Çocuklarda yapılması gereken aşılar ve önemi
En sık görülen, en fazla sakat bırakan ve en çok öldüren hastalıklar, toplum sağlığı açısından en önemli hastalıklardır. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bu gruba giren ve aşı ile korunabilen hastalıklar olan kızamık, verem, boğmaca, difteri, çocuk felci ve tetanozun tamamen ortadan kaldırılmasını hedeflemiştir.
Aşılanmadıkları için dünyada her yıl birçok çocuk kızamık, boğmaca ve tetanoz nedeni ile hayatını kaybetmekte, birçok çocuk da çocuk felci geçirerek sakat kalmaktadır.
Toplumumuzun sağlığını koruma bilincinin artması ve hastalıklara yakalanmadan önce gerekli koruyucu önlemlerin alınması ile gelişmişliğin temel göstergesi olan bebek ölümlerinin azaltılması mümkün olacak ve daha sağlıklı bir nesil yetişecektir. Bir yaşın altındaki çocuklarda aşılanma oranı %90’a ulaştığında bu hastalıklar toplum için bir tehlike olmaktan çıkacaktır. Bu hedefe ulaşabilmek için, toplumda çocukların aşılanmasını engelleyen etkenlerin bilinerek ortadan kaldırılması gerekir.
Toplumda çocukların aşılanmasını engelleyen etkenler;
Anne, baba ve diğer aile büyüklerinin aşı konusundaki bilgisizliği:
Pek çok aile, bu hastalıkların çocukları tarafından mutlaka geçirilmesi gereken hastalıklar olduğunu düşünmektedir. Oysa yaygın aşılanma programları ile bu hastalıkların yaşanmayacağını ve ölümlerin önleneceğini öğrenmeleri gerekmektedir.
Toplumda aşının yan etkileri konusunda yanlış bilgiler:
Birçok kişi aşıların yan etkilerinin, hastalığın kendisinden daha tehlikeli olduğunu düşünmektedir. Oysa aşıların yan etkileri hastalıklara göre çok daha seyrektir.
Sağlık personelinin aşılar konusunda bilgi eksikliği:
Sağlık kuruluşuna getirildiğinde nezle, hafif ishal ya da hafif ateşli olduğu belirlenen birçok çocuğa aşı yapılmamaktadır. Oysa aşı yapılmaması gereken durumlar nadirdir. Genelde, hastaneye gönderilecek kadar ağır hastalık belirtileri gösteren çocuklar dışında hemen her çocuğa aşı yapılabilir. Bu kural, özellikle sağlık kuruluşuna uzak mesafelerden getirilen çocuklar açısından önemlidir. Doğum ağırlığı düşük, sık hastalanan ve beslenme yetersizliği olan çocuklar, özellikle kızamık ya da boğmaca gibi hastalıkların yaygın olduğu toplumlarda öncelikle aşılanmalıdırlar. Bunun için kabul edilmiş kontrendikasyonlar iyi bilinmeli, bunların dışında aşısı eksik bir çocuk belirlendiğinde vakit geçirmeden aşı uygulanmalıdır. Böylece binlerce ölüm önlenmiş olacaktır.
İletişim eksikliği:
Sağlık görevlileri çocuğa aşı yapmanın yanı sıra aşıyı yaparken anne ve babayı aşıya bağlı olarak oluşabilecek döküntü, hafif ateş, aşı yerinde kızarıklık gibi durumlar konusunda bilgilendirmek, onların bu konuda soru sormalarına fırsat vermek zorundadır. Bu iletişim önemlidir ve diğer çocukların da aşıya getirilmelerini sağlar.
Çocukluk çağı hastalıkları ile ilgili yapılması gereken aşılar şunlardır;
HEPATİT-B Aşısı:
Toplumda sarılık diye bilinen, karaciğer iltihabı şeklinde kendini gösteren hepatit-B virüsünün neden olduğu kronikleşebilen (siroza ve karaciğer kanserine neden olabilen) bulaşıcı bir hastalıktır. Hepatit-B virüsü başlıca kan ve vücut sıvılarında (tükürük, idrar, vaginal salgı vb) bulunur. En sık karşılaşılan, kanla direkt ya da dolaylı temas, cinsel ilişki ve doğum esnasında kronik hepatit-B hastası anneden bebeğe geçiş şeklindedir. Doğumda bebeğe hepatit-B virüsü bulaşması halinde hastalığın kronikleşme ihtimali çok yüksektir.
Koruyucu antikorların anneden bebeğe geçmemesi nedeni ile yeni doğmuş bebeklerin aşılanmaları gerekir. 1. doz doğumda, 2.doz 1 ay sonra, 3. doz doğumdan 6 ay sonra olmak üzere toplam 3 doz aşı ile hepatit-B’den korunulur. Daha önce aşı olmamış ve virüsle temas etmemiş herkes 3 doz aşı ile korunabilir.
Difteri, Boğmaca, Tetanoz, Çocuk Felci, HİB Menenjit karma aşısı:
Difteri:
Ateş, halsizlik ve solunum güçlüğü ile seyreden kapsüllü bir bakterinin neden olduğu bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Solunum ve kalp yetersizliğine bağlı ölüm oranı yüksektir.
Boğmaca:
2 yaş altı çocuklarda sık görülen nefes almayı engelleyecek biçimde öksürük nöbetlerine neden olan bakteriyel bir enfeksiyon hastalığıdır.
Tetanoz:
Toprakta bulunan, vücuda yara ve kesiklerden girerek vücut kaslarının kasılması ve çene kilitlenmesi şeklinde seyreden ve ölümcül olabilen bir enfeksiyon hastalığıdır.
Çocuk felci:
Polio virüsünün neden olduğu, tedavisi olmayan kalıcı sakatlıklara ve ölümlere yol açan bulaşıcı bir virüs hastalığıdır.
HİB Menenjiti:
HİB özellikle 5 yaş altı çocuklarda başta beyin zarı iltihabı (menenjit) ve zatürre olmak üzere ölümle sonuçlanabilen birçok ağır hastalığa yol açabilen bir bakteridir.
Yukarda anlatılan 5 hastalıktan (difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci, HİB Menenjiti) korunmanın yolu, aşı olmaktır. Hepsinin bir arada olduğu 5’li bir karma aşı geliştirilmiştir. Çocuklara 2.,4.,6. ve18. ayda bu beşli karmadan, 5-6 yaşına geldiklerinde ise difteri-boğmaca-tetanoz ve çocuk felci aşısı uygulaması yapılmalıdır.
Pnömökok Aşısı:
Pnömokok, bebeklik ve çocukluk çağında sık görülen menenjit, zatürre, kan iltihabı, orta kulak itihabı ve sinüzit gibi hastalıklara yol açan bir bakteridir. Korunmada aşılama önemli bir yer tutar. Bu sebeple çocukların 2,4,6 ve 12. aydan sonra olmak üzere toplam 4 doz aşı ile aşılanmaları gerekir.
Rotavirüs Aşısı:
2 yaş altı çocuklarda yüksek ateş, kusma, ishal ile seyreden, bebek ölümleri arasında önemli yer tutan bir virüs hastalığıdır. Ağız yolu ile bulaşır. Ağızdan uygulanan aşısı mevcuttur. Yalnızca 6 aydan küçük bebeklere 2 veya 3 dozda uygulanabilir.
Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşısı:
Kızamık, ciltte kırmızı döküntüler ile kendini gösteren kızamık virüsünün neden olduğu ağır komplikasyonlara yol açabilen bir hastalıktır.
Kızamıkçık ciltte pembe döküntü ile kendini gösteren, gebe kadınların maruz kalması halinde bebekte ağır sakatlıklara neden olabilen bir virüs hastalığıdır.
Kabakulak, kulak önü tükrük bezi iltihabı ile şişliğe neden olan, hastalığı geçiren kişilerde beyin zarı, pankreas ve testis iltihabı gibi ağır komplikasyonlara yol açabilen bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. İleri yaş erkeklerde bu hastalık kısırlığa neden olabilir.
Bu hastalıklardan, 1 yaşında ve 5-6 yaş aralığında 1’er doz olmak üzere toplam 2 doz uygulanacak kızamık–kızamıkçık-kabakulak aşısı ile korunulabilir.
Suçiçeği Aşısı:
Suçiçeği, içi sıvı dolu döküntülerle kendini gösteren varicella virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Suçiçeği, bağışıklık sitemi baskılanmış kronik hastalığı olan çocuklarda ağır komplikasyonlara ve ölümlere neden olabilir. Korunmak için bu hastalığı geçirmemiş olan çocuklara, 1 yaşında ve 4-6 yaş aralığında olmak üzere toplam 2 doz aşı uygulanmalıdır.
Hepatit-A Aşısı:
Toplumda bulaşıcı sarılık adı ile bilinen, karaciğerin iltihabı şeklinde kendini gösteren hepatit-A virüsünün neden olduğu ağız yolu ile bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalığı alan bazı kişilerde ağır karaciğer yetersizliği, ölümcül olabilmektedir. 1 yaş üstündeki çocuklara 6 ay arayla 2 doz hepatit-A aşılaması yapılarak bu hastalıklardan korunmaları sağlanabilir.
BCG Aşısı:
Türkiye’de çocuk tüberkülozu, sık rastlanılan bir enfeksiyondur. Küçük çocuklarda enfeksiyonun tüberküloz menenjit ve yaygın tüberküloz gibi ağır formları ileri yaşlardan daha sık görülmektedir. Bu nedenle bebeklere ilk üç ay içinde sol koldan BCG aşılanması mutlaka yapılmadır.
Grip Aşısı:
Grip, influenza adı verilen yüksek ateş, şiddetli kas ağrıları, halsizlik gibi semptomlara neden olan, küçük çocuklarda, yaşlılarda, kronik hastalığı olan kişilerde ise ölüme kadar varan ciddi sonuçlara sebep olabilen bir hastalıktır. Korunma için 6 aydan büyük çocukların her yıl düzenli aşılanması önerilmektedir.
eticicibebe
