Yarık Damak - Dudak doğum anomalileri
Yarık damak dudak, üst çene kemiği ve ağız tavanını oluşturan yumuşak doku ve kemik dokuları oluşturan embriyonik uzantıların yetersiz birleşmesinden ileri gelmektedir. Dudak yarıklanmalarına neden olan gelişimsel anomaliler gebeliğin 4-7. haftalarında, damak yarıklanmalarına neden olan gelişimsel anomaliler ise gebeliğin 7-12. haftalarında etkilerini göstermektedirler Bir oran vermek gerekirse Türkiye'deki sıklık 1:1000 olarak saptanmıştır. Yarık damak dudak deformitesi birçok faktörün etkilediği bir deformitedir. Muhtemel etiyolojik faktörler arasında, B grubu ve A vitamin eksiklikleri suçlanmaktadır.
Deformitesi bulunan bebeklerin annelerinin %25'inde B grubu vitamin eksiklikleri tespit edilmiştir. Bir başka etiyoloji faktör de oligohidramniyozdur. Oligohidramniyoz, bebeğin anne karnında yüzdüğü sıvı miktarının normalin altında olduğu duruma verilen addır. Steroid ilaçlar, antikonvülzan ilaçlar, diyazepam ve aminopterin de deney hayvanlarında yarık damak dudak deformitesi oluşturmuştur.
Gebeliğin ilk üç ayı içinde geçirilen toksoplazma ve rubella enfeksiyonları da yarık damak dudak deformitesi oluşturabilmektedirler. Gebelikte alkol alımı da bu deformitelerin gelişiminde suçlanmaktadır. Yaşlı annelerin çocukları yarık damak dudak deformitesi açısından daha fazla risk altındadırlar. Daha önce yarık damak dudak deformiteli çocuğu olmuş ana-babaların da ikinci çocuklarında deformite riski artmıştır. Bir çocuğunda yarık damak dudak deformitesi olmuş bir aile bundan sonraki çocuklarında bu deformitenin görülme riskini öğrenmek isterler. Eğer anne ve baba normal ve ilk çocukları yarık damak dudak deformiteli doğmuş ise ikinci çocuğun da deformiteli doğma riski %4'tür.
Yarık damak ve yarık dudak anomalisi ile doğmuş bir bebek emme fonksiyonunu tam olarak gerçekleştiremez, bu nedenle beslenmeleri problemli bir hal alır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarına ve orta kulak iltihabına karşı daha savunmasızdır ve sık sık hastalanabilir, bazen kafa ve yüz bölgesindeki daha ağır yarık anomalileri ile beraber görülebilir. Damak yarıklı bir bebeğin bu problemi konuşma dönemine geldiğinde hala doğru bir şekilde çözülemediyse veya bu döneme kadar hiç ameliyat olmadıysa konuşmayı tam olarak öğrenemez . Böyle çocuklarda konuşma sırasında yumuşak damak ağız - burun bölgesini birbirinden tam olarak ayıramadığından sesler burundan çıkıyormuş gibi olur. Bu konuşmaya ‘’nazone konuşma’’ ya da burun tipi konuşma denmektedir. Yine dudaktaki şekil bozukluğunun ağırlığına bağlı olarak burunda da şekil bozuklukları olabilir.
Eğer çocuğunuz yarık dudak, yarık damak veya her ikisi ile beraber doğmuş ise, bunun tedavisi uygun zamanlarda doğru yöntemle yapılması gereken ameliyatlardır. Aynı zamanda ameliyat öncesinin ve ameliyat sonrasının da doğru bir şekilde planlanması ve yönetilmesi gerekir. Ameliyat öncesinde ailenin dikkat etmesi gereken en önemli sorun çocuğun beslenmesidir, emme fonksiyonunu tam olarak yapamadığından besinlerin aspire edilmesi ile sık karşılaşırlar, bebeğin en az 45 derece eğimde tutularak kaşık ile veya özel biberonla beslenmesi aspirasyonun önlenmesinde yardımcı olacaktır. Yine diş hekiminin yapacağı geçici damak da, beslenme probleminin aşılmasında önemlidir. Unutulmaması gereken şey bu damağın, damak ameliyatı olana kadar bebeğin gelişimine paralel olarak 1,5-2 ay da bir değiştirilmesi gerektiğidir.
Yarık dudak veya yarık damak ile doğmuş olan bebeklerin mevcut yarık nedeniyle ortaya çıkan problemlerinin düzeltilmesinde bir çok tıbbi disiplinin becerilerine ihtiyaç vardır. Yarıkların kapatılmasını sağlayacak bir plastik cerrahi girişiminin yanında bu çocukların büyümeleri devam ettikçe beslenmelerinde ve diş sağlığında, duyma, konuşma ve psikolojik gelişimlerinde bozukluklar olabileceği akılda tutulmalıdır. Bu yüzden bir plastik cerrahın başını çektiği, yarık konusundaki problemlerde uzmanlaşmış bir çocuk sağlığı hekimi, diş problemlerini çözecek ortodonti uzmanı, konuşma ve dil uzmanı, sosyal yardım görevlisi, işitme konusunda uzman bir kulak burun boğaz hekimi, psikiyatrist, hemşire ve bir genetik uzmanından oluşan yarık dudak-damak ekibine danışmanız seçilecek en doğru yol olacaktır.
En önemli konulardan biri de yapılacak ameliyatların zamanlamasıdır. Dudak ameliyatı çocuk doğduktan sonra ki ilk 3 ay içinde yapılmalıdır. Bu ilk 3 ay içinde bebeğin genel sağlık durumu izin verdiği müddetçe ne kadar çabuk ameliyat olursa o kadar iyidir ( doğum sarılığı geçmiş ise 10. gün yapılabilir ). Damak ameliyatının yapılması için ise damağın bir miktar gelişmesi beklenmelidir. En ideal zaman 10-12. aylardır, konuşmaya başlamadan önce en geç 18 aylık iken damak ameliyatı mutlaka yapılmalıdır, Unutulmaması gereken şey, yarık dudak yarık damak ile doğmuş bir bebeğin daha güzel bir görünüm elde edilebilmesi için, ilk yapılan dudak ve damak ameliyatlarından sonra 18 yaşına kadar giden bir süreçte bir kaç defa düzeltme ameliyatına ihtiyaç duyabileceğidir.
Yarık dudak-damak onarımı konusunda tecrübeli bir estetik ve plastik cerrah tarafından yapılan yarık dudak-damak onarımı ameliyatı sonrası sonuç genellikle olumludur ve görünümü tamamen değiştirir. Öte yandan her türlü cerrahi operasyonda olduğu gibi, cerrahiye bağlı problemlerin görülebileceği ve bu tip operasyonlara özel bir takım komplikasyonların ortaya çıkabileceği göz ardı edilmemelidir.
Yarık dudak onarımında en sık görülen problem, ağız ve burunun bir tarafının diğer tarafla aynı olmaması nedeniyle ortaya çıkan asimetri sorunudur. Yarık dudak cerrahisinin amacı ilk operasyonda yarığın tamamen kapatılmasıdır, ancak asimetrinin giderilmesi için ikinci hatta üçüncü bir operasyon gerekebilir.
Yarık damak cerrahisinde amaç ağız tavanındaki yani damaktaki açıklığın kapatılıp çocuğun yeme konuşma fonksiyonunu düzgün olarak yapmasını sağlamaktır. Bazı durumlarda damaktaki iyileşme problemleri veya konuşma bozukluğu nedeniyle ikinci bir operasyon gerekebilir.
