Aileler Çocuğum neden Otistik? Diye Sorabiliyor

Nisan, Otizm Farkındalık Ayı. Otizmli bireylerin de toplumun bir parçası olduğu farkındalığının toplumda yaygınlaştırılması ve otizmli bir çocuğa sahip ebeveynlerin bilinçlendirilmesi açısından önemli.



İlk bakışta otistik bir çocukla karşılaştığınızda garip bir şey fark etmeyebilirsiniz ancak onunla konuşmaya çalıştığınızda, birçok şeyin yanlış gittiğini hissedebilirsiniz. Konuşması alışılan şekilde değildir. Sizinle göz teması kurmayıp, onun yerine bakışlarını kaçırdığını ve sabit tutamadığını, vücudunu sağa, sola, öne eğmeye başladığını ya da başını sizden öteye doğru çevirdiğini görebilirsiniz. Kaygı, korku, öfke ve zevk gibi duyguları çoğu çocuktan farklı olarak yaşadığını, empati kuramadığını ve diğer çocuklarda anlık öğrenilen sosyal ipuçlarına kayıtsız davrandığını fark edebilirsiniz.



Her 150 çocuktan 1’inde gelişme geriliği yaratan otizm, 1940’larda keşfedildi. Birçok çalışmayla otizme neyin sebep olduğu araştırılıyor. Genetik faktörler, nedenler arasında sadece bir ihtimal. Beynin ön bölgesinde sağlıklı çocuktan daha yoğun sinir hücresi olması ve bağlantı sorunlarının ortaya çıkması hem görüntülendi, hem de beyin elektrik akımı (EEG) kayıtlarıyla tespit edildi. Bu kayıtlara göre, sağlıklı ve zihinsel engelli çocuklar karşılaştırdıklarında otistiklerin çok daha fazla yavaş beyin dalga aktivitesi gösteriyor, alpha dalgası çok daha az oluyor, sol ve sağ beyin arasında daha az elektrik asimetrisi ve çok daha fazla beta koherens bulunuyor.



Bozulan ayna nöronlar



Yakın zamanda keşfedilen ‘ayna nöronlar’ adı verilen yeni bir sinir hücresi tipinde araştırmalar yoğunlaştı. Otizmde ayna nöronların işlevinin azaldığı, diğer insanlarda sağlıklı çalışan beynin farkına varma bölgesinin çalışmaz hale geldiği, empati kuramama ve dil becerilerinin etkilendiği düşünülüyor. Otizmde ana belirtiler; konuşmanın 3 yaş civarında kaybolması veya belirgin azalması, sosyalleşmenin zayıflaması veya olmaması, tekrarlayıcı sterotipik hareketlerin yapılması, göz kontağı ve empati kurulmaması olarak sıralanabilir.



Bir teoriyle açıklanıyor



Salience Landscape Teorisi’ne göre, otistik çocukların gözlerini kaçırması ve sese çok hassas olması, amigdalayla limbik sistem ve diğer sistem bağlantılarında sorun çıkmasından kaynaklanıyor. Sağlıklı çocukta amigdala, tüm dış dünyadan gelen duyumsal iletiyi süzüp limbik sisteme geçirip normalde olması gereken cevabı zamanla biriktirip yeri geldiğinde kullanımını sağlıyor. Bu teoriye göre, bir harita gibi duyguların cevapları kayıtlanıyor ve ona göre vücutta tepkiler gelişiyor. Kişinin bir hırsızı gördüğü zaman kalp atışının artması ve donup kalması veya kaçma isteği gibi...



Otistik çocukların her şeyi yapamaması yalnızca ayna nöronlarla açıklanamıyor.



İşte sese, kokuya, dokunmaya hassasiyetleri, gözlerini kaçırmaları, tekrarlayıcı davranışları, başlarını sert yerlere vurmak gibi davranışları bu teoriyle açıklanıyor.



Bu teori ve ayna nöronlardan başka ‘temporal lob epilepsi’nin de otizmde rol oynadığı düşünülüyor.



Peki otizmde ayna nöronlar tamir edilebilir mi? Perşembe günkü köşemde bu konuya açıklık getirmeye çalışacağım.



Hepinize sağlıklı günler dilerim. / Psikiyatri Dr. Tanju Sürmeli