Aile Yardımı Ödeneği Dosyası

Uygulamada yaşanan tereddütlere ışık tutabilmek amacıyla bu çalışmada, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “SOSYAL HAKLAR VE YARDIMLAR” kısmında hüküm altına alınan aile yardımı ödeneği hususu tartışılacaktır. Bu tartışmada önce kanuni dayanaklar dahil genel bilgiler verildikten sonra ise özel durumlar hakkında bilgiler verilecektir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun Aile Yardımı Ödeneği İle İlgili Maddeleri:

Aile yardımı ödeneği:

Madde 202 – Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.

(Değişik: 27/6/1989 - KHK - 375/10 md.) Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500, çocuklarından herbiri için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. (Mülga ikinci cümle: 13/2/2011-6111/117 md.) Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. (Ek: 9/4/1990 - KHK - 418/7 md.; iptal: Ana. Mah'nin 5/2/1992 tarih ve E. 1990/22, K. 1992/6 sayılı Kararı ile, Yeniden düzenleme:18/5/1994 - KHK - 527/9 md.) Bu fıkrada yer alan gösterge rakamlarını 3 katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Dul memurların çocukları için yukarıki fıkralar hükmü uygulanır.

Boşanma veya ayrılık vukuunda mahkeme bu yardımın hangi tarafa ve ne oranda verileceğini de kararında belirtir.

Devlet memurunun, geçimini sağladığı üvey çocukları için de bu ödenek verilir.

Aile yardımı ödeneğinin ödeme usulü:

Madde 203 – Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklariyle birlikte ödenir.

Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir.

Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez.

Aile yardımı ödeneğine hak kazanma:

Madde 204 – Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır.

Aile yardımı ödeneği hakkını kaybetme:

Madde 205 – Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanma veya eşinin ölümü, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını da çocuğun ölümü veya 206 ncı maddedeki hallerin vukuunu takip eden ay başından itibaren kaybeder.

Çocuk için aile yardımı ödeneği verilmiyecek haller:

Madde 206 – Aşağıdaki hallerde çocuklar için aile yardımı ödeneği verilmez:

1. Evlenen çocuklar,

2. (Değişik: 21/4/2005-5335/28 md.) 25 yaşını dolduran çocuklar (25 yaşını bitirdiği halde evlenmemiş kız çocukları ile çalışamayacak derecede malûllükleri resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur.),

3. Kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her ne şekilde olursa olsun menfeat karşılığı çalışan çocuklar (Öğrenim yapmakta iken tatil devresinde çalışanlar hariç),

4. Burs alan veya Devletçe okutulan çocuklar.

Aile Yardımı Ödeneğinin Unsurları Nelerdir?

Aile yardımı ödeneği eş ve çocuk için verilen olmak üzere iki unsurdan meydana gelir:

1- Eş İçin Verilen Aile Yardımı: Genel olarak memur olan kişiye eş için aile yardımının ödenebilmesi için memurun evli olması (Evliliğin, Türk Medeni Kanununa göre yapılmış olması gerekir.) ve eşinin her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmaması veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almaması gerekir. Bu iki şartın bir arada olmaması durumunda eş için verilen aile yardımı ödenemez.

Eş için ödenecek aile yardımı, 2.134 gösterge rakamının aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir.

2- Çocuk İçin Verilen Aile Yardımı: Genel olarak memur olan kişiye çocuk için verilen aile yardımının ödenebilmesi için memurun evliliği neticesinde çocuğunun olması ve/veya geçimini sağladığı üvey çocuğunun bulunması gerekir. Bu iki şarttan herhangi birinin olmaması durumunda anılan yardım ödenemez.

Çocuk için ödenecek aile yardımı, çocuklarından her biri için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir.

2013 Yılında Ödenecek Aile Yardımı Ödeneğinin Hesaplanması

Evli ve çocuğu olan memura, 2013 yılının ilk altı ayında ödenecek aile yardımı ödeneği aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:

Ödenecek Aile Yardımı Ödeneği:[Eş İçin Ödenecek Aile Yardımı (2.134) + Her bir Çocuk İçin Ödenecek Aile Yardımı (250 veya 72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için 500)] * Aylık Katsayısı (0,073837)

Örnek: Evli ve 5 yaşında bir çocuğu olan memura 2013 yılının ilk altı ayında ödenecek aile yardımı ödeneği: (2.134+500) * 0,073837: 194,49 Liradır.

Eş İçin Verilen Aile Yardımı Ödeneğine Ne Zaman Hak Kazanılır?

Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren hak kazanır. Evlenme, Türk Medeni Kanununa göre yapılmış olmalıdır. Resmi nikah ile düğün merasimin farklı tarihlerde yapılması durumunda hak kazanma tarihi açısından, resmi nikahın kıyıldığı tarihin esas alınması gerekir.

Çocuk İçin Verilen Aile Yardımı Ödeneğine Ne Zaman Hak Kazanılır?

Memur, çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden aybaşından itibaren hak kazanır.

Aile Yardımı Ödeneğinin Ödenme Usulü Nedir?

Aile yardımı ödeneği memurlarına her ay aylıklarıyla birlikte ödenir. Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir. Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. Aile yardımı ödenekleri hiç bir vergi (Örnek: Damga Vergisi) ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç için haczedilemez.

Aylıklarla birlikte ödenen bu yardım, memurun ilk işe girişinde alınacak ve ilgili (Merkezi Yönetim, Sosyal Güvenlik Kurumları, Mahalli İdareler) Harcama Belgeleri Yönetmeliği ekinde yer alan Aile Yardımı Bildirimine dayanılarak ödenir.

Memurlar net

Aile Yardım Ödeneği Dosyası (2)

Aile Yardımı Ödeneğinin Verilmesinde Her Yıl Aile Yardımı Bildiriminin Verilmesi Gerekir Mi?

Bu bildirim, personelin aile yardımından yararlanan eş veya çocuk durumunda meydana gelen değişiklikler ile yer değiştirme suretiyle atama halinde yenilenir. Dolayısıyla memurun durumunda (eş ve çocuk) bir değişiklik olmaması halinde anılan bildirimin her yıl verilmesine gerek yoktur.

Geriye Dönük Aile Yardımı Ödeneği Verilebilir Mi?

Söz konusu ödenek, aylıklarla birlikte ödenir. Memur, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden aybaşından itibaren hak kazanır. Hak kazanma durumunda ise ödeme, memur tarafından verilen Aile Yardımı Bildirimi esas alınarak yapılır. Ancak, Aile Yardımı Bildiriminin ne zaman yapılması gerektiği hususunda bir süre kaydı bulunmamaktadır. Diğer bir ifade ile eş veya çocuk durumunda meydana gelen değişikliklerde Aile Yardımı Bildiriminin yenilenmesi gerektiği belirtilmiş olup bildirimin verilmesi konusunda herhangi bir süre öngörülmemiştir. Dolayısıyla, geçmişe yönelik aile yardımı ödeneğinin verilmesi gerektiğini düşünüyoruz (Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün B.07.0.BMK.0.21.115530-56*27894 sayılı ve 24.12.2007 tarihli görüşüne katılmamaktayız.)

(Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün B.07.0.BMK.0.21.115530-56*27894 sayılı ve 24.12.2007 tarihli görüşü: Bilindiği üzere 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 202 nci maddesinde aile yardımı ödeneğinin, memurun her neşekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi ile ikiden fazla olmamak üzere çocuklarından her biri için ödeneği; 204 üncü maddesinde, memurun, eş için ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği, çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun doğduğu tarihi takip eden aybaşından itibaren hak kazanacağı hüküm altına alınmış ve çocuk için aile yardımı ödeneği verilmeyecek haller de anılan kanunun 206 ncı maddesinde sayılmıştır.

Öte yandan 31/12/2005 tarihli ve 26040 sayılı ve 3. Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliğinin 12. nci maddesinde, Sosyal yardım ödemelerinde, ödemenin çeşidine göre gerekli olan belgeler sayılmış ve aylıkları ile birlikte ödenen aile yardımının, personelin ilk işe girişinde alınacak Aile Yardımı Bildirimine dayanılarak ödeneceği, bu bildirimin, personelin aile yardımından yararlanan eş veya çocuk durumunda meydana gelen değişiklikler ile yer değiştirme suretiyle atama halinde yenileceği hükmüne yer verilmiştir.

Buna göre, aile yardım ödeneğinin aile yardımı bildirimine dayanılarak yapılan bir ödeme niteliğinde olması dikkate alındığında, bu bildirimin yapılmadığı dönemlere ilişkin ödeme yapılması söz konusu olmayacağı gibi, bu bildirimin yapılmasından sonra de geriye yönelik olarak aile yardımı ödeneği verilmesine imkan bulunmamaktadır.)

Aile Yardımı Ödeneği Dosyası (1)

Eş İçin Verilen Aile Yardımı Ödeneği Hakkı Ne Zaman Kaybedilir?

Memur, çalışmayan eş için ödenen aile yardımı ödeneği hakkını eşinden boşanmasını veya eşinin ölümünü takip eden aybaşından itibaren kaybeder. Böyle bir durumda memurun, kurumuna yeni durumunu gösteren Aile Yardımı Bildirimini vermesi gerekir.

Çocuk İçin Verilen Aile Yardımı Ödeneği Hakkı Ne Zaman Kaybedilir?

Memur, çocuk için ödenen yardım ödeneği hakkını aşağıdaki hallerin meydana geldiği tarihi takip eden aybaşından itibaren kaybeder:

- Çocuğun/Çocukların Ölümü.

- Evlenen çocuklar.

- 25 yaşını dolduran çocuklar (25 yaşını bitirdiği halde evlenmemiş kız çocukları ile çalışamayacak derecede malûllükleri resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur.).

- Kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışan çocuklar (Öğrenim yapmakta iken tatil devresinde çalışanlar hariç).

- Burs alan veya Devletçe okutulan çocuklar: Kamu Görevlileri Hakem Kurulunun 29/05/2012 tarih ve 2012/1 nolu kararına göre aile yardımı ödeneği, burs alan veya Devletçe okutulan çocuklardan anılan Kanunlarda bu ödeneğin verilmesine ilişkin diğer şartları taşıyanlar için de aynı usul ve esaslar dahilinde 31/12/2013 tarihine kadar ödenir (Madde 3- Bu Karar, ilgili maddesinde yürürlüğü için farklı bir tarihin öngörüldüğü hükümler saklı kalmak üzere 1/1/2012-31/12/2013 tarihleri arasında uygulanır. Madde 11- 15/7/2012 tarihinden geçerli olmak üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202 nci maddesi ve 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununun 153 üncü maddesi uyarınca çocuk için verilmekte olan aile yardımı ödeneği, burs alan veya Devletçe okutulan çocuklardan anılan Kanunlarda bu ödeneğin verilmesine ilişkin diğer şartları taşıyanlar için de aynı usul ve esaslar dahilinde ödenir.).

Yukarda belirtilen durumlardan herhangi birinin meydana gelmesi halinde memurun, kurumuna yeni durumunu gösteren Aile Yardımı Bildirimini vermesi gerekir.

Bütün yönleriyle Aile Yardımı Ödeneği

Maliye Uzmanları Derneği tarafından çıkarılan Uzman Bakış dergisinin son sayısında aile yardımı ödeneğini bütün yönleriyle inceleyen bir makale yayımlandı.



Bütün yönleriyle Aile Yardımı Ödeneği

Maliye Uzmanları Derneği tarafından çıkarılan Uzman Bakış dergisinin son sayısında, SGK eski İnsan Kaynakları Dairesi Başkanı ve şuan SGK Muhasebe Daire Başkanı olan Salim Kahramanoğlu imzasıyla yayımlanan makalede, aile yardımı ödeneğinde karşılaşılan sorunlar incelendi.

İşte makalede dikkat çeken tespitler:

ASKERDE OLAN ÇOCUKLARIN AİLE YARDIMI ÖDENEĞİ KARŞISINDAKİ DURUMU
Devlet memuru olarak çalışan ve 24 yaşındaki çocuğu askere giden bir personelin bu çocuktan dolayı aile yardımı ödeneği alıp almayacağını hususunda şunları söyleyebiliriz.
657 sayılı Kanunun aile yardımı ödeneğini düzenleyen ilgili maddelerinde 25 yaşını doldurmayan çocukları askere giden memurlara aile yardımı ödeneği verilmesini engelleyen bir husus bulunmamaktadır. Ayrıca, bu konuyla ilgili olarak Maliye Bakanlığı'nın 17.04.2010 tarihli yazısı da aynı mahiyette olduğundan Devlet memurlarının 25 yaşını doldurmayan çocuklarından askerde olanlar için aile yardımı ödeneği verilecektir.

ÖĞRENİMİ SONA EREN ÇOCUKLARIN AİLE YARDIMI ÖDENEĞİ KARŞISINDAKİ DURUMU
Aile yardımı ödeneğinin memurların çocuklarına ödenmesinde 25 yaşının doldurulup doldurulmadığı hususu da üzerinde durulması gereken bir konudur.
Bu çerçevede orta öğrenimi veya üniversiteyi bitiren çocukların yaş şartını taşımaları halinde bu ödemeden faydalanmalarına herhangi bir engel bulunmamaktadır.
Ancak, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre 18 yaşını dolduran ve üniversiteyi kazanamayan erkek çocuklar, bakmakla yükümlü olunan kişi kapsamından çıktığından, bunlar Genel Sağlık Sigortası primi ödemeden sigortalının sağlık yardımından faydalanamayacaklardır. Dolayısıyla bu çocuklar aile yardımı almakla birlikte sağlık yardımından faydalanamazlar.

ÜVEY ÇOCUK VE EVLATLIKLARIN DURUMU
Devlet memurunun, geçimini sağladığı üvey çocukları için aile yardımı ödeneğinin verileceği hüküm altına alınmakla birlikte üvey çocukla ilgili herhangi bir açıklama yapılmamıştır.
Türk Dil Kurumunun yaptığı tanıma göre üvey evlat; karı kocanın her birine göre öbürünün ayrı bir eşinden dünyaya gelmiş olan evlattır.
Türk Medeni Kanununda ise üvey çocukların tanımı yapılmamış, ancak, bu Kanunun Üvey çocuklar başlıklı 338 inci maddesinde; "Eşler, ergin olmayan üvey çocuklarına da özen ve ilgi göstermekle yükümlüdürler. Kendi çocuğu üzerinde velayeti kullanan eşe diğer eş uygun bir şekilde yardımcı olur; durum ve koşullar zorunlu kıldığı ölçüde çocuğun ihtiyaçları için onu temsil eder." hükmüne yer verilmiştir.
Evlat edinmeye ilişkin düzenlemeler ise Türk Medeni Kanununda detaylı bir şekilde düzenlenmiş olup, üvey evlattan çok farklı bir husustur ve mirastan da yararlanabilmektedirler. Üvey çocukların ise böyle bir hakkı yoktur.
Bu açıklamalar çerçevesinde hem üvey evlat hem de evlatlıklar için aile yardımı ödeneği yapılmalıdır. Bazen kamu kurumları üvey evlattan evlatlıkları anlayarak aile yardımı ödemesi yapmama yolunu tercih etmektedirler ki bu yanlış bir uygulamadır.

İŞ-KUR KURSLARINA KATILANLARIN DURUMU
İş-Kur vasıtasıyla yapılan kurslara katılma ve bu kurslar nedeniyle ücret alınması halinde aile yardımı ödeneği alınıp alınamayacağını izah etmek gerekirse şunları söyleyebiliriz.
657 sayılı Kanunun 202 nci maddesine göre eş için yapılan yardımın ödenmesi için iki şart vardır. Bunlar;
1- Menfaat karşılığı çalışmama,
2- Bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almama.
Bu kapsamda şayet memurun eşi işsizlik ödeneği alıyorsa aile yardımı ödeneği almasında herhangi bir sıkıntı yoktur. Ancak, iş garantili kurslar (bu kurslara katılanlara günlük 20 TL ödeme yapılıyor) nedeniyle menfaat karşılığı çalışma olması nedeniyle bu ödeme kesilecektir.
İş-Kur tarafından meslek edindirmeye yönelik olarak düzenlenen kurslardan biraz bahsetmek gerekirse konu daha iyi anlaşılacaktır.
İş-Kur tarafından meslek edindirmeye yönelik birçok kurs düzenlenmektedir. İstihdam garantili mesleki eğitim kurslarına katılanların en az yüzde ellisi, en az yüz yirmi gün olmak üzere kurs süresi kadar istihdamda kalmaktadır.
Mesleki eğitim kurslarına katılacaklarda aranan şartlar;
Kuruma kayıtlı işsiz olmak,
15 yaşını tamamlamış olmak,
Yetiştirilecekleri mesleğe uygun özelliklere sahip olmak,
İşverenin aradığı özel şartları taşımak,
İş ve meslek danışmanının uygun görüşüne sahip olmak,
Emekli olmamak.
Mesleki eğitim kursları ücretsiz olup, İş-Kur tarafından kursiyerlere devam ettiği fiili eğitim günü süresince ödeme (20 TL) yapılmaktadır. Ayrıca İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası ile bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar için Genel Sağlık Sigortası Prim Giderleri de İş-Kur tarafından ödenmektedir.
Kurslara devam zorunludur. Kabul edilebilir mazereti olanlara eğitici/öğretici tarafından yazılı olarak izin verilebilir. Ancak bu izin süreleri toplamının, doktor raporu ile tevsik edilebilen en fazla 5 günlük sağlık izni dışında, hangi sebeple olursa olsun kurs süresinin 1/10'unu aşması halinde kursiyerlerin kursla ilişikleri kesilir.
Sonuç olarak, İş-Kur'un istihdam garantili kurslarına katılanların eşlerine aile yardımı ödemesi yapılamaz. Eşleri bu kurslara katılanlardan ödeme alanlar, bu durumu kurumlarına dolduracakları aile yardımı bildirimi ile bildirmeli ve bu ödemeyi kestirmelidir. Bu ödemeler iş garantili kursa başlanıldığı ayı takip eden ay başında (15'inde) kesilir. Aksi takdirde yapılan ödemeler yasal faizi ile birlikte geri alınır ve bildirimde bulunulmadığı için de disiplin cezasına muhatap kalınabilir.

YETİM AYLIĞI ALAN ÇOCUKLARIN DURUMU
Memur olan eşin vefat etmesi nedeniyle çocukların yetim aylığı alması halinde aile yardımı ödemesi yapılıp yapılamayacağı hususunda şunları söyleyebiliriz.
657 sayılı Kanunun 202 ve 206 ncı maddelerinde hangi hallerde çocuk yardımı alınacağı ve bu ödemenin kesileceği açıkça belirtilmiştir. Çocuklar için ödenen çocuk yardımının kesileceği haller arasında yetim aylığı almamak diye bir şarta yer verilmemiştir. Bu nedenle yetim aylığı alan çocuklar için de aile yardımı ödeneği ödenecektir.