Çeyiz Parası Evlenme Ödeneği

Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK)’dan yetim aylığı almakta olan kız çocuklarının evlenmeleri halinde hem aylıkları kesildiği için hem de evliliklerine destek olmak için kendilerine bilinen adıyla “Çeyiz Parası”, 5510 sayılı Kanun’un 37. maddesi gereğince “evlenme yardımı” ödenmektedir.

Sosyal Güvenlik Reformu kapsamında yeniden düzenlenerek evlenme yardımıyla, eski Bağ-Kur yeni 4/b sigortalıların yetim aylığı almakta olan kız çocuklarına da çeyiz parası verilmeye başlanmıştır. Sosyal Güvenlik Reformundan önce devlet memuru olanların eş ve analarına, yetim çocuklarına 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu doğrultusunda çeyiz parası ödenecektir. Hem eski sigorta kolları açısından hem de yeni dönemdeki göre çeyiz parasını incelersek,

a) Devlet Memurlarını Yönünden:
5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun 90. Maddesi’ne göre, “Evlenmeleri sebebiyle dul ve yetim aylığı kesilen eş ve kız çocuklarla, anaya bir defaya mahsus olmak üzere almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının on iki aylık tutarı evlenme ikramiyesi olarak ödenir.” Emekli Sandığı’ndan eş veya çocuklarından dolayı dul ve yetim aylığı alan eş, kız çocuk ve anaya evlenmeleri durumunda bir defaya mahsus olarak almakta oldukları aylığın 12 katı tutarında çeyiz parası (evlenme yardımı) verilir. Çeyiz parası bir defaya mahsus olduğu için sonraki evliliklerde ikince defa çeyiz parası (evlenme ikramiyesi) ödenmez. Evlenmesi sonucu aylığı kesilen eş, ana veya kız çocuğundan dolayı diğer hak sahiplerinin almakta oldukları aylıkları 12 aylık süre beklemeden yeniden düzenlenerek artırılır. Ancak 12 aylık süre dolmadan evlilik son bulursa 12 aylık süre dolmadan tekrar aylık bağlanmaz.

Diğer taraftan, 1 Ekim 2008 tarihinden önce ölen ancak 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’na göre, 10 tam yıl fiili hizmet süresi bulunmadığı için dul ve yetimlerine aylık bağlanamamış olanlardan en az 1800 gün prim (5 yıl fiili hizmet süresi) olanların dul ve yetimlerine yeni dönemde 5510 sayılı Kanun kapsamında dul ve yetim aylığı bağlanabiliyor. Bu şekilde hizmet azlığı nedeniyle aylık bağlanamayan ancak 5510 Sayılı Kanun uyarınca aylık bağlanmış kız çocuklarının evlenmeleri halinde almakta oldukları aylıkların 24 aylık tutarı kadar çeyiz parası verilir. 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanunu kapsamında memuriyete tabi olanlar için yukarıdaki hükümler uygulanacaktır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında ilk defa memur olanlar için, yeni dönemdeki hükümler uygulanacaktır.

b) Eski SSK ve Eski Bağ-Kur Yönünden:
Eski SSK kapsamındaki çeyiz parası (Evlilik yardımı) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Ek 12. Maddesine göre, sigortalının ölümünden dolayı aylık ve gelir almakta olan hak sahibi kız çocuklarına evlenmeleri halinde bir defaya mahsus olmak üzere, aldıkları aylık ve gelirlerin 24 aylık tutarı çeyiz parası (Evlilik yardımı) olarak verilirdi. 24 aylık süre içersinde evlenmenin son bulması durumunda, 24 aylık süre tamamlanıncaya kadar hak sahibi kız çocuklarına aylık bağlanmayacağı gibi, 24 aylık süre içerisinde diğer hak sahiplerinin aldıkları aylık ve gelirlerinin oranı da artırılmazdı.

Eski Bağ-Kur sigortalılar yönünden 1479 Sayılı Kanun’da evlenme yardımı (çeyiz parası) ödenmesi yönünde bir hüküm bulunmadığı için, ölen Bağ-Kur sigortalıların yetim aylığı almakta olan kız çocuklarına çeyiz parası ödenmezdi.
Eski SSK ve Bağ-Kur kapsamındaki sigortalılar için yeni dönemdeki hükümler uygulanacaktır.

c) Yeni Dönem (5510 Sayılı Kanun):
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 37. Maddesi ile belirlenen evlilik yardımı, 4/a, 4/b ve 4/c kapsamında yetim aylığı alan, evlenmeleri nedeniyle gelir veya aylıklarının kesilmesi gereken kız çocuklarının evlenmeleri ve talepte bulunmaları durumunda aldıkları aylık ve gelirlerinin iki yıllık tutarında evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Evlilik yardımı alan kız çocuğunun aylığı kesildiği tarihten itibaren iki yıllık süre içinde boşanması veya dul kalması nedeniyle yeniden hak sahibi olması durumunda, 2 yıllık süre tamamlanıncaya kadar aylık ve gelir bağlanmaz. Ancak bu durumda olanlar genel sağlık sigortası kapsamında sayılırlar.

Evlenme ödeneği verilmesi durumunda, 24 aylık sürenin dolmasından sonra, diğer hak sahiplerinin aylık ve gelirleri yeniden belirlenir.
Evlilik yardımı bir defaya (bir evliliğe) mahsus olarak verilmekte olup, istenilen evlilikte alınabilir. Yani ister ilk evlilikte, isterse ikinci evliliğinde kız çocukları alabilirler.
Evlenme ödeneği için resmi evlilik bağı kurulduktan sonra ödeneği alacak kişinin veya vekilinin dilekçe ile

- 4/a(SSK’lılar) ve 4/b(Bağ-Kurlular) kapsamındakiler Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Sigortalı Emeklilik İşlemleri Daire Başkanlığı’na
- 4/c (Devlet Memurları) Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı Kamu Görevlileri Daire Başkanlığı’na
başvurmaları gerekmektedir…

Sorularla Evlenme Ödeneği (Çeyiz Parası)

Sosyal güvenlik mevzuatında ölüm sigortası kolundan sağlanan yardımlardan birisi de evlenme ödeneğidir. Evlenme ödeneği kamuoyunda çeyiz parası olarak da ifade edilebilmektedir. Yazımızda evlenme ödeneği ile ilgili merak edilen ve çok sık sorulan sorulara cevap verilecektir.

Evlenme ödeneği nedir?

Evlenme ödeneği, sosyal güvenlik kapsamında anne veya babasında gelir/aylık alan kız çocuklarının evlenmeleri halinde yapılan parasal yardımı ifade etmektedir.

Evlenme ödeneğinden kimler yararlanabilir?

Evlenme ödeneğinden anne veya babasından kız çocuğu olarak ölüm gelir veya aylığı alan kız çocukları yararlanabilmektedir. Erkek çocukların böyle bir hakkı bulunmamaktadır.

Bu ödeneği almak için iki şart aranmaktadır. Bunlardan birincisi, ölüm gelir veya aylığı almak, ikincisi de bu gelir veya aylığı alırken evlenmiş olmaktır.

Dul eşler evlenme ödeneğinden yararlanabilirler mi?

Dul eşlerin tekrar evlenmeleri halinde evlenme ödeneği alması söz konusu değildir.

Evlenme ödeneğinin miktarı ne kadardır?

Evlenme ödeneğinin miktarı SGK’dan alınmakta olan en son gelir veya aylığının 2 yıllık tutarı, yani 24 katıdır.

Bu miktar peşin ve bir defada verilmektedir.

Örneğin, 600 TL ölüm aylığı alan bir kız çocuğuna evlendiğinde 14.400 TL evlenme ödeneği verilecektir.

Evlenme ödeneği alan kız çocuğunun ölüm aylığı veya geliri kesilecek mi?

Kız çocuğunun evlenmesi halinde SGK’dan almakta olduğu gelir veya aylığı kesilmektedir. Aslında konunun, kesilmesi gereken gelir veya aylığın peşin ödenmesi nedeniyle 2 yıl geç kesilmesi anlamında değerlendirilmesi gerekir.

Kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesiyle aynı dosyadan aylık alan diğer hak sahiplerinin aylık miktarlarında bir değişiklik olacak mıdır?

Kız çocuğuna aslında iki yıllık gelir veya aylığı peşin olarak verildiğinden, varsa aynı dosyadan gelir veya aylık alan anne, kardeş ve dede-ninenin gelir ve aylıklarının artma durumu evlenme tarihinden itibaren ikinci yılın sonunda gerçekleşecektir.

Evlenme ödeneği alan kız çocuğu iki yıl dolmadan boşanırsa ölüm gelir veya aylığı tekrar bağlanır mı?

Kız çocuğunun boşanması halinde tekrar gelir ve aylığı 2 yıl tamamlandıktan sonra bağlanmaktadır. Çünkü, iki yıllık gelir veya aylığını peşin alınmıştır.

Evlenme ödeneği alan kız çocuğu iki yıl sonra boşanır ve çalışmaya da başlarsa gelir veya aylığı tekrar bağlanır mı?

Kız çocuklarına ölüm gelir veya aylık bağlanması şartları arasında “çalışmama” hali de sayıldığından, bu durumda olan kız çocuğuna tekrar gelir ve aylık bağlanmayacak, ancak işten ayrılması durumunda gelir ve aylık bağlanması söz konusu olacaktır.

Evlenme ödeneği alan kız çocuğu sağlık yardımlarından yararlanabilir mi?

Evlenme yardımı alan kız çocuğu, eşinde dolayı sağlık yardımlarından yararlanamıyorsa, kendisi üzerinden 2 yıl boyunca sağlık yardımlarından da yararlanabilecektir.

Ölüm gelir veya aylığı alan kız çocukları evlenme ödeneğinden yararlana bilmek için ne yapmaları gerekir?

Kız çocuklarının evlenme ödeneğinden yararlanabilmeleri için talepte bulunmaları gerekmektedir. Başka bir ifadeyle, SGK talep olmadan evlenme ödeneği ödememektedir. Ayrıca, bu ödeneğin 5 yıl içerisinde talep edilmemesi durumunda bu ödeneğin alınması hakkı ortadan kalkmaktadır.

Bu ödenek için bulunulan yerdeki SGK İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüklerine başvurulması gerekmektedir.

Emekli Sandığı Kanununda çeyiz parası alma şartları nelerdir?

5510 sayılı Yasa'nın bütün hükümleriyle birlikte yürürlüğe girdiği tarihi olan 1 Ekim 2008'den önce, T.C. Emekli Sandığı kapsamında olan kişilere çeyiz parası (evlenme ikramiyesi) 5434 sayılı Kanun'un 90. maddesindeki hükümlere göre verilmekteydi.

5434 sayılı Kanun'un 90. maddesinin metni; "Evlenmeleri sebebiyle dul ve yetim aylığı kesilen eş ve kız çocuklarla anaya bir defaya mahsus olmak üzere almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının oniki aylık tutarı evlenme ikramiyesi olarak ödenir. Bunlardan evlenme tarihinden itibaren oniki aydan önce boşananlarla evliliğin butlanına veya feshine karar verilenlere yeniden aylık bağlanması halinde, ödenmiş bulunan evlilik ikramiyesinin oniki aydan eksik süreye ait kısmı tahsil edilinceye kadar aylıkları ödenmez." şeklindeydi.

Kanun metnindeki bu hükümlerden anlaşılacağı üzere, 1 Ekim 2008'den önce 5434 sayılı Emekli Sandığı kanunu kapsamındaki kişilerden çeyiz parasını; dul ve yetim aylığı alıyor olup ta evlenmeleri nedeniyle bu aylıkları kesilmek zorunda bulunan eş, kız çocuk ve ana bir defaya mahsus olmak üzere alabilmekteydi. Çeyiz parasını alma bakımından eşin erkek veya kadın olması arasında herhangi bir farklılık yoktu. Emekli Sandığı'ndaki çeyiz parası, evlenmesi nedeniyle aylığı kesilen eş, çocuk ve ananın aldığı aylığın 12 katı tutarında idi. Evlenme ikramiyesi (çeyiz parası) alan kişiler 12 aydan önce boşandıkları takdirde 12 ay geçmeden dul ve yetim aylıkları bağlanmamaktaydı.

SSK ve Bağ-Kur'lularda çeyiz parası alma şartları nelerdir?

1 Ekim 2008'den önce SSK'lılar çeyiz parasını (evlenme yardımı) 506 sayılı Kanun'un ek 12. maddesindeki hükümlere göre almaktaydılar. 506 sayılı Kanun'un çeyiz parasıyla ilgili hükümlerini düzenleyen ek 12. maddesi; "Sigortalının ölümünden dolayı aylık ve gelir almakta olan hak sahibi kız çocuklarına evlenmeleri halinde bir defaya mahsus olmak üzere aylık veya gelirlerinin iki yıllık tutarı evlenme yardımı olarak verilir. İki yıl içerisinde meydana gelen boşanma veya dul kalma halinde bu süre için tekrar aylık veya gelir ödenmez." şeklindeydi.

Kanun metnindeki hükümlerden de görüleceği üzere, SSK'dan çeyiz parasını yalnızca SSK'lı müteveffa ana veya babası üzerinden gelir ya da yetim aylığı alırken, evlenmeleri nedeniyle gelir ve aylıkları kesilmek zorunda olan kız çocukları alabilmekteydi. SSK'daki çeyiz parası tutarı, gelir/yetim aylığı alan kız çocuğunun aylık miktarının 24 katı olup, çeyiz parasını alıp ta 24 aydan önce evliliği son bulan kız çocuklarına 24 aylık süre dolmadan yeniden gelir veya aylık bağlanmamaktaydı.

1 Ekim 2008'den önce Bağ-Kurlulara ise, çeyiz parası adı altında herhangi bir sosyal güvenlik yardımı yapılmamaktaydı. Bu tarihten sonra Bağ-Kur'lulara da çeyiz parası ödenmeye başlanmıştır.

1 Ekim 2008'den önce Bağ-Kur'dan yetim aylığı alan kız çocuğu 1 Ekim 2008'den sonra evlenirse bu kız çocuğuna da çeyiz parası verilebilir mi?

SGK'nın 2008/96 sayılı Genelgesi'nde; "Bağ-Kur sigortalılarından ölüm tarihi 5510 sayılı Kanun'un yürürlük tarihinden (1 Ekim 2008) önce olanların hak sahibi kız çocuklarının Kanun'un yürürlük tarihinden sonra evlenmeleri halinde, bunlara da Kanun'un 37. maddesi uyarınca evlenme ödeneği verilecektir." hükmü gereğince, soruda belirtilen durumdaki Bağ-Kurlunun kız çocuğuna da çeyiz parası verilecektir.



SGK Rehberi

Örneklerle evlenme ödeneği

1- 5510 sayılı Kanunun 37 nci maddesi gereğince evlenmeleri nedeniyle, gelir ve aylıkları kesilmesi gereken kız çocuklarına evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta oldukları gelir ve aylıklarının (ek ödeme hariç) iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir.

[Örnek 1:

Hak sahipleri : Eş ve 3 öz çocuk
Hisseler : 2/5- 1/5 - 1/5 - 1/5
Kız çocuğun evlenme tarihi : 2/6/2009
Tahsis numarasını son rakamı : 5
2009/ Haziran ayında ödenen aylık miktarları :
Eş : 280,38 TL
Çocuklar : 140,19 TL

Sosyal Güvenlik Kurumundan aylık almakta iken 2/6/2009 tarihinde evlenen kız çocuğuna almakta olduğu aylığın iki yıllık tutarı evlenme ödeneği olarak ödenir.

Evlenme ödeneği : 140,19 x 24 = 3.364,56 TL dir. Hesaplanan bu miktar bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak verilir.

Örnek 2:

Hak sahibi kız çocuğu babasından dolayı yetim aylığı almakta iken 20/3/2010 tarihinde evlenmiştir. Hak sahibi kıza bu tarihte 245,15 TL aylık, 12,25 TL'de ek ödeme verilmektedir. Kız çocuğun aylığı evlenme tarihini takip eden ödeme döneminde durdurulur ve kendisine ek ödeme hariç almakta olduğu aylığın 2 yıllık tutarı peşin olarak ödenir.
Evlenme ödeneği: 245,15 x 24 = 5883,60 TL.

2- Evlenme ödeneği, kız çocuklarına bir defaya özgü olmak üzere, evlenme tarihindeki gelir ve aylığının iki yıllık tutarı olarak ödenir. Evlenme ödeneği, bir defaya özgü olmak üzere verildiğinden, evlenme ödeneğini aldıktan sonra, boşanma ya da dul kalma gibi nedenlerle yeniden ölüm gelir ve aylığı bağlanan kız çocukların sonraki evliliklerinde evlenme ödeneği ödenmez.

3- Evlenme ödeneği istemediklerini yazılı olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirenlerden sonradan evlenme ödeneği verilmesi talebinde bulunanların, bu talepleri reddedilir.

4- Evlenme ödeneği verilen kız çocukların gelir ve aylıkları, evlenme tarihini izleyen ödeme dönemi başından itibaren durdurulur. Gelir ve aylıkların durdurulduğu tarihten iki sene sonra da kesilir, varsa diğer hak sahiplerinin gelir ve aylıkları, gelir ve aylığın kesildiği tarihten itibaren yükseltilir.

5- Evlenme ödeneği alan hak sahibinin gelir ve aylığının kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde yeniden hak sahibi olması halinde, bu süre içinde tekrar gelir ve aylık ödenmediğinden bu gibi durumlarda kız çocuklarına bağlanacak ölüm gelir ve aylıklarının başlangıcı, iki yıllık sürenin dolduğu tarih olur.

6- Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen 4(b) sigortalılarının hak sahibi kız çocuklarının Kanunun yürürlük tarihinden sonra evlenmeleri halinde, bunlara da Kanunun 37 nci maddesi uyarınca evlenme ödeneği verilir. Evlenme ödeneği verilen kız çocuklarının gelir ve aylıkları, evlenme tarihini izleyen ödeme dönemi başından itibaren durdurulur, gelir ve aylıkların durdurulduğu tarihten iki sene sonra da kesilir.

Diğer hak sahiplerinin gelir ve aylıkları, gelir ve aylığın kesildiği tarihten itibaren yükseltilir. Bu işlemler Bağ-Kur sisteminde (THSS) tahsis programından girilerek ölüm paneli içerisinde bulunan "Evlenme" seçeneği kullanılmak suretiyle yapılır, yine tahsis projesi "5. Bilgi Görme" seçeneğinden iki yılı dolanlar tespit edilerek dosya kontrollerinden sonra ikinci karar işlemlerinden evlenen kız çocukları gelirden çıkartılarak kalan hak sahiplerinin ikinci karar işlemleri tamamlanır.

7- 4 (a) ve (b) sigortalılarının hak sahibi kız çocukları evlenme ödeneği taleplerini tahsis talep ve beyan taahhüt belgesi ile yapacaklardır. Evlenme tarihi nüfus kütüğüne işlenmemişse, evlenme cüzdanının bir örneğinin de Kuruma verilmesi zorunludur.

8- Anne veya babasından dolayı tarafına evlenme ödeneği verilen kız çocuğunun iki yıl içerisinde eşinin ölümü halinde, eşten dolayı tarafına ölüm aylığı bağlanır.



SGK Rehberi