Engelli engelsiz hepimiz emekli olup kendimizi güvence altına alabilmenin savaşını veriririz. Yaş şartı prim gün sayıları derken birde bakmışız’ki ömrümüzün büyük bir bölümü geçmiş gitmiş. Aslında yaşlılığımıza yatırım olarak hazırlamışızdır emekliliğimizi , bu yazımızda bağ-kurlu engellilerin emeklilikleri için yapılan yeni düzenlemelerden bahsedeceğiz.
5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu kapsamındaki sigortalılar emekli olabilmek için yaş şartı yanı sıra kadın sigortalılar 7200 gün, erkek sigortalılar ise 9000 gün ya da daha ileri yaş şartına tabi olmak kaydıyla 15 yıl prim ödeyerek emekli olabiliyordu.
Bu şartlar engelli olan sigortalılar da dahil olmak üzere tüm sigortalılar için uygulanmaktaydı. Yani, Bağ-Kur sigortalısının engelli olması ya da çalışma gücünde belirli bir oranda kayıp olması ya da doğuştan engelli olmasının bir önemi bulunmuyordu.
Ancak engelli sigortalının T.C. Emekli Sandığına tabi memur ya da 506 sayılı Kanuna tabi işçi olması durumunda engellilik durumlarına göre yaş şartı aranmaksızın daha kolay şartlarla emekli olabilirken, aynı durumda olan Bağ-Kur’lulara bu hak verilmemişti.
Sosyal Güvenlik Reformu İle Engelli Bağ-Kur’lulara Yeni Haklar Tanındı
Engelli Bağ-Kur sigortalıları aleyhine olan durum 2008 yılı Ekim ayında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile ortadan kaldırıldı ve ortak paydaları “engelli” olan sigortalılar arasında norm ve standart birliği sağlandı.
Sigorta Başlangıcından Önce Malül Olanlara 3960 Günle Emeklilik
Sosyal güvenlik uygulamalarında ilk defa sigortalı olunan tarihten önce malül sayılanlara, malullük sigortasından aylık bağlanmamakta, ancak daha kolay şartlarla yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.
Sadece engelli işçilere verilen bu hak, sosyal güvenlik reformuyla Bağ-Kur sigortalılarına da tanınmıştır. Buna göre sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce çalışma gücünün % 60 ını kaybetmesi nedeniyle malullük aylığından yararlanamayan sigortalılara yaşları ne olursa olsun en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.
Çalışma Gücündeki Kayıp oranı % 60’ın Altında Olanlar
Çalışma gücünde kayıp oranı % 60’ın altında olması nedeniyle malül sayılmayan Bağ-Kur sigortalıları sosyal güvenlik reformuyla korunmuş ve bunlara çalışma gücündeki kayıp oranlarına göre belirli bir sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını yerine getirmeleri durumunda yaşlılık aylığı bağlanması hakkı verilmiştir.
Buna göre;
Buna göre; yetkili hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenen raporların SGK sağlık kurullarınca incelenmesi sonucu çalışma gücündeki kayıp oranının;
- % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
- % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
Prim ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığına hak kazanabilmektedir.
Gerek ilk defa çalışmaya başlamadan önce malül olan, gerekse çalışma gücünde % 60’ın altında kaybı olan engelli Bağ-Kur sigortalıları için bu düzenleme 5510 sayılı Kanunla 2008 Ekim ayında yürürlüğe girmiş ve bu hakla birlikte engelli olan bir Bağ-Kur sigortalıları aylık hakkına kavuşmuştur.
En Yakın Sosyal Güvenlik Merkezine Müracaat Edin
Yukarıda açıkladığımız durumda olan Bağ-Kur’lu engelliler, yine yukarıda belirtilen sigortalılık süresi ve gün sayısı şartını yerine getirmek kaydıyla (2008 Ekim ayından önceki çalışma süreleri ve günleri dahil) bağlı bulundukları sosyal güvenlik merkezlerinden yetkili hastanelere sevkleri isteyerek 5510 sayılı Kanunla getirilen bu haktan yararlanmalıdır.
Çalışma Gücü Kayıp Oranı En Az % 40 Olanlara 6000 Gün Üzerinden Aylık
Çalışma gücünde kayıp olan engelli sigortalılarımız, az prim ödeyerek emekli olabilme haklarını, kendilerine düşük aylık bağlanacağı endişesiyle kullanmaktan imtina etmektedir.
Ancak, 5510 sayılı Kanun, engelli olan vatandaşlarımıza kolay şartlara emeklilik hakkı tanırken, bir yandan da bunlara bağlanacak aylıkların daha yüksek miktarda olması için özel düzenlemelere yer vermiştir.
Buna göre, gerek ilk defa çalışmaya başladığı tarihte malül olan ya da çalışma gücünde kaybı olan sigortalılar için aylık bağlama oranı, prim ödeme gün sayısı 9000 günden az olanlar için çalışma gücü kayıp oranının 9000 gün prim ödeme gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunan rakamın % 60′a bölünmesi suretiyle hesaplanan gün sayısına göre tespit edilmektedir.
Daha açık bir anlatımla çalışma gücündeki kayıp oranı % 40 olması nedeniyle 4680 gün üzerinden aylık bağlanmasına hak kazanan sigortalının aylık bağlama oranı, 4680 gün yerine (% 40 x 9000 / % 60) işlemi sonucuna göre bulunan 6000 gün üzerinden hesaplanmaktadır.
Verdiğimiz örneğe göre, prim ödeme gün sayısı karşılığı aylık bağlama oranı % 26 olması gereken sigortalı, bu düzenleme ile korunmuş ve aylık bağlama oranı % 33,33’e çıkmıştır.
5510 sayılı Kanunla getirilen düzenleme ışığında prim ödeme gün sayısı 9000’den az olanların aylık bağlama oranlarına esas gün sayılarını, çalışma gücündeki kayıp oranları belirlemekte, dolayısıyla çalışma gücündeki kayıp oranı arttıkça aylık bağlama oranı artmakta, nihayetinde kendilerine verilecek aylık miktarı yükselmektedir.
5510 sayılı Kanunla engelli Bağ-Kur’lular için getirilen bu düzenleme, isteğe bağlı sigorta primi ödeyen ve 4/b kapsamında sigortalı sayılan engelliler için de geçerlidir.
5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu kapsamındaki sigortalılar emekli olabilmek için yaş şartı yanı sıra kadın sigortalılar 7200 gün, erkek sigortalılar ise 9000 gün ya da daha ileri yaş şartına tabi olmak kaydıyla 15 yıl prim ödeyerek emekli olabiliyordu.
Bu şartlar engelli olan sigortalılar da dahil olmak üzere tüm sigortalılar için uygulanmaktaydı. Yani, Bağ-Kur sigortalısının engelli olması ya da çalışma gücünde belirli bir oranda kayıp olması ya da doğuştan engelli olmasının bir önemi bulunmuyordu.
Ancak engelli sigortalının T.C. Emekli Sandığına tabi memur ya da 506 sayılı Kanuna tabi işçi olması durumunda engellilik durumlarına göre yaş şartı aranmaksızın daha kolay şartlarla emekli olabilirken, aynı durumda olan Bağ-Kur’lulara bu hak verilmemişti.
Sosyal Güvenlik Reformu İle Engelli Bağ-Kur’lulara Yeni Haklar Tanındı
Engelli Bağ-Kur sigortalıları aleyhine olan durum 2008 yılı Ekim ayında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile ortadan kaldırıldı ve ortak paydaları “engelli” olan sigortalılar arasında norm ve standart birliği sağlandı.
Sigorta Başlangıcından Önce Malül Olanlara 3960 Günle Emeklilik
Sosyal güvenlik uygulamalarında ilk defa sigortalı olunan tarihten önce malül sayılanlara, malullük sigortasından aylık bağlanmamakta, ancak daha kolay şartlarla yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.
Sadece engelli işçilere verilen bu hak, sosyal güvenlik reformuyla Bağ-Kur sigortalılarına da tanınmıştır. Buna göre sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce çalışma gücünün % 60 ını kaybetmesi nedeniyle malullük aylığından yararlanamayan sigortalılara yaşları ne olursa olsun en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.
Çalışma Gücündeki Kayıp oranı % 60’ın Altında Olanlar
Çalışma gücünde kayıp oranı % 60’ın altında olması nedeniyle malül sayılmayan Bağ-Kur sigortalıları sosyal güvenlik reformuyla korunmuş ve bunlara çalışma gücündeki kayıp oranlarına göre belirli bir sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını yerine getirmeleri durumunda yaşlılık aylığı bağlanması hakkı verilmiştir.
Buna göre;
Buna göre; yetkili hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenen raporların SGK sağlık kurullarınca incelenmesi sonucu çalışma gücündeki kayıp oranının;
- % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
- % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
Prim ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığına hak kazanabilmektedir.
Gerek ilk defa çalışmaya başlamadan önce malül olan, gerekse çalışma gücünde % 60’ın altında kaybı olan engelli Bağ-Kur sigortalıları için bu düzenleme 5510 sayılı Kanunla 2008 Ekim ayında yürürlüğe girmiş ve bu hakla birlikte engelli olan bir Bağ-Kur sigortalıları aylık hakkına kavuşmuştur.
En Yakın Sosyal Güvenlik Merkezine Müracaat Edin
Yukarıda açıkladığımız durumda olan Bağ-Kur’lu engelliler, yine yukarıda belirtilen sigortalılık süresi ve gün sayısı şartını yerine getirmek kaydıyla (2008 Ekim ayından önceki çalışma süreleri ve günleri dahil) bağlı bulundukları sosyal güvenlik merkezlerinden yetkili hastanelere sevkleri isteyerek 5510 sayılı Kanunla getirilen bu haktan yararlanmalıdır.
Çalışma Gücü Kayıp Oranı En Az % 40 Olanlara 6000 Gün Üzerinden Aylık
Çalışma gücünde kayıp olan engelli sigortalılarımız, az prim ödeyerek emekli olabilme haklarını, kendilerine düşük aylık bağlanacağı endişesiyle kullanmaktan imtina etmektedir.
Ancak, 5510 sayılı Kanun, engelli olan vatandaşlarımıza kolay şartlara emeklilik hakkı tanırken, bir yandan da bunlara bağlanacak aylıkların daha yüksek miktarda olması için özel düzenlemelere yer vermiştir.
Buna göre, gerek ilk defa çalışmaya başladığı tarihte malül olan ya da çalışma gücünde kaybı olan sigortalılar için aylık bağlama oranı, prim ödeme gün sayısı 9000 günden az olanlar için çalışma gücü kayıp oranının 9000 gün prim ödeme gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunan rakamın % 60′a bölünmesi suretiyle hesaplanan gün sayısına göre tespit edilmektedir.
Daha açık bir anlatımla çalışma gücündeki kayıp oranı % 40 olması nedeniyle 4680 gün üzerinden aylık bağlanmasına hak kazanan sigortalının aylık bağlama oranı, 4680 gün yerine (% 40 x 9000 / % 60) işlemi sonucuna göre bulunan 6000 gün üzerinden hesaplanmaktadır.
Verdiğimiz örneğe göre, prim ödeme gün sayısı karşılığı aylık bağlama oranı % 26 olması gereken sigortalı, bu düzenleme ile korunmuş ve aylık bağlama oranı % 33,33’e çıkmıştır.
5510 sayılı Kanunla getirilen düzenleme ışığında prim ödeme gün sayısı 9000’den az olanların aylık bağlama oranlarına esas gün sayılarını, çalışma gücündeki kayıp oranları belirlemekte, dolayısıyla çalışma gücündeki kayıp oranı arttıkça aylık bağlama oranı artmakta, nihayetinde kendilerine verilecek aylık miktarı yükselmektedir.
5510 sayılı Kanunla engelli Bağ-Kur’lular için getirilen bu düzenleme, isteğe bağlı sigorta primi ödeyen ve 4/b kapsamında sigortalı sayılan engelliler için de geçerlidir.
