Askere giden işçinin hakları nelerdir?

Askerlik, erkeklerin hayatlarına yön veren, genellikle kişinin kendisi dışında tüm ailesini de ilgilendiren ve hayat planlarını doğrudan etkilen bir süreci ifade ediyor. Bu nedenle askerliğin çalışma hayatına etkisi kaçınılmaz oluyor. Askerlik nedeniyle iş sözleşmeleri kesintiye uğrayabildiğinden çoğu firma işe alımlarda ya askerliğini yapmış kişileri ya da mümkün olduğunca erteleyebilecek kişileri tercih ediyor.

Ayrılmak şart değil

Askerlik zamanı geldiğinde kişinin işvereni ile konuşması ve bundan sonraki sürecin nasıl işleyeceğini belirlemesi gerekiyor. Çalışanın tek taraflı olarak iş sözleşmesini sürdürme hakkı bulunmasa bile çoğu işveren yetiştirdiği, emek verdiği bir çalışanı kaybetmek yerine iş sözleşmesini sürdürmeyi tercih edebiliyor.

İşverenlerin çalışanın iş sözleşmesini sona erdirmemeyi tercih etmesinde çalışanın giderken kıdem tazminatını ödemek zorunda kalacak olmaları da belirleyici oluyor.

Çalışanın o işverenin işyerlerinde çalışma süresinin bir yılı aşması halinde çalışan veya işveren iş sözleşmesini askerlik nedeniyle feshettiğinde çalışanın kıdem tazminatı hakkı doğuyor. O anda yüklü bir tutarı çalışanına ödemek istemeyen işveren, iş sözleşmesini askıya almayı öneriyor, çalışan da bunu kabul ederse iş sözleşmesi olduğu gibi devam ediyor. Burada çalışanın kabulü çok önemli.

İşe geri dönüş hakkı

Çalışanın işten ayrılmayı tercih etmesi halinde iş sözleşmesi derhal sona ermiyor.

Çalışanın o işverenin yanında çalıştığı toplam süreye göre belirlenen bildirim sürelerine göre işverene işten ayrılacağını bildirmesi gerekiyor. Askerlik dönemleri önceden bilinebilen tarihler olduğundan çalışanın işverene önceden bildirimde bulunması bir zorunluluk.

İş Kanunun 31. maddesine göre, askeri bir ödev nedeniyle işinden ayrılan işçiler, bu ödevin sona ermesinden itibaren iki ay içerisinde eski işverenlerine başvurularsa işveren tarafından işe alınmak zorundadırlar. Tekrar işe başlatılmanın talep edilebilmesi ve başlatmayan işverenden tazminat istenmesinde iş sözleşmesinin askıya alınmamış olması şarttır.

Askerlik borçlanması

Çalışanın iş sözleşmesi askerlik nedeniyle sona erdiğinde, çalışmasına bağlı olan sigortalılık süresi de kesintiye uğramakta, kişi emekliliği için gereken prim ödeme gün sayısını kaybetmektedir. Bu engellemeye yönelik olarak 5510 sayılı kanunda borçlanma kurumu getirilmiştir. Kişiler belirtilen askerlik sürelerini borçlanarak o dönemin prim ödeme gün sayılarına dahil edilmesini sağlayabilmekte.

Emeklilik kurumu

Bir diğer soru askerlik borçlanması halinde emeklilik statülerinin bu borçlanmadan etkilenip etkilenmeyeceği. 1 Ekim 2008 öncesinde sigortalı olan kişilerin hangi statüye göre emekli olacağı son 7 yılda prim ödediği statüye göre belirlenir. Son 7 yıl içerisinde Emekli Sandığı ve BağKur’a prim ödemiş bir sigortalı bu sürenin yarısından fazlasını hangi kuruma tabi olarak geçirmişse o statüden emekli olur. Çalışanlar emekli olmadan önceki son 1.261 güne çok dikkat etmeliler. Askerlik borçlanması ile kazanılmış günler son 1.261 günün hesabında dikkate alınmaz. Askerlik borçlanması askerliğin yapıldığı dönemdeki sigortalılık statüsünü göre değerlendirilir.

Statü değiştirmez

Emekli olunacak sürenin hesabında son 7 yıla dikkat edilmesi ise çalışanların emekli aylıklarını etkileyeceği için çok önemlidir. Askerliğini emekli olmadan önce borçlanarak tabi olunan statüdeki sürenin artırılması mümkün olmadığı için askerlik borçlanması emekli olunacak statüye bir katkı sağlamaz.

Askere gidene iş güvencesi!!!

Türkiye'de her erkek vatan borcu askerliği zorunlu olarak yerine getiriyor. Askere giden gençlerin bir bölümü çalışma hayatına başlamış olduklarından bu görev iş hayatını da yakından ilgilendiriyor. İş yasamız askere giden gençler için önemli hükümler içeriyor. 31'inci maddede, "Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler, bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe, o andaki şartlarla işe almak zorundadır" diyor. İşveren bunu yapmaz ise yine aynı maddede işçiye 3 aylık ücret tutarında tazminat ödemesi gerektiği de yazılıyor. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus askerlik bitiminden sonra 2 ay içinde başvurmak. Bu başvuruyu noter kanalıyla ve yazılı yapmakta fayda var. Böylece ileride problem çıkarsa elde delil olacaktır.




KIDEM ALMA HAKKINA SAHİP

Askere gidecek çalışan zamanı gelince istifa ederek kıdem tazminatını alma hakkına sahip. Burada tazminatı hak edecek kıdem aranıyor. Yani kişinin en az 1 yıl o işyerinde çalışmış olması gerekiyor. Daha az çalışan bir işçi askerlik dönüşü aynı işyerinde başlayarak kıdemine devam edebiliyor. Askere giderken ayrılmak mecburiyeti de yok. Zaten birçok firma da yetişmiş elemanını kaybetmek istemiyor. Bu durumda sözleşme askıya alınıyor ve askerlik dönüşü devam ediyor. Bu durumda tazminat ödenmiyor.

İŞSİZLİK MAAŞI ÖDENİYOR

Askerlik nedeniyle işten ayrılanlar diğer şartları taşımaları halinde işsizlik maaşına da hak kazanıyorlar. Askere hemen giderlerse işsizlik maaşını dönünce alabilirler. Hemen gitmezlerse gittikleri tarihte maaş kesilir ve kalanını dönünce alırlar. Bunun için İŞKUR'a başvurmaları gerekiyor.

EMEKLİLİK HESABINDA ETKİLİ

Askerlik süresi ileride emeklilik hesabında da etkili oluyor. Askere sigorta olmadan önce gidenler borçlanma ile emekli olacakları yaşı 2 yıla kadar geri çekebiliyorlar. Yani askerlik yapılan süreler borçlanılıyor. İşe başlangıç tarihi bu süre kadar geri gidiyor ve hesap buna göre yapılıyor. Sigortadan sonra yapılan askerlik ise borçlanıldığında eksik primi tamamlamaya yarıyor.

HAK KAYBI YAŞANMIYOR

İstifa ederse de tazminat alır.

Askerlik dönüşü işsizlik maaşı alabilirler.

Eski işyerinde tekrar çalışma hakkı bulunur.

Askerliği kadar prim kazanır.

Askerliği kadar sigortasını geri çekip, erken emekli olur.