Attilâ İlhan - Ardından Söylenenler
Ardından Söylenenler
Adalet Ağaoğlu
“Attilâ İlhan, büyük şairlerimizdendir. Düşünce üreten, kendine mahsus bir yazarımız. Gerçekten de kendine çok özgü; hem seçtiği temalar (izlekler), hem de kurgulama biçimleri bakımından 'entresan' bile diyebilirim. Çünkü onun kişiliği de çok ilgi çekicidir. Ölümü çok büyük sürpriz oldu. Çok üzgünüm.”
Ahmet Oktay
“Attila İlhan Türk edebiyatının hem bir şair, hem bir düşünür olarak en önemli adlarından biriydi. Garip diye adlandırılan ve en yetkin temsilcilerini Orhan Veli, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday’da bulan şiire karşı çıkmış, o şiiri dönüştürmüş ve bir anlamda ikinci yeni hareketinin istemeden de olsa bir tür öncülüğünü yapmıştır. Bu yönüyle 1950 kuşağını ve o dönem içinde yetişmiş olan şairleri büyük ölçüde etkilemiştir. Düşünce adamı olarak ise antikapitalist, antiemperyalist ve Atatürkçü kimliğini sonuna kadar korumuştur. Bu bakımdan 1980’den sonra Türkiye’nin kapitalizme eklemlenme sürecine ve küreselleşme söylemine karşı çıkan milliyetçi duyarlığın en tipik kişiliklerinden biri olmuştur.”
Ataol Behramoğlu
“Büyük şairler vardır bir de mucize şairler. Türk şiirinin mucize şairlerinden biriydi. Üç beş şairinden biriydi. Biçimde Türk şiirinin bütün geleneklerini çok iyi kavramış özümsemiş bir şairdi. Batı şiirinin en modern yaratılarından haberdar. Bunların son derece yerli bir senteziin yapmış olan bir şair. Biçimin büyük bir ustası aynı zamanda duygu inceliklerinin olağanüstü bir şairi imge yapmada ikinci yeni şiirine yakıştırılan bu işin asıl ustası Attila İlhan'dır.”
Atilla Birkiye
“Edebiyatımızdan bir yıldız daha kaydı: adı Attilâ İlhan'dı ve kuşkusuz ki en 'başka' olanıydı. Kimilerinin dudak büktüğü 'romantizm'i, benim gökyüzüne baktığımda parlayan 'yıldızım'dı. Şiiriyle ilk karşılaştığım, tiril tiril gençliğimden beri hep öyle kaldı. Yabancılaşma, umutsuzluk, ölüm, melankoli, romantizm, yalnızlık, aşk gibi temalar şiirinin odak noktalarıydı. Tabii ki dramatik bir atmosfer, bireysel çatışma ve gerilim...
Evet, bir yıldız kaydı ve 'elde var hüzün'!”
Bedri Baykam
“Sayın Attila İlhan'ın kaybı, 20. yüzyıl tarihimizin içinde siyaset ve edebiyatta çok büyük bir boşluk açtı. Büyük bir yara aldı Türk entelektüel hayatı. Özellikle aydınlanma devrimini anlamak, hazmetmek, gelecek kuşaklara taşımak ve sürekli olarak yeni yorumlarla onun ışığını gençlerle buluşturmak, Attila İlhan'ın kendisine biçtiği bir misyondu. Tarihe ışık tutan analizlerle, arşiv araştırmalarıyla, eski bilgilere bugünün penceresinden ve bugünün jeopolitik-stratejik gerçekleri doğrultusunda yeni yorumlar getiren bakış açısıyla siyasi hayatımıza çok önemli renkler kazandıran katkılarda bulundu.”
Buket Uzuner
“Attila İlhan' ın edebi çıraklığına başladığımda çok gençtim. 17 yaşlarındaydım ve böylesi etkilenmeye açık bir yaş oldukça tehlikeliydi ama büyük bir şansı da beraberinde getirdi. Benim gibi yazar olmak isteyen onlarca genç onun bürosunu hergün 'tavaf' ederdi. Attila İlhan hiçbirimizi kendi edebi gücüyle etkilemeye çalışmazdı. Bunu ancak yıllar sonra farkedebiliyor insan. O hepimize kendi edebi gücümüzü bulmamız için destek verirdi. Bunu yaparken de daima zarif ve mesafeli olmuştur. O dönem yazdıklarımda fazlaca Attila İlhan kokusu vardı elbette ama her yazar önce kendisini etkileyen büyük yazarlarla özdeşleşir , fakat sonunda kendi sesini bulmak zorundadır. Zaten kendi üslubunu yaratabilenler yazar olur. Attila İlhan gibi kişiliği de büyük bir şair-yazarın elinde çıraklık etmek bir şanstı. O gruptaki bütün 'çocukları' da edebiyatın değişik dallarında önemli yerlere gelmişlerdir bugün.”
Çetin Altan
“Attilâ İlhan'ın yalnızlıklardan ibrişimlenip, yürekleri sarmalayarak uzaylara uzanmış şiirleri... Ve o derinliklerdeki yalnızlığın, dış görünüşlerle kendince hedeflendirdiği politika odaklarına özel füzeler halinde yansıması... Doğrusu çalışkandan da çalışkan, doğurgandan da doğurgan bir sanatçıydı Attilâ...”
Doğan Hızlan
“İyi bir şair, enteresan bir romancı, sivri dilli bir polemikçi... Attilâ İlhan'ı çoğunluk şiirlerinden tanıyor, ama onun siyasete ve toplumsal sorunlara bakışını öğrenmek için önce romanlarını okumak gerekiyor. Tabuları yıkan bir sanatçı tavrını da övmek gerekiyor.”
Enver Ercan
“Türk şiiri, kitlelere mal olmuş son büyük şairini yitirdi. Şiir ve edebiyat üzerine söyledikleri, yazdıkları kadar, Türkiye ve aydınlar üzerine kaleme aldıklarıyla da hep ilgi çekti, gündem yarattı, tartışmalara konu oldu. Edebiyat dünyasına adım attığı yıllardan bugüne kadar, özellikle şiirde belirleyici rol oynadı. Ondan etkilenmeyen kuşak, şair yok denebilir rahatlıkla. Attila İlhan, efsanesini yaşarken yaratmış bir şair.”
Fazıl Hüsnü Dağlarca
“Attilâ İlhan'ı yıllar önce yurtdışında tanımıştım. Görmekle, öğrenmekle sevinen biriydi. Çok geliştirdi kendini. Yazın dünyamızda, düşünce dünyamızda çalışmları sürüp gitmiştir. Ölümü yazınımız için, toplumsal görüşlerimiz için bir yitiktir.”
Feyza Hepçilingirler
“Çok acı bir kayıp. Hem bir İzmirli olarak hem edebiyatçı olarak, şiiri, romanı ondan öğrenmiş kişilerden biri olarak üzüntüm son derece büyük.”
Füsun Akatlı
“Özellikle şiiriyle Türk edebiyatını sevenleri her kuşakta etkilemiş bir şairdi. Düşünceleri ve kişiliğiyle son derece kendine özgü birisiydi. Yerinin doldurulamayacağını düşünüyorum.”
Haydar Ergülen
“Türkiye’nin büyük şairlerinden biriydi. Kendine özgü, taklit edilemez şiirler yazdı. Türkiye’ye şiiri sevdiren birkaç şairden biriydi bence. Şiiriyle genç kaldı hep, yaşlanmadı. Öncü ve özgün bir düşünce adamıydı aynı zamanda. Şiiri ve düşüncesiyle yalnız bir adamdı, daha doğrusu yalnızlığı seçmiş bir adamdı.”
Hilmi Yavuz
“Attilâ İlhan ilk gençlik yıllarımızın hem şair hem de entelektüel olarak tek idolü idi. Şiirle, Marksizmle ile ilgilenen bir üniversite öğrencisi olarak yolumun Baylan Pastanesi'ne düşmesi, onun orada olmasından dolayıdır. Daha sonraları Attilâ İlhan'la yollarımızın ayrılmasında onun karşımıza tartışmaya kapalı ve bütün soruları çözmüş bir kimlikle çıkmış olmasıdır. Yetiştirdiklerinin onu sorgulamasına izin vermeyen bir kimlik! Attilâ İlhan aykırı bir insandı, şiirlerinin genç kuşakları etkilediğini ve etkilemeye devam edeceğini düşünüyorum.”
Hulki Aktunç
“Yeni öğrendim. Üzgün ve tatsızım. Gerçekten konuşamıyorum.”
İlhan Berk
“Her alanda hep bir fenomendi. Hiç kuşkum yok bu hep sürecektir. Özellikle Türk şiirinde derin bir etkisi çizgisi vardı. Bir şair olarak Türk edebiyatında yerini koruyacaktır. Bu da bir şair için önemlidir.”
Küçük İskender
“Attilâ İlhan'ın ölümünden ötürü ben de çok üzgünüm. Her şeyden önce çeşitli dönemlerimde kendime hoca olarak kabul ettiğim beş şairden biriydi. Kendi başıma gidip tanışamadım. Tanışamadan ayrıldık. Kaybı bence Türk şiirinin değil dünya şiirinin büyük kayıplarından biridir.”
Mehmet Güleryüz
“Bizim gençliğimizin idollerindendi. Onunla ilk kez şiiri üzerine yaptığı bir konuşmada tanışmıştık. Peşine takılıp Kazancı Yokuşu'ndan Taksim'e kadar birlikte yürümüştük. Önemli bir şair olmasının yanı sıra düşünen, geçmişi ve bugünü sorguluyan, derinine inen bir kişilikti. Tavrını, doğrularını muhafaza eden gerçek bir aydındı.”
Mehmet H. Doğan
“Üzüldüm, çok garip bir şekilde onun Edip Cansever ve Turgut Uyar'ın ölümünde takındığı tavrı takınmayacağız ve takınmamakla iyi edeceğiz. Attilâ, Türk şiirinde önemli bir yere sahiptir. Şairler, öldükten sonra da hatırlanacaktır.”
Mehmet H. Doğan
“Üzüntü içindeyim. İyi bir şairi kaybettik. İlk gençliğimin şairlerindendi. Gerçi daha sonra aynı kaliteyi tutturamadı bence; ama “Duvar” kitabıyla genç yaşta şiirseverlerin beğenisini kazanmıştı.”
Nevzat Çelik
“İdeolojik görüşlerine katılın ya da katılmayın şiirlerini sevin ya da sevmeyin 1950 ile 1970 yılları arasında çıkardığı kitaplarıyla Türkçe şiiri derinden etkileyen bir şairdi. Türkçe şiirin en özgün ustalarındandır. Şiir okurunu Nâzım gibi Ahmet Arif gibi etkilemiştir.”
Oktay Akbal
“Dün gece çok hasta oldum, hastaneye kaldırıldım, sonra sabah Attilâ'nın öldüğünü öğrendim. Sanki içime doğmuş. Onu 1940'ların ikinci yarısında tanıdım. Toplumcu bir edebiyatı, sosyal realizmi savunuyordu. Ben bir çalışmamda, şiirlerinde sosyal realizm değil, romantizm olduğunu yazmıştım. Ancak kesin olan bir şey varki İlhan çok büyük bir şairdir, çok büyük bir edebiyatçıdır. Fikiradamı olaraksa fikirleri tartışılabilir. Çok eleştirdiğim fikirleri vardı. Ama edebiyat açısından bakarsak çağdaş edebiyattan birkaç kalıcı isimden biridir.”
Özdemir İnce
“Attilâ İlhan, Cumhuriyet yazar ve şair kuşağını 1950'lerin başından itibaren en çok etkileyen şair, sanat düşünürü ve edebiyatçıdır. Etikisi özellikle Mavi Hareketi'yle yaygınlaşmış ve 1930'lu 40'lı yıllarda doğmuş şairlerin büyük çoğunluğunu etkilemiştir. Attilâ İlhan uzun süre Avrupa edebiyatıyla Türk edebiyatı ve edebiyatçıları arasında bilinçli bir köprü görevini yerine getirmiştir. Bu köprülük görevi yaparken körü körüne bir taklidin ötesinde özgün bir sentez de yaratmıştır. Büyük bir romancı, şair, denemeci, polemik ustası ve hatta 'filozof'tur diyebiliriz.”
Selim İleri
“Attila İlhan, çağdaş Türk edebiyatının yeni ufuklara açılmasında büyük rol oynamış bir ustaydı. Zaman zaman kemikleşmiş değer yargılarını öylesine sarstı ki, ona, edebiyatımızda ‘bir fırtınaydı’ demek isterim. Herkesin sevebileceği şiirler yazmak kimilerince kolay sanılır, hatta küçümsenir. Attila İlhan hepimizin çok sevdiği, ezberden okuduğumuz çok güzel şiirler yazdı. Usta bir romancıydı; tartışan, bize yeni bakış açıları getiren, Türkçenin tadını çıkaran romanlar yazdı. Ayrıca Attila İlhan benim 40 yıldır dostum, ağabeyimdi. Birçok zamandan, birçok duyarlı ince anı... Bir ustayı yitirmiş olmanın ötesinde, gerçekten yakınım bir insanı yitirdiğimi hissediyorum. Kendisinin o kadar güzel söylediği gibi: Elde Var Hüzün...”
Semih Gümüş
“Attilâ İlhan, parlak bir genç şair olduğu yıllardan bugüne, hep tartışmalı düşünceleriyle bilindi. Bir zamanlar geniş bir okur çevresinin duygularını harekete geçiren şiirlerinden sonra gelen romanlarıyla da yakın tarihimize dönük kışkırtıcı düşünceler attı ortaya. Farklı olmaya çalıştı, farklı da oldu. Kimsenin yanında görünmedi, kimseye de gönül indirmedi. Kültür ve edebiyat dünyamızın ayrıksı bir kişiliğini yitirmiş olduk.”
Tarık Akan
“İnanılmaz üzüldüm. Türkiye bir düşün adamını kaybetti. Ama hiçbir zaman kaybolmayacak.”
Turgay Fişekçi
“Çağdaş şiirimizin en benzersiz kişiliklerindendi. Nazım Hikmet'le başlayan şiir serüveninde, toplum ile birey arasında çağdaş bireyi şiir dünyamıza kazandırdı. İlhan, imge gücü benzerine rastlanmayacak ölçüde büyülü bir şiir dünyası yarattı. Sonraki kuşakları büyük ölçüde etkileyen bir şair oldu. Şiirlerinin yanı sıra şiir alanındaki görüşlerini savunmadaki mücadeleciliği, savaşımcılığı ile de şiir tarihimizin baş aktörlerinden biriydi. Şiirleriyle çok geniş kitleleri etkiledi. Fakat gerçek şiirle bayağılık arasındaki sınırda her zaman şiiri galip geldi.”
