten sonra uykusuzluğun tedavisine bir adım daha yaklaştılar: Bilim adamlarının uykunuzu bölen kimyasal tetikleyiciyi bulduktan sonra artık uykusuz geceler son bulacak. Boston Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, vücudumuzda çok az miktara kalsiyum kinaz enzimi olduğunda beynin uyuklamasını sağladığını keşfettiler.

6:Göğüs kanseri tümörlerini kaynatmak onları dakikalar içinde öldürür: Araştırmacılar, göğüs kanseri için yeni bir tedavi ile göğüsteki tümörlerin dakikalar içinde kaynatılarak öldürülebileceğini keşfettiler. Bunun için tümörleri yakan, kaynatan bir elektrik akımı kullanılacak.

7:Gastrik pil beyni vücudun tok olduğuna inandırarak obeziteyle savaşacak: Beyni midenin tok olduğuna inandıracak mide implantı, obeziteyle savaşmaya yardım edecek ileri teknoloji bir cihaz.

8:Kısırlık çubuğu kadınlarda kısırlığı veya düşüğü tedavi edecek: Imperial College London'da görevli bilim adamları kadınların kısırlık ve düşük gibi problemlerini tedavi etmeye yardım eden kısırlık çubuğu keşfettiler.

9:Alzheimer aşısı hastalığın gelişmesini önleyebilir: Bilim adamları Alzheimer aşısının hastalığın daha gelişmeden önleyebileceğini umuyorlar. Washington'daki Georgetown Üniversitesi'nde görevli araştırmacılar, aşının hastalığın çok erken aşamalarında yapılması halinde hastalığın potansiyel olarak önlenebileceğini tespit ettiler.

10:ABD'nin Boston kentinde elleri ve ayakları olmayan bir yetişkine çift el nakli yapıldı.
Yaklaşık 40 kişilik bir ekibin katıldığı 12 saatlik ameliyatla yeni ellerine kavuşan 65 yaşındaki Richard Mangino, yaptığı basın toplantısında mutluluğunu dile getirerek, artık kahve hazırlamak ya da giyinmek gibi günlük işleri yapmanın kendisi için bir ''mucize'' olmayacağını söyledi. El ve yüz naklinde büyük ilerleme kaydedildi.

11:İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi'nde, ilaç ve cerrahi girişimle kontrol altına alınamayan göz tansiyonu için özel bir implant geliştirildi.
Yeni yöntemde gözün içinde basınç yaratan sıvı, mikro tüp aracılığıyla boşaltılıyor.Göz tansiyonu, bir başka deyişle glokom, körlüğe neden olan bir hastalık. Bu geliştirilen implat sayesinde göz sorununa dur denilebilecek.

12:Tansiyon hastalarını sevindiren gelişme Dünyada iki yıldır deneme amaçlı kullanılan ve Türkiye'de uygulanan beşinci vaka olan Renal Denevrasyon uygulaması ile artık tansiyon ilaçları tarihe karışacak gibi görünüyor. Uzm.Dr. Birol Say, sebebi belirlenemeyen yüksek tansiyon şikayeti çeken bir hastasını, böbreklerindeki adrenalin salımı yapan kılcal damarları özel bir yöntemle yakarak, hastasının tansiyonunu 24 saatte 22/24'lerden ilaçsız olarak 12/8'e indirmeyi başardı.

13:Erkeklerde en sık rastlanılan kanser türü prostat. Bütün kanser türlerinde olduğu gibi erken ve doğru teşhis tedavi açısından büyük önem taşıyor. İngiliz bilim insanlarından gelen bir haber şimdi erken ve kolay teşhis noktasında umut ışığı oldu. Zira İngiliz ekip, artık basit bir idrar testiyle prostat kanserinin teşhis edilebileceğini öne sürüyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre dünya ölçeğinde yaklaşık 260 bin erkek her yıl bu nedenle hayatını kaybediyor.

14:Bilim adamları, bağışıklık sistemini sık görülen akciğer kanseri türüne karşı saldırıya geçmesi için harekete geçiren aşının ümit vaat ettiğini açıkladı.Lancet Onkoloji Enstitüsü'nde 148 hasta üzerinde yapılan testler, aşının kemoterapi ile birlikte kullanıldığında kanserin ilerleyişini yavaşlattığını gösterdi.Benzeri bir deney de "kanserli" protein üretmesi için genetik değişime uğratılmış bir virüsten elde edilen TG4010 adlı aşının kullanıldığı Strasbourg Üniversitesi'nde yapıldı.

Tıpta, yılın umut veren buluşları

Kök hücre tedavisi

Önümüzdeki senelerde kök hücre tedavisinin adını daha çok duyacağız. Bunlar, vücudumuzda bütün dokuları ve organları oluşturan ana hücrelerdir. Henüz farklılaşmamış olan kök hücreler sınırsız bölünebilme ve kendini yenileme, organ ve dokulara dönüşebilme kabiliyetine sahiptir. Bu özellikleri ile kanser, alzheimer, diyabet, romatizma, kalp yetersizliği başta olmak üzere birçok hastalığın tedavileri de kökten değişecektir. Bozulan doku ve organlarımız da organ nakline gerek kalmadan kök hücre tedavisiyle yenilenebilecektir.

Gen tedavisi

Gen tedavisinin temel amacı, hücrelerin hastalığa yol açan eksik ya da kusurlu genleri yerine sağlıklı kopyalarının hücreye yerleştirilmesidir. Hastalıkları tedavi etme ya da fiziksel etkilerini azaltmak amacıyla hastanın vücuduna genetik materyalin sokulması, tıp tarihinde bir devrim olmuştur. İlk başlarda genetik hastalıkların tedavisi amacıyla planlanan gen tedavisiyle kanser, AIDS başta olmak üzere pek çok başka hastalığın tedavisi de mümkün olabilecektir.

Biyolojik ilaçlar

Vücudun tabii bağışıklık sisteminin hastalıkların tedavisi için kullanılması esasına dayanan bir yöntemdir. Bu amaçla vücutta kanser ve enfeksiyonlara karşı normalde çok az üretilen bazı maddeler laboratuvar ortamında çok fazla miktarda yapılarak romatoit artirit, kanser gibi bazı hastalıklarda kullanılmaya başlanmıştır. Monoklonal antikorlar, interlökin ve koloni uyaran faktörler bunların başlıcalarıdır.

Robotik cerrahi

Tüm dünyada kullanımı hızla artan robotik cerrahi sayesinde, sadece 1-2 santimlik çok küçük kesilerden karın boşluğuna girilerek en karmaşık ameliyatlar bile büyük bir hassasiyet ve kontrolle, ağrı ve büyük kesiye bağlı tüm diğer riskler ortadan kaldırılarak yapılabiliyor. Robotik ameliyatlar ülkemizde de kadın hastalıkları, üroloji, kalp ve genel cerrahide giderek yaygın olarak ve başarıyla uygulanıyor.

Radyocerrahi

Radyocerrahi veya siber bıçak adı verilen yöntemle uzun bir iyileşme dönemi gerektiren kanser ameliyatları yerine, kanserli tümörü dışarıdan güçlü radyasyon uygulayarak yok etmek mümkün oluyor.

Ameliyat edilemeyen veya ameliyatla ulaşılamayacak bölgede yer alan tümörlerde dijital x-ışınlarıyla kanserli tümör hedef alınıyor ve çevre dokulara zarar verilmiyor. İşlemin narkoza gerek kalmadan yapılması ve radyoterapiye göre daha kısa olması gibi üstünlükleri de var.

Radyocerrahi, özellikle boyun ve baş bölgesindeki tümörlerde, ameliyatın taşıdığı risklerden kaçınmak için kullanılıyor ancak vücudun herhangi bir yerindeki tümörü yok etmede de işe yarıyor.

Umut veren aşılar

Her sene milyonlarca insana bulaşan sıtma hastalığına karşı geliştirilen aşı ile yapılan ilk denemeler umut verdi. Bu aynı zamanda bir parazit hastalığına karşı hazırlanan ilk aşı olma özelliğini de taşıyor. Aşının 5 ila 17 aylık çocukları sıtmaya karşı korumada yüzde 56, ağır hastalık tablosunu önlemede yüzde 47 oranında başarılı olduğu gösterildi. Henüz deneme safhasında olan aşının etkisinin ne kadar süreceği ve riskleri henüz tam olarak bilinmiyor.

Glioblastoma adı verilen beyin kanserine karşı geliştirilen aşıdan da ilk çalışmalarda başarılı neticeler elde edildi. AIDS hastalığı için insanlar üzerinde önümüzdeki seneden itibaren denenecek olan bir aşı var. Giderek çoğalan ve 21. yüzyılın hastalığı da denilen 'alzheimer'ın ilerlemesini durdurabilecek ve beyne yaptığı olumsuz etkilerde iyileşme sağlayabilecek bir aşının iki yıl içinde piyasada olması bekleniyor.

AIDS tedavisi

AIDS tedavisinde kullanılan ve hastaların vücudunda bulunan virüslerin sayısını azaltan ilaçların HIV virüslerinin başkalarına geçmesini de azaltabileceği gösterildi. İlaçların koruyuculuğu araştırmaların birinde yüzde 73, diğerinde yüzde 63 olarak bulundu. Bu tedavi, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki AIDS epidemisinin kontrolü için büyük önem taşıyor.

Kanserler, nefes testiyle teşhis edilebilecek

Köpeklerin çok gelişmiş koku alma özellikleri sayesinde akciğer, mesane ve deri kanserlerinin teşhis edilebileceği belirlendi. Kanserli dokulardan kaynaklanan ve insan burnunun hissetmediği etan, formaldehit ve asit aldehitler gibi uçucu organik bileşikler köpekler tarafından fark edilebiliyor. Bu maddelerin lazer teknolojisi ile ölçülmesiyle birçok kanserin biyopsi gibi yöntemlere gerek kalmadan, üstelik erken dönemde teşhis edilmesini sağlamaları mümkün olabilecek.

Alzheimer hastalığının erken teşhisi

Alzheimer hastalarının beyninde bulunan beta-amiloit plakların PET yöntemi ile gösterilmesi hastalığın erken dönemde teşhisini sağlayabilecek. AV-45 olarak bilinen radyoaktif madde damardan verildikten sonra PET görüntüleme yöntemi ile bu maddenin beyinde beta-amiloit plaklara bağlandığı gösterilebiliyor. Bu yöntemle hastalığın teşhisinden başka ilerlemesi ve ilaç etkinliklerinin belirlenmesi de mümkün olabilecek.

Uzun yaşamanın kan bulgusu

Katepsin S adı verilen bir enzimin ölçülmesiyle kalp hastalıkları ve kanserden ölüm ihtimalleri yüksek olan kişiler belirlenebilecek. Proteinlerin parçalanmasını sağlayan bir enzim olan katepsini bloke eden ilaçların geliştirilmesiyle de insanların daha uzun süre yaşayabilecekleri umuluyor.

Dirençli hipertansiyon tedavisinde yeni yöntem

Bazı hastalarda çok etkili ilaçlara rağmen kontrol altına alınamayan hipertansiyon renal denervasyon adı verilen bir yöntemle tedavi edilebiliyor. Bu yöntemle böbreklerden beyine uyarı taşıyan sempatik sinirlerin harap edilmesiyle kan basıncını normal seviyelere indiriyor. Renal denervasyon hipertansiyondan başka kronik böbrek hastalıkları, ensülin direnci ve kalp yetersizliğinin tedavisinde de işe yarayabilecek.