Özürlü; doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan, korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişidir.
2002 Türkiye Özürlüler Araştırması'na göre nüfusumuzun %12,29'u özürlüdür.
Özürlülere sağlanan hak ve hizmetlerden yararlanabilmek için özürlülük durumunun ve özür oranının belirtildiği sağlık kurulu raporu alınması gerekmektedir.
Yaşlılık; her insanda farklı hızda seyreden bireysel bir süreç olup; insan hayatında 65 ve üzeri yaş olarak kabul edilen biyolojik, fizyolojik, duygusal ve fonksiyonel yeteneklerinin azalmasıyla kendini belli eden bir dönemdir.
Sosyal, yapısal ve sağlık sorunlarından en çok özürlü yaşlılar etkilenmektedir.
Toplumda yaşlıların sayısı ile beraber özürlü yaşlıların sayısında da bir artış olmaktadır.
2002 yılında yapılan "Türkiye Özürlüler Araştırması 2002"nin sonuçlarına göre; Türkiye'de özürlülerin %26,94'ü 60 ve üzeri yaş grubundadır.
ÖZÜRLÜLER İÇİN SAĞLIK KURULU RAPORU
Özürlü sağlık kurulu raporu düzenlenebilmesi için, kamu kurum ve kuruluşlarınca resmi yazı ile birlikte gönderilmek veya raporu verecek olan hastanenin baştabipliğine doğrudan müracaat etmek gerekmektedir. (Özürlü Sağlık Kurulu Raporu Düzenlemeye Yetkili Sağlık Kuruluşlarının ve hakem hastanelerin listesine Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü | ve www.mevzuat.gov.tr adresinden; Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik ekinde ulaşılabilir.)
Özürlüler Kanunu'na göre; Özürlüler ile ilgili derecelendirmeler, sınıflandırmalar, tanılamalar uluslararası özürlülük sınıflandırması temel alınarak hazırlanan özürlülük ölçütüne göre yapılır.
Özürlü Kimlik Kartı
Özürlülerin çeşitli hak ve hizmetlerden yararlanmasını sağlamak amacı ile verilen özürlü kimlik kartını edinmek için dilekçe, Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik'e göre alınmış sağlık kurulu raporunun aslı veya onaylı örneği ile yerleşim yerinin bulunduğu Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlüğü'ne müracaat edilmelidir.
EĞİTİM
Özürlüler Kanunu'na göre; Hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim alması engellenemez. Özürlü çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, bütünleştirilmiş ortamlarda ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkanı sağlanır.
İşitme özürlülerin eğitim ve iletişimlerinin sağlanması amacıyla Türk Dil Kurumu Başkanlığı tarafından Türk işaret dili sistemi oluşturulur.
Özürlülerin, her türlü eğitim ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamak üzere kabartma, sesli, elektronik kitap; altyazılı film ve benzeri materyal üretilmesi sağlanır.
Özürlülerin eğitsel değerlendirme ve tanılaması il milli eğitim müdürlükleri rehberlik araştırma merkezlerinde uzman kişilerden oluşan ve özürlü ailesinin yer aldığı özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından yapılır ve eğitim planlaması geliştirilir. Bu planlama her yıl yeniden değerlendirilerek gelişmeler doğrultusunda gözden geçirilir.
Özel Eğitim Hizmetlerinden Yararlanma
Özürlü bireylerin özel eğitime ihtiyaç duyup duymadıkları, Rehberlik Araştırma Merkezleri'nde (RAM) oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından
belirlenmektedir.
Özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için ikamet edilen ilçede bulunan Rehberlik Araştırma Merkezlerinin adresi ve iletişim bilgilerine http://orgm.meb.gov.tr adresinden ulaşılabilir.
Özel Eğitim Desteği
Sosyal güvencesi olsun olmasın özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde verilen destek eğitim hizmetinden yararlanması uygun görülen tüm özürlü bireylerin özel eğitim giderlerini her yıl Maliye Bakanlığınca belirlenen kısmı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır.
Eğitim
Çıraklık eğitimi almak isteyen özürlülerin ilgi, istek, yetenek ve becerileri doğrultusunda ve sağlık kurulu raporunu da dikkate almak suretiyle hangi meslek dalında eğitim alacaklarına özel eğitim değerlendirme kurulu karar verir.
Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin Okullara ve Kurumlara Erişiminin Sağlanması İçin Ücretsiz Taşınması
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen proje ile özel eğitime gereksinimi olan, resmi özel eğitim okullarına giden ve özel eğitim sınıflarına devam eden özürlü öğrencilerin okula erişimleri ücretsiz olarak karşılanmaktadır. İlk kez 2004-2005 eğitim öğretim yılının ikinci döneminde başlayan proje sürdürülmekte olup proje kapsamında yaklaşık 41 bin öğrencinin okullara ulaşımı ücretsiz sağlanmaktadır.
Ortaöğretime Geçiş Sistemi Seviye BelirlemeSınavı'nda (SBS) Özürlü Öğrenciler İçin Uygulanan Kolaylıklar
Ortaöğretime Geçiş Sistemi Seviye Belirleme Sınavı'nda (SBS); özürlü öğrenciler tek kişilik salonlarda sınava alınmakta, ihtiyaçlarına göre 30 dakikalık ek süre, Braille alfabesiyle basılmış soru kitapçığı uygun fiziksel ortam, okuyucu, kodlayıcı veya öğretmen eşliğinde sınava alınma gibi destekler sağlanmaktadır.
Sınava girecek özürlü öğrencilerin, sınavlarda durumlarına uygun hizmet alabilmeleri amacıyla özürlü bilgisinin işlendiği nüfus cüzdanı ile okul müdürlüğünün bulunduğu yerdeki Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğüne başvurması gerekmektedir.
Üniversite Sınavına Giren Özürlü Öğrenciler İçin Uygulanan Kolaylıklar
Bu hüküm gereğince;
* Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) bünyesinde; yükseköğretim programlarında öğrenim görmek isteyen özürlü öğrencilere öğrenim görmek istedikleri program hakkında danışmanlık yapmak; üniversitelerin özürlü öğrenciler için açılmış olan entegre yükseköğretim programları listesini, yükseköğretim kurumları ile işbirliği yapmak suretiyle oluşturarak sınav kılavuzuna konulması için gerekli açıklamaları hazırlamak; adayın ÖSYM'ye göndermesi gereken özür türü ve rapor bilgileri ile sınav sırasında ne tür desteğe gereksinimi olduğuna dair dilekçe ve benzeri bilgilere ilişkin sınav kılavuzuna konacak açıklamaları açıklamak; uzmanlar tarafında incelenen sağlık raporları ve talep formlarının kabul veya ret şeklindeki sonuçlarını sınav öncesi özürlü adaya bildirmek; sınav ortamlarının özür durumuna göre seçilmesi veya düzenlenmesi konusunda gerekli çalışmaları yapmak; merkezi sınavlarla yerleştirilen özürlü adayların istatistiki verilerini oluşturmak ve kamuoyunun bilgisine sunmak; bireylerin engel durumları esas alınarak sınavlarda görev alan okuyucuların seçimi hakkında çalışmalar yapmak üzere ÖSYM Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi,
* Yükseköğretim Kurulu bünyesinde; yüksek öğrenim aşamasına gelen veya yüksek öğrenim gören özürlü öğrencilerin ihtiyaçlarını belirlemek, belirlenen ihtiyaçlarına göre yapılması gereken idari düzenlemeleri planlamak ve gerekli altyapı standartlarını oluşturarak ilgili yüksek öğretim kurumları arasında koordinasyonu sağlamak üzere Yüksek Öğretim Kurulu Özürlü Öğrenciler Komisyonu,
* Yükseköğretim Kurulu bünyesinde; Komisyona destek veren hizmetler vermek, raportörlük yapmak, özürlü üniversite öğrencilerine destekleyici ve iyi kaynaklarla donatılmış bir akademik ortam sağlamak için yükseköğretim kurumları özürlü öğrenci birimleri ile koordinasyon halinde çalışmak üzere kadrolu Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi,
* Yükseköğretim kurumları tarafından bir rektör yardımcısı sorumluluğunda, öğretim elemanları ve ilgili daire başkanlıkları temsilcilerinden oluşan, özürlü öğrencilerin akademik, araç-gereç, idari, fiziksel, barınma, sosyal ve benzeri alanlarla ilgili ihtiyaçlarını tespit etmek ve bu ihtiyaçların karşılanması için yapılması gerekenleri belirleyip, yapılacak çalışmaları planlamak, uygulamak, geliştirmek ve yapılan çalışmaların sonuçlarını değerlendirmek üzere, medikososyal sağlık, kültür ve spor işleri daire başkanlığına bağlı özürlü öğrenciler birimleri,
oluşturulmuştur.
Özürlüler Kanunu'na göre;
Özürlü üniversite öğrencilerinin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmeleri için Yüksek Öğretim Kurulu bünyesinde araç-gereç temini, özel ders materyallerinin hazırlanması, özürlülere uygun eğitim, araştırma ve barındırma ortamlarının hazırlanmasının temini gibi konularda çalışma yapmak üzere Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Merkezi kurulur.
Üniversiteye giriş sınavlarında özürlü öğrenciler için;
* Gerekli fiziksel düzenlemeler,
* Ortopedik ve görme özürlüler için uygun düzenlenmiş sınav mekanları,
* Görme özürlüler ve az görenler için 30 dakikalık ek sınav süresi,
* Sınav sorularını okuyacak ve söylenecek yanıtları yazacak uygun eğitimli ve diksiyonu düzgün refakatçi eşliğinde sınava girme olanağı sağlanmaktadır.
Özürlü Üniversite Öğrencilerine Sağlanan Kolaylıklar
Başarılı ve ihtiyaç sahibi özürlü üniversite öğrencilerine Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından öncelikli olarak; öğrenim kredisi ve katkı kredisi verilmekte, yurt tahsisi yapılmaktadır.
Mesleki Rehabilitasyon, İstihdam ve Sosyal Güvenlik
Özürlüler Kanunu'na göre;
Özür türlerini dikkate alan iş ve meslek analizleri, ilgili kurumlar tarafından yapılır. Bu analizlerin ışığında özürlülerin durumlarına uygun mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları, ilgili kurumlarca geliştirilir.
Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda eğitim alma hakkı kısıtlanamaz. Özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri bir işte eğitilmesi, meslek kazandırılması, verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahının sağlanması amacıyla mesleki rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması esastır.
Sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri belediyeler tarafından da verilir.
Belediyeler bu hizmetlerin sunumu sırasında gerekli gördüğü hallerde, halk eğitim ve çıraklık eğitim merkezleri ile işbirliği yapar. Özürlünün rehabilitasyon talebinin karşılanamaması halinde özürlü, hizmeti en yakın merkezden alır ve ilgili belediye her yıl bütçe talimatında belirlenen miktarı hizmetin satın alındığı merkeze öder.
İşe alımda; iş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan safhaların hiçbirinde özürlülerin aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunamaz.
Çalışan özürlülerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, özrüyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muamelede bulunamaz.
Çalışan veya iş başvurusunda bulunan özürlülerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve iş yerinde fiziksel düzenlemelerin bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile iş yerleri tarafından yapılması zorunludur.
Özürlülük durumları sebebiyle işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlülerin istihdamı, öncelikle korumalı işyerleri aracılığıyla sağlanır.
Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam
Meslek edindirme kurslarından yararlanmak isteyen özürlü bireylerin Türkiye İş Kurumu il müdürlüklerine, mesleki eğitim merkezlerine, halk eğitim merkezlerine (http://cyqm.meb.gov.tr) ve belediyelere başvurması gerekmektedir.
Özürlü bireyler genel istihdam yollarını kullanarak (KPSS'ye girerek Türkiye İş Kurumu'na kayıt yaptırarak, iş ilanlarını takip edip bireysel başvurularda bulunarak) iş başvuruları yapabilecekleri gibi, özel olarak özürlüler için ayrılmış olan kontenjandan yararlanarak istihdam edilebilirler.
Özürlü İstihdam Etme Zorunluluğu
Özürlü kişilerin işçi olarak istihdamları Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmakta olup 50 veya daha fazla işçi çalışan kamu sektörü iş yerleri %4, özel sektör iş yerleri %3 oranında işçi çalıştırmakla yükümlüdür.
Özürlü kişilerin devlet memuru olarak istihdamları Devlet Personel Başkanlığı koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarınca yapılmakta olup kamu kurum ve kuruluşları, toplam dolu kadro sayısının %3'ü oranında özürlü memur istihdam etmekle yükümlüdür.
Özürlü Kontenjanından Memur veya İşçi Olarak İstihdam Edilme Devlet Memuru Olarak İşe Yerleştirme
Özürlüler Devlet memurluğuna özür grupları ve eğitim durumları itibariyle yapılacak merkezi sınav ve kura usulüne göre atanırlar.
Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS), ortaöğretim, ön lisans veya lisans düzeyinde eğitim veren kurumlardan mezun veya ÖMSS'nin yapıldığı yıl itibariyle mezun olabilecek durumda olan özürlüler için eğitim durumları ve özür grupları itibariyle sınav sorusu hazırlanması, değerlendirilmesi ile özürlülerin bu sınavlarda ulaşabilirlik şartları oluşturularak yapılır.
Özürlülerin kura ile yerleştirilmeleri, 657 Devlet Memurları Kanunu 41 inci maddesine göre devlet memuru olabilmek için aranan asgari eğitim şartına haiz eğitim veren kurumlardan mezun veya mezun olabilecek durumda olan özürlülerden kamu kurum ve kuruluşlarına tercihlerine göre yerleştirileceklerin tespiti amacıyla noter huzurunda yapılır. Kura çekimini, kura için başvuruda bulunan adaylar da izleyebilir.
Kamu kurum ve kuruluşlarının özürlü personel kontenjanı açığı göz önünde bulundurularak ÖMSS ve kuranın yapılacağı tarihler Devlet Personel Başkanlığınca (DPB), Başkanlık adına Merkezce (ÖSYM) yapılması halinde iş Başkanlık (DPB) ve Merkez (ÖSYM) tarafından birlikte belirlenir. ÖMSS ve kuranın tarihi, başvuru tarihi, başvurunun ne zaman ve nereye yapılacağı Resmi Gazete'de, Türkiye genelinde yayımlanan yüksek tirajlı bir gazetede ve Bakanlığın resmi internet sitesinde duyurulur.
Kamu kurum ve kuruluşlarında özürlü memur çalıştırma yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin takip ve denetimi Devlet Personel Başkanlığınca yapılır.
Devlet Personel Başkanlığı (DPB) Resmi Gazete (www.resmigazete.gov.tr) Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Gn. Md. (Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü |)
2002 Türkiye Özürlüler Araştırması'na göre nüfusumuzun %12,29'u özürlüdür.
Özürlülere sağlanan hak ve hizmetlerden yararlanabilmek için özürlülük durumunun ve özür oranının belirtildiği sağlık kurulu raporu alınması gerekmektedir.
Yaşlılık; her insanda farklı hızda seyreden bireysel bir süreç olup; insan hayatında 65 ve üzeri yaş olarak kabul edilen biyolojik, fizyolojik, duygusal ve fonksiyonel yeteneklerinin azalmasıyla kendini belli eden bir dönemdir.
Sosyal, yapısal ve sağlık sorunlarından en çok özürlü yaşlılar etkilenmektedir.
Toplumda yaşlıların sayısı ile beraber özürlü yaşlıların sayısında da bir artış olmaktadır.
2002 yılında yapılan "Türkiye Özürlüler Araştırması 2002"nin sonuçlarına göre; Türkiye'de özürlülerin %26,94'ü 60 ve üzeri yaş grubundadır.
ÖZÜRLÜLER İÇİN SAĞLIK KURULU RAPORU
Özürlü sağlık kurulu raporu düzenlenebilmesi için, kamu kurum ve kuruluşlarınca resmi yazı ile birlikte gönderilmek veya raporu verecek olan hastanenin baştabipliğine doğrudan müracaat etmek gerekmektedir. (Özürlü Sağlık Kurulu Raporu Düzenlemeye Yetkili Sağlık Kuruluşlarının ve hakem hastanelerin listesine Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü | ve www.mevzuat.gov.tr adresinden; Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik ekinde ulaşılabilir.)
Özürlüler Kanunu'na göre; Özürlüler ile ilgili derecelendirmeler, sınıflandırmalar, tanılamalar uluslararası özürlülük sınıflandırması temel alınarak hazırlanan özürlülük ölçütüne göre yapılır.
Özürlü Kimlik Kartı
Özürlülerin çeşitli hak ve hizmetlerden yararlanmasını sağlamak amacı ile verilen özürlü kimlik kartını edinmek için dilekçe, Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik'e göre alınmış sağlık kurulu raporunun aslı veya onaylı örneği ile yerleşim yerinin bulunduğu Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlüğü'ne müracaat edilmelidir.
EĞİTİM
Özürlüler Kanunu'na göre; Hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim alması engellenemez. Özürlü çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, bütünleştirilmiş ortamlarda ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkanı sağlanır.
İşitme özürlülerin eğitim ve iletişimlerinin sağlanması amacıyla Türk Dil Kurumu Başkanlığı tarafından Türk işaret dili sistemi oluşturulur.
Özürlülerin, her türlü eğitim ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamak üzere kabartma, sesli, elektronik kitap; altyazılı film ve benzeri materyal üretilmesi sağlanır.
Özürlülerin eğitsel değerlendirme ve tanılaması il milli eğitim müdürlükleri rehberlik araştırma merkezlerinde uzman kişilerden oluşan ve özürlü ailesinin yer aldığı özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından yapılır ve eğitim planlaması geliştirilir. Bu planlama her yıl yeniden değerlendirilerek gelişmeler doğrultusunda gözden geçirilir.
Özel Eğitim Hizmetlerinden Yararlanma
Özürlü bireylerin özel eğitime ihtiyaç duyup duymadıkları, Rehberlik Araştırma Merkezleri'nde (RAM) oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından
belirlenmektedir.
Özel eğitim hizmetlerinden yararlanmak için ikamet edilen ilçede bulunan Rehberlik Araştırma Merkezlerinin adresi ve iletişim bilgilerine http://orgm.meb.gov.tr adresinden ulaşılabilir.
Özel Eğitim Desteği
Sosyal güvencesi olsun olmasın özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde verilen destek eğitim hizmetinden yararlanması uygun görülen tüm özürlü bireylerin özel eğitim giderlerini her yıl Maliye Bakanlığınca belirlenen kısmı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır.
Eğitim
Çıraklık eğitimi almak isteyen özürlülerin ilgi, istek, yetenek ve becerileri doğrultusunda ve sağlık kurulu raporunu da dikkate almak suretiyle hangi meslek dalında eğitim alacaklarına özel eğitim değerlendirme kurulu karar verir.
Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin Okullara ve Kurumlara Erişiminin Sağlanması İçin Ücretsiz Taşınması
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen proje ile özel eğitime gereksinimi olan, resmi özel eğitim okullarına giden ve özel eğitim sınıflarına devam eden özürlü öğrencilerin okula erişimleri ücretsiz olarak karşılanmaktadır. İlk kez 2004-2005 eğitim öğretim yılının ikinci döneminde başlayan proje sürdürülmekte olup proje kapsamında yaklaşık 41 bin öğrencinin okullara ulaşımı ücretsiz sağlanmaktadır.
Ortaöğretime Geçiş Sistemi Seviye BelirlemeSınavı'nda (SBS) Özürlü Öğrenciler İçin Uygulanan Kolaylıklar
Ortaöğretime Geçiş Sistemi Seviye Belirleme Sınavı'nda (SBS); özürlü öğrenciler tek kişilik salonlarda sınava alınmakta, ihtiyaçlarına göre 30 dakikalık ek süre, Braille alfabesiyle basılmış soru kitapçığı uygun fiziksel ortam, okuyucu, kodlayıcı veya öğretmen eşliğinde sınava alınma gibi destekler sağlanmaktadır.
Sınava girecek özürlü öğrencilerin, sınavlarda durumlarına uygun hizmet alabilmeleri amacıyla özürlü bilgisinin işlendiği nüfus cüzdanı ile okul müdürlüğünün bulunduğu yerdeki Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğüne başvurması gerekmektedir.
Üniversite Sınavına Giren Özürlü Öğrenciler İçin Uygulanan Kolaylıklar
Bu hüküm gereğince;
* Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) bünyesinde; yükseköğretim programlarında öğrenim görmek isteyen özürlü öğrencilere öğrenim görmek istedikleri program hakkında danışmanlık yapmak; üniversitelerin özürlü öğrenciler için açılmış olan entegre yükseköğretim programları listesini, yükseköğretim kurumları ile işbirliği yapmak suretiyle oluşturarak sınav kılavuzuna konulması için gerekli açıklamaları hazırlamak; adayın ÖSYM'ye göndermesi gereken özür türü ve rapor bilgileri ile sınav sırasında ne tür desteğe gereksinimi olduğuna dair dilekçe ve benzeri bilgilere ilişkin sınav kılavuzuna konacak açıklamaları açıklamak; uzmanlar tarafında incelenen sağlık raporları ve talep formlarının kabul veya ret şeklindeki sonuçlarını sınav öncesi özürlü adaya bildirmek; sınav ortamlarının özür durumuna göre seçilmesi veya düzenlenmesi konusunda gerekli çalışmaları yapmak; merkezi sınavlarla yerleştirilen özürlü adayların istatistiki verilerini oluşturmak ve kamuoyunun bilgisine sunmak; bireylerin engel durumları esas alınarak sınavlarda görev alan okuyucuların seçimi hakkında çalışmalar yapmak üzere ÖSYM Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi,
* Yükseköğretim Kurulu bünyesinde; yüksek öğrenim aşamasına gelen veya yüksek öğrenim gören özürlü öğrencilerin ihtiyaçlarını belirlemek, belirlenen ihtiyaçlarına göre yapılması gereken idari düzenlemeleri planlamak ve gerekli altyapı standartlarını oluşturarak ilgili yüksek öğretim kurumları arasında koordinasyonu sağlamak üzere Yüksek Öğretim Kurulu Özürlü Öğrenciler Komisyonu,
* Yükseköğretim Kurulu bünyesinde; Komisyona destek veren hizmetler vermek, raportörlük yapmak, özürlü üniversite öğrencilerine destekleyici ve iyi kaynaklarla donatılmış bir akademik ortam sağlamak için yükseköğretim kurumları özürlü öğrenci birimleri ile koordinasyon halinde çalışmak üzere kadrolu Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi,
* Yükseköğretim kurumları tarafından bir rektör yardımcısı sorumluluğunda, öğretim elemanları ve ilgili daire başkanlıkları temsilcilerinden oluşan, özürlü öğrencilerin akademik, araç-gereç, idari, fiziksel, barınma, sosyal ve benzeri alanlarla ilgili ihtiyaçlarını tespit etmek ve bu ihtiyaçların karşılanması için yapılması gerekenleri belirleyip, yapılacak çalışmaları planlamak, uygulamak, geliştirmek ve yapılan çalışmaların sonuçlarını değerlendirmek üzere, medikososyal sağlık, kültür ve spor işleri daire başkanlığına bağlı özürlü öğrenciler birimleri,
oluşturulmuştur.
Özürlüler Kanunu'na göre;
Özürlü üniversite öğrencilerinin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmeleri için Yüksek Öğretim Kurulu bünyesinde araç-gereç temini, özel ders materyallerinin hazırlanması, özürlülere uygun eğitim, araştırma ve barındırma ortamlarının hazırlanmasının temini gibi konularda çalışma yapmak üzere Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Merkezi kurulur.
Üniversiteye giriş sınavlarında özürlü öğrenciler için;
* Gerekli fiziksel düzenlemeler,
* Ortopedik ve görme özürlüler için uygun düzenlenmiş sınav mekanları,
* Görme özürlüler ve az görenler için 30 dakikalık ek sınav süresi,
* Sınav sorularını okuyacak ve söylenecek yanıtları yazacak uygun eğitimli ve diksiyonu düzgün refakatçi eşliğinde sınava girme olanağı sağlanmaktadır.
Özürlü Üniversite Öğrencilerine Sağlanan Kolaylıklar
Başarılı ve ihtiyaç sahibi özürlü üniversite öğrencilerine Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından öncelikli olarak; öğrenim kredisi ve katkı kredisi verilmekte, yurt tahsisi yapılmaktadır.
Mesleki Rehabilitasyon, İstihdam ve Sosyal Güvenlik
Özürlüler Kanunu'na göre;
Özür türlerini dikkate alan iş ve meslek analizleri, ilgili kurumlar tarafından yapılır. Bu analizlerin ışığında özürlülerin durumlarına uygun mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları, ilgili kurumlarca geliştirilir.
Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda eğitim alma hakkı kısıtlanamaz. Özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri bir işte eğitilmesi, meslek kazandırılması, verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahının sağlanması amacıyla mesleki rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması esastır.
Sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri belediyeler tarafından da verilir.
Belediyeler bu hizmetlerin sunumu sırasında gerekli gördüğü hallerde, halk eğitim ve çıraklık eğitim merkezleri ile işbirliği yapar. Özürlünün rehabilitasyon talebinin karşılanamaması halinde özürlü, hizmeti en yakın merkezden alır ve ilgili belediye her yıl bütçe talimatında belirlenen miktarı hizmetin satın alındığı merkeze öder.
İşe alımda; iş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan safhaların hiçbirinde özürlülerin aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunamaz.
Çalışan özürlülerin aleyhinde sonuç doğuracak şekilde, özrüyle ilgili olarak diğer kişilerden farklı muamelede bulunamaz.
Çalışan veya iş başvurusunda bulunan özürlülerin karşılaşabileceği engel ve güçlükleri azaltmaya veya ortadan kaldırmaya yönelik istihdam süreçlerindeki önlemlerin alınması ve iş yerinde fiziksel düzenlemelerin bu konuda görev, yetki ve sorumluluğu bulunan kurum ve kuruluşlar ile iş yerleri tarafından yapılması zorunludur.
Özürlülük durumları sebebiyle işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlülerin istihdamı, öncelikle korumalı işyerleri aracılığıyla sağlanır.
Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam
Meslek edindirme kurslarından yararlanmak isteyen özürlü bireylerin Türkiye İş Kurumu il müdürlüklerine, mesleki eğitim merkezlerine, halk eğitim merkezlerine (http://cyqm.meb.gov.tr) ve belediyelere başvurması gerekmektedir.
Özürlü bireyler genel istihdam yollarını kullanarak (KPSS'ye girerek Türkiye İş Kurumu'na kayıt yaptırarak, iş ilanlarını takip edip bireysel başvurularda bulunarak) iş başvuruları yapabilecekleri gibi, özel olarak özürlüler için ayrılmış olan kontenjandan yararlanarak istihdam edilebilirler.
Özürlü İstihdam Etme Zorunluluğu
Özürlü kişilerin işçi olarak istihdamları Türkiye İş Kurumu tarafından yapılmakta olup 50 veya daha fazla işçi çalışan kamu sektörü iş yerleri %4, özel sektör iş yerleri %3 oranında işçi çalıştırmakla yükümlüdür.
Özürlü kişilerin devlet memuru olarak istihdamları Devlet Personel Başkanlığı koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarınca yapılmakta olup kamu kurum ve kuruluşları, toplam dolu kadro sayısının %3'ü oranında özürlü memur istihdam etmekle yükümlüdür.
Özürlü Kontenjanından Memur veya İşçi Olarak İstihdam Edilme Devlet Memuru Olarak İşe Yerleştirme
Özürlüler Devlet memurluğuna özür grupları ve eğitim durumları itibariyle yapılacak merkezi sınav ve kura usulüne göre atanırlar.
Özürlü Memur Seçme Sınavı (ÖMSS), ortaöğretim, ön lisans veya lisans düzeyinde eğitim veren kurumlardan mezun veya ÖMSS'nin yapıldığı yıl itibariyle mezun olabilecek durumda olan özürlüler için eğitim durumları ve özür grupları itibariyle sınav sorusu hazırlanması, değerlendirilmesi ile özürlülerin bu sınavlarda ulaşabilirlik şartları oluşturularak yapılır.
Özürlülerin kura ile yerleştirilmeleri, 657 Devlet Memurları Kanunu 41 inci maddesine göre devlet memuru olabilmek için aranan asgari eğitim şartına haiz eğitim veren kurumlardan mezun veya mezun olabilecek durumda olan özürlülerden kamu kurum ve kuruluşlarına tercihlerine göre yerleştirileceklerin tespiti amacıyla noter huzurunda yapılır. Kura çekimini, kura için başvuruda bulunan adaylar da izleyebilir.
Kamu kurum ve kuruluşlarının özürlü personel kontenjanı açığı göz önünde bulundurularak ÖMSS ve kuranın yapılacağı tarihler Devlet Personel Başkanlığınca (DPB), Başkanlık adına Merkezce (ÖSYM) yapılması halinde iş Başkanlık (DPB) ve Merkez (ÖSYM) tarafından birlikte belirlenir. ÖMSS ve kuranın tarihi, başvuru tarihi, başvurunun ne zaman ve nereye yapılacağı Resmi Gazete'de, Türkiye genelinde yayımlanan yüksek tirajlı bir gazetede ve Bakanlığın resmi internet sitesinde duyurulur.
Kamu kurum ve kuruluşlarında özürlü memur çalıştırma yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin takip ve denetimi Devlet Personel Başkanlığınca yapılır.
Devlet Personel Başkanlığı (DPB) Resmi Gazete (www.resmigazete.gov.tr) Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Gn. Md. (Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü |)