Çocuğunuzun İşitmesini Test Edin

İşitme, bebek ve çocuklarda konuşma, anlama, öğrenme, okuma ve duygusal ihtiyaçların karşılanmasında büyük önem taşır


Anne karnından itibaren her yaşta işitme duyusu, bizlerin yaşamla en temel ve en anlamlı bağlantı kanallarından biridir. Özellikle bebek ve çocuklarda konuşma, anlama, öğrenme, okuma ve duygusal ihtiyaçların karşılanmasında işitme büyük önem taşır. İşitmeye dair sorunlarla sıklıkla karşılaşılır ve özellikle gelişimin en hızlı olduğu çocukluk döneminde, işitmeye dair bir sorunun varlığı, gelişim alanlarını ve özellikle okul başarısını önemli ölçüde etkiler.

Odyoloji, Ses ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı İrem Konakçı, okulların açıldığı bu dönemde konuyla ilgili önemli bilgiler verdi ve uyarılarda bulundu.

Çocuklarda İşitmenin Değerlendirilmesi
Çocukların işitmesini değerlendirme amacı ile uzman tarafından belirlenen farklı test yöntemleri kullanılır ve bu testler yardımı ile çocuğun hangi sesleri ne düzeyde işittiği tespit edilir. Yapılan testler yardımı ile uzman, çocuğun hangi sesleri ne düzeyde duyduğunu, olası bir işitme kaybının nedeni ve çözümü için ne yapılması gerektiği konularında yardımcı olma fırsatı bulur.

İşitmenin değerlendirilmesi aşamasında ilk değerlendirme Kulak Burun Boğaz Uzmanı tarafından yapılır. Yapılan değerlendirme sonucu odyoloji birimine yönlendirilen çocuk farklı odyolojik test bataryaları ile değerlendirilir.

Çocuğun işitme kaybı ne kadar erken tespit edilirse, çözüm üretilmesi de o kadar hızlı olur. İşitmenin değerlendirilmesi günümüzde yeni doğan işitme taramaları ile doğumdan sonra başlar ve periyodik işitme değerlendirmeleri ile özellikle okul öncesi dönemde erken tanılama imkanı sağlanır. Hastanelerimiz bünyesinde tüm yeni doğan bebeklere yeni doğan işitme testi yapılır, işitme kaybı şüphesi olmasa bile okul öncesi dönemde periyodik işitme testleri yapılarak olası bir problemin gözden kaçma ihtimali önlenmeye çalışılır. Özellikle okul öncesi dönemde rutin işitme değerlendirmesi yapılması hedeflenir.
Çocuğunuzun işitme düzeyini yaşamlarının ilk yıllarında yılda 2-3 kez ve okul çağlarında yılda bir kez test ettirmenizi öneririz.

Bu amaçla yapılan odyolojik değerlendirmeler :
Yeni doğan işitme tarama testi (TOAE): tüm yeni doğan bebeklere yaşamının ilk bir ayı içerisinde yapılır.

Klinik Otoakustik Emisyon: Doğum dan itibaren tüm yaş gruplarında uygulanır.

Odyometri: Farklı yaş gruplarında farklı teknikler kullanılarak uygulanır. Özellikle çocuklarda görsel destek odyometrisi ve koşullu oyun odyometrisi ile işitme değerlendirilir.

ABR ( BERA) : Tanısal İşitsel Beyin Sapı Yanıtı testi ile işitmeye dair detaylı değerlendirme yapılır ve işitme siniri hakkında da detaylı bilgi edinilir.

Timpanometri: bebekler ve yetişkinler için farklı özellikelere sahip değerlendirme yapılarak orta kulak yapıları değerlendirilir.
Çocuğun işitmesinin değerlendirilmesi için hangi testlerin yapılması gerektiği KBB uzmanı ve Odyoloji uzmanı tarafından belirlenir ve akabinde bu testler yorumlanarak işitme kaybının olup olmadığı, var ise kulağın hangi bölgesinde, ne tip bir sorun olduğu tespit edilir ve uygun çözümler sağlanır.

Çocuğunuzun İşitmesini Korumak için neler yapmalısınız ?
Çocuğunuzun işitmesini düzenli aralıklarla bir uzmana başvurarak test ettirin.
Kulak çubuğu vb. nesnelerle kulaklarını temizlemeyin.
Yüksek gürültüye maruz kalmalarını engelleyin.
Orta kulak iltihabı olmaları durumunda hassas davranın ve bu süreçte de işitmelerinin mutlaka değerlendirilmesine önem verin. Özellikle okul öncesi dönemde sıklıkla karşılaşılan orta kulak iltihapları geçici de olsa işitme kaybına neden olabilmekte ve bu durum özellikle dil ve konuşma becerilerini olumsuz etkileyebilmektedir.
İşitme kaybı gözle görülemeyen bir sorun olduğu için çocuğunuzun işitmesine dair detayları gözden kaçırma olasılığınızın varlığını unutmayın. Bu amaçla yaşamının ilk yıllarında işitmesinin düzenli değerlendirilmesi ne önem verin.

Çocukluk Dönemi İşitme Kayıplarına Dikkat

Ülkemizde dahil olmak üzere yeni doğanda işitme kaybı oranı %0.3 civarındadır.

Bunun nüfusa oranlandığında ciddiye alınması gereken bir rakam olduğuna dikkat çeken Bayındır Kavaklıdere Hastanesi KBB ve Baş Boyun Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nuri Özgirgin, Biyonik Kulak ( Kohlear Implant) uygulamasının iyi bir tedavi seçeneği olduğunu belirtti.

2000'li yılların başından itibaren başta ABD olmak üzere hemen hemen dünyanın tüm ülkelerinde Bebek doğar doğmaz işitmesinin değerlendirilmesine yönelik politikalar üretildi. Amaç bebekte işitme kaybını erken tanıyıp rehabilitasyonunu yapmaktır. Yurdumuzda da Sağlık Bakanlığı liderliğinde yeni doğan işitme tarama süreci başlatıldı. Bugün yeni doğan nüfusunun %70-75'i bu taramalardan geçirilerek işitme kayıplı bebekler takibe alınmaktadır.
Yeni doğanda işitme kaybı aileden gelen genetik faktörlerin (yurdumuzda sıklıkla sorumlu tutulan Connexin geni) etkisi ile olabilmektedir. Ülkemize özel akraba evliliklerinin yoğun olması bu genetik faktörlerin olasılığını arttıran bir durumdur. Annenin hamilelik sırasında kullandığı ilaçlar veya annenin hamilelik sırasında geçirdiği viral enfeksiyonlar; özellikle ilk 3 ayda oluşmuş ise önemli bir etkendir. Doğumun sorunlu olması, bebeğin doğum sırasında oksijensiz kalması beyni, iç kulağı olumsuz etkileyebilir ve kalıcı hasar bırakabilir. Bebek doğduktan sonra yaşamının ilk günlerinde veya aylarında geçirdiği viral enfeksiyonlar veya menenjit dikkate alınması gereken işitme kaybı nedenidir.

Erken çocukluk döneminin en sık rastlanan hastalıklarından birisi sık tekrarlayan üst solunum yolları enfeksiyonlarının neden olduğu orta kulak iltihapları ve orta kulakta sıvı toplanmasıdır. Orta kulakta sıvı toplanması ile yaklaşık 30-35 dB civarında bir işitme kaybı beklenir. Bu seviye çocuğun fısıltı seslerini duyamaması anlamına gelir. Özellikle beyin olgunlaşmasının çok hızlı olduğu bu çağlarda çocuğun fısıltı sesini duyamaması bile dil gelişimi açısından çocuğun yetersiz uyarılması ve geri kalması anlamına gelir. Kaldı ki daha ileri işitme kayıpları olan bebekler ve çocuklarda konuşmanın gelişmesi, çevresi ile olan iletişimi açısından bunun ne kadar önemli olduğunu ayrıca belirtmeye gerek yoktur.

İki taraflı işitme kaybı olduğu durumlarda sorunun farkına kısmen daha erken varılabilmektedir. Eğer işitme kaybı tek taraflı ise bebeklik ve çocukluk dönemlerinde seslere olan yanıtın var olması nedeniyle tek kulaktaki işitme kaybının farkına belki de ancak okul çağında varılabilmektedir.

Özellikle ilkokul sıralarında bireysel etkileşimde zeki olan, IQ ve EQ' su yüksek görünen çocuğun sınıfta başarısının düşmesi, derse karşı ilgisizliği öğretmenin sıklıkla ilgisini çeken bir durumdur. Böyle olmasa bile anne-babanın bu ikilemin farkına varıp öğretmenle görüşerek sorunu ortaya çıkarması gereklidir. Bu sürece neden olabilecek diğer sorunların yanı sıra işitmenin de mutlaka değerlendirilmesi gerekir. Genellikle hafif-orta derecede işitme kaybı dışında belirti vermeyen orta kulakta sıvı toplanması, daha önce farkına varılmayan tek taraflı işitme kaybı ve gene iki taraflı ve kısmi gelişmiş iç kulak tipi işitme kayıplarının mutlaka araştırılması ve tedavi edilmesi gerekir.

İşitmenin gerek ilaç tedavileri, gerek minör cerrahi uygulamalar ile gerekse işitme cihazı ile okul çağında giderilmesi büyük öneme sahiptir.
Bazen de çocuktaki konuşmanın gecikmesi anne ve babada işitme kaybı olabilir kaygısı uyandırırken yapılan testlerde işitme normal bulunmakta ve otizm şüphesi ile bu çocuklar psikiyatri kliniklerine yönlendirilmektedirler.

Bebekte işitme kaybını nasıl saptanır?

Yaşamın ilk günlerinde uygulanan "otoakustik emisyon" (OAE) testi ile işitmenin normal olup olmadığı basitçe anlaşılmaktadır. Bu testle iç kulağın normal işittiğini anlamak mümkündür. Bu testten yanıt alınamaması Bebek hiç işitmiyor veya testin olumlu sonuç vermesi her şeyin normal olduğu anlamına gelmez. Çünkü bu test yalnızca iç kulak işitmesini değerlendirir. Ama işitme sinirindeki sorun bu test ile saptanmaz. Test negatif çıktı ise bu %30 ile %100 arasında işitme kaybı var anlamına gelebilir. Bu aralık oldukça geniştir.

Dolayısıyla diğer testlerle bunun doğrulanması gerekir. Bu maksatla da "beyin sapı odyometrisi" (ABR) testi uygulanmaktadır. Tüm bunlarla daha önceden 2-3 yaşlarda farkına varılan işitme kayıplarının yaşamın ilk 3-6 ayında saptanabilmektedir.

Neden işitme kaybını erken tanınmalıdır?

Beynin öğrenme yetisi en fazla ilk yaşlarda olmaktadır. İşitme kayıplı bebekler ne kadar erken rehabilite edilirse beyne o kadar erken ses uyaranları gönderilebilir ve çocuğun işitme ve konuşması da ileri yaşlarda o kadar doğal olur. Bu rehabilitasyon sürecine ilk 6 ayda başlanmalıdır. İlk yaşta işitme desteği sağlanan çocuk ile 3-4 yaşlarında bu desteğin verilebildiği çocuk arasında okul ve yaşam başarısı, sosyal iletişim açısından çok belirgin fark vardır.

İşitme kaybını nasıl tedavi edilir?

İşitme kaybının yaşamın ilk aylarında tanısı konduktan sonra amaç altıncı aydan itibaren bebeğin işitme cihazı ile desteklenmesidir. Tercihan 12-24 aylar arasında da eğer işitme kaybı iki taraflı ve çok ileri derecede ise bebeğe biyonik kulak cerrahisi uygulanmasıdır. Biyonik kulak (Kohlear implant) uygulaması ile iç kulağın algılayamadığı sesler özel kodlama yönetmeleri ile elektrik sinyaline dönüştürülmekte ve iç kulağa yerleştirilen elektrotlar vasıtası ile işitme siniri uçları bu seviyede uyarılmaktadır. Böylelikle işitme duyusu yaşamın ilk iki yılında sağlanabilmektedir. Kısmi olan işitme kayıplarında alışılmış işitme cihazları yeterli olabilmekte ve çocuklar bu cihazlar ile yaşamlarını sürdürebilmektedirler. Dış kulak yolu ve orta kulağı ilgilendiren işitme kayıplarında ise tedavi orta kulağa yönelik cerrahi uygulamalar ile ilaç tedavisi ile veya gene işitme cihazlarının yardımı ile yapılabilmektedir.

İşitme kayıplarını bu cihazlar kullanılmadan hücre düzeyinde uygulamalar ile tedavi etmek mümkün müdür?

Son yıllarda özellikle genler ile ve kök hücrelerle yapılan çalışmalar bu soruların günlük yaşama geçmesini sağladı. Genetik işitme kayıplarında gen tedavisi (sağlam genlerin iç kulağa verilmesi) artık hayal olmaktan çıktı ve en azından bu süreç laboratuvar ortama taşındı. Bu konudaki araştırmalar yoğunluk kazanmakta ve bu sayede özellikle genetik geçişli işitme kayıplarının tedavisi amaçlanmaktadır. Kök hücre uygulamaları, gerek embriyonal ve gerekte mezankimal dokudan elde edilen hücrelerle yetersiz veya bozuk gelişmiş dokunun normal dokuya dönüştürülmesini hedeflemektedir. Eldeki veriler kök hücre uygulamaları ile iç kulak yapılarından daha önce kök hücrelerin işitme sinirindeki bozuklukların tedavisinde yararlı olabileceği yönündedir.

Gen tedavileri ve kök hücre uygulamalarının başarıya ulaşması, klinik uygulamaya girmesi, şimdilik mümkün gözükmemektedir. Biyonik kulak uygulamalarının teknolojisi ise çok hızlı biçimde gelişmekte ve hiç işitmeyen hatta son zamanlarda kısmen işiten kulaklar için dahi doğal sesleri verecek implantlar üretilmektedir. Yakın gelecekte, işitme kayıplarının tedavisinde implantlar alternatifsiz olmaya devam edeceklerdir.