F
Fırtına
Guest
09-15 Mayıs Haftası Engelli vatandaşlarımızın sorunlarının dile getirileceği bir hafta olarak kutlanır.
Engelli vatandaşlarımız için bir çok dernek faalliyet göstermektedir. Engelli vatandaşlarımız için hizmet veren vakıflar da vardır. Engelli vatandaşlarımıza Hükümet nezdinde Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı ile hizmet götürülmektedir. Engelli vatandaşlarımızı asıl üzen konu ise onların çeşitli isimlerde tanımlanması olmuştur. Bazı Kanunun ve yönetmeliklerde tanımlama karmaşası yaşanmaktadır. Sakat Mevzuatımızda özürlülük ile ilgili yapılan ilk düzenlemelerde ''sakat'', ''kör'', ''sağır'' vb. kavramlar kullanılmıştır.
Çürük;
1927 yılında çıkarılan 1111 sayılı Askerlik Kanununda geçen ''çürük'' teriminin tanımı Kanun metninde yapılmamış olmakla birlikte askerliğe elverişli olmayan kişileri veya sonradan askerlik yapamayacak duruma giren kişileri ifade ettiği anlaşılmaktadır.
Malûl;
Sakat, özürlü ve engelli kavramlarının arasında yaşanan problem, daha da yoğun bir biçimde malûl kavramı ile bu kavramlar arasında yaşanmaktadır. Sosyal güvenlik hukukunda çoğunlukla tercih edilen kullanım şüphesiz “malûl” kelimesidir.
Yaşamak İçin Gerekli Hareketleri Yapmaktan Aciz Kimse;
3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanunun ilgili maddelerinde geçen “yaşamak için gerekli hareketleri yapmaktan aciz kimse” tanımı Kanun içerisinde tanımlanmamaktadır.
Özürlü;
1990 yıllardan itibaren mevzuatımızda “özürlü” kavramının yoğunlukla kullanıldığını görmekteyiz.
Engelli;
2006 yılından sonra çıkarılan mevzuatta ağırlıklı olarak toplumdaki eğilime paralel olarak ''engelli'' ifadesi kullanılmıştır.
(Tanımlamalar; Öz - Veri dergisi - Haziran 2010 sayısı - Şule Ürker)
Böylece engelliler ifadesi kullanıldığında hem daha şık hem de daha anlamlı olacaktır.
2828 sayılı Kanun ile Engelliye Bakım Hizmeti;
2828 sayılı ''Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu'' nun 01.02.2007 tarih ve 5579 sayılı Kanunla getirilen ek 7 inci maddesine göre;
''Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarı bir aylık net asgarî ücret tutarının 2/3’ünden daha az olan bakıma muhtaç özürlülere, resmî veya özel bakım merkezlerinde ya da ikametgâhlarında bakım hizmeti verilmesi sağlanır.
Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetlerinin kapsamına, bakım hizmetinden yararlanabileceklerin başvuru şekline ve bu hizmetleri verecek olan gerçek ve tüzel kişilerin izin, çalışma, denetim, ücretlendirme ile bakım hizmeti karşılığı yapılacak ödemelere ilişkin usûl ve esaslar; Kurumun koordinatörlüğünde, Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak belirlenecek kişi başına aylık bakım ücreti tutarı, iki aylık net asgarî ücretten fazla olamaz.''
Kanun maddesini açıklarsak;
a) Asgari ücretin 2/3'ünden az gelire sahip olması;
Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarı bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3'ünden daha az olan,
b) Bakıma Muhtaç Engelli;
Bakım hizmeti alması için bakıma muhtaç engelli olması,
c) Bakım Hizmeti Verilmesi;
Resmi veya özel bakım merkezlerinde ya da ikametgahlarında bakım hizmeti verilmesi,
d) Ödenecek Miktar;
Bakıma muhtaç engellilere sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak belirlenecek kişi başına aylık bakım ücreti tutarı, iki aylık net asgari ücretten fazla olamaz,
O halde kanunun açıkca hükmünde, bakım hizmetine hak kazanabilmek için özürlünün kendisinin ya da bakmakla mükellef olduğu kişilerin ortalama aylık gelirleri toplamının kişi başına düşen miktarının bir aylık net asgari ücretin üçte ikisinden (2/3) daha az olması gerekmektedir.
Örneğin;
İş Kazası sonucu % 100 İş görmezlik Raporu olan sürekli iş görmezlik geliri alan, fakat Maluliyet şartlarını taşımayan Ahmet Bey evli eşi çalışmayan ve bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşından küçük iki çocuğu var.
Sürekli İş Görmezlik Geliri 1400 TL.. Bakıma muhtaç engelli durumuna gelmiştir. Evde Bakım Parası için SHÇEK müracaat etmiştir. Gelir testi sonuçuna göre;
1400 TL /4=350 TL..
Asgari ücretin neti; 570/3*2=380 TL..
Bu durumda evde bakım parası alabilecektir.
Yönetmelik ise Kanunun maddelerini dikkate almadan muhtaç özürlülülere bu yardımı yapmama adına zorluk çıkarmaktadır.
Gelir testi yapılırken Yönetmelikle yapılan ''Bakmakla Yükümlü Olunan Kişi'' tanımına dayanarak kanun koyucunun amacına uygun olmayacak şekilde, özürlüye bakmakla yükümlü olmayan kişilerin gelirleri de özürlüye bakım hizmeti sağlanıp sağlanmayacağı belirlenirken hesaba katılmaktadır. Her şeyden önce bahse konu tanım ''özürlüye bakmakla yükümlü olanlar'' değil, ''özürlünün bakmakla yükümlü olduğu kişiler'' tanımından yola çıkılmalıdır.
Hukuk kurallarında bir kimsenin bakmakla mükellef olduğu kişiler tanımlanırken (hak sahibi kavramında) eşi, öğrenim durumlarına göre belirli yaşları aşmamış çocukları ile herhangi bir gelirleri olmayan anne ve babasıdır.
Evde bakım parasına gelince tüm soy bağları hesaba katılması bu parayı nasıl olur da ödetmeyiz mantığı ile hareket edilmektedir.
Örneğin;
18 yaşından büyük olan zihinsel ve bedensel engelli bir erişgin kişi devlet tarafından 2022 sayılı Yasa kapsamında 300 TL.. ayda maaş veriliyor. Bu zihinsel ve bedensel engelliye kardeşi ve onun eşi bakıyor. Kardeşinin aylık geliri 2.000 TL.. evde bakım parası için müracaat ettiklerinde red cevabı alacaklar. Engellinin geliri+Hane halkının geliri=Asgari ücretin 2/3'den fazla olduğu neden gösterilecektir.
Kanunun maddesini incelediğinizde engellenin geliri dikkate alınmalıydı. Oysa sadece vicdani nedenle bir engelliye bakan Ağbi bakım parası alamayarak cezalandırılıyor.
570 TL Evde Bakım ücreti Verilir;
Akrabaları tarafından günde yirmidört saat süreyle bakılan bakıma muhtaç özürlüler için bir aylık net asgari ücret tutarında ödeme yapılır.
Hizmetlerde Esas Alınan Süre;
Hizmetlerin, tatil günleri dâhil haftanın yedi günü verilmesi esas alınmıştır.
Akraba En Fazla Kaç Engelliye Evde Bakım Hizmeti Verebilir;
Bir akraba, bakıma muhtaç bir özürlüye veya bakmakla yükümlü olunan bireyler tanımındaki aynı evde yaşayan bakıma muhtaç iki özürlüye bakım hizmeti verebilir.
Değerlendirme;
2828 sayılı yasada yapılan düzenleme ile engellilerin açlık ve safalet içerisinde bakımsızlıktan yok olmamaları adına devlet tarafından yeterli bakım üniteleri olmadığı için aile sıcaklığında bakılmalarını teşvik etmek için evde bakım parası uygulaması çıkartılmıştır. Temel de bu görev devletin olmasına rağmen teşvik amaçlı bu ödemeler bakımı yapan ailelere verilmesi kararlaştırılmıştır.
Fakat kanun koyucunun bu iradesi, çıkarılan yönetmelikteki maddeler dikkate alınarak, bakım ücreti alınmasının koşulları Kanun’da olmayan şekilde zorlaştırılmıştır. Kanun’da bakım ücreti alınabilmesi için özürlünün kendisinin ve bakmakla mükellef olduğu kişilerin gelirleri toplamının kişi başına düşen tutarı dikkate alınırken, Yönetmelik kanun ile tamamen zıt bir görüş belirterek özürlüye kendisinin dışında pek çok akrabasına (soy bağına) daha bakmakla mükellef tutarak, bu akrabaların (soy bağına) özürlüye bakmaları durumunda bakım ücreti almalarını engellemeye çalışmıştır.
Bunun nedeni, daha az engelliye evde bakım parası ödemektir.
Yönetmelik bu şekli ile uygulanırken engelli aileleri bu çocuklara tüm özverileri ile bakarken bazı bürokratik engeller ile karşılaşarak evde bakım paralarını alamıyorlar. Yönetmelikdeki hatalı uygulamaya bir an önce son verilmesi gerekiyor.
Çeşitli nedenlerle evde bakım parası red olunanlar için SHÇEK İl veya İlçe müdürlüklerini İdari Yargı yönünden mahkemeye vermelerini tavsiye ediyorum.
Engellilerin önünden engelleri kaldıralım, onlara sahip çıkarak üreten, ürettiği ile yaşamını sürdüren bireyler yapmamız gerektiğini unutmayalım..
Tüm engellilerin haftasını kutlarken, onların eğitiminde ve topluma kazandırılmasında emeği geçenleri de tebrik ederim..
VEDAT İLKİ
Engelli vatandaşlarımız için bir çok dernek faalliyet göstermektedir. Engelli vatandaşlarımız için hizmet veren vakıflar da vardır. Engelli vatandaşlarımıza Hükümet nezdinde Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı ile hizmet götürülmektedir. Engelli vatandaşlarımızı asıl üzen konu ise onların çeşitli isimlerde tanımlanması olmuştur. Bazı Kanunun ve yönetmeliklerde tanımlama karmaşası yaşanmaktadır. Sakat Mevzuatımızda özürlülük ile ilgili yapılan ilk düzenlemelerde ''sakat'', ''kör'', ''sağır'' vb. kavramlar kullanılmıştır.
Çürük;
1927 yılında çıkarılan 1111 sayılı Askerlik Kanununda geçen ''çürük'' teriminin tanımı Kanun metninde yapılmamış olmakla birlikte askerliğe elverişli olmayan kişileri veya sonradan askerlik yapamayacak duruma giren kişileri ifade ettiği anlaşılmaktadır.
Malûl;
Sakat, özürlü ve engelli kavramlarının arasında yaşanan problem, daha da yoğun bir biçimde malûl kavramı ile bu kavramlar arasında yaşanmaktadır. Sosyal güvenlik hukukunda çoğunlukla tercih edilen kullanım şüphesiz “malûl” kelimesidir.
Yaşamak İçin Gerekli Hareketleri Yapmaktan Aciz Kimse;
3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanunun ilgili maddelerinde geçen “yaşamak için gerekli hareketleri yapmaktan aciz kimse” tanımı Kanun içerisinde tanımlanmamaktadır.
Özürlü;
1990 yıllardan itibaren mevzuatımızda “özürlü” kavramının yoğunlukla kullanıldığını görmekteyiz.
Engelli;
2006 yılından sonra çıkarılan mevzuatta ağırlıklı olarak toplumdaki eğilime paralel olarak ''engelli'' ifadesi kullanılmıştır.
(Tanımlamalar; Öz - Veri dergisi - Haziran 2010 sayısı - Şule Ürker)
Böylece engelliler ifadesi kullanıldığında hem daha şık hem de daha anlamlı olacaktır.
2828 sayılı Kanun ile Engelliye Bakım Hizmeti;
2828 sayılı ''Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu'' nun 01.02.2007 tarih ve 5579 sayılı Kanunla getirilen ek 7 inci maddesine göre;
''Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarı bir aylık net asgarî ücret tutarının 2/3’ünden daha az olan bakıma muhtaç özürlülere, resmî veya özel bakım merkezlerinde ya da ikametgâhlarında bakım hizmeti verilmesi sağlanır.
Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetlerinin kapsamına, bakım hizmetinden yararlanabileceklerin başvuru şekline ve bu hizmetleri verecek olan gerçek ve tüzel kişilerin izin, çalışma, denetim, ücretlendirme ile bakım hizmeti karşılığı yapılacak ödemelere ilişkin usûl ve esaslar; Kurumun koordinatörlüğünde, Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Bakıma muhtaç özürlülere sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak belirlenecek kişi başına aylık bakım ücreti tutarı, iki aylık net asgarî ücretten fazla olamaz.''
Kanun maddesini açıklarsak;
a) Asgari ücretin 2/3'ünden az gelire sahip olması;
Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarı bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3'ünden daha az olan,
b) Bakıma Muhtaç Engelli;
Bakım hizmeti alması için bakıma muhtaç engelli olması,
c) Bakım Hizmeti Verilmesi;
Resmi veya özel bakım merkezlerinde ya da ikametgahlarında bakım hizmeti verilmesi,
d) Ödenecek Miktar;
Bakıma muhtaç engellilere sunulacak bakım hizmetinin karşılığı olarak belirlenecek kişi başına aylık bakım ücreti tutarı, iki aylık net asgari ücretten fazla olamaz,
O halde kanunun açıkca hükmünde, bakım hizmetine hak kazanabilmek için özürlünün kendisinin ya da bakmakla mükellef olduğu kişilerin ortalama aylık gelirleri toplamının kişi başına düşen miktarının bir aylık net asgari ücretin üçte ikisinden (2/3) daha az olması gerekmektedir.
Örneğin;
İş Kazası sonucu % 100 İş görmezlik Raporu olan sürekli iş görmezlik geliri alan, fakat Maluliyet şartlarını taşımayan Ahmet Bey evli eşi çalışmayan ve bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşından küçük iki çocuğu var.
Sürekli İş Görmezlik Geliri 1400 TL.. Bakıma muhtaç engelli durumuna gelmiştir. Evde Bakım Parası için SHÇEK müracaat etmiştir. Gelir testi sonuçuna göre;
1400 TL /4=350 TL..
Asgari ücretin neti; 570/3*2=380 TL..
Bu durumda evde bakım parası alabilecektir.
Yönetmelik ise Kanunun maddelerini dikkate almadan muhtaç özürlülülere bu yardımı yapmama adına zorluk çıkarmaktadır.
Gelir testi yapılırken Yönetmelikle yapılan ''Bakmakla Yükümlü Olunan Kişi'' tanımına dayanarak kanun koyucunun amacına uygun olmayacak şekilde, özürlüye bakmakla yükümlü olmayan kişilerin gelirleri de özürlüye bakım hizmeti sağlanıp sağlanmayacağı belirlenirken hesaba katılmaktadır. Her şeyden önce bahse konu tanım ''özürlüye bakmakla yükümlü olanlar'' değil, ''özürlünün bakmakla yükümlü olduğu kişiler'' tanımından yola çıkılmalıdır.
Hukuk kurallarında bir kimsenin bakmakla mükellef olduğu kişiler tanımlanırken (hak sahibi kavramında) eşi, öğrenim durumlarına göre belirli yaşları aşmamış çocukları ile herhangi bir gelirleri olmayan anne ve babasıdır.
Evde bakım parasına gelince tüm soy bağları hesaba katılması bu parayı nasıl olur da ödetmeyiz mantığı ile hareket edilmektedir.
Örneğin;
18 yaşından büyük olan zihinsel ve bedensel engelli bir erişgin kişi devlet tarafından 2022 sayılı Yasa kapsamında 300 TL.. ayda maaş veriliyor. Bu zihinsel ve bedensel engelliye kardeşi ve onun eşi bakıyor. Kardeşinin aylık geliri 2.000 TL.. evde bakım parası için müracaat ettiklerinde red cevabı alacaklar. Engellinin geliri+Hane halkının geliri=Asgari ücretin 2/3'den fazla olduğu neden gösterilecektir.
Kanunun maddesini incelediğinizde engellenin geliri dikkate alınmalıydı. Oysa sadece vicdani nedenle bir engelliye bakan Ağbi bakım parası alamayarak cezalandırılıyor.
570 TL Evde Bakım ücreti Verilir;
Akrabaları tarafından günde yirmidört saat süreyle bakılan bakıma muhtaç özürlüler için bir aylık net asgari ücret tutarında ödeme yapılır.
Hizmetlerde Esas Alınan Süre;
Hizmetlerin, tatil günleri dâhil haftanın yedi günü verilmesi esas alınmıştır.
Akraba En Fazla Kaç Engelliye Evde Bakım Hizmeti Verebilir;
Bir akraba, bakıma muhtaç bir özürlüye veya bakmakla yükümlü olunan bireyler tanımındaki aynı evde yaşayan bakıma muhtaç iki özürlüye bakım hizmeti verebilir.
Değerlendirme;
2828 sayılı yasada yapılan düzenleme ile engellilerin açlık ve safalet içerisinde bakımsızlıktan yok olmamaları adına devlet tarafından yeterli bakım üniteleri olmadığı için aile sıcaklığında bakılmalarını teşvik etmek için evde bakım parası uygulaması çıkartılmıştır. Temel de bu görev devletin olmasına rağmen teşvik amaçlı bu ödemeler bakımı yapan ailelere verilmesi kararlaştırılmıştır.
Fakat kanun koyucunun bu iradesi, çıkarılan yönetmelikteki maddeler dikkate alınarak, bakım ücreti alınmasının koşulları Kanun’da olmayan şekilde zorlaştırılmıştır. Kanun’da bakım ücreti alınabilmesi için özürlünün kendisinin ve bakmakla mükellef olduğu kişilerin gelirleri toplamının kişi başına düşen tutarı dikkate alınırken, Yönetmelik kanun ile tamamen zıt bir görüş belirterek özürlüye kendisinin dışında pek çok akrabasına (soy bağına) daha bakmakla mükellef tutarak, bu akrabaların (soy bağına) özürlüye bakmaları durumunda bakım ücreti almalarını engellemeye çalışmıştır.
Bunun nedeni, daha az engelliye evde bakım parası ödemektir.
Yönetmelik bu şekli ile uygulanırken engelli aileleri bu çocuklara tüm özverileri ile bakarken bazı bürokratik engeller ile karşılaşarak evde bakım paralarını alamıyorlar. Yönetmelikdeki hatalı uygulamaya bir an önce son verilmesi gerekiyor.
Çeşitli nedenlerle evde bakım parası red olunanlar için SHÇEK İl veya İlçe müdürlüklerini İdari Yargı yönünden mahkemeye vermelerini tavsiye ediyorum.
Engellilerin önünden engelleri kaldıralım, onlara sahip çıkarak üreten, ürettiği ile yaşamını sürdüren bireyler yapmamız gerektiğini unutmayalım..
Tüm engellilerin haftasını kutlarken, onların eğitiminde ve topluma kazandırılmasında emeği geçenleri de tebrik ederim..
VEDAT İLKİ
