Dalak Şişmesinin Nedenleri?

Dalağın çok çeşitli fonksiyonları olduğu için, kan veya lenf sistemini içeren birçok hastalıkta, enfeksiyon, tümör, karaciğer hastalığı ve parazitlerle ilgili durumlarda etkin rol oynayabilmektedir.

Dalak, lenf sistemi ve immün sistemin bir üyesi olup beyaz kan hücrelerinin dolaşımı, kırmızı kan hücrelerinin üretimi ve korunmasında görevlidir.

Kapı toplardamarında yüksek tansiyon genellikle dalağın büyümesine yol açar. Büyüyen dalak kemik iliğinin etkinliğini kısıtlar; alyuvar, akyuvar ve trombositlerin üretimini engeller. Kemik iliğinde alyuvar yapımının azalması alyuvar üretimini uyaran folik asit yetersizliği ve aşırı alyuvar yıkımıyla da birleşince hastada kansızlık ve vücut direncinde genel bir zayıflama ortaya çıkar. Bu durumda hastanın olası bir kanamaya dayanabilmesi zordur.

Sık Rastlanan Nedenleri;

Enfeksiyöz mononükleoz (EBV ye bağlı) hemolitik anemiler talasemiler hemoglobinopatiler glukoz 6 fosfat dehidrogenaz eksikliğine bağlı hemolitik anemi idyopatik otoimmün hemolitik anemi immün hemolitik anemi sarkoidoz sklerozan kolanjit bakteryel enfeksiyonlar viral enfeksiyonlar parazitik enfeksiyonlar siroz (portal ven obstrüksiyonu, portal hipertansiyon) lösemi Hodgkin hastalığı lenfoma Wilson hastalığı kistik fibroz bilyer atrezi enfeksiyöz mononükleoz (CMV ye bağlı) kedi tırmığı hastalığı orak hücreli splenik kriz.

Not;

Dalak büyümesinin başka sebepleri de vardır. Bu liste hepsini içermemektedir. Sebepler hem kişinin yaşı, cinsiyeti hem de belirtinin özelliği, zamanı, kötüleştiren faktörler, iyileştiren faktörler ve beraberindeki şikayetler gibi spesifik karakterleriyle değişiklik gösterebilir.

İlk Yaklaşım;

Büyümüş dalağın rüptürü (yırtılması) özellikle enfeksiyöz mononükleozda olmak üzere diğer birkaç splenomegali sebebi olan durumda da meydana gelebilir. Aktif sporları içeren aktivitelerin sınırlandırılması, dalak rüptürüne neden olabilecek travmalardan korumada yardımcı olabilir.

Muayene Sırasında Sorulabilecek Sorular;

Tıbbi hikaye alınır ve fizik muayene yapılır.

* Dalak büyümesi ne zaman başladı?

* Probleminizin farkında mıydınız yoksa fizik muayene sırasında doktorunuz tarafından mı tespit edildi?

* Başka belirtiler var mı?

Tanısal Testler Şunları İçerebilir;

Karın filmi, tam kan tahlili, sebeplere yönelik testler.

Dalak Büyümesi(Splenomegali)

Dalak karnın sol üst tarafında kaburgalar arasında midenin yanında yer alan küçük bir organımızdır. Dalağımız normalde bizim yumruğumuz büyüklüğündedir. Bazen infeksiyonlar, Kanser gibi çeşitli hastalıklar dalak büyümesine neden olur. Büyümüş dalağa splenomegali denir.

Dalak yumuşak gözenekli bir organ olduğu için kolay zedelenir. Dalağın önemli görevleri vardır. Yıpranmış yaşlı kan hücrelerini süzer. İnfeksiyonlara karşı koruyucu olan beyaz kan hücreleri dalakta olgunlaşır. Trombosit adı verilen pıhtılaşmayı sağlayan kan hücreleri dalakta depolanır.

Büyümüş bir dalağın işlevleri aksayabilir. normal kan hücrelerini de süzebilir. Çok sayıda pıhtılaşma hücresi dalakta birikebilir. Dalakta biriken bu hücreler dalağın görevlerini engelleyebilir.

Dalak kendiliğinden hastalık durumlarında ya da kaza sonucu yırtılabilir. Bu durum çok ciddi ölümcül kanamalara neden olabilir.

BELİRTİLER

Genelde insanlar dalaklarının büyüdüğünün farkına varmazlar. Rutin bir muayene sırasında doktor tarafından fark edilir ya da herhangi bir nedenle yapılan ultrason ile anlaşılabilir. Dalak fazla büyümüşse karnın sol üst tarafında dolgunluk ağrı hissedilebilir. Erken doyma hissi olabilir. Kansızlık, solukluk halsizlik olabilir. Büyümüş dalak görevlerini yapamadığı zaman sık enfeksiyon görülebilir. Dalak kanı depoladığı için kanama problemleri görülebilir. Eğer karnınızın sol üst tarafında ağrı, dolgunluk hissediyorsanız ve ağrı derin nefes almakla artıyorsa doktorunuza başvurun.

SEBEPLER:

Mononükleoz gibi virüs infeksiyonları, Bakteriyel infeksiyonlar, bakteriyal endokardit (kalbin iç zarının iltihabı) gibi durumlar, Sıtma gibi parazitlerin yaptığı hastalıklar, Karaciğeri etkileyen siroz gibi durumlar, Hemolitik anemiler (genç kan hücrelerinin parçalandığı hastalıklar), Lösemi gibi kan kanserleri, lenf kanserleri Metabolizma hastalıkları(Gaucher, Niemann-Pick), Dalağın karaciğerin toplardamarlarında Basınç yüksekliği (portal ven trombozu) dalağın büyümesine neden olan başlıca temel sebeplerdir.

TANI

Doktor muayenesinde sol kaburga altında dalak ve çentiği ele gelir. Ancak en doğru şekilde görüntüleme yöntemleri ile gösterilir. Ultrason ve tomografi ile dalak yapısı ve büyüklüğü ayrıntılı olarak değerlendirilebilir. Kitle varlığı araştırılır. Karaciğer fonksiyonlarını, kan hücre sayımını gösteren kan testleri yapılır. Bazen kemik iliği incelemeleri ile kan hücreleri değerlendirilir.(lösemi)

TEDAVİ

Antibiyotiklerle infeksiyonlar tedavi edilir. Kan Kanseri, lenf kanseri ilaçlarla ve ışın tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Eğer dalak büyümesine neden olan hastalık tedavi edilemiyorsa (hemolitik Anemi gibi) dalak ameliyatla alınabilir. İnsanlar dalak olmadan yaşayabilirler. Ancak bazı enfeksiyonlara karşı vücut dirençsiz kılar. Bu nedenle dalak ameliyatı öncesinde Pnömokok (zatüre) hemofilus influenza tip b(Hi b) meningokok aşısı (menenjit) yapılmalıdır. Ameliyat sonrası Antibiyotik tedavisi verilebilir. Sıtma hastalığının yaygın olduğu bölgelere yolculuk yapmadan önce gerekli önlemler alınmalıdır.

Dalağınız büyümüşse yırtılma riskine binaen futbol gibi yakın temas (çarpışma ) riski olan sporlardan kaçınmalısınız. Dalağınızın yırtılmasını engelleyici önlemler için doktorunuza danışmalısınız. Mutlaka emniyet kemeri takmalısınız.