Engellilerin Yararlanabilmesi İçin Uygulanan Bütün Hakları

Özürlü; doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan, korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişidir.

2002 Türkiye Özürlüler Araştırması'na göre nüfusumuzun %12,29'u özürlüdür.
Özürlülere sağlanan hak ve hizmetlerden yararlanabilmek için özürlülük durumunun ve özür oranının belirtildiği sağlık kurulu raporu alınması gerekmektedir.

Yaşlılık; her insanda farklı hızda seyreden bireysel bir süreç olup; insan hayatında 65 ve üzeri yaş olarak kabul edilen biyolojik, fizyolojik, duygusal ve fonksiyonel yeteneklerinin azalmasıyla kendini belli eden bir dönemdir.

Sosyal, yapısal ve sağlık sorunlarından en çok özürlü yaşlılar etkilenmektedir.

Toplumda yaşlıların sayısı ile beraber özürlü yaşlıların sayısında da bir artış olmaktadır.

2002 yılında yapılan "Türkiye Özürlüler Araştırması 2002"nin sonuçlarına göre; Türkiye'de özürlülerin %26,94'ü 60 ve üzeri yaş grubundadır.

ÖZÜRLÜLER İÇİN SAĞLIK KURULU RAPORU

Özürlü sağlık kurulu raporu düzenlenebilmesi için, kamu kurum ve kuruluşlarınca resmi yazı ile birlikte gönderilmek veya raporu verecek olan hastanenin baştabipliğine doğrudan müracaat etmek gerekmektedir. (Özürlü Sağlık Kurulu Raporu Düzenlemeye Yetkili Sağlık Kuruluşlarının ve hakem hastanelerin listesine Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü | ve www.mevzuat.gov.tr adresinden; Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik ekinde ulaşılabilir.)

Özürlüler Kanunu'na göre; Özürlüler ile ilgili derecelendirmeler, sınıflandırmalar, tanılamalar uluslararası özürlülük sınıflandırması temel alınarak hazırlanan özürlülük ölçütüne göre yapılır.

Özürlü Kimlik Kartı

Özürlülerin çeşitli hak ve hizmetlerden yararlanmasını sağlamak amacı ile verilen özürlü kimlik kartını edinmek için dilekçe, Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik'e göre alınmış sağlık kurulu raporunun aslı veya onaylı örneği ile yerleşim yerinin bulunduğu Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlüğü'ne müracaat edilmelidir.

EĞİTİM

Özürlüler Kanunu'na göre; Hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim alması engellenemez. Özürlü çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, bütünleştirilmiş ortamlarda ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkanı sağlanır.

İşitme özürlülerin eğitim ve iletişimlerinin sağlanması amacıyla Türk Dil Kurumu Başkanlığı tarafından Türk işaret dili sistemi oluşturulur.

Özürlülerin, her türlü eğitim ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamak üzere kabartma, sesli, elektronik kitap; altyazılı film ve benzeri materyal üretilmesi sağlanır.

Özürlülerin eğitsel değerlendirme ve tanılaması il milli eğitim müdürlükleri rehberlik araştırma merkezlerinde uzman kişilerden oluşan ve özürlü ailesinin yer aldığı özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından yapılır ve eğitim planlaması geliştirilir. Bu planlama her yıl yeniden değerlendirilerek gelişmeler doğrultusunda gözden geçirilir.

Özel Eğitim Hizmetlerinden Yararlanma

Özürlü bireylerin özel eğitime ihtiyaç duyup duymadıkları, Rehberlik Araştırma Merkezleri'nde (RAM) oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından
belirlenmektedir.

Özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için ikamet edilen ilçede bulunan Rehberlik Araştırma Merkezlerinin adresi ve iletişim bilgilerine http://orgm.meb.gov.tr adresinden ulaşılabilir.

Özel Eğitim Desteği

Sosyal güvencesi olsun olmasın özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde verilen destek eğitim hizmetinden yararlanması uygun görülen tüm özürlü bireylerin özel eğitim giderlerini her yıl Maliye Bakanlığınca belirlenen kısmı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır.

Eğitim

Çıraklık eğitimi almak isteyen özürlülerin ilgi, istek, yetenek ve becerileri doğrultusunda ve sağlık kurulu raporunu da dikkate almak suretiyle hangi meslek dalında eğitim alacaklarına özel eğitim değerlendirme kurulu karar verir.

Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin Okullara ve Kurumlara Erişiminin Sağlanması İçin Ücretsiz Taşınması

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen proje ile özel eğitime gereksinimi olan, resmi özel eğitim okullarına giden ve özel eğitim sınıflarına devam eden özürlü öğrencilerin okula erişimleri ücretsiz olarak karşılanmaktadır. İlk kez 2004-2005 eğitim öğretim yılının ikinci döneminde başlayan proje sürdürülmekte olup proje kapsamında yaklaşık 41 bin öğrencinin okullara ulaşımı ücretsiz sağlanmaktadır.

Ortaöğretime Geçiş Sistemi Seviye BelirlemeSınavı'nda (SBS) Özürlü Öğrenciler İçin Uygulanan Kolaylıklar

Ortaöğretime Geçiş Sistemi Seviye Belirleme Sınavı'nda (SBS); özürlü öğrenciler tek kişilik salonlarda sınava alınmakta, ihtiyaçlarına göre 30 dakikalık ek süre, Braille alfabesiyle basılmış soru kitapçığı uygun fiziksel ortam, okuyucu, kodlayıcı veya öğretmen eşliğinde sınava alınma gibi destekler sağlanmaktadır.

Sınava girecek özürlü öğrencilerin, sınavlarda durumlarına uygun hizmet alabilmeleri amacıyla özürlü bilgisinin işlendiği nüfus cüzdanı ile okul müdürlüğünün bulunduğu yerdeki Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğüne başvurması gerekmektedir.

Üniversite Sınavına Giren Özürlü Öğrenciler İçin Uygulanan Kolaylıklar

Bu hüküm gereğince;
* Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) bünyesinde; yükseköğretim programlarında öğrenim görmek isteyen özürlü öğrencilere öğrenim görmek istedikleri program hakkında danışmanlık yapmak; üniversitelerin özürlü öğrenciler için açılmış olan entegre yükseköğretim programları listesini, yükseköğretim kurumları ile işbirliği yapmak suretiyle oluşturarak sınav kılavuzuna konulması için gerekli açıklamaları hazırlamak; adayın ÖSYM'ye göndermesi gereken özür türü ve rapor bilgileri ile sınav sırasında ne tür desteğe gereksinimi olduğuna dair dilekçe ve benzeri bilgilere ilişkin sınav kılavuzuna konacak açıklamaları açıklamak; uzmanlar tarafında incelenen sağlık raporları ve talep formlarının kabul veya ret şeklindeki sonuçlarını sınav öncesi özürlü adaya bildirmek; sınav ortamlarının özür durumuna göre seçilmesi veya düzenlenmesi konusunda gerekli çalışmaları yapmak; merkezi sınavlarla yerleştirilen özürlü adayların istatistiki verilerini oluşturmak ve kamuoyunun bilgisine sunmak; bireylerin engel durumları esas alınarak sınavlarda görev alan okuyucuların seçimi hakkında çalışmalar yapmak üzere ÖSYM Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi,

* Yükseköğretim Kurulu bünyesinde; yüksek öğrenim aşamasına gelen veya yüksek öğrenim gören özürlü öğrencilerin ihtiyaçlarını belirlemek, belirlenen ihtiyaçlarına göre yapılması gereken idari düzenlemeleri planlamak ve gerekli altyapı standartlarını oluşturarak ilgili yüksek öğretim kurumları arasında koordinasyonu sağlamak üzere Yüksek Öğretim Kurulu Özürlü Öğrenciler Komisyonu,

* Yükseköğretim Kurulu bünyesinde; Komisyona destek veren hizmetler vermek, raportörlük yapmak, özürlü üniversite öğrencilerine destekleyici ve iyi kaynaklarla donatılmış bir akademik ortam sağlamak için yükseköğretim kurumları özürlü öğrenci birimleri ile koordinasyon halinde çalışmak üzere kadrolu Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi,

* Yükseköğretim kurumları tarafından bir rektör yardımcısı sorumluluğunda, öğretim elemanları ve ilgili daire başkanlıkları temsilcilerinden oluşan, özürlü öğrencilerin akademik, araç-gereç, idari, fiziksel, barınma, sosyal ve benzeri alanlarla ilgili ihtiyaçlarını tespit etmek ve bu ihtiyaçların karşılanması için yapılması gerekenleri belirleyip, yapılacak çalışmaları planlamak, uygulamak, geliştirmek ve yapılan çalışmaların sonuçlarını değerlendirmek üzere, medikososyal sağlık, kültür ve spor işleri daire başkanlığına bağlı özürlü öğrenciler birimleri,

oluşturulmuştur.

Özürlüler Kanunu'na göre;
Özürlü üniversite öğrencilerinin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmeleri için Yüksek Öğretim Kurulu bünyesinde araç-gereç temini, özel ders materyallerinin hazırlanması, özürlülere uygun eğitim, araştırma ve barındırma ortamlarının hazırlanmasının temini gibi konularda çalışma yapmak üzere Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Merkezi kurulur.

Üniversiteye giriş sınavlarında özürlü öğrenciler için;
* Gerekli fiziksel düzenlemeler,
* Ortopedik ve görme özürlüler için uygun düzenlenmiş sınav mekanları,
* Görme özürlüler ve az görenler için 30 dakikalık ek sınav süresi,
* Sınav sorularını okuyacak ve söylenecek yanıtları yazacak uygun eğitimli ve diksiyonu düzgün refakatçi eşliğinde sınava girme olanağı sağlanmaktadır.

Özürlü Üniversite Öğrencilerine Sağlanan Kolaylıklar

Başarılı ve ihtiyaç sahibi özürlü üniversite öğrencilerine Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından öncelikli olarak; öğrenim kredisi ve katkı kredisi verilmekte, yurt tahsisi yapılmaktadır.

Mesleki Rehabilitasyon, İstihdam ve Sosyal Güvenlik

Özürlüler Kanunu'na göre;
Özür türlerini dikkate alan iş ve meslek analizleri, ilgili kurumlar tarafından yapılır. Bu analizlerin ışığında özürlülerin durumlarına uygun mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları, ilgili kurumlarca geliştirilir.

Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda eğitim alma hakkı kısıtlanamaz. Özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri bir işte eğitilmesi, meslek kazandırılması, verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahının sağlanması amacıyla mesleki rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması esastır.

Sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri belediyeler tarafından da verilir.

Belediyeler bu hizmetlerin sunumu sırasında gerekli gördüğü hallerde, halk eğitim ve çıraklık eğitim merkezleri ile işbirliği yapar. Özürlünün rehabilitasyon talebinin karşılanamaması halinde özürlü, hizmeti en yakın merkezden alır ve ilgili belediye her yıl bütçe talimatında belirlenen miktarı hizmetin satın alındığı merkeze öder.

İşe alımda; iş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan safhaların hiçbirinde özürlülerin aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunamaz.

Çalışan özürlülerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, özrüyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muamelede bulunamaz.

Çalışan veya iş başvurusunda bulunan özürlülerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve iş yerinde fiziksel düzenlemelerin bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile iş yerleri tarafından yapılması zorunludur.

Özürlülük durumları sebebiyle işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlülerin istihdamı, öncelikle korumalı işyerleri aracılığıyla sağlanır.

Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam

Meslek edindirme kurslarından yararlanmak isteyen özürlü bireylerin Türkiye İş Kurumu il müdürlüklerine, mesleki eğitim merkezlerine, halk eğitim merkezlerine (http://cyqm.meb.gov.tr) ve belediyelere başvurması gerekmektedir.

Özürlü bireyler genel istihdam yollarını kullanarak (KPSS'ye girerek Türkiye İş Kurumu'na kayıt yaptırarak, iş ilanlarını takip edip bireysel başvurularda bulunarak) iş başvuruları yapabilecekleri gibi, özel olarak özürlüler için ayrılmış olan kontenjandan yararlanarak istihdam edilebilirler.

Özürlü İstihdam Etme Zorunluluğu

Özürlü kişilerin işçi olarak istihdamları Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmakta olup 50 veya daha fazla işçi çalışan kamu sektörü iş yerleri %4, özel sektör iş yerleri %3 oranında işçi çalıştırmakla yükümlüdür.

Özürlü kişilerin devlet memuru olarak istihdamları Devlet Personel Başkanlığı koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarınca yapılmakta olup kamu kurum ve kuruluşları, toplam dolu kadro sayısının %3'ü oranında özürlü memur istihdam etmekle yükümlüdür.

Özürlü Kontenjanından Memur veya İşçi Olarak İstihdam Edilme Devlet Memuru Olarak İşe Yerleştirme

Özürlüler Devlet memurluğuna özür grupları ve eğitim durumları itibariyle yapılacak merkezi sınav ve kura usulüne göre atanırlar.

Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS), ortaöğretim, ön lisans veya lisans düzeyinde eğitim veren kurumlardan mezun veya ÖMSS'nin yapıldığı yıl itibariyle mezun olabilecek durumda olan özürlüler için eğitim durumları ve özür grupları itibariyle sınav sorusu hazırlanması, değerlendirilmesi ile özürlülerin bu sınavlarda ulaşabilirlik şartları oluşturularak yapılır.

Özürlülerin kura ile yerleştirilmeleri, 657 Devlet Memurları Kanunu 41 inci maddesine göre devlet memuru olabilmek için aranan asgari eğitim şartına haiz eğitim veren kurumlardan mezun veya mezun olabilecek durumda olan özürlülerden kamu kurum ve kuruluşlarına tercihlerine göre yerleştirileceklerin tespiti amacıyla noter huzurunda yapılır. Kura çekimini, kura için başvuruda bulunan adaylar da izleyebilir.

Kamu kurum ve kuruluşlarının özürlü personel kontenjanı açığı göz önünde bulundurularak ÖMSS ve kuranın yapılacağı tarihler Devlet Personel Başkanlığınca (DPB), Başkanlık adına Merkezce (ÖSYM) yapılması halinde iş Başkanlık (DPB) ve Merkez (ÖSYM) tarafından birlikte belirlenir. ÖMSS ve kuranın tarihi, başvuru tarihi, başvurunun ne zaman ve nereye yapılacağı Resmi Gazete'de, Türkiye genelinde yayımlanan yüksek tirajlı bir gazetede ve Bakanlığın resmi internet sitesinde duyurulur.

Kamu kurum ve kuruluşlarında özürlü memur çalıştırma yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin takip ve denetimi Devlet Personel Başkanlığınca yapılır.

Devlet Personel Başkanlığı (DPB) Resmi Gazete (www.resmigazete.gov.tr) Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Gn. Md. (Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü |)

İşçi Olarak İşe Yerleştirme

Kamu ve özel sektörde işçi olmak için ikamet edilen yerdeki Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüğüne sağlık kurulu raporu ve nüfus cüzdanlarıyla birlikte şahsen başvurarak kayıt yaptırmak ve ilgili il müdürlüğü ile sürekli iletişim halinde olmak gerekmektedir.

Türkiye İş Kurumu'nun ilan ettiği açık işler ve kamu kurumlarına alınacak işçiler için yapılacak sınavlar Türkiye İş Kurumu internet sitesinde (www.iskur.gov.tr) ve Türkiye İş Kurumu İl Müdürlüklerinde duyurulmaktadır.

Kamu Personeli Seçme Sınavı'na KPSS'ye girmiş ve tercihlerini yapmış olan özürlü bireylerin kota kapsamında kamuda işe yerleştirilmesi de Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmaktadır.

İlköğretim ve daha alt eğitim düzeyinde olanlar ile zihinsel özürlüler kamu kurum ve kuruluşlarında işçi olmak için sınava tabi tutulmazlar. Bu kapsamda bulunan ve talep koşullarına uygun olarak başvuranlar, noter huzurunda kura çekimine tabi tutulurlar.

Sosyal Güvenlik

Türkiye'de özürlülerin sosyal güvenliği sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kapsamında sağlanmaktadır. İlgili kanun, sosyal sigorta kurumları kapsamında kamu ve özel sektörde işçi olarak çalışanlar, ücret karşılığı çalışan memurlar, hizmetliler ve diğer personel, esnaf ve sanatkarlar ve diğer bağımsız çalışanlar ile belirlenen usul ve şartlara uygun olarak iş kazaları, meslek hastalıkları, hastalık, analık, malullük, yaşlılık ve ölüm hallerinde sigortalının veya iştirakçinin kendisine, eş, çocuk, ana ve babasına aylık bağlanması ve gelir ödenmesi ve sağlık (muayene, teşhis, tedavi, ilaç, iyileştirme vasıtaları) yardımı yapılmasını düzenlemektedir.

* 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'na (SSK) tabi olan özürlü işçilerin,
* 5434 sayılı Kanuna tabi olarak çalışan özürlü memurların,
* 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na tabi olarak çalışacak özürlülerin; özür oranına çalışılan süreye ve ödenen primlere göre isteğe bağlı erken emeklilik hakkı bulunmaktadır.
* 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na göre bakıma muhtaç özürlü çocuğu bulunan kadın sigortalının 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren erken emeklilik hakkı bulunmaktadır.

Ancak, emeklilik işlemleri kişiye özel olduğu ve çalışılan süre, işe giriş tarihi, yatırılan prim gün sayısı ve tabi olduğu hükme göre emeklilik süresi değişebileceği için bu hususlarla ilgili olarak Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerinden bilgi alınması gerekmektedir. (www.sgk.gov.tr/wps/anasayfa/SGKiletisimSGM)

ULAŞILABİLİRLİK

Herkes yaşam içinde bağımsız olarak hareket edebilme hakkına sahiptir. Bu, toplumsal yaşam içindeki olanak ve hizmetlere ulaşmak için en önemli koşullardan biridir.

Özürlüler Kanunu'na göre; Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmi yapılar, mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel alt yapı alanları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmış ve umuma açık hizmet veren her türlü yapılar 2013 yılına kadar özürlülerin erişebilirliğine uygun duruma getirilir.

Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler, şehir içinde kendilerince sunulan ya da denetimlerinde olan toplu taşıma hizmetlerinin özürlülerin erişebilirliğine uygun olması için gereken tedbirleri alır. Mevcut özel ve kamu toplu taşıma araçları, 2013 yılına kadar özürlüleri için erişilebilir duruma getirilir.

Buna göre, belediyeler ve valilikleri, ruhsat verdikleri konut amaçlı apartman ve umumi binaların özürlülerin kullanımına uygunluğunu gözetmek zorundadır.

Ayrıca, yerel yönetimler ve valilikler, sorumlu oldukları alanları (yol, kaldırım, yaya geçidi vb.) özürlülerin kullanımına uygun önceliklerde yapmak/yaptırmak zorundadır. Yerel yönetimler kendilerinin sunduğu ya da denetimlerinde bulunan toplu taşıma araçlarını özürlülerin inip binmesine uygun hale getirmek durumundadır.

Kat Mülkiyeti Kanunu'na göre; özürlü kişiler için apartman ve sitelerde konut ya da ortak alanlarda düzenleme yapılması için oy çokluğu yeterlidir. Eğer oy çokluğu sağlanmazsa ruhsat vermekle sorumlu kuruma başvurulduğunda komisyon oluşturarak karar verilmektedir.

Erişebilirlik standartlarının uygulanmasının izlenmesi ve denetimi her ilde Aile ve Sosyal Politikalar, İçişleri, Çevre ve Şehircilik, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlıkları ile özürlüler ile ilgili konfederasyonların temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından yapılır.

Sürenin bitiminden itibaren öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediği denetim komisyonlarınca tespit edilen umuma açık hizmet veren her türlü yapılar ve açık alanlar ile toplu taşıma araçlarının sahibi olan gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için idari para cezası uygulanır.

Erişebilirlik

Kamu web sitelerine özürlülerin erişebilirliği için Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından "e-erişebilirlik kılavuzu" hazırlanmıştır. Kamudaki tüm kurum ve kuruluşların web sitelerinin özürlüler tarafından erişilebilir hale getirilmesi gerekmektedir. E-erişilebilirlik kılavuzu Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü | adresinde yayınlanmaktadır.

SAĞLIK VE KORUYUCU HİZMETLER

Bu düzenlemeyle; bütün kalıtsal kan hastalıkları ve özürlülüğe yol açan diğer kalıtsal hastalıklarla koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında mücadele edileceği hüküm altına alınmış, böylece bu hastalıkları tespiti için yapılacak testlerin ücretsiz olması temin edilmiştir.

İşitme cihazı ve ortez-protez yapan ve uygulayan merkezler mesleki yeterliliği olan kişiler tarafından belirlenen standartlara uygun olarak Sağlık Bakanlığı denetiminde açılacaktır.

Özürlülüğün önlenmesine ilişkin genel çalışmalar Sağlık Bakanlığınca yürütülmektedir.

Sağlık ve Koruyucu Hizmetler

Özürlüler Kanunu'na göre; Yeni doğan, erken çocukluk ve çocukluğun her dönemi fiziksel, işitsel, duyusal, sosyal, ruhsal ve zihinsel gelişimlerinin izlenmesi, genetik geçişli ve özürlülüğe neden olabilecek hastalıkların erken teşhis edilmesinin sağlanması, özürlülüğün önlenmesi, var olan özürün şiddetinin olabilecek en düşük seviyeye çekilmesi ve ilerlemesinin durdurulmasına ilişkin çalışmalar Sağlık Bakanlığınca yapılır.

Özürlülerin Sağlık Giderlerinin Karşılanması

Sosyal güvencesi olan özürlülerin tedavi, muayene, ilaç, tetkik ve ortez-protez ihtiyaçları bağlı oldukları sosyal güvenlik kuruluşu tarafından katkı payı alınarak karşılanmaktadır.

Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşunun güvencesi altında olamayan (Sosyal Sigortalar Kurumu, Bağ-Kur, Emekli Sandığı vb.) ve yeterli ödeme gücü bulunmayan özürlü kişiler yeşil kart uygulamasından faydalanmaktadır. Bu kapsamda tedavi, muayene, ilaç, tetkik, diş tedavisi ve ortezprotez ihtiyaçları temin edilmektedir.

Yeşil Kart ve Genel Sağlık Sigortası

Hiçbir sosyal güvencesi olmayan bireylerin teşhis, tedavi, ilaç, diş tedavisi, ortez, protez ve gözlük ihtiyaçları yeşil kart verilerek karşılanmaktadır. Yeşil kart almak isteyenlerin il merkezinde Sağlık Müdürlüğü'ne, ilçelerde ise kaymakamlıklara başvurması gerekmektedir. Genel sağlık sigortasının uygulanmaya başlamasıyla yeşil kart uygulaması yürürlükten kalkacaktır ancak yeşil kart almaya hak kazanmış olanlar genel sağlık sigortası kapsamında bu hizmetlerden yararlanmaya devam edecekler ve primleri belirlenen koşullarda devlet tarafından karşılanacaktır.

EVDE BAKIM HİZMETLERİ

* Sağlık kurulu raporunda tüm vücut fonksiyon kaybı oranı %50 ve üzerinde olduğu tespit edilen ve ağır özürlü: evet ibaresi bulunan özürlüler.
* Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle, kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık geliri bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3'ünden daha az olması gerekmektedir.
* Özürlünün günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Yukarıdaki kriterlere uyan bakıma muhtaç özürlüler için evde bakım hizmeti için özürlünün 24 saat bakımını sağlayan aile bireyi, akrabaya veya vasisine bir aylık net asgari ücret tutarında ödeme yapılmaktadır.

Yatılı Resmi Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri

Engellinin kendisi veya vasisinin isteği bazende gelişebilecek veya diğer nedenlerle özürlünün bakımı resmi kuruluşlarımızda yapılmaktadır. Resmi kuruluşlarımızdaki hizmetlerimizden ücret talep edilmemektedir. Resmi kuruluşlarımızın fiziki şartlarının iyileştirilmesi ve insan onuruna yakışır yatılı bakım hizmeti sağlaması amacıyla Engelsiz Yaşam Merkezleri projesi geliştirilmiş ve hızla yaygınlaştırılmıştır.

Mustakil, tek katlı ve bahçeli evlerde bakımları sağlanmaktadır. Ayrıca bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde bakılmakta olan özürlülerimizden durumlarına uygun olanların, kuruluşların ek ünitesi konumunda olan Umut Evi olarak isimlendirilen evlerde, toplum yaşamına aktif katılımlarının sağlanarak bakımları gerçekleştirilmektedir.

Aile Danışma ve Rehabilitasyon Merkezleri (Resmi ve Gündüzlü Kuruluşlar)

Gündüzlü hizmet veren resmi kuruluşlarımızda sunulan bakım hizmeti ile özürlü bireye sahip ailelerin rahatlatılması hedeflenmiştir.

Bu kuruluşlardaki hizmetler yeniden düzenlenerek ağırlıklı olarak grup çalışması yapılması; hafta içi mesai saatlerinde, yarım veya tam gün bakım hizmeti sunulmaktadır.

Özel Bakım Merkezleri

Evde bakım hizmetlerindeki kriterlere sahip ancak kendisinin veya vasisinin isteği üzerine Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerimizin denetiminde açılan özel merkezlerden yararlanabilmektedirler.

Özel bakım merkezinde bakım hizmeti verilmesi durumunda ise iki aylık net asgari ücret tutarı kurumumuz tarafından ödenmektedir.

Geçici ve Misafir Olarak Bakım Hizmetleri

Özürlü bireylere sahip ailelerin (hastalık, ölüm, düğün, seyahat vb.) çeşitli nedenlerle bakıma muhtaç özürlüsüne kısa süreli bakım ihtiyacının olması halinde bu bakıma muhtaç özürlülere yıl içinde 30 güne kadar resmi bakım ve rehabilitasyon merkezimizde ücretsiz olarak bakımları sağlanmaktadır.

Evde Bakıma Destek Hizmeti

Bu hizmet modeli ile evinde bakılan ancak evde bakım ücreti veya kurumsal bakım hizmeti gibi hizmetlerimizden yararlanmayan bakıma muhtaç özürlünün, talep edilmesi halinde resmi kuruluşlarımızdan görevlendirilecek bakıcı personel tarafından evinde bakımı sağlanabilmektedir.

Tüm hizmetlerimizle ilgili iş ve işlemler Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri tarafından gerçekleştirilmektedir.

Yaşlanma; biyolojik, ekonomik, sosyal ve piskolojik boyutlar içinde etkileşen karmaşık olayların toplamı olarak tanımlanabilir.

Normal yaşlanma; zamanın geçişine bağlı olarak, hastalık söz konusu olmaksızın ortaya çıkan anatomik yapı ve fizyolojik işlev değişikliklerini tanımlamaktadır.

Biyolojik yaşlanma ise tüm yaşam boyu süren bir olgudur.

Yaşlılar İçin Sağlık Raporu

Kurum bakımına alınacak yaşlı hakkında; yaşlının var olan hastalığının bulunmadığının, uyuşturucu madde ve alkol bağımlısı olmadığının belirlenmesi için Sağlık Kurulu Raporu alınması gerekmektedir.

Ayrıca yaşlının tamamen yatağa bağımlı olduğunu gözlemlemesi durumunda, sağlık kurulu raporu yerine uygun görülen uzmanlık dalındaki bir tabipten alınacak raporun istisnai olarak kabul edilme hakkı saklıdır.

Kurum Bakımı Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri

Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde hizmet veren Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinde; 60 yaş ve üzerindeki muhtaç yaşlılar korunmakta, bakılmakta, sosyal, psikolojik ve fiziksel gereksinimleri karşılanmakta, sürekli bakıma ve rehabilitasyona gereksinim duyan yaşlılara bakım ve rehabilitasyon hizmeti verilmektedir.

Huzurevi: Yaşlı kişileri huzurlu bir ortamda korumak, bakmak ve bu kişilerin sosyal ve psikolojik gereksinimlerini karşılamak amacıyla kurulan yatılı sosyal hizmet kuruluşudur.

Huzurevinde Özel Bakım Hizmeti: Ruh sağlığı yerinde olup, bulaşıcı hastalığı olmayan, yatağa bağımlı ya da fiziksel ve zihinsel gerilemeleri nedeniyle özel ilgi, destek ve koruma gerektiren yaşlılara verilen hizmeti kapsamaktadır.

Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi: Yaşlı kişilerin yaşamlarını sağlık, huzur ve güven içinde sürdürmeleri amacıyla, kendi kendilerini idare edecek şekilde rehabilitasyonlarının sağlandığı, tedavisi mümkün olmayanların ise sürekli olarak özel bakım altına alındığı yatılı sosyal hizmet kuruluşudur.

Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezinde Sunulan Rehabilitasyon Hizmeti:

Doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık ya da kaza sonucu kalıcı veya geçici olarak bedensel ve zihinsel yeteneklerini değişik derecelerde yitiren yaşlıların, mevcut fonksiyon kapasitelerinin belirlenerek tedavi edilmesi, geriye kalan güç ve yeteneklerinin geliştirilerek fiziksel, psikolojik, sosyal ve ekonomik yönden var olan kapasitelerinin desteklenmesi ve günlük yaşamda bağımsız duruma gelmelerine yönelik çalışma ve yardımların tümünü kapsamaktadır.

Kurum Bakımında Yaşlı: 60 yaş ve üzerindeki sosyal ve/veya ekonomik yönden yoksunluk içinde olup, korunma, bakım ve yardıma muhtaç kişidir.

Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı Huzurevleri ile Huzurevi

Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinden yararlanabilmek için;

Huzurevlerine Kabul Koşulları:
* 60 yaş ve üzeri yaşlarda olmak,
* Kendi gereksinimlerini karşılamasını engelleyici bir rahatsızlığı bulunmamak yeme, içme, banyo, tuvalet ve bunun gibi günlük yaşam etkinliklerini bağımsız olarak yapabilecek durumda olmak,
* Ruh sağlığı yerinde olmak
* Bulaşıcı hastalığı olmamak,
* Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak,
* Sosyal ve/veya ekonomik yoksunluk içinde bulunduğu sosyal inceleme raporu ile saptanmış olmak.

Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerine Kabul Koşulları:
* 60 yaş ve üzeri yaşlarda olmak,
* Bedensel ve zihinsel gerilemeleri nedeniyle süreli ya da sürekli olarak özel ilgi, desteğe, korunmaya ve rehabilitasyona gereksinimi olmak,
* Ruh sağlığı yerinde olmak,
* Bulaşıcı hastalığı olmamak,
* Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak,
* Sosyal ve / veya ekonomik yoksunluk içinde bulunduğu sosyal inceleme raporu ile saptanmış koşullarını taşımak gerekmektedir.

Başvuruya İlişkin Olarak Düzenlenmesi Gereken Belgeler:
* Dilekçe,
* T.C. Kimlik Numarası beyanı,
* Gelir durumunu gösterir belge örnekleri,
* Sağlık Raporu(*),

(*) Sağlık raporunun karar bölümünde;
"Huzurevine girmesinde sakınca yoktur" ya da "Huzurevi, Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezinde bakım görmesinde sakınca yoktur" ibaresinin yer alması gerekmektedir.

Huzurevi ile Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Bakım Görmek İsteyen Yaşlılar;
* Yaşadıkları mahaldeki Huzurevi ve /veya Merkez Müdürlüğüne,
* Aile ve Sosyal Politikalar İlçe Müdürlüğüne,
* Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne,
* Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne, belgelerini hazırlayarak başvuruda bulunabilmektedir.

Mülki idare amirleri, muhtarlar kolluk kuvvetleri, belediye başkanlıkları, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile vatandaşlar tarafından il müdürlüklerine bildirilen acil durumdaki yaşlılar için, kabul süreci başlatılmakta, basın yayın organlarındaki haberler de bildirim olarak kabul edilmektedir.

Huzurevi ile Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Ücret Durumu

Sosyal inceleme raporu dayanak alınarak; kanunen bakmakla yükümlü kimsesi olmayan, sosyal güvenlik kuruluşlarında emekli, dul ve yetim aylığı almayan, yapılacak araştırmalar sonucunda adını kayıtlı menkul ve gayrimenkulu bulunmadığı ya da adına kayıtlı gayrimenkulu olup da, sağladığı gelirle yaşamını sürdüremeyeceğinin saptanması sonucunda yoksulluk belgesi düzenlenen yaşlılar ile kanunen bakmakla yükümlü kimsesi olup da yükümlülerin ekonomik gücünün yeterli olmadığı saptanan yaşlılar ücretsiz, ekonomik gücü yeterli olup da, sosyal yoksunluk içinde bulunan yaşlılar ise ücretli olarak kabul edilmektedir.

1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun uyarınca aylık bağlanan kişiler, bu gelirlerinden başka hiçbir yerden geliri olmadığını belgelemesi durumunda, varsa eşleri ile birlikte ücretsiz kabul edilmektedir.

2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanan yaşlılar ücretsiz kabul edilmektedir.

Huzurevi ile Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Bakım Gören Ücretsiz Yaşlılar İçin Sağlanan İmkanlar

Hiçbir yerden geliri olmayan ücretsiz yaşlılara sosyal inceleme raporu dayanak alınarak kuruluş müdürünün onayı ile onay tarihini takip eden ilk aydan itibaren 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç , Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunun 1. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen gösterge rakamının , her yıl Bütçe Kanunu ile saptanan memur aylıklarına uygulanan katsayı çarpımı sonucu bulanacak miktar üzerinden hiçbir kesinti yapılmaksızın net aylık harçlık verilmektedir.

Kuruluşta bakım gören ücretsiz yaşlıların mevzuatta belirtilen miktar ve dönemi kapsayacak şekilde giyecek gereksinimleri Genel Müdürlük tarafından karşılanmaktadır.

Özel Huzurevleri İle Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri

Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünde açılış izni alarak faaliyette bulunan Özel Huzurevleri ile Özel Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezlerinde 55 yaş ve üzerindeki bakıma ihtiyacı olan yaşlılar korunmakta, bakılmakta, sosyal, psikolojik ve fiziksel gereksinimleri karşılanmakta, bakıma gereksinim duyan yaşlılara bakım hizmeti verilmektedir.

Huzurevi: Sağlıklı yaşlıları huzurlu bir ortamda korumak ve bakmak, sosyal, fiziksel ve moral ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişileri tarafından kurulan ve 24 saat yatılı hizmet veren en az 20 kapasiteli sosyal hizmet kuruluşudur.

Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezi: Sağlıklı yaşlılar ile özel bakım yaşlılarına, aynı binanın farklı bölümlerinde 24 saat yatılı hizmet veren en az 20 kapasiteli sosyal hizmet kuruluşudur.

Özel Huzurevinde Yaşlı: Sosyal, fiziksel ve moral desteğe ihtiyaç duyan, akıl ve ruh sağlığı yerinde olup,kuruluş bakımına ihtiyacı olan en az 55 yaşındaki kişidir. Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünden açılış izni alarak faaliyette bulunan Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezlerinden yararlanabilmek için;

Özel Huzurevlerine Kabul Koşulları:
* 55 yaş ve üzeri yaşlarda olmak,
* Kendi gereksinimlerini karşılamasını engelleyici bir rahatsızlığı bulunmamak, yeme, içme, banyo, tuvalet ve bunun gibi günlük yaşam etkinliklerini bağımsız olarak yapabilecek durumda olmak,
* Ruh sağlığı yerinde olmak,
* Bulaşıcı hastalığı olmamak,
* Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak,

Özel Yaşlı Bakım Merkezlerine Kabul Koşulları:
* 55 yaş ve üzeri yaşlarda olmak,
* Bedensel ve zihinsel gerilemeleri nedeniyle süreli ya da sürekli olarak özel ilgi, desteğe, korunmaya ve rehabilitasyona gereksinimi olmak,
* Ruh sağlığı yerinde olmak,
* Bulaşıcı hastalığı olmamak,
* Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak,
koşullarını taşımak gerekmektedir.

Başvuruya İlişkin Olarak Düzenlenmesi Gereken Belgeler:
* Dilekçe,
* T.C. Kimlik Numarası beyanı,
* Gelir durumunu gösterir belge örnekleri,
* Sağlık Raporu(*)
(*) Sağlık raporunun karar bölümünde;
"Huzurevine girmesinde sakınca yoktur" ya da "Huzurevi, Yaşlı Bakım Merkezinde bakım görmesinde sakınca yoktur" ibaresinin yer alması gerekmektedir.

Özel Huzurevi ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezlerinde bakım görmek isteyen yaşlılar; bakım görmek istedikleri Huzurevi ve/veya Merkez Müdürlüğüne, belgelerini hazırlayarak başvuruda bulanabilmektedir.

Özel Huzurevi ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezlerinde Ücret Durumu

Özel Huzurevlerinde ücretlerle ilgili yönetmelik hükümleri uyarınca her yıl aralık ayının sonunda vali başkanlığında toplanan komisyon tarafından belirlenmektedir. İlgili yönetmelik her kuruluş kapasitesinin %5'i oranından ücretsiz yaşlı bakmakla mükelleftir. Ücretsiz bakılacak yaşlılar Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü tarafından belirlenmektedir.

Özel Huzurevi ve Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezlerinde Ücretsiz Kalan Yaşlılar İçin Sağlanan İmkanlar

Aile ve Sosyal Politikalar il Müdürlüğünce özel kuruluşa ücretsiz yerleştirilen yaşlıların tüm giderleri kuruluş müdürlüğü tarafından giyecek gereksinimleri ise başvurulduğu taktirde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından karşılanmaktadır.

Yaşlı Hizmet Merkezleri

Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde hizmet veren yaşlı hizmet merkezleri ile açılış izni alarak kamu kurum ve kuruluşları, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerince açılan yaşlı hizmet merkezlerinde; huzurevi bakımını tercih etmeyen yaşlılar için gündüzlü dayanışma, gündüzlü bakım ve evde bakım (evde yaşama destek) hizmetleri verilmektedir.

Yaşlı Hizmet Merkezi

Yaşlı bireylerin yaşam kalitesinin arttırılması amacıyla gündüzlü dayanışma, gündüzlü bakım ve evde bakım ( evde yaşama destek ) hizmetleri sunmak üzere açılan ve faaliyet gösteren gündüzlü kuruluşlardır.

Gündüzlü Dayanışma Hizmet Merkezi

Ev ortamında yaşayan akıl ve ruh sağlığı yerinde yaşlının boş zamanlarını çeşitli sosyal etkinliklerle değerlendirmek, sosyal ilişkilerini ve aktivitelerini arttırarak sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürmelerine yardımcı olan birimdir.

Evde Bakım (Evde Yaşama Destek) Hizmet Birimi

Akıl ve ruh sağlığı yerinde olan, tıbbi bakıma ihtiyacı olamayan ve herhangi bir özrü bulunmayan yaşlı bakımı ile ilgili olarak hane halkının tek başına veya komşu akraba gibi diğer destek unsurlarına rağmen yetersiz kaldığı durumlarda yaşlılara evde yaşamlarını devam ettirebilmeleri için yaşam ortamlarının iyileştirilmesi, günlük yaşam faaliyetlerine yardımcı olunması amacıyla sunulan sosyal, fiziksel, psikolojik destek hizmetlerini yürüten birimdir.

Gündüzlü Bakım Hizmet Birimi

Yaşamını evde ailesi, akrabalarıyla veya yalnız sürdüren sağlıklı yaşlılar ile demans, alzheimer gibi hastalığı olan yaşlıların yaşam ortamlarını iyileştirmek, boş zamanlarını değerlendirmek, sosyal, psikolojik ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanmasında yardımcı olmak, rehberlik ve mesleki danışmanlık yapmak, kendi imkanlarıyla karşılamakta güçlük çektikleri konular ile günlük yaşam faaliyetlerinde destek hizmetleri vermek, ilgilerine göre faaliyet grupları kurarak sosyal faaliyetler düzenlemek suretiyle sosyal ilişkilerini zenginleştirmek, aktivitelerini arttırmak ve gerekli olduğu zamanlarda aileleri ile dayanışma ve paylaşma sağlanarak yaşlının yaşam kalitesinin arttırılması amacıyla sunulan hizmetleri yürüten birimdir.

Yaşlı Hizmet Merkezinde Yaşlı

Sosyal, fiziksel ve psikolojik desteğe ihtiyaç duyan akıl ve ruh sağlığı yerinde olan 60 yaş ve üzerinde olup, bulaşıcı hastalığı ile herhangi bir özrü bulunmayan kişidir.
Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde hizmet veren yaşlı hizmet merkezleri ile açılış izni alarak diğer kamu kurum ve kuruluşları, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerince açılan yaşlı hizmet merkezlerinden yararlanabilmek için;

Yaşlı Hizmet Merkezlerine Kabul Koşulları
* 60 yaş ve üzeri yaşlarda olmak,
* Ruh sağlığı yerinde olmak,
* Bulaşıcı hastalığı olmamak,
* Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak,
koşullarını taşımak gerekmektedir.

Yaşlılık Aylığı

Toplumda genellikle "yaşlılık aylığı" olarak bilinen ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından 2022 sayılı " 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunu"na göre ödenen aylıktır.

65 yaşını doldurmuş, kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, sosyal güvenlik kurumlarından her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan, mahkeme kararıyla veya doğrudan bir mevzuat gereği bağlanmamış herhangi devamlı bir gelire sahip bulunmayan kişilere 2022 sayılı kanunun gereğince yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.

Aylık Bağlanması İçin Gerekli Belgeler:
* Başvuru formu,
* Aylık talebinin vasi tarafından yapılması hallerinde mahkemeden alınmış vasilik kararı.

Aylık Bağlanma Süreci:

* Kişinin ikamet ettiği ilçenin Mal Müdürlüğünden (İlde Defterdarlıktan) temin edilecek 2022 sayılı Kanuna göre hazırlanmış Başvuru Formu doldurulur.
* İlgili form mal müdürlüklerine (İlde Defterdarlığa) teslim edilir.
* Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından başvuru sahibiyle ilgili inceleme yapılır ve muhtaç olup olmadığına karar verilir.
* Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından başvuru sahibinin muhtaç olduğuna karar vermesinin halinde başvuru evrakı Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne gönderilir ve işleme alınır.

Başvuru Yerleri

Yaşlılar, yaşlılık aylığı için; ikamet edilen yerdeki defterdarlık veya mal müdürlüklerine, huzurevleri, yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri ile yaşlı hizmet merkezleri hizmetleri için; Aile ve Sosyal Politikalar İl / İlçe Müdürlükleri ve ilgili kuruluşlara başvurabilirler.

SOSYAL YARDIMLAR

Özürlü Aylığı

Toplumda genellikle "özürlü aylığı" olarak bilinen ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından 2022 sayılı kanuna göre ödenen aylıktır.

Özürlü Aylığından Yararlanma Koşulları

Yetkili hastaneden alınmış sağlık kurulu raporuna göre "özürlü" (özür oranı %40-%69) ve " başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde özürlü" ( özür oranı %70 ve üzeri) olan,

Özürlüler Kanunu'na göre;
2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşları Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre ödenen aylıklar %200 ila %300 oranında arttırılmış, ayrıca ilk defa 18 yaşın altındaki özürlülere de aylık bağlanması sağlanmıştır.

Kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, Sosyal güvenlik kurumlarında her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, Nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan, Mahkeme kararıyla veya doğrudan bir mevzuat gereği bağlanmış herhangi devamlı bir geliri bulunmayan, her türlü gelirlerinin toplamının aylık ortalaması, kanunla belirlenen muhtaçlık sınırının altında olan kişiler,

Ayrıca yukarıdaki koşullara sahip olup kanunen bakmakla yükümlü olunan 18 yaşını tamamlamamış özürlü yakını bulunanlar, bakımının fiilen gerçekleşmesi ve aylık ortalama gelirinin muhtaçlık sınırının altında olması kaydıyla bu aylıktan faydalanabilirler.

Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yetim aylığı almakta olan özürlü çocukların aylık veya gelirleri alacağı özürlü aylığından az ise aradaki fark ilgili sosyal güvenlik kurumu tarafından karşılanacaktır.

Özürlü Aylığının Bağlanması İçin Gerekli Belgeler
* Başvuru formu,
* Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik gereğince alınacak sağlık kurulu raporu,
* Aylığın vasiye ödenmesi gereken hallerde mahkemeden alınmış vasilik kararı.

Başvuru Yerleri

İkamet edilen yerdeki Defterdarlık veya Mal Müdürlüklerine başvurulmalıdır. %70 ve daha fazla özürlülük oranı bulunan vatandaşların aylıkları, istemeleri halinde evlerinde ödenebilmektedir.

Muhtaç Aylığı

Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından ödenen muhtaç aylığından yararlanmak için;
* %40 ve üzeri özürlü olmak,
* Sosyal güvencesi olmamak,
* Herhangi bir gelir veya aylığı bulunmamak,
* Mahkeme kararı veya kanunla bakım altına alınmamış olmak,
* Gelir getirici taşınır ve taşınmaz malı mevcut olmaması veya olup da bunlardan elde edeceği aylık ortalama gelirinin bu yönetmelikle belirlenen muhtaç aylığı miktarını geçmemesi gerekmektedir.

Muhtaç Aylığının Bağlanması İçin Gerekli Belgeler

Aylık bağlanması için gerekli belgeler aşağıda belirtilmiştir.
* Muhtaç Aylığı Başvuru Formu,
* Sağlık Kurulu Raporu.

Başvuru Yeri

Özürlü kişiler başvuru formunu doldurup imzaladıktan sonra özrünü belirten sağlık kurulu raporunu ekleyip, ikamet ettiği ilin bağlı olduğu Vakıflar Bölge Müdürlüğü şahsen, posta yoluyla veya Genel Müdürlüğün internet sitesi üzerinden başvuru yapabilirler.

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları

Ekonomik yoksunluk içinde olan özürlü kişilerin; ayni ve nakdi yardım, ortopedik ve diğer yardımcı araç gereçler ile ilaç gibi ihtiyaçları, talepleri halinde il veya ilçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları tarafından karşılanmaktadır.

Büyükşehir Belediyeleri Özürlü Hizmet Birimleri

Özürlü kişiler; bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmak için Büyükşehir Belediyelerinde oluşturulmuş bulunan "Özürlü Hizmet Birimleri" ne başvurabilirler.

Gelir Vergisi İndirimi

Ücretli çalışan özürlü kişiler ile bunların bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler, Serbest meslek sahibi özürlü kişiler ile bunların bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler, Basit usulde vergilendirilenlerden, tüccar ve ücretli durumuna girmeksizin, imalat, tamirat ve küçük sanat işleri ile uğraşan (ilk madde ve yardımcı malzeme müşteriye ait olarak faaliyet gösteren terzi, tamirci, marangoz gibi) özürlüler, gelir vergisi indiriminden yararlanabilir.

Özürlüler Kanuna göre; Büyükşehir belediyelerinde özürlü kişiler ile ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek üzere özürlü hizmet birimleri oluşturulur. Bu birimler, faaliyetlerini özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşlarıyla iş birliği halinde sürdürürler.

Başvuru Yerleri

Çalışan özürlü bireyler ve bakmakla yükümlü oldukları özürlü yakını olan çalışanlar, özür oranlarına göre vergi indiriminden faydalanmaktadır. Özürlü devlet memurları ve bakmakla yükümlü olduğu özürlü yakını olan devlet memurlarının; çalıştıkları kurumun ilgili birimine başvurmaları gerekmektedir.

Diğer çalışan özürlü bireyler ve bakmakla yükümlü olduğu özürlü yakını bulunan çalışanlar ise çalıştıkları işyerinden alacakları durumlarını gösterir belge ile illerde Defterdarlık Gelir Müdürlüğüne, bağımsız vergi dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, diğer ilçelerde Mal müdürlüklerine başvurmaları gerekmektedir.(GEL)

Gerekli Belgeler

Özürlü hizmet erbabı için; dilekçe ve çalıştığı iş yerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge, nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf; bakmakla yükümlü özürlüsü olan hizmet erbabı için; dilekçe ve çalıştığı iş yerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge, kendisinin ve özürlü kişinin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf, özürlü kişiye bakmakla yükümlü olduğunu gösteren belge, Özürlü serbest meslek erbabı için; dilekçe ve vergi kimlik numarasın veya TC kimlik numarasını gösteren belge, nüfus cüzdanı örneği ve 3 adet fotoğraf ; bakmakla yükümlü olduğu özürlüsü bulunan serbest meslek erbabı için ; serbest meslek erbabının vergi kimlik numarasını veya TC kimlik numarasını gösteren belge, özürlü kişiye ait nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf, özürlü kişiye bakmakla yükümlü olduğunu gösteren belge, Sakatlık indiriminden yararlanma hakkına sahip basit usulde vergilendirilen özürlüler için; dilekçe , vergi kimlik numarasını veya TC kimlik numarasını gösteren belge, nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.

Özürlülere Sağlanan Vergi Avantajları

Emlak Vergisi Muafiyeti

Bakanlar Kurulu , Emlak Vergisi Kanunu ile özürlü bireylerin, Türkiye sınırları içinde brüt 200metrekare'yi geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu meskene ait vergi oranlarını sıfıra kadar indirmeye yetkili kılınmıştır.

Bu hüküm , yukarıda belirtilenlerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerinde ait kısım hakkında da uygulanır.

Emlak vergisi indiriminden yararlanmak için, yetkili sağlık kuruluşlarından alınmış olan Özürlüler için sağlık kurulu raporu, dilekçe ve "Tek Meskeni Olan (İntifa Hakkına Sahip Olanlar Dahil) Özürlülere Ait İndirimli Bina Vergisi Formu" ile kanunun sınırları içinde bulunduğu belediye başkanlığına başvurulmalıdır.

Özel Tüketim Vergisi ve Motorlu Taşıtlar Vergisi İstisnası

H sınıfı sürücü belgesine sahip olan ve özel tertibatlı araç kullanabileceği sağlık kurulu raporu ile belgelenen özürlü bireylerin yurt içinden alacakları araçlar için ÖTV muafiyeti uygulanmaktadır.

Aynı muafiyet özel tertibat şartı olmaksızın %90 ve üzeri özür derecesine sahip olup araç kullanamayacak durumda olan özürlülerin yakınları ya da istihdam edilen bir şoför tarafından kullanılmak üzere alınacak araçlar içinde uygulanmaktadır.

Özürlü kişi adınca tescil edilen taşıtlar Motorlu Taşıtlar Vergisinden de muaftır.

Ancak , Katma Değer Vergisinden herhangi bir muafiyet söz konusu değildir.
Konuyla ilgili detaylı bilgi ve uygulama ile ilgili olarak vergi dairelerine başvurulması gerekmektedir. (GEL)

Gümrük Vergisi Muafiyeti

Özürlü kişilerin yurt dışından ithal edecekleri özel tertibatlı olan araçlar gümrük vergisinden muaf tutulmuştur. Özel tertibatlı taşıt ithal etmek isteyen özürlü kişilerin Ankara Naklihane ve Bedelsiz İthalat Gümrük Müdürlüğü' ne başvurmaları gerekmektedir. (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı)

Katma Değer Vergisi İstisnası

Sadece özürlü bireylerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamlarında kullanmaları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç(örneğin görme özürlülerin kullandıkları baston, yazı makinesi, kabartma, klavye; ortopedik özürlülerin kullandıkları tekerlekli sandalye, ortez-protez gibi araçlar) ile özel bilgisayar programları KDV'den istisna tutulmuştur. Binek otomobil ve diğer nakil vasıtaları bu istisna kapsamında değildir.

Diğer İndirimler
* Bazı belediye meclislerinde alınan kararlar doğrultusunda özürlü ve yaşlı bireyler için toplu taşıma araçlarında (ücretsiz veya indirimli) özürlü bireylerin su faturalarında,
* Devlet Demiryolları tarafından anahat yolcu trenleri ile yapılacak seyahatlerde,
* Türk Hava Yolları tarafından tüm iç ve dış hatlarda,
* Türkiye Denizcilik İşletmelerine ait kruvaziye seferler ve iç hatlarda,
* Şehirler arası otobüs yolculuklarında,
* Cep telefonu ile yapılan görüşmelerde GSM operatörlerinin öngördüğü çeşitli tarifelerden, belirlenen koşulları taşıyan özürlü bireylere çeşitli oranlarda indirimler
uygulanmaktadır.

Özürlüler, milli parklardan, Devlet tiyatrolarından, Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı ören yerleri ve müzelerden ücretsiz yararlandırılmaktadır.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı |

Engelli Hakları

Engelli Çocuğuna Bakan Anne Erken Emekli Olur

Engelli çocuğu bulunan annelerin çalıştığı her bir yıl 360 gün olarak değil 450 gün gibi değerlendiriliyor.

Diğer yandan bir yıl çalışmaları karşılığında emekli olmaları gereken yaştan 90 gün yani 3 ay düşülüyor.

1. Tüm engellilere engelli aylığı bağlanabiliyor mu?

Engelli aylığının bağlanması için gerekli ilk şart sağlık kurulu raporu. Sağlık kurulu raporuyla en az yüzde 40 oranında engelli olduğu tespit edilenlere engelli aylığı bağlanabiliyor. Fakat engelli aylığı alabilmek için engelli olmak yetmiyor. Bunun dışında;

- 18 yaşını geçmiş,

- Talebine rağmen İŞKUR tarafından işe yerleştirilememiş,

- Yaşadığı hane içerisindeki kişi başına düşen gelir muhtaçlık sınırının altında olan,

- SGK’dan her ne ad altında olursa olsun gelir veya aylık almayan,

- Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek bir işte çalışmayan,

- Nafaka bağlanmamış ve bağlanması mümkün olmayan,

- Herhangi bir sürekli geliri olmayan engellilere engelli aylığı bağlanabiliyor.

YETİM AYLIĞINDA İSTİSNA VAR

2. Çalışan engelliye aylık bağlanmıyor mu?

Engellilerin engelli aylığı alabilmesi için uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı olmayı gerektirecek bir işte çalışmıyor olma şartı var. İşsizlik sigortasından maaş, kocasından dul aylığı veya emekli aylığı alan engellilere de engelli aylığı bağlanması mümkün değil. Bir tek yetim aylığı alan engelliler için istisna bulunuyor. Yetim aylığı almakta olan engelli bireylerin aylık veya gelirleri, alacağı engelli aylığından az ise aradaki fark ilgili SGK tarafından karşılanıyor.

YAKININA da BAĞLANABİLİR

3. Engellisine bakana aylık bağlanabilir mi?

En az yüzde 40 oranında engelli olduğu sağlık kurulu raporu ile tespit edilen engelli yakınının fiilen bakımını yürüten engelli yakınına da aylık bağlanabiliyor. Engelli yakınına bakması dolayısıyla kendisine aylık bağlanacak kişinin SGK’dan gelir veya aylık almıyor olması, nafaka almıyor olması ve çalışmaması şartı var.

KİŞİ BAŞI GELİRE BAKILIYOR

4. Aylık için muhtaçlık sınırı ne kadar?

Engelli aylığı bağlanacak engellinin ve engelli yakınının fiilen bakımını yürüten engelli yakınının yaşadığı hane içerisindeki kişi başına düşen aylık gelirin 270,2 TL’den az olması halinde engelli aylığının bağlanması mümkün. Yani engelli aylığı doğrudan engelliye bağlanacaksa, engellinin bir fiil yaşadığı hane içerisindeki gelir esas alınıyor. Bu gelir engellinin yaşadığı hane içerisindeki kişi sayısına bölünüyor ve bulunan rakam 2014 yılının ikinci altı ayı için 270,2 TL’den düşükse engelli aylığı bağlanabiliyor.

YÜZDE 70 İSE DAHA FAZLA

5. Engelli aylığı ne kadar?

Gerekli şartları sağlayan ve engellilik oranı yüzde 40 ila yüzde 69 arasında olan engellilere ve evinde engellisine bakan kişiye aylık 282,3 TL ödeme yapılıyor. Ödemeler 3 ayda bir yapıldığı için engellinin ve evinde engellisine bakan kişilerin eline 3 ayda bir toplam 847,1 TL geçiyor. Yüzde 70 ve üzerinde engelli olanlar için ise söz konusu aylık 426,5 TL.

ERKEN EMEKLİLİK MÜMKÜN

6. Engelli çocuğuna bakan anne erken emekli olabilir mi?

Başkasının sürekli bakımına muhtaç derecede engelli çocuğu bulunan annelerin 1 Ekim 2008 tarihinden sonra çalıştığı her bir yıl 360 gün olarak değil 450 gün çalışılmış gibi değerlendiriliyor. Diğer yandan bir yıl çalışmaları karşılığında emekli olmaları gereken yaştan da 90 gün yani 3 ay düşülüyor. Dolayısıyla kadın sigortalılar için 8 yıllık çalışmanın karşılığı 10 yıl olarak değerlendirilecek ve emekli olması gereken yaştan da 2 yaş düşülecektir. Bu şekilde hem 2 yıl erken emeklilik, hem de 2 yıl fazla çalışılmış gibi değerlendirilmek söz konusu olacaktır.

BAŞVURU İÇİN NE YAPILMALI?

7. Nereye başvuru yapmak gerekiyor?

Engelli aylığı bağlanması için gerekli başvuruların ikamet edilen yerdeki valilik, defterdarlık veya mal müdürlükleri bünyesinde hizmet veren Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yapılması gerekiyor. Bu kapsamda gerekli belgelerle yapılan başvurular değerlendirilerek aylık bağlanma işlemleri gerçekleştiriliyor.

ENGELLİYE ULAŞIM ÜCRETSİZ

8. Engellilere seyahat konusunda hangi kolaylıklar sağlanıyor?

Engellilerimize şehir içi ulaşım, Devlet Demir Yolları ve Deniz Yollarına ait şehir içi ve şehir dışı seyahatler bedava. Ücretsiz seyahat hakkı halk otobüslerini de kapsıyor. Şehirlerarası seyahatlerde özel otobüs şirketlerini kullanacak engellilere indirim uygulanıyor. Uçakla seyahat edecek engellilerimiz için Türk Hava Yollarında yüzde 20 indirim söz konusu. Aynı şekilde pek çok GSM operatörünün engelliler için özel indirim oranları söz konusu. Engellinin yanında kendisine refakat eden kişinin de ücretsiz veya indirimli seyahat hakkı var. Refakatçileri ile birlikte seyahat edecek engellilerin engelli kimlik kartlarında “ulaşımda refakatçi hakkı vardır” ibaresinin yer alması gerekiyor.

Vergi indirimi hakları da var

9. Engelli vatandaşlar vergi indirim hakkından nasıl yararlanabiliyor?

Engellilerin vergi indiriminden yararlanması için bulundukları yerdeki vergi dairesi başkanlığına veya vergi dairesine başvurmaları gerekiyor. Başvurular üzerine sevk edildikleri hastane, sağlık kurulunun vereceği işgücü kaybına ilişkin rapor ve ekleri, Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulu’na gönderiliyor ve sağlık kurulu en az yüzde 40 işgücü kaybına uğranıldığına karar verirse, vergi indirim hakkı elde ediliyor.

Gün sayısı tamamsa yaş beklemiyorlar

10. Engellilerin emekli olması için gerekli koşullar neler?

Engelliler emekli olmak için yaş şartına tabi değiller. Gerekli prim ödeme gün sayısını ve sigortalılık süresini dolduran engelliler yaşı beklemeden emekli olabilirler.

1 Ekim 2008 öncesi sigortalılık girişi olan engelliler, rapor oranları ve derecelerine göre farklı prim ödeme gün sayılarına ve sigortalılık sürelerine tabiler. I. Derece yüzde 80 ve üzeri engelli raporu olan kişiler, işe giriş tarihlerine bakılmaksızın 15 yıl sigortalılık ve 3600 gün yani 10 yılı prim ödemiş olmaları şartıyla emekli olabiliyorlar. 5 Ağustos 1991 ve öncesinde sigortalılık başlangıcı olan II. derece ve III. derece engelliler 15 yıl ve 3600 gün şartlarını yerine getirerek emekli olabiliyorlar. Ancak bu tarihten sonra sigortalılık başlangıcı olan engellilere her bir geçiş dönemi için II. derece engelliler için prim ödeme gün sayısına 80 gün, III. derece engelliler için ise 160 gün eklendiğini görüyoruz. Kademeli geçiş uyarınca prim ödeme gün sayılarına ekleme olunca sigortalılık süresi de yükseliyor.

SINIFLANDIRMA DEĞİŞTİ

Engellilik oranları 1 Ekim 2008 öncesinde %40-60, %60-80 ve %80 üzeri olarak sınıflandırılırken, bu tarihten sonra %40-49, %50-59 ve %60 üzeri olarak belirlendi. Bu yeni sınıflandırma 1 Ekim 2008 sonrasında sigorta başlangıcı olan engelliler adına olumlu oldu. 1 Ekim 2008 sonrasında ilk kez sigortalı olan I. derece engellilerin emekli olabilmeleri için 15 yıl sigortalılık ve 3 Bin 700 gün prim ödeme gün sayısından başlayarak her yıl kademeli olarak artan şekilde 1 Ocak 2015 sonrasında 3.960 prim gününe erişmeleri gerekiyor.

Her şey raporda bitiyor

Engelli aylığında en önemli belirleyici “engelli sağlık kurulu raporu”. Bu rapordaki engellilik oranının yüzde 40’dan düşük belirlenmesi engelliyi aylıktan mahrum bırakırken, yüzde 70’in altında belirlenmesi de engellinin alacağı aylığın düşük olması sonucunu doğuruyor. / Okan Güray Bülbül