Doğuştan kalça çıkığı

Normal kalça ekleminde;

kalçadaki büyük leğen kemiğindeki çukur boşluk (asetebulum) ile, bacak kemiğinin (Femur kemiği) başındaki yuvarlak kısım iç içe girmiştir. Doğuştan kalça çıkığında ise, kalça eklemini meydana getiren kemikler birbirinden ayrılmıştır.

Kalça çıkığı bazen ileriki yaşlarda da gelişebilir. Onun için “doğuştan kalça çıkığı” yerine “gelişimsel kalça çıkığı” denilmektedir.

Bu hastalığın her tipinde femur başının asetabulumun dışında olması şart değildir. Yarı çıkık, yada eklem içine girip çıkan yapı da olabilir.

Bunlara sırasıyla bakalım;

1.Tam çıkık kalça; Femur başı tamamen asetabulumun dışındadır. Bacağın bükülüp dışa doğru yatırılmasıyla (ortolani manevrası) çıkık yerine girer.

2.Yarı çıkık kalça; femur başı, asetabulumun içinde olmakla birlikte bir bölümü dışa ve yukarıya doğru yer değiştirmiştir.

3.Çıkabilir kalça; femur başı, asetebulumun içindedir. Ancak ittirmekle (Barlow’un provakasyon testi) kolaylıkla asetebulumun dışına çıkar.

Kalça çıkığı Oluş nedenleri;

Birçok sebebe bağlıdır. Öncelikle anne karnındaki 12.-18. haftalar ve son 4 hafta gelişimsel kalça çıkığı açısından önemlidir. 12.-18. haftada hormonal veya genetik faktörler rol oynar. Bu faktörler kas yapısının gevşek olarak oluşmasına neden olur. Ayrıca asetabulum çukurunun yeterli derinlikte gelişememesi önemli bir faktördür.

Gebeliğin son 4 haftasında mekanik faktörler (kalçaya bası) daha önemlidir. Bunların başında bebeğin hala makat pozisyonda (baş yukarıda kalça aşağıda) durması gelir. Normal gebeliklerde bebek son iki ayda baş aşağıya döner. Kalça ekleminin normal gelişimini tamamlayabileceği pozisyon bacakların bükülü ve hafif dışa dönük olduğu pozisyondur. Makat pozisyonda bu duruş bozulur. Bacaklar aşırı büzülürken, dizler açılır. Bu pozisyon, femur başının eklem çukurluğunu terk etmesini kolaylaştırır.

Doğum sonu çevresel faktörler içerisinde en önemlisi “kundak”tır. Bu giydirme alışkanlığı, yenidoğan bebeğin normalde olması gereken, kalça ve dizlerindeki bükülmeyi bozar ve kalça çıkığına yol açabilir. Bebeklere alt üst pijama veya tulum giydirilmelidir. Böylece bebek bacaklarını ve dizlerini rahatlıkla bükebilir. Bebeğin gazını da rahatlıkla çıkarmasına yardım edilmiş olunur.

Kalça çıkığı, kız bebeklerde erkeklere oranla 6-8 kat daha sık görülür.

Doğuştan kalça çıkığı açısından riskli gruplar;

İlk doğum

Makat gelişi ile doğum

Tortikolisli bebekler (Boyun kası içinde kanama)

Ailesinde kalça çıkığı bulunan bebekler

Çeşitli ayak bozuklukları ile doğmuş bebekler

Annede gebelikte su kesesinde az su bulunması

Klinik muayene ve bulgular;

1.Yenidoğan bebeğin kalça ve dizlerindeki bükülü pozisyonun olmaması; anne karnında bebek kalça ve dizler bükülü, bacaklar hafif dışa doğru pozisyondadır. Bu pozisyon yenidoğan döneminde de devam eder. Yenidoğan bir bebeğin bacak ve dizlerini rahatça uzatması akla kalça çıkığını getirmelidir.

2.Bacakların dışa dönme kısıtlılığı;





kalça çıkığında, bacakların iç adelelerindeki gerilme nedeniyle bacağın dışarıya açılması (abduksiyon) kısıtlıdır. Uyluklar zemine yaklaştırılmak üzere yana doğru açılır. Uyluklar zemine yaklaştırılamıyorsa abdüksiyon kısıtlılığı var demektir.

Yenidoğan bebeklerde bacaklar bükülü pozisyonda durur. Onun için bacaklar ile muayene masası üzerinde 30 derecelik bir açı kalabilir. İki taraflı kalça çıkığında buna daha da dikkat etmek gerekir.

3.Pili asimetrisi; Çıkık olan tarafta cilt pilisi daha derin ve kalçaya daha yakındır.

4.Diz belirtisi;





kalça ve dizler 90 derece bükük iken her dizin aynı seviyede olması gerekir.şayet tek taraflı kalça çıkığı varsa o taraftaki diz diğerine göre daha aşağıda gözükür. Bu belirtinin iki taraflı çıkıklarda yeri yoktur.

5. Barlow testi; Bu test çıkabilir kalçayı gösterir. Doğuştan kalça çıkığının büyük kısmı, çıkabilir kalça formunda olduğu için çok önemlidir. Çıkabilir kalça oranı her 100 yenidoğan bebekten birinde vardır (yarı çıkık kalça veya çıkabilir kalça) Halbuki tam kalça çıkığı oranı, bin bebekten 1’inde görülür.

Yapılışı; Bebek sırt üstü yatırılır. Diz ve bacağı bükülür. İki elin orta parmakları bebeğin uyluklarının dış yan yüzünde bacak kemiğinin çıkıntısı üzerine, baş parmaklar uylukların iç tarafında bacak kemiğinin küçük çıkıntıları üzerine yerleştirilir. Femur başına uyluk iç yan yüzünden basınç uygulandığında kalça çıkık duruma geliyorsa kalça çıkığı var demektir.

(Barlow testi pozitif)

6. Ortolani testi; bir el kalçayı sabit tutarken diğer el ile uyluk zemine yanaştırılır ve bu elin orta parmağı bacak kemiğinin büyük çıkıntısını öne doğru iter. Kalça çıkığı var ise femur başı öne kayar, asetabulum çukuruna girer ve bir ses (klunk) hissedilir.

Tanı yöntemleri;

1.Anamnez ve fizik muayene; İyi bir fizik muayene, kalça çıkığına erken tanı konulması için en önemli kuraldır.

Kalça çıkığı, doğuşta mevcut olabilir veya süt çocukluğu döneminde de(0-1 yaş) gelişebilir. Onun için ilk yıl içinde, her normal aylık muayene sırasında, bebek kalça çıkığı açısından da kontrol edilmelidir. Doktorunuz her muayenede yukarıda belirtilen Barlow, Ortoloni manevralarını yapar, pili asimetrisini ve abduksiyon kısıtlılığını araştırır.

2.Kalça ultrasonu; Fizik muayene ile tüm vakaların yakalanması her zaman mümkün değildir, şüpheli durumlarda İlk 3 ayda kalça ultrasonografisi çekilmelidir.

3.Direk radyoloji (Düz film); Klinik olarak şüphe var, ancak ultrasonda bulgu görülemiyorsa mutlaka kalça filmi çekilmelidir. Çekilen filmde bazı ölçümler yapılarak, kalça çıkığı olup olmadığı kesinleştirilir.





Önleme ve Tedavi;

Kalça gelişimi doğum sonrası da devam ettiği için doğumdan sonra oluşabilecek kalça çıkığının önlenmesi için ara bezi bağlanmalı ve kucakta taşınırken bacaklarının ayrık tutulması sağlanmalıdır. Ayrıca bebelere bacaklarının serbest hareket etmesini önleyecek, dar külotlu çorap yada dar tulum giydirmekten, üzerlerine ağır örtü örtülmesinden kaçınılması gerekir.

Bebekleri ayaklarından tutup baş aşağı sallamak, dizlerindeki bükülmeyi açmaya çalışmak, bacaklarını germeye çalışmak, çıkabilir bir kalçayı çıkık duruma getirebileceği için sakıncalıdır.

Doğum sonrası ilk üç hafta içerisinde tanı konulan kalça çıkıkları uygun tedavi ile yaklaşık 6 haftada tamamen normale dönebilir.

Kalça çıkığı ilk üç ayda teşhis edilirse sadece kalın ara bezi kullanılarak büyük oranda tam düzelme sağlanır. Kalça çıkığı, tam kalça çıkığı ise doktorunuzun önerisiyle Pavlik bandajı uygulanır. Bu bandaj, eklemi meydana getiren kemiklerin iç içe durumda kalmasını sağlar.

6 aylıktan sonra cerrahi düzeltme gerekir.


Erken tanı ile tedavisi kısa ve başarılı olmakta, geciktiğinde ise tedavi uzun sürmekte ve sakatlıklara yol açmaktadır. Kalça eklemi, uyluk kemiğinin küre şeklindeki başı ve leğen kemiğinin asetabulum denen fincan şeklindeki bölümlerinden oluşur.

Kalça çıkığı üç şekilde olur;

1- Asetabuler displazi: Yuva yeterince derin değildir, ancak hiçbir rahatsızlık vermez, yetişkin ve yaşlılıkta artroza (kireçlenme) yol açar.

2- Yarı çıkık; Çocukluk çağında ağrı ve çabuk yorulmaya yol açar.

3- Tam çıkık; Asıl problem olanıdır, yuva küçük olduğu kadar buraya oturan başta da deformite vardır.

SEBEBLER

1- Aile öyküsü; Her yeni doğan yüz bebekten birinde görülmekle birlikte, ailelerinde kalça çıkığı varsa bu oran % 20-30 olmaktadır.

2- Anne karnında ters duran bebekler.

3- Kız bebekler; Kız bebeklerde, erkeklere göre 6-9 kat daha fazla görülmektedir.

4- Annenin ilk bebeği; Tüm DKÇ vakalarının % 60-70’i ilk doğan bebekte görülmektedir, çünkü anne karnı-rahim henüz dardır, gergindir, bebeğin rahim içi hareketleri kısıtlanır.

5- Çevresel-doğum sonrası sebepler; Ailelerin tek önlem alabileceği ve bilinçli yaklaşabileceği sebeptir, önlem olarak;

*Kundak yapmayın, bir günlük uygulama bile kalça çıkığına yol açabilir.

*Bebeği yatarken rahat bırakın, bebek bacaklarını iki yana açacaktır, ortada birleştirmeye çalışmayın.

*Altını değiştirirken ayaklarından tutup kaldırmayın, kalçanın altından destekleyin.

*Rahat ve bacak hareketlerini engellemeyecek giysiler giydirin.

*Kucağınızda taşırken bacaklarını ayırıp belinize oturtun.

TANI

Özellikle ilk 6 ayda erken tanı ile fark edilen DKÇ hastalarında iyileşme %100 olur. Tanıda doktorun muayenesi çok önemlidir. Ancak muayenede kalça çıkığı tanısı koymak her zaman mümkün olmayabilir, en iyisi 1. ay dolduğunda yapılacak kalça ultrasonografisi ile tanı kesinleşir, 4. aydan sonra kalça ultrasonografisinin değeri azalır, röntgen çektirmek gerekir.

Anne nasıl anlar?

*Kalça ve uyluk iç kısımlarındaki deri katlarının şekil ve sayısının eşitsizliği.

*Her iki bacak arasındaki uzunluk farkı.

*Bacaklarını tam yana açamama.

*Geç yürüme.

*Yürüdükten sonra topallama.

TEDAVİ

Tedavi 3 ayrı zamana göre yapılır, ilk 6 ayda fark edildiğinde aileye önerilecek basit önlemler veya bacak askıları ile düzelme sağlanmaktadır. 6-18 ay arasında anestezi altında çıkığın yerine konması ve alçılama tercih edilir. 18. aydan sonra ise ameliyat önerilir.

kaynak