El ve Ayak Anomalileri

ELLER
Üst ekstremitelerin bir kısmının ya da tamamının doğumdan (konjenital olarak) eksik olması, alt ekstremitelerin kısmen eksik olmasından daha yaygın bir sorundur. Doğan bir çocuğun yalnızca bir parmağının bir kısmı eksik olabileceği gibi tüm bir kolu da gelişmemiş olabilir.
Tek elli olarak doğan bir bebek olabildiğince çabuk özel bir uzmanlık biriminde kontrolden geçirilmelidir. Bebek oturabilmeye başladıktan sonra uygun bir protez takılmak suretiyle çocuğun, iki eli varmış gibi yaşamasına olanak sağlanabilir. Protez takılmasında gecikilirse çocuk yeniden değiştirilmesi olanaksız olan tek elle yaşama modeli geliştirecektir.

Tıp terminolojisinde "polidaktili" olarak anılan olgu, çoğunlukla elde fazladan bir küçük parmak ya da başparmak varlığı şeklinde ortaya çıkan çok parmaklılık durumudur. Bu kusur siyahi bebeklerde daha yaygın görülmektedir. Genellikle altıncı parmak deri ve yumuşak dokudan oluşur ve kolayca kesilir atılabilir. Ancak, fazla parmak kemik ya da kıkırdak içeriyorsa, komşu yapılar üzerinde bir ameliyat gerekli olabilir ki bu işlemin bebek birkaç aylık olduktan sonra gerçekleştirilmesi uygun olur.

El parmaklarında görülen "sindaktili", yani parmakların birbirine yapışık olması durumunda en iyi çözüm, ayak parmaklarındaki sindaktiliden farklı olarak cerrahi müdahaledir. El parmaklarındaki kemikler çeşitli uzunluklarda olduğundan, birleşmiş durumdaki parmakların eklemleri aynı hizada bulunmazlar ve bu nedenle parmakların kullanılması daha güç olur. Ameliyat yapılmazsa çocuk parmaklarını hiçbir zaman rahatça kullanmayı başaramayacaktır.

"Kumptodaktili", bir ya da daha çok parmağın kalıcı ve giderilemez şekilde fleksiyon (içeri bükülme) durumunda bulunmasıdır. Bu olgu genellikle doğuştan gelir ve en yaygın olarak küçük parmağı etkiler.

"Yumru el" olarak anılan kusur, radyusun (ön kolun, başparmak tarafında bulunan kemiği) ya da ulnanın (ön kolun karşı tarafında bulunan kemiklerden uzun olanı; dirsek kemiği) bulunmaması durumudur ve seyrek olarak görülür. Bu kusurun tedavisine, bebeklik döneminde yumuşak dokuların gerdirilmesi yoluyla başlanır. Sonra kemiğin yerine yerleştirilmesi için ameliyat gerekli olur. Ancak, yeni konumun korunması bir sorun olarak ortaya çıkar. Çocukluk dönemi boyunca çok sayıda ameliyat yapılması gerekebilir.

Bu kusur daha yüksek bir kalp hastalığı ve kalp sorunları ensidansı (görülme oranı) ile ilişkilidir.

AYAKLAR

Yeni doğan bebeğin ayakları, daha ileri yaştaki çocuklara oranla daha uzun ve daha ince olup, bilek ve ayak eklemleri de son derece esnektir. Ayaklar genellikle anormal biçimli gibi görünebilse de bu ufak sorunlar zamanla kendiliğinden ortadan kalkacağı için pek endişelenmeye gerek yoktur.

Ayak ya da bacağın "içe" ya da "dışa dönük" olması yaygın olarak karşılaşılan sorunlardır, özellikle bebek yüzükoyun uyurken durum daha da belirginleşir. Bunlar genellikle konumla veya duruşla bağıntılı şekil bozuklukları (deformiteler) olup yaş ilerledikçe kendiliğinden kaybolurlar. Tedavi gerektirmeleri nadiren söz konusu olur.

Ayak parmaklarında sindaktili (ördekparmaklılık) genellikle yalnızca kozmetik bir sorun olarak kalır. Ameliyattan kalacak yara izleri ve kasılmış bölgeler, yapışık parmaklardan daha belirgin olarak göze çarpacaktır. El sindaktilisinden farklı olarak, yapışık ayak parmakları genellikle işlevlerini normal olarak görürler.

Her 1000 doğumdan birinde görülen "yumru ayak" olgusu, ayağın olağan biçim ya da konuma sahip bulunmadığı birçok konjential anomaliyi anlatan bir terimdir. Vakaların yaklaşık yüzde 95 inde ön ayak aşağıya ve içe doğru bükülmüş, taban kavsi (arcus plantaris) yükselmiş ve topuk içe dönmüş durumdadır. Bu, genellikle kendiliğinden düzelmeyen, hatta ısrarlı germe egzersizlerinin bile çözüm sağlamaya yetmediği bir kusurdur.

Erken tedavi elzemdir ve doğumdan sonra zaman kaybetmeden başlatılmaldır. Ayaklar el ile normal konumlarına getirilerek sonra kalıp veya yapışkan bantlarla o durumda tutulur. Bu işlemler tedavinin ilk 2 haftası boyunca birkaç günde bir, sonra da 1 ile 2 haftalık aralıklarla yinelenir. Bu yöntem başanlı sonuç verirse daha sonra ortopedik düzeltici ayakkabılar yardımıyla bu konum korunabilir, şayet bu yöntemle sorun çözülemezse, genellikle bebek 23 aylık olduğunda bir ameliyat yapılması gerekebilir.

Düzeltilmiş bir yumru ayağın pozisyonu her ne kadar nisbeten normal görünse de ayak hiçbir zaman tümüyle normal hatlara sahip olamayacak ve kusurun bulunduğu bacağın baldır kısmı, normal bacağın baldırından daha ince kalacaktır.

Yumru ayak problemi ile doğan çocuklar için tüm çocukluk dönemini kapsayacak bir ortopedik bakım gereklidir.

"Ayakta fazla parmaklılık", uygun ayakkabı bulmayı güçleştirebilecek bir sorun olup genellikle cerrahi müdahale ile düzeltilebilmektedir. Ancak, yapılar kolayca ameliyat edilebilecek kadar olgunlaşmadan ameliyat uygulanmamalı, bununla birlikte ameliyat, çocuğun yürümeye ve ayakkabı giymeye başlamasından sonraya da kalmamalıdır.

Yapışık Parmak (Sindaktili) ve Fazla Parmak (Polidaktili) Nedir? Tedavisi Nasıldır?

Parçaların ayrılmasında yetersizlik sonucu oluşan örneğin parmaklar arasında bir zarın bulunması ve parmağın veya diğer parmakların birbirinden müstakil hareket etmelerini önleyen bir yapışıklık diyebiliriz.

Yapışık Parmak ve Altı Parmak Nedir? Tedavisi Nasıldır?




Sindaktili (Yapışık Parmak) nedir?

Sindaktili doğuştan el ya da ayak parmaklarının yapışık olması durumuna sindaktili denir. Elde görülen doğumsal anormalliklerin en sık olanıdır. Görülme sıklığı iki bin canlı doğumda birdir. Kalıtımla geçme olasılığı var olsa da ispatlanabilmiş bir veri yoktur.

Apert sendromu ve Poland sendromu ile beraber görülebilir bu nedenle hastalarda kalp, iskelet sistemi ve cilt displazileri açısından araştırma yapılmalıdır. Hastaların yarısında tek tarafta (sağ veya solda) görülür. Erkeklerde daha sık olarak görülür. En fazla 3. ve 4. parmakların yapışıklığı görülür.

Sindaktilinin klinik tipleri:

a) Komplet: Parmakların tüm uzunluğu boyunca yapışıklık mevcuttur, ancak kemik kısımları yapışık değildir.

b) İnkomplet: Parmakların avuca yakın kısmında yapışıklık mevcuttur, ancak kemik kısımları yapışık değildir.

c) Kompleks: Parmaklarda ki yapışıklık kemiklerde de mevcuttur.

Tedavi:

Tedavide amaç sadece yapışıklığın açılması değildir; bununla beraber başka önemli noktalar da vardır. Tüm bu önemli noktalara dikkat edilmesi ile en başarılı sonuçlar ortaya çıkacaktır.

1. İki parmak arasının deri yaması ile değil o bölgenin normal derisi ile onarılması,
2. Zig- zag şekilli kesiler planlanarak oluşacak ameliyat izlerinin, parmakların gelişimi sırasında oluşabilecek şekil bozukluklarının ve çekilmelerin (kontraktür)önlenmesi,
3. Normal deri ile örtülemeyecek kısımların, deri yaması (greft) ile kapatılması
4. Tırnak yapılarının korunması
5. Eğer mevcut ise kemik şekil bozukluklarının düzeltilmesi.

Sindaktili ile doğan bebeklerin ameliyatının planlanması için bebeğin doğumundan hemen sonra kontrole getirilmesi, ameliyatın da 36 aya kadar (3 yaş) yapılması tercih edilir. Yeni doğanlarda anestezi riski nedeniyle ameliyat tercih edilmez. Yaşı daha büyük çocuklar için de ameliyat yapılabilir. Ancak özellikle kompleks sindaktililerin( kemiksel düzensizlik veya yapışma mevcut olan sindaktili çeşidi)daha erken tedavisi önerilir. Özellikle boy farkı olan parmakların büyüme sırasında birbirinin şeklini bozabileceği düşünülerek daha erken tedavi planlanır.




Polidaktili Fazla Parmak

Polidaktili el veya ayak parmaklarında normalde olması gerekenden daha fazla sayıda doğuştan parmak bulunması durumudur. Anne karnında el ve ayak yapıları gelişirken parmaklar önce yapışık durumdadır. Gelişim sırasında parmak aralarındaki dokuların erimesiyle parmaklar ayrılır. Ancak bazen parmakların ayrılması sırasında bir hata sonucu fazla sayıda parmaklar ya da polidaktili oluşabilir. Ortalama 500 doğumda bir görülen polidaktili ya da fazla parmak durumu genetik olarak geçebildiği gibi bazen oluşumunda hiç bir sebep bulunamayabilir. Polidaktili ile birlikte sindaktili ya da yapışık parmak durumu da olabilir.

Polidaktili farklı şekillerde olabilir. Başparmak ya da küçük parmağın yanında ufak bir şişlik gibi olabilir, bir parmağın uç kısmında iki uç şeklinde çatallanma gibi olabilir, elin kenarında hiç hareket etmeyen ufak bir sapla bağlı bir parmak şeklinde olabilir ya da tam gelişmiş harketli normal bir fazla parmak şeklinde olabilir.

Fazla parmak ya da polidaktili beraberinde diğer anomaliler ya da sakatlıklar da olabilir. Böyle bir durumda diğer sakatlıkların da incelenmesi gerekebilir. Polidaktili ya da fazla parmak bazen diğer parmakların gelişimini etkileyerek kaymalara ya da gelişim bozukluklarına neden olabilir bu sebeple mümkün olduğu kadar erken tedavisi önerilmektedir. Ameliyat için en uygun devre bebek 6 - 12 aylıkkendir. Ameliyatta diğer parmaklara özellikle dolaşımlarına dikkat edilerek, zarar vermeden fazla olan parmağın çıkarılması şeklinde yapılır.

Polidaktili ya da fazla parmak ameliyatı yapıldıktan sonra o devrede ortaya çıkmayan ya da kendini göstermeyen bazı bozukluklar nadir durumlarda çocuk daha büyüdükten sonra parmaklarını kullanması sırasında ortaya çıkabilir. Örneğin armak hareketlerinde bozukluklar ya da parmakta eğrilikler oluşabilir. Bunların düzeltilmesi için daha ileride ek ameliyatlar gerekebilir.

Polidaktili veya fazla parmak durumu büyük oranda ameliyatla düzeltilir ancak çok çok nadir durumlarda sekeller ya da kalıcı bozukluklar olabilir. Polidaktili tedavisi eğer bebekte yapılacak ise ameliyat genel anestezi altında yapılır. Genel anestezi hastanın nefes yoluna bir tüp konarak tamamen uyutulmasıdır. Bunun için önceden tüm sistemlerin laboratuvar incelemeleri yapılır. Ameliyat sırasında kan oksijen seviyeleri, tansiyon, solunum takip edilir. Çok çok nadiren ilaç reaksiyonu ve ölüm riski vardır. Ameliyatın hastane koşullarında yapılması gerekir. Erişkin hastalarda ise lokal anestezi altında sadece bölgesel uyuşturmayla ameliyat yapılabilir.

Ameliyat sonrasında ameliyat bölgesinde az ya da çok bir iz (skar) kalacaktır. Tüm ameliyatlarda iz kalır. Ancak bazı noktalara dikkat edilerek bu izin daha az kalması sağlanabilir. Ayrıca enaz birkaç sene geçtikten sonra fazla iz kalması durumunda izi azaltmaya yönelik skar revizyon ameliyatları yapılabilmektedir.