F
Fırtına
Guest
1- Giriş;
5510 sayılı Kanunun 50-51 ve 52. maddelerinde İsteğe bağlı sigorta ve şartları, başlangıcı, sona ermesi, primleri ve ödenmesine ilişkin hükümler yer almaktadır.
İsteğe bağlı sigorta; kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına (5510 Sayılı kanunun 3. maddesinde belirtilen, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarını ifade eder.) ve genel sağlık sigortasına tabi olmalarını sağlayan bir sigorta türüdür. Güncel mevzuata göre isteğe bağlı sigorta ve süreçleri makalemizin konusunu oluşturmaktadır.
2- İsteğe Bağlı Sigortalı olmanın Şartları;
İsteğe bağlı sigortalı olmak için, Türkiye'de ikamet eden (Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunanlardan Türkiye'de ikamet şartı aranmaz.) ve Türkiye'de ikamet etmekte iken uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ile ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından;
a) 18 yasını doldurmuş olmak,
b) 5510 Sayılı Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya Kanunun 4-a (SSK) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,
c) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,
ç) İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesiyle Kuruma başvuruda bulunmak,
Şartları aranmaktadır.
Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular, 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilerin tabi olduğu sigortalılık halleri isteğe bağlı sigorta için engel teşkil etmemektedir.
3- İsteğe Bağlı Sigortalılık Başvurusu;
İsteğe bağlı sigortaya ilk defa bildirim işlemi, isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinin, başvuru sahibinin ikametini görev bölgesi içine alan SGK il müdürlüğü/SGK merkezine verilmesi ile gerçekleşir. Tekrar isteğe bağlı sigortalılık başvurusunda bulunacaklar ise talep dilekçesi ile SGK il müdürlüğü/SGK merkezine başvururlar. (Türkiye'de ikamet etmekteyken sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından isteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunanların isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinde beyan etmiş oldukları Türkiye'deki adresi ikamet adresi olarak esas alınır.)
4- İsteğe Bağlı Sigortalılığın Başlangıcı;
İsteğe bağlı sigortalılık, isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesinin veya talep dilekçesinin Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren baslar. Adi posta veya kargo ile gönderilen veya Kuruma doğrudan verilen bildirgenin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarih, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi olarak gönderilenlerde ise postaya verildiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilmektedir.
Örnek vermek gerekirse;
* 01.09.2011 tarihinde giriş bildirgesini ve ya talep dilekçesini Sosyal Güvenlik Kurumuna elden getirip teslim eden kişinin sigortalılığı 02.09.2011 tarihinde,
* 01.09.2011 tarihinde giriş bildirgesini ve ya talep dilekçesini taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi olarak gönderen bir kişinin sigortalılığı 02.09.2011 tarihinde,
* 01.09.2011 tarihinde, giriş bildirgesini ve ya talep dilekçesini, Adi posta veya kargo ile gönderilmesi ve gönderilen postanın/kargonun, 10.09.2011 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumu'na ulaşması halinde bu kişinin sigortalılığı 11.09.2011 tarihinde başlayacaktır.
İsteğe bağlı sigortalılığın başladığı tarihten itibaren, aynı zamanda 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesine göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin isteğe bağlı sigortalılıkları, 5510 sayılı Kanuna tabi sigortalılıklarının sona erdiği tarihi takip eden günden başlatılır. Bunların zorunlu sigortalılıkla çakışan sürede isteğe bağlı sigorta primi ödenmişse, bu süreye ilişkin ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri talepleri halinde ilgililere iade veya doğacak borçlarına mahsup edilir.
Ay içerisinde 30 günden az çalışan veya 5510 Sayılı Kanunun 80 inci maddesi uyarınca prim ödeme gün sayısı, ay içindeki toplam çalışma saatinin 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanuna göre belirlenen günlük normal çalımsa saatine bölünmesi suretiyle hesaplanan sigortalıların aynı ay içerisinde isteğe bağlı sigorta primi ödemeleri halinde, ödenen primler zorunlu sigortalılığa ilişkin prim ödeme gün sayısına otuz günü geçmemek üzere eklenilmektedir.
5- İsteğe Bağlı sigorta Primleri ve Ödenmesi;
İsteğe bağlı sigorta primi, 5510 sayılı Kanunun 82. maddesinde (5510 sayılı Kanunun 82. maddesinde 'Bu Kanun gereğince alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır'. denilmektedir.) belirtilen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından belirlenen ve yazılı olarak talep edilen aylık kazancın % 32'sidir. Bu primin % 20'si malullük yaşlılık ve ölüm sigortaları, % 12'si de genel sağlık sigortası primidir. Yazılı olarak talepte bulunmayan sigortalıların primleri, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden alınır.
Örnek 1 - Ödemesini prime esas kazanç alt sınır üzerinden seçen bir sigortalı için isteğe bağlı sigorta primi: 837,00TL×2 = 267,84 TL'dir,
Örnek 2 - Ödemesini prime esas kazanç üst sınırı üzerinden seçen bir sigortalı için isteğe bağlı sigorta primi: 837,00TL×6,5×2 = 1.740,96TL'dir,
İsteğe bağlı sigortalılıktaki prime esas kazançlar ile prim ödeme gün sayıları kısa vadeli sigorta uygulamalarında dikkate alınmaz.
İsteğe bağlı sigorta primi, ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenir. Ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmeyen süreler hizmet olarak değerlendirilmez. İsteğe bağlı sigortalılardan, zorunlu sigortalılık nedeniyle prim borcunun bulunması hâlinde, isteğe bağlı sigortaya tabi ödenen primler öncelikle zorunlu sigortalılık nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu'na olan borçlarına mahsup edilir.
6- İsteğe Bağlı Sigortalığın sona ermesi;
İsteğe bağlı sigortalılık;
a) İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, primi ödenmiş son günü takip eden günden,
b) Aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
c) Ölen sigortalının ölüm tarihinden,
İtibaren sona erer.
Ay içerisinde kısmi çalışanlar hariç olmak üzere, yeniden isteğe bağlı sigortaya devam etmek isteyenler hakkında yeniden talep şartı aranır. İsteğe bağlı sigortalılığın ölüm ile sona ermesi halinde sigortalılık; prim borcu bulunmuyorsa ölüm tarihinden, prim borcu varsa borcun hak sahiplerince 5510 Sayılı Kanunun 52'nci maddesi hükümleri saklı kalmak şartıyla 12 ay içinde ödenmesi halinde ölüm tarihinden, prim borcunun 12 ay içinde ödenmemesi veya hak sahiplerinin prim borcunu ödemeden aylık talebi halinde en son primi ödenmiş ayın sonundan itibaren sona erer. İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanlar ile aylık talebinde bulunan sigortalılar 12 aylık prim ödeme süresini beklemeksizin ödedikleri primlere göre hizmet sürelerinin tespitini isteyebilirler.
7- İsteğe Bağlı Sigortalılık Sürelerinin Değerlendirilmesi;
İsteğe bağlı olarak prim ödenmiş süreler 5510 Sayılı Kanunun 4b(Bağ-Kur) statüsünde değerlendirilir.
İsteğe bağlı sigortalı olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsalar dahi, 5510 sayılı Kanununa göre genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve genel sağlık sigortası primini de ödemekle yükümlüdürler.
8- İsteğe bağlı sigortalılığın devam ettiği tarihteki çakışmalar;
İsteğe bağlı sigortalılığı devam ederken 4 üncü maddeye göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin zorunlu sigortalılıkla çakışan isteğe bağlı sigortalılık süreleri iptal edilerek zorunlu sigortalılığın başladığı tarihten bir gün önce sona erdirilecektir. Bu sigortalılardan zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihten itibaren 12 ay içerisinde prim ödemesi olanların isteğe bağlı sigortalılıkları, zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihten bir gün sonra başlatılacaktır. 12 ay içerisinde prim ödememesi nedeniyle isteğe bağlı sigortalılıkları başlatılmayanların yeniden isteğe bağlı sigortalı olmak için yazılı talepte bulunmaları gerekecektir.
9- Sonuç;
İsteğe bağlı sigorta, bir işverene bağlı olarak hizmet akdiyle, kendi nam ve hesabına veya kamu idarelerinde çalışmayan kişiler için, kendi belirledikleri tutarlar üzerinden (2011 yılı için 267,84TL ile 1.740,96TL arasında) ödeyecekleri prim ile malullük, ölüm, yaşlılık ve genel sağlık sigortası hak ve yükümlülüklerinden faydalanmayı amaçlayan bir sigorta türüdür.
506 sayılı Kanunda belirtilen isteğe bağlı sigortalılıkla 5510 sayılı kanunla getirilen isteğe bağlı sigortalılık kavramları arasındaki en önemli fark ise 4-a (SSK) sigortalılık statüsünün 4-b (Bağ-Kur) statüsüne çevrilmesidir.
SGK Rehberi
5510 sayılı Kanunun 50-51 ve 52. maddelerinde İsteğe bağlı sigorta ve şartları, başlangıcı, sona ermesi, primleri ve ödenmesine ilişkin hükümler yer almaktadır.
İsteğe bağlı sigorta; kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına (5510 Sayılı kanunun 3. maddesinde belirtilen, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarını ifade eder.) ve genel sağlık sigortasına tabi olmalarını sağlayan bir sigorta türüdür. Güncel mevzuata göre isteğe bağlı sigorta ve süreçleri makalemizin konusunu oluşturmaktadır.
2- İsteğe Bağlı Sigortalı olmanın Şartları;
İsteğe bağlı sigortalı olmak için, Türkiye'de ikamet eden (Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunanlardan Türkiye'de ikamet şartı aranmaz.) ve Türkiye'de ikamet etmekte iken uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ile ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından;
a) 18 yasını doldurmuş olmak,
b) 5510 Sayılı Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya Kanunun 4-a (SSK) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,
c) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,
ç) İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesiyle Kuruma başvuruda bulunmak,
Şartları aranmaktadır.
Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular, 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilerin tabi olduğu sigortalılık halleri isteğe bağlı sigorta için engel teşkil etmemektedir.
3- İsteğe Bağlı Sigortalılık Başvurusu;
İsteğe bağlı sigortaya ilk defa bildirim işlemi, isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinin, başvuru sahibinin ikametini görev bölgesi içine alan SGK il müdürlüğü/SGK merkezine verilmesi ile gerçekleşir. Tekrar isteğe bağlı sigortalılık başvurusunda bulunacaklar ise talep dilekçesi ile SGK il müdürlüğü/SGK merkezine başvururlar. (Türkiye'de ikamet etmekteyken sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından isteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunanların isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinde beyan etmiş oldukları Türkiye'deki adresi ikamet adresi olarak esas alınır.)
4- İsteğe Bağlı Sigortalılığın Başlangıcı;
İsteğe bağlı sigortalılık, isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesinin veya talep dilekçesinin Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren baslar. Adi posta veya kargo ile gönderilen veya Kuruma doğrudan verilen bildirgenin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarih, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi olarak gönderilenlerde ise postaya verildiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilmektedir.
Örnek vermek gerekirse;
* 01.09.2011 tarihinde giriş bildirgesini ve ya talep dilekçesini Sosyal Güvenlik Kurumuna elden getirip teslim eden kişinin sigortalılığı 02.09.2011 tarihinde,
* 01.09.2011 tarihinde giriş bildirgesini ve ya talep dilekçesini taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi olarak gönderen bir kişinin sigortalılığı 02.09.2011 tarihinde,
* 01.09.2011 tarihinde, giriş bildirgesini ve ya talep dilekçesini, Adi posta veya kargo ile gönderilmesi ve gönderilen postanın/kargonun, 10.09.2011 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumu'na ulaşması halinde bu kişinin sigortalılığı 11.09.2011 tarihinde başlayacaktır.
İsteğe bağlı sigortalılığın başladığı tarihten itibaren, aynı zamanda 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesine göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin isteğe bağlı sigortalılıkları, 5510 sayılı Kanuna tabi sigortalılıklarının sona erdiği tarihi takip eden günden başlatılır. Bunların zorunlu sigortalılıkla çakışan sürede isteğe bağlı sigorta primi ödenmişse, bu süreye ilişkin ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri talepleri halinde ilgililere iade veya doğacak borçlarına mahsup edilir.
Ay içerisinde 30 günden az çalışan veya 5510 Sayılı Kanunun 80 inci maddesi uyarınca prim ödeme gün sayısı, ay içindeki toplam çalışma saatinin 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanuna göre belirlenen günlük normal çalımsa saatine bölünmesi suretiyle hesaplanan sigortalıların aynı ay içerisinde isteğe bağlı sigorta primi ödemeleri halinde, ödenen primler zorunlu sigortalılığa ilişkin prim ödeme gün sayısına otuz günü geçmemek üzere eklenilmektedir.
5- İsteğe Bağlı sigorta Primleri ve Ödenmesi;
İsteğe bağlı sigorta primi, 5510 sayılı Kanunun 82. maddesinde (5510 sayılı Kanunun 82. maddesinde 'Bu Kanun gereğince alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır'. denilmektedir.) belirtilen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından belirlenen ve yazılı olarak talep edilen aylık kazancın % 32'sidir. Bu primin % 20'si malullük yaşlılık ve ölüm sigortaları, % 12'si de genel sağlık sigortası primidir. Yazılı olarak talepte bulunmayan sigortalıların primleri, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden alınır.
Örnek 1 - Ödemesini prime esas kazanç alt sınır üzerinden seçen bir sigortalı için isteğe bağlı sigorta primi: 837,00TL×2 = 267,84 TL'dir,
Örnek 2 - Ödemesini prime esas kazanç üst sınırı üzerinden seçen bir sigortalı için isteğe bağlı sigorta primi: 837,00TL×6,5×2 = 1.740,96TL'dir,
İsteğe bağlı sigortalılıktaki prime esas kazançlar ile prim ödeme gün sayıları kısa vadeli sigorta uygulamalarında dikkate alınmaz.
İsteğe bağlı sigorta primi, ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenir. Ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmeyen süreler hizmet olarak değerlendirilmez. İsteğe bağlı sigortalılardan, zorunlu sigortalılık nedeniyle prim borcunun bulunması hâlinde, isteğe bağlı sigortaya tabi ödenen primler öncelikle zorunlu sigortalılık nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu'na olan borçlarına mahsup edilir.
6- İsteğe Bağlı Sigortalığın sona ermesi;
İsteğe bağlı sigortalılık;
a) İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, primi ödenmiş son günü takip eden günden,
b) Aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
c) Ölen sigortalının ölüm tarihinden,
İtibaren sona erer.
Ay içerisinde kısmi çalışanlar hariç olmak üzere, yeniden isteğe bağlı sigortaya devam etmek isteyenler hakkında yeniden talep şartı aranır. İsteğe bağlı sigortalılığın ölüm ile sona ermesi halinde sigortalılık; prim borcu bulunmuyorsa ölüm tarihinden, prim borcu varsa borcun hak sahiplerince 5510 Sayılı Kanunun 52'nci maddesi hükümleri saklı kalmak şartıyla 12 ay içinde ödenmesi halinde ölüm tarihinden, prim borcunun 12 ay içinde ödenmemesi veya hak sahiplerinin prim borcunu ödemeden aylık talebi halinde en son primi ödenmiş ayın sonundan itibaren sona erer. İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanlar ile aylık talebinde bulunan sigortalılar 12 aylık prim ödeme süresini beklemeksizin ödedikleri primlere göre hizmet sürelerinin tespitini isteyebilirler.
7- İsteğe Bağlı Sigortalılık Sürelerinin Değerlendirilmesi;
İsteğe bağlı olarak prim ödenmiş süreler 5510 Sayılı Kanunun 4b(Bağ-Kur) statüsünde değerlendirilir.
İsteğe bağlı sigortalı olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsalar dahi, 5510 sayılı Kanununa göre genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve genel sağlık sigortası primini de ödemekle yükümlüdürler.
8- İsteğe bağlı sigortalılığın devam ettiği tarihteki çakışmalar;
İsteğe bağlı sigortalılığı devam ederken 4 üncü maddeye göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin zorunlu sigortalılıkla çakışan isteğe bağlı sigortalılık süreleri iptal edilerek zorunlu sigortalılığın başladığı tarihten bir gün önce sona erdirilecektir. Bu sigortalılardan zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihten itibaren 12 ay içerisinde prim ödemesi olanların isteğe bağlı sigortalılıkları, zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihten bir gün sonra başlatılacaktır. 12 ay içerisinde prim ödememesi nedeniyle isteğe bağlı sigortalılıkları başlatılmayanların yeniden isteğe bağlı sigortalı olmak için yazılı talepte bulunmaları gerekecektir.
9- Sonuç;
İsteğe bağlı sigorta, bir işverene bağlı olarak hizmet akdiyle, kendi nam ve hesabına veya kamu idarelerinde çalışmayan kişiler için, kendi belirledikleri tutarlar üzerinden (2011 yılı için 267,84TL ile 1.740,96TL arasında) ödeyecekleri prim ile malullük, ölüm, yaşlılık ve genel sağlık sigortası hak ve yükümlülüklerinden faydalanmayı amaçlayan bir sigorta türüdür.
506 sayılı Kanunda belirtilen isteğe bağlı sigortalılıkla 5510 sayılı kanunla getirilen isteğe bağlı sigortalılık kavramları arasındaki en önemli fark ise 4-a (SSK) sigortalılık statüsünün 4-b (Bağ-Kur) statüsüne çevrilmesidir.
SGK Rehberi
