Dudak Okuma Becerisinin Geliştirilmesi Ve Önemi

Dudak okuma becerisini geliştirmeye yönelik etkinlikler, sözel iletişim sırasında işitme engelli bireyi, konuşmacının dudak, yüz ve mimiklerine bakarak konuşulanı anlayabilir hale getirmek için, yapılan etkinliklerdir. Dudak okuma sırasında görme duyusu ile birlikte işitme duyusundan da yararlanılır. Dudak okuma sürecinde en az iki kişi bulunur. Bunlardan biri konuşandır. Diğeri ise dinleyendir. Konuşan (kaynak), iletilen (mesaj), dudaktan okuyan (alıcı) ve ortam faktörleri, dudaktan okuma sürecinin gerçekleşebilmesinde etkin değişkenlerdir.


Dudak okuma becerisinin gelişimine yönelik etkinliklerde amaç, işitme engelli bireyi, kaynağın konuşmasını anlayıp veya onun gönderdiği sözlü mesajı alıp, ona uygun tepkide bulunabilir hale getirmektir.


v Dudak okuma etkinliklerine imkanlar elverdiğince erken başlamak gerekir.

v Dudak okuma çalışmaları, yaş, zaman ya da ders saatleriyle sınırlı tutulmamalı, sürekli bir etkinlik olarak düşünülmelidir. Bütün öğretim etkinliklerinde dudak okumaya yer verilmelidir.

v Dudak okuma tek bir yerle sınırlı tutulmamalı, evde, derslikte, sokakta kısacası çocuğun yaşamının geçtiği her ortamda yer almalıdır.

v Çocuk, konuşanı değişik açılardan takip etmeyi öğrenmelidir.

v Konuşan kişi, konuşma hızını, ağız hareketlerini abartmamalı, normal konuşmaya özen göstermelidir.

v Dudak okuma etkinliklerinde, görme duyusu ile birlikte işitme, dokunma, koklama ve tatma duyularından yararlanılarak, kavram kazandırmaya çalışılmalıdır. Ayrıca çocuğun cihazının düzgün olarak çalıştığından emin olunmalıdır.

v Çocuk, konuşanın yüzünü en iyi görebileceği yere geçerek, konuşmayı oradan izlemeyi alışkanlık haline getirmeyi öğrenmelidir.

v Çocuk, değişik kişilerle karşı karşıya getirilmeli, sadece bir kişinin konuşmasına alışmamalıdır.

v Çocukla konuşurken kısa ve anlaşılabilir cümleler kullanılmalıdır.

v Dudak okuma etkinliklerinde, tek tek sözcükler yerine bütünün anlaşılması üzerinde durulmalıdır.

v Dudak okuma etkinliklerinde, günlük konuşma kalıplarından yararlanılmalıdır.


Dudak okuma becerisinin gelişiminin zaman isteyen, zor bir iş olduğu unutulmamalıdır. Konuşma seslerinin bazılarının görülebilirlik açısından ayırt edilmesi daha kolay, bazılarının ise oldukça zor olduğu düşünüldüğünde, cümlelerin bütününde kelimelerin tahmin edilmesinin öğrenilmesi, dudak okuma sürecinde önem kazanmaktadır (Örneğin; /o/ sesi dudakların yuvarlak hale getirilmesi, /m/ sesi ise dudakların birleştirilmesi ile oluşmaktadır. Bu iki sesin ayırt edilmesi kolay olmakla birlikte /p/, /b/, /m/ seslerini birbirinden ayırt etmek kolay değildir). Dudak okuma etkinliklerinde postür, vücut dili, jest ve mimiklerden oluşan sözel olmayan görsel ipuçlarından yararlanmak dudaktan okumayı geliştirecektir.


Bilinmeyen sözcükler, konuşma hızı, konuşma anlaşılabilirliğinin düşük olması, mırıltılar, hareketsiz üst dudak, yabancı aksan, konuşurken bir şeyler yemek, ağzını herhangi bir nesne ile kapatarak konuşmak, sakal ve bıyık gibi faktörlerin işitme engelli çocuk açısından dudaktan anlama yeterliliğini etkilediği unutulmamalıdır.


Konuşma Becerisinin Geliştirilmesi


Konuşma, kişinin kendisi ve çevresiyle dengeli ilişki kurma ve sürdürmesine yarayan geleneksel sembollerin yer aldığı bir iletişim sistemidir. Bireyi sözel iletişimde yeterli hale getirmek için yapılan etkinliklerin tümü, konuşma becerisini geliştirmeye yönelik etkinlikler olarak adlandırılır. Konuşma sonradan kazanılan, öğrenilen bir beceridir. İşitme engelliler uygun eğitim alamadıkları sürece konuşmayı kendi başlarına öğrenemezler. İşitme engellilerin konuşma becerilerinin geliştirilmesinde, çocuğa günlük hayatında en çok gereken konuşma kalıplarının saptanması ve oluşturulan kalıplar halinde konuşmanın doğal süreç içinde kazandırılması yararlı olmaktadır. İşitme engelli bireye konuşma eğitimi verilmesinin amacı ise, bu bireylerin ana dilin sözel iletişim kısmını etkili biçimde kullanabilir hale gelmelerini sağlamaktır.


İfadeyi geliştirebilme amaçlı dil ve konuşma becerisini geliştirmeye yönelik etkinlikler içinde, ihtiyaç duyulduğunda öğrencinin konuşmasının anlaşılabilirliğini geliştirmek, daha doğru, net ve akıcı konuşabilmesini sağlamak amacıyla ses ve artikulasyon çalışmalarına yer verilir.

Ses çalışmaları

Kişinin konuşma sesini, arzu edilen biçimde kullanabilir hale getirmek için yapılan etkinliklerin tümü, ses çalışmaları olarak adlandırılır. İşitme engeli olan bireylerin sesleri, engelin derecesi, oluş zamanı ve eğitim durumuna göre değişmekle birlikte, normal işitme duyarlılığına sahip bireylerinkine pek benzememektedir. Bu bakımdan eğitimde, işitme engelli çocukların konuşma becerileri desteklenirken, sesin doğru kullanımına yönelik çalışmalar da yapılmalıdır.


v İşitme engellilerin ses çıkarabildiği unutulmamalıdır.

v Ses çalışmalarına erken başlanması ve sürekliliğin sağlanması önemlidir.

v Çocuğun sağlık durumu ile ses problemi arasında ilişki olabilir. Onun için ses problemi olan her çocuk, doktor muayenesinden geçirilmelidir.

v Ses bozukluğunun sebepleri ya da yan etmenleri iyice bilinmelidir. Ses bozukluğunun sebeplerinin ortadan kaldırılmasına ya da azaltılmasına öncelik verilmelidir.

v Çocuğa sesinin aksayıcı bir yönü olduğu fark ettirilmelidir.

v Ses probleminin giderilmesinde dinleme ve işitme becerisini geliştirmeye yönelik çalışmaların yararı vardır.