Hayatını Başkasının Yardımı Olmadan Devam Ettiremeyenlerin Bakımı İçin Yapılacaklar

Bir başkasının yardımı olmadan gereksinimlerini gideremeyecek durumda olanların genel temizlik ve bakımları için dikkat edilmesi gerekenler. Sağlıkları açısından önemli noktaların anlatıldığı yazımızı sizlerle paylaşıyoruz.

Günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyen engelli kişilerin yaşam kalitesi, kendisine bakım sağlayan kişilerin vereceği hizmetler hakkında yeterli bilgi ve bilinç sahibi olmasıyla doğru orantılı olarak artmaktadır.

Burada engellilere verilen bakım hizmeti kalitesini artırmak ve bu konuda bilincin yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla engellilerin bakımında en önemli yeri tutan; göz, burun, kulak sağlığı ve temizliği, yüzün ve boynun temizliği, ağız ve diş temizliği, protez diş bakım, el temizliği, ayak sağlığı ve temizliği, tırnakların temizliği, tuvalet ihtiyacı, elbiselerin giyimi gibi konuları içeren günlük bakımın nasıl yapılması gerektiği hakkında genel ve pratik bilgiler verilecektir.

Göz Sağlığı ve Temizliği:

Temiz, yumuşak, pamuklu bir bezle, içten dışa doğru silinmesi ve her iki gözede ayrı bez kullanılması gerekmektedir. Gözlerde çapaklanma, kuruma, kızarıklık ve akıntı olduğunda sağlık personeline başvurulması ve yılda bir kez görme kontrolü yaptırılması gerekmektedir.

Burun Temizliği:

Temiz, yumuşak bir bez ya da kâğıt mendille, burnun üst kısmından hafifçe sıkılarak ve fazla zorlamadan silinmesi veya silinmesine yardımcı olunması, çok kuvvetli sümkürtülmemesi, çok kuruluk varsa temizlikten sonra yeterince burundan nefes alamıyorsa sağlık kuruluşuna başvurulması gerekmektedir. Burundan beslenme durumunda veya nefes almak için burunda sonda uygulaması varsa burnun aşağıdan yukarı temizlenmesi ve temizlendikten sonra nemlendirici sürülmesi yararlı olacaktır.

Kulak Sağlığı ve Temizliği:

Temiz, yumuşak bir bezle, kulağın arkasının ve kepçesinin içinin silinmesi, kulağın iç kısmında sivri uçlu aletler ya da kulak çöpü kullanılmaması, duyma zorluğu var ise göze bakılarak konuşulması, işitme cihazı varsa yatmadan önce çıkartılması gerekmektedir. Yılda bir duyma testi yaptırılması ve kulak akıntısı varsa sağlık kuruluşuna başvurulması sağlanmalıdır.

Yüz ve Boyun Temizliği:

Önce ılık sabunlu bezle yüzün-boynun silinmesi, sonra durulanması, nazikçe yumuşak bir havluyla kurulanması ve yüz temizliğinde ıslak mendil kullanılmaması gerekmektedir.

Ağız ve Diş Temizliği:

Ağız ve diş bakımının düzenli yapılması kişinin; diş çürüğü ve diş eti hastalıkları, sindirim sistemi, kalp ve dolaşım sistemi, böbrek ve idrar yolları, karaciğer ve metabolizma bozuklukları ve eklemlerde oluşacak iltihabi hastalıklardan korunmasına yardımcı olmaktadır.

Ağız temizliği ve ağız içi kontrolü yapıldığı halde ağız kokusu varsa; dişeti hastalığı, diş çürükleri, dişlerdeki yapı bozukluğu, uyumsuz ve kötü kullanılan protezler, bağırsak paraziti, mide rahatsızlıkları, kansızlık, şeker hastalığı, yetersiz beslenme ve ağız içi yaralardan şüphe edilmelidir. Bu gibi durumlarda diş hekimine danışın.

Diş fırçalamayı bağımsız yapabiliyorsa; desteklenmesi, yüreklendirilmesi ve doğru kullanım şeklinin öğretilmesi gerekmektedir.

Diş hekiminin önerdiği fırça ve diş macunu seçilmeli, diş fırçası ıslatılmadan üzerine nohut büyüklüğünde diş macunu konulmalı, dişlerin dış yüzeylerini içte ve dışta diş etinden dışa doğru, azı-çiğneme dişlerinin yüzeyi ise ileri geri fırçalanmalıdır. Bu işlemleri yaparken diş etine zarar verilmemelidir.

Diş fırçalama süresi en az 2-3 dakika olmalı ve günde üç defa fırçalama yapılmalı, diş fırçası sık değiştirmelidir. Gazlı, asitli içecek ve şekerli yiyecekler sık tüketilmemelidir.

Diş fırçalamayı bağımsız yapamıyor veya fırçalanmasına izin vermiyorsa;

Kaynatılmış soğutulmuş bir bardak su içine bir tatlı kaşığı karbonat bir karışım hazırlanması, ellere çift eldiven giyilmesi, engellinin yan yatırılması ya da yüzünün size dönük olmasının sağlanması, sağ el işaret parmağa steril gazlı bezi dolayarak, sol elle ağzın açılması(el yerine gazlı bezi dil basacağı veya yemek kaşığı sapına da sarılabilir), ısırma ihtimali varsa ağzın sabit açılması konusunda ikinci kişiden yardım alınması gerekmektedir.

Gazlı bezi karbonatlı su karışımı ile ıslatıp, dişlerin iç ve dış çiğneme yüzeylerine bastırarak masaj yapar gibi temizlenmesi (temizleme ve masaj işlemini yaparken diş etlerinde hafif kanama olabilir), gazlı bezin değiştirilerek karbonatlı suya batırılması, ağzın iç kısmı, yanaklar, damak, dilaltı ve dil üstünün silinmesi, işlemin iki-üç sefer tekrarlanması ve silme işlemi bitince duru su ile durulanması sağlanmalıdır. Çatlamayı ve kurumayı önlemek için dudaklara uygun bir nemlendirici sürülmelidir. (Ağız içi, damak ve dilde renk, şekil değişikliği ve uzun süren kanama görüldüğünde diş hekimine başvurulmalıdır.)

Protez Diş Bakımı:

Protezlerin gece yatmadan önce çıkartılarak diş etlerinin dinlendirilmesi ve mikrop oluşmaması sağlanmalıdır.

Protezler ılık su ile fırçalanıp karbonatlı su içinde saklanmalı, takmadan önce ağzın içini diş fırçası ve macunla yukarıda önerilen şekilde fırçalanması (ağızda hiç diş yoksa tahriş etmekten kaçınılmalıdır.), protezlerin bol su ile duruladıktan sonra yavaş hareketlerle ağıza yerleştirmesi gerekmektedir. Bütün bu işlemleri bağımsız yapması için teşvik edilmesi, yapamıyorsa desteklenmesi sağlanmalıdır. Ağız içi aftlarda ve yaralarda diş hekimine danışılmalıdır.

El Temizliği;

Eller kirlendiğinde, yemeklerden önce ve sonra, tuvalet ihtiyacından önce ve sonra, diş, ağız, yüz ve göz temizliği yapmadan önce, dışarıdan eve geldikten sonra, su ve sabunla, yapabiliyorsa kendisi, yapamıyorsa yardımla yıkanması gerekmektedir. El havlusu ile ayak havlusu ayrı olmalıdır.

Ayak Sağlığı ve Temizliği;

Ayaklar her gün düzenli aralıklarla yıkanırsa ayak kokusu, nasır oluşumu ve ayak mantarı engellenmiş olur. Ayak bakımını yapabiliyorsa izin verilmesi, yapamıyorsa yardımla desteklenmesi gerekmektedir.

Günlük yıkanması, ılık su ve sabun ya da şampuanla yumuşatılması, topuklardaki fazla derilerin temizlenmesi, tırnaklarımın batmasını önlemek için düz, tırnak etine yakın olmayacak şekilde kesilmesi, tırnak kesiminden sonra yıkanması ve parmak aralarının kurulanması, gerekirse vazelinle yumuşatılması gerekmektedir. Ayrıca çorapların günlük değiştirilmesi, pamuklu çorapların tercih edilmesi ve ayak havlusu ile el ve banyo havlularının karıştırılmaması sağlanmalıdır.

Ayak sağlığını korumak için; Ayağa uygun, önü kapalı, kaymayan ayakkabı veya terlik giydirilmesi, ayakkabı içinde çorabın kıvrılmasının önlenmesi, uzun süreli ayağın ayakkabı içinde bırakılmaması gerekmektedir.

Ayağımı çarptığını hissetmediğinde, ayak parmaklarında, tırnaklarda, ayak tabanında yaralar, renk ve şekil değişikliği olduğunda, duruş ve basma sorunlarında sağlık kuruluşuna başvurulması sağlanmalıdır.

Ayakta veya ayak tırnağında nasır-mantar oluşmuşsa; doktorun önerdiği ilaçları düzenli uygulayın, mantar geçse bile önerilen sürece kullanmaya devam edilmesi (Ayak mantarları dirençli olduğu için tekrarlayabilir!) gerekmektedir.

Sürekli yatılması gereken rahatsızlıklar var ise, ayak duruşunu bozmamak için üzerine örtülen yorgan veya nevresimin ayakuçlarına sabitlenmemesi gereklidir. Uzun süre örtü altında tutulursa ayak düşmesine sebep olabilir!

El ve ayaklarımla kendisine zarar veriyorsa; Gerektiği durumlarda el ve ayağın aşırı hareketlerini kısıtlayıcı giysilerle bu durumları engellenmesi, ancak bu gibi durumlarda da el ve ayaklara belli aralıklarla egzersiz yapılmasının sağlanması gerekmektedir. El ve ayaklarda yara, yanık, renk değişikliği, aşırı üşüme ya da terleme kendi ısımızla karşılaştırarak kontrol edilmelidir.

El ve ayak uzuv noksanlığı olduğunda;

Çıkabilen protezlerin belirli aralıklarla çıkartılıp, derinin temizlenmesi, nemlendirilmesi, masaj yapılması, bandaj ya da uygun çorap kullanılması ve protezlerinde temizlenmesi gerekir.

Tırnakların Temizliği;

Tırnakların özellikle banyodan sonra (tırnaklar yumuşadığı için canı yanmaz) düzenli kesilmesi, tırnaklar düzenli aralıklarla kesilirse kendisine zarar vermesi engellenebilir. Tırnak yeme alışkanlığı varsa da engellenmiş olur.

El tırnakları yarımay biçiminde, ayak tırnakları düz kesilmelidir. Tırnaklar çok dipten kesilmemeli, araları temizlenmelidir. Kesim şekline dikkat edilmesi tırnak batmasına engel olacaktır. Tırnak batması gelişirse sağlık kuruluşundan yardım alın.

Tuvalet İhtiyacı;

Tuvalette yapabildiği doğru hareketlere izin verilmesi, ihtiyaç giderilirken mahremiyete özen gösterilmesi gerekmektedir. Tuvalet ihtiyacından önce ve sonra elin sabunla yıkanmasının hatırlatılması, yapamıyorsa bakımı yapan kişinin unutmasına dikkat edilmelidir.

Tuvalet ihtiyacını sözel ifade edemiyorsa vücut hareketlerine dikkat edilmesi, tuvalet eğitimi varsa, öğrendiklerinin unutturulmaması, tuvalet ihtiyacı bildirdiğinde geciktirilmemesi, bildirilemiyorsa belirli aralıklarla tuvalete götürülmesi gerekmektedir. Tuvalete birlikte girilmesi gereken durumlarda da tuvaletin kapısını örtün ve mahrem bölgenin temizliğine özen gösterin.

Bezlenmenin gerektiği durumlarda alerji yapmayan bezler kullanın, bezi sık aralıklarla değiştirin, ay halinde uygun ped kullanın ve sık değiştirin, temizliğine dikkat edin. Bayanlarda önden-arkaya temizleyin. Gerektiğinde bezine ve mahrem bölgesine ulaşmasını engellemek için arkadan fermuarlı tulumlar giydirin.

Mahrem Bölgenin Bakımı:

Uygun bir kabın içine ılık sabunlu su hazırlayın, başlamadan önce ellerinizi yıkayın, eldiven giyin, hazırlanan sabunlu su ile ıslatılmış bez yardımı ile önden arkaya mahrem bölgeyi silin. Durulayın ve kâğıt havlu ile kurulayın. Kurulamadığınız zaman mikroplar üreyebilir. Bunu üç sefer tekrar edin ve her seferinde ayrı bez kullanın, ıslak mendil kullanmayın.

İdrar Sondası varsa; Kullanma konusunda hemşiremin önerilerini unutmayın, idrar torbasına hiç idrar gelmezse, torbada biriken idrar renginde farklılık olursa doktora danışın ve kesinlikle sondayı geriye çekmeyin. İdrar torbasının dolmasını beklemeden boşaltın, idrar sondası bir süre takılı kalması gerekiyorsa ve hareketli ise torbayı çıkma yönünde kesinlikle zorlamayacak şekilde sabitleyin ve çanta içine yerleştirin.

Sürgü-ördek kullanmam gerekirse; Mahremiyete dikkat edin, kullanırken yatağın kirlenmesine engel olmak için yatağa su geçirmeyen örtü serin, kullanırken yanından ayrılmayın. Kullandıktan sonra mikrop öldürücü temizlik malzemesi kullanarak temizleyin, büyük ve küçük abdestin görünümünü kontrol edin, farklılıklarda doktora başvurun.

Büyük abdestini tutamadığı durumlarda uygun pedler kullanın, kuru ve temiz olmasını sağlayın. Büyük ve küçük abdestini normal yollarla yapamadığı özel durumlarda, karnına yerleştirilen malzemelerin kullanımı ve temizliğine dikkat edin ve gerekirse hemşireye başvurun.

Elbiselerin Giyimi;

Giysilerini kendisi değiştirebiliyorsa izin verilmesi, yapamıyorsa desteklenmesi gerekmektedir. Giysileri cinsiyete ve ihtiyaçlara göre seçin, seçerken tercihlerine saygı gösterin.

Giysilerin; Temiz, ütülü ve uyumlu, mevsime uygun, sentetik olmayan, pamuklu, hareketi kısıtlamayan, önden açık, belden lastikli ya da yapışkanlı, bol ve vücuda yapışmayan olmasına dikkat edin. Sizin de rahat ettiğinize inandığınız giysilerden tercih edin ve kirlendikçe değiştirin.

Kol ve bacak kullanılamadığı durumlarda giysiler giyilirken;

Önce engelliyi, iskemle ya da yatağın arkalığına dayandırın, önü açık giysiyi sırta koyarak önce kullanamadığı kolu, daha sonra diğerini giydirin, pantolon ve çorap giydirirken kullanamadığı bacağı diğer bacağın üstüne atın, önce kullanamadığı bacağı, daha sonrada diğerini giydirin. Giysi çıkarma işleminin sağlam taraftan başlayarak aynı sıralama ile yapılması gerekmektedir.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından hazırlanan “Bakım Hizmeti Uygulama Rehberi”

Engellilerin Kişisel Bakımında Dikkat Edilecek Hususlar

Hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyen engellilerin bakımını sağlayan kişilerin vereceği hizmetler hakkında yeterli bilgi ve bilinç düzeylerinin arttırılması, dolayısıyla bakıma muhtaç engelli kişilerin yaşam kalitesinin arttırılması kapsamında, daha önce sitemizde engellinin günlük bakımında dikkat edilecek hususlara değinilmiştir.

Bugün burada ise engellilere verilen bakım hizmetinin kalitesini artırmak ve bu konuda bilincin yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla engellilerin bakımında önemli bir yer tutan; cilt sağlığı ve bakımı, saçların bakımı, bıyık-sakal tıraşı, istenmeyen tüylerin temizliği, banyo, yatak yaraları ve pozisyonlama gibi konuları içeren engellinin kişisel bakımın nasıl yapılması gerektiği hakkında genel ve pratik bilgiler verilecektir.

CİLT SAĞLIĞI VE BAKIMI

Sağlık için gösterilecek doğru davranış ve alışkanlıklar sayesinde pek çok hastalığın önüne geçilebilmektedir. Sağlığa zarar verecek durum ve ortamlardan korunmak için deride yapılacak uygulamalar çok önemlidir. Kullanılan malzemelerin alerji yapmayanı seçilmelidir. Sağlıklı deri yapısı daha sağlıklı ve bakımlı görünmemi sağlar.

Sabah uyandığında günlük bakımının mutlaka yapılması, ayrıca, güneş ışığından günlük faydalanması sağlanmalıdır. Aynı zamanda güneşin zararlı ışınlarından da korunmalıdır.

SAÇLARIN BAKIMI

Saç bakımını yapabiliyorsa izin verilmelidir. Saç bakımını yapamıyorsa, saçların kesimi, cinsiyet ve yaşına uygun yaptırılmalıdır. Saçlar haftada bir ya da iki kez, yağlı ise daha sık yıkanmalıdır.

Suyun sıcaklığı dirsek yardımıyla kontrol edilmeli, saça özel, alerji yapmayan sabun ya da şampuanı tercih edilmeli, saç dibinde kepek varsa, sık yıkanmalı ve iyi durulanmalıdır. Saçların kırılmaması için saçlar yumuşak havlu ile kurulanmalı, elektrikli saç kurutucusu kullanmak gerekirse uzaktan tutulmalıdır. Saça kullanılan tarak kullanmadan önce sıcak sabunlu suyla yıkanmalıdır.

Saçların yatakta yıkanması gerekli durumlarda;

Özel saç yıkama küveti varsa enseye uygun bir şekilde yerleştirilmeli, ya da baş yatağın kenarına çekilmelidir. Enseye yumuşak bir havlu koyulmalı, boynundan yıkama yapılacak kovanın içine bir muşamba yerleştirilmelidir.

Suyun sıcaklığı kontrol edilmeli, saça uygun sabun ya da şampuanla yıkanıp durulama yapılmalı, havluyla nemi alınıp, gerekirse saç kurutma makinesi ile uzak tutarak kurutulmalıdır. Yıkadıktan sonra yastığın üstüne de havlu yerleştirin ya da yastığın kılıfı değiştirilmelidir. İmkân varsa özel kuru yıkama malzemeleri denenebilir.

BIYIK-SAKAL TIRAŞI

Bıyık ya da sakal uzatma kişinin tercihine bırakılmalıdır. Her hâlükârda dönem dönem bıyık ya da sakal bakımı yapılmalıdır. Tıraş doğru biçimde yapılırsa tahriş, kesik, iltihap oluşumu ve kıl dönmesi gibi olası sorunlar önlenir. Yüz ve cilt daha sağlıklı olur.

Nasıl tıraş yapılmalı?

Tıraş öncesi cilt sıcak su, sıcak havlu veya tıraş jeli ile yumuşatılmalıdır. Yüze ve boyna sürülen jel ya da köpük dairesel hareketlerle dağıtılmalı, tıraş elmacık kemiklerin üzerinden başlayarak çene bitimine kadar devam etmelidir. Boyun en son tıraş edilmeli, çene altı ve boynun tıraşı ise aşağıdan yukarıya doğru yapılmalıdır. Dudak üstü tıraş edilirken ağız bölgesinin gerilmesi gerekir. Jilet yukarıdan aşağıya doğru kullanılmalıdır.

Tıraş malzemeleri sadece kişiye özel olmalı ve tıraş bıçağının temiz olmasına dikkat edilmelidir. Tıraş olduktan sonra yüzün yıkanıp kurulanmasına özen gösterilmeli, tıraş sonrası kolonya ciltte kuruluk yaratacağı için kullanılmamalıdır. Yumuşatıcı krem tercih edilmelidir.

İSTENMEYEN TÜYLERİN TEMİZLENMESİ

İstenmeyen tüylerin temizlenmesi engellinin daha fazla terlemesini, kötü kokmasını ve aynı zamanda hoş olmayan görüntülerin ortaya çıkmasını engeller. İstenmeyen tüylerin temizliği engellinin kendisi tarafından yapılabiliyorsa destek olunmalı, yapamıyorsa yardımcı olunması gerekmektedir.

Koltukaltı ve mahrem yerleri düzenli olarak tıraş edilmelidir. Tıraş kılın çıkış yönüne göre yapılmalıdır.

Kadın engellilerde bacaklardaki kıllanma, erkek engellilerde de kulaktaki ya da burnundaki kıllar engelliyi rahatsız edebilir, uygun olan jilet, kıl döken kremler ve jeller, ağda, epilatör gibi (engellinin kişisel tercihleri de göz önünde bulundurulmalıdır) bir yöntemle temizliğinin yapılması gerekmektedir.

İşlemleri gerçekleştirirken dikkatli olunmalı, en önemlisi mahremiyete dikkat edilmeli ve yapılan işlemler engelliye anlatılarak yapılmalıdır.

BANYO

Düzenli aralıklarla yapılan banyo; engellinin hastalık yapan mikroplardan, kötü kokulardan, mantar hastalığından, uyuz ve bitlenmeden ve alerjik hastalıklardan korunmasına yardımcı olur.

Banyomda kullanılacak havlu, bornoz, lif ve sabun sadece kişiye özel olmalıdır. Banyo yapmayı istemezse, banyoda yapmaktan hoşlandığı şeylerden de faydalanarak ve ikna edilerek banyo yaptırılmalıdır.

Banyosunu kendi başına yapabiliyorsa destek olunması, tek başına banyo yapamıyorsa, yapabilecekleri temizliklere izin verilmesi, engellinin kişisel tercihlerine mutlaka önem verilmesi gerekmektedir.

Güvenlik tedbirleri unutulmamalıdır. Kısa bir planlama yapmak her zaman faydalı olacaktır. Giyilecek kıyafetler önceden hazırlamalıyız. Mahremiyetime dikkat etmeliyiz. Ortamın ısısı engelliyi üşütmeyecek derecede olmalı, telaşlı-panik değil sakin ve kontrollü olunmalıdır. Kullanılan malzemelerin engellinin sevdiği türden olmalı ve banyo sonrası saçlar iyi kurulanmalıdır.

Engellinin yatakta yıkanması gerekiyorsa; Gözler, burun, kulaklar, boyun, yüz, ağız ve dişler günlük temizlenmelidir. Kollar, koltukaltı ve vücut silinmeli, eller ve ayaklar yıkanmalıdır. Mahrem yerinin temizliği ve bez kontrol edilmeli, temizlik sırasında vücudundaki kızarıklıklar ve değişiklikler mutlaka kontrol edilmelidir. Temizlenme sonrası krem sürülmeli ve çarşaf değiştirilmelidir.

YATAK YARALARI VE POZİSYONLAMA;

Engellinin uzun süre yatakta kalması gerektiği durumlarda, vücudunda, kulağında, başın arka kemiği üstünde, kürek kemiğinde, kuyruk sokumunda, kalça kemiğinde, dizlerinde, topuklarında, dirseklerinde ve omuzlarında (bası yerlerinde) günlük olarak kızarıklık olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.

Yatak yarasının önlenmesi;

Derinin günlük temizliğine özen gösterilmeli, terlemeden dolayı derinin ıslak olması engellenmeli, vücudunun yatağa sürtünmesi ve yaralanması engellenmeli, sabah ve akşam yatmadan önce tüm vücuduna, özellikle yatak yarasına hassas bölgelere nemlendiricilerle masaj yapılmalıdır.

Yatak içerisinde eklemlerinin izin verdiği ölçüde hareket ettirilmeli, sentetik yatak takımı ve çamaşır kullanmamalı, çarşafın gergin olması sağlanmalı ve gerektiğinde havalı yatak kullanılmalıdır. Havalı yatak kullanılsa bile gündüzleri iki saatte, gece ise 4-5 saatti geçmeyecek sürede sırt üstü ve sağ-sol yanlarına yatış yönünün yastıklarla destekleyerek (pozisyonlama) değiştirilmesi gerekmektedir.

Bol su alması ve dengeli beslenmesi, belirli aralıklarla kan değerlerinin ölçtürülmesi mutlaka sağlanmalıdır.

Varsa iyileşmesi için;

Bası bölgelerinde önlem alınmaz ise önce kızarıklık sonrasında hızlı bir şekilde yatak yaraları açılabilir, eğer kızarıklık ya da yara açılmış ise doktor-hemşireye başvurup, pansumanı için öneri alınmalıdır.

Yatak yarası varsa yara çevresine masaj yapılmalı, pozisyonlama, egzersiz, masaj için ve fizyoterapist-hemşireden öneri alınmalıdır.

Yatış Yönü (Pozisyonlama);

Engellinin uzun süreli yatakta kalması gerektiğinde yatak yaralarını önlemek ya da oluşmuşsa iyileşmesini sağlamak için; Yatış yönünü ara ara değiştirmek gerekir. Yatış yönünü değiştirirken engelliden yardım istenmeli, yapamıyorsa, ne yapılmak istendiği anlatılmalı ve engellinin başının dönmemesi için yavaş hareket edilmelidir.

Sırt üstü yatarken pozisyonlama;

Başın altına omuzlarına kadar gelen, gövdeyle aynı hizaya getirecek yükseklikte rahat bir yastık koyulmalı, nefes darlığı varsa yastığın biraz daha yüksek olması sağlanmalı, bacaklar yarı bükülü olacak şekilde, dizlerin altına yastık yerleştirilmelidir. Kollar yarı bükülü olacak şekilde dirseklerden ellere doğru uzanan ince yastıklar kullanılmalıdır.

Yatakta otururken pozisyonlama;

Yatar durumdan oturur duruma getirilirken engellinin başı dönebilir, bu nedenle yavaş hareket ettirilmeli ve derin soluk alması hatırlatılmalıdır. Bel-boyun boşluklarına ve dizlerinin altını ince yastıklarla desteklemek gereklidir. Solunum güçlüğü çekiyorsa önüne bir yastıkla destekleyerek oturması sağlanmalıdır.

Sağ veya sol yana yatarken pozisyonlama;

Yan yatar haline getirmek için, yatağa yaklaşıp, omuzlardan ve kalçadan tutarak kendimize doğru çekilmesi, engellinin sırtına ve kalçasına desteklemek için yastık yerleştirilmesi, dizlerinin bükülü olması ve arasına ince bir yastık yerleştirilmesi, altta kalan kolun omzu rahatlatacak şekilde, bükülü olarak baş yastığının yanına yerleştirilmesi ve üstte kalan kolun bükülü olmasını sağlayarak, altına bir yastık koyulması gerekmektedir.

Yüzüstü yatarken pozisyonlama;

Her zaman yüz üstü yatmak engelliyi zorlayabilir, Eğer engelli isterse ya da özel durumlarda yapılmalıdır.

Yan yatış durumunda iken altta kalan kol yanına uzatılmalı, omuz ve kalçadan kendimize doğru çekilmeli, kol dirseğinden bükülü, avucun içi yatağa değecek şekilde yerleştirilmeli, diz hafif bükülü yana açık olacak şekilde yastıkla desteklenmeli ve yatağın diğer tarafına geçerek, altta kalan kol kendimize doğru çekilerek rahatlatılmalıdır.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı “Bakım Hizmeti Uygulama Rehberi”

Engellilerin Temizlik Ve Güvenliğinin Sağlanmasında Dikkat Edilecek Hususlar

Engellinin odasında kesici-delici batıcı aletler bulunmamalı, yatağın yüksekliği, yatak kenarında oturduğunda ayaklarının yere değmesine izin verecek şekilde ayarlanmalı, yatak engellinin hareketlerini kısıtlamadan düşmesini engelleyici şekilde olmalıdır

Hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyen engellilerin bakımını sağlayan kişilerin vereceği hizmetler hakkında yeterli bilgi ve bilinç düzeylerinin arttırılması, dolayısıyla bakıma muhtaç engelli kişilerin yaşam kalitesinin arttırılması kapsamında, daha önce sitemizde engellilerin günlük ve kişisel bakımında dikkat edilecek hususlara değinilmiştir.

Bugün burada ise engellilere verilen bakım hizmetlerinin kalitesini artırmak ve bu konuda bilincin yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla engellilerin bakımında önemli bir yer tutan; yatağın temizliği ve düzeni, oda temizliği ve düzeni, ev içi tehlikelere karşı korunma ve ilaç kullanımı ve saklanması gibi konuları içeren engellinin temizlik ve güvenliğinin sağlanmasına yönelik neler yapılması gerektiği hakkında genel ve pratik bilgiler verilecektir.

YATAĞIN TEMİZLİĞİ VE DÜZENİ

Engellinin yatakta uzun süreli kalması gerektiğinde çarşafını değiştirirken öncelikle mahremiyetinin korunması gerekmektedir. Yatağın kenarına temiz çarşafı uzunlamasına katlayarak tutun, engelliyi sırt üstü yatar durumdan, omzundan ve kalçasından tutarak kendinize çekin, yan yatar hale getirin ve düşmemesi için tutun, yardımcınızdan temiz çarşafı alta itmesini, kirliyi kendine doğru çekmesini isteyin, sonra engelliyi tekrar sırt üstü yatar duruma getirin, aynı şekilde yatağın diğer yana geçerek omuz ve kalçasından tutup kendinize çekin, alttaki kirli çarşafı katlayarak toparlayın, temiz çarşafı yayın ve engelliyi sırtüstü yatağa yatırın,

Bel sağlığınıza dikkat edin, çarşafın gergin olmasına özen gösterin, yatak takımlarını ütüleyin. Islak ve kirli ve katlanmış çarşaf bası yaralarının oluşmasına neden olabilir. Kirli yatak takımı, kirli giysilerle birlikte silkelemeden, yere değirmeden taşınmalı, özel durumlarda ayrı yıkanmalı, yatak takımı ihtiyaca göre düzenli aralıklarla değiştirilmelidir.

ODA TEMİZLİĞİ VE DÜZENİ

Odamın havalanması ve günlük temizliği sağlık için önemlidir.

Engellinin odası;

Güneş ışığı almalı, aydınlık olmalı, havası aşırı kuru olmamalı, nemi ayarlanmalı, sıcaklığını engelliye uygun olmalı, duvar ve mobilyaların renkleri açık ve yumuşak olmalı ve sade döşenmelidir.

Mobilyalar ve aksesuarlar köşeli olmayan yumuşak malzemeden olmalı, sürekli kullandığı eşyaları ulaşabileceği yere yerleştirilmeli, gece aydınlatması uygun olmalı, telefonu ve kullandığı kumandalar ulaşabileceği yerde ve kullanacağı özellikte olmalıdır.

Engellinin durumuna göre yatağın yakınına bir zil, telefon ve acil telefon numaralarının yerleştirilebilir. Sürekli aradığı numaralar, görebileceği büyüklükte yazılı rehberinin, görebileceği yerde ve büyüklükte saat ve takvimin olması sağlanmalıdır. Ayrıca kullandığı yardımcı araçların güvenliği kontrol edilmeli ve uzanabileceği uzaklıkta bulunmalıdır. Acil durumlar için size ulaşabileceği çözümler olmalı ve pratik edilmelidir.

Odada engellinin sağlık durumuyla ilgili düzenlemeler gerekebilir( televizyonun yeri, yatağın yeri, yükseklikleri vb.) bir doktor veya fizyoterapistten destek alınması gerekebilir

EV İÇİ TEHLİKELERE KARŞI KORUNMA

Engellinin odasında kesici-delici batıcı aletler bulunmamalı, yatağın yüksekliği, yatak kenarında oturduğunda ayaklarının yere değmesine izin verecek şekilde ayarlanmalı, yatak engellinin hareketlerini kısıtlamadan düşmesini engelleyici şekilde olmalıdır.

Evin içinde ve merdivenlerde tutunabileceği, duvar renginden farklı renkte tutamaklar yerleştirilmeli, özellikle banyo ve tuvaletlerde uygun ölçülerde tutamaklar, banyo küvetleri, tuvalet ve lavabolar bulunmalıdır. Banyo ve tuvaletlerin kullanım alanı uygun olmalı ve zemin kayganlığı önlenmelidir.

Mutfaktaki ocağın ve diğer ısı aletlerinin güvenliği sağlanmalı, mutfak tezgahının yüksekliği kullanıma uygun olmalı, evdeki temizlik maddeleri kontrollü yerde olmalı, evdeki elektrik prizleri kapalı olmalı ve çöpler içine poşet yerleştirilmiş çöp kovalarına konulmalı, kapalı olarak saklanmalı ve hemen uzaklaştırılmalıdır.

Evde kaymaya engel olan halı, kilim serilmeli ya da kaygansa sabitlenmeli, döşemeler silindikten sonra kurulanmalı, pencere ve balkon için havalandırmayı engellemeyecek güvenlik önlemleri alınmalı, ev için yangın önlemleri alınmalı ve mutlaka afet durumlarına karşı engelli ile ilgili tedbirler alınmalıdır.

İLAÇ KULLANIMI VE SAKLANMASI

İlaçları uygun koşullarda saklanmalı ve doktorun önerdiği şekilde kullanması sağlanmalıdır. İlaç saatine mutlaka uyulması gerekmektedir. İlaçları içmek istemediği zamanlarda engelliye uygun bir yöntemle ilacın verilmesi gerekmektedir.

İlaçları yuttuğundan ya da içtiğinden emin olun, ilaçların kullanım talimatlarını mutlaka okuyun, ilaçların son kullanma tarihlerini kontrol edin, engelli ilaçlarını karıştırabilir, kontrollü verin. Yeni kullanmaya başlanılan ilaçlar yan etkileri olabilir engellinin bir süre gözlem altında tutulması gerekmektedir.

Engellilerin Beslenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar

Hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyen engellilerin bakımını sağlayan kişilerin vereceği hizmetler hakkında yeterli bilgi ve bilinç düzeylerinin arttırılması, dolayısıyla bakıma muhtaç engelli kişilerin yaşam kalitesinin arttırılması kapsamında, daha önce sitemizde engellilerin günlük, kişisel bakım, temizlik ve güvenliğinin sağlanmasında dikkat edilecek hususlara değinilmiştir.

Bugün burada ise engellilerin bakımında önemli bir yer tutan; beslenme, yiyecek ve içeceklerin hazırlanması ve yemek yeme gibi konuları içeren engellinin beslenmesinde neler yapılması gerektiği hakkında genel ve pratik bilgiler verilecektir.

Beslenme

Günlük;

· Süt ve sütten yapılmış

· Et, yumurta, nohut, fasulye, mercimek,

· Sebze ve meyve,

· Ekmek, buğday, yulaf gibi

Yiyecekleri belirli miktarda yemesi sağlanmalıdır.

Öğünlerde;

· Bir bardak süt veya yoğurt veya orta kalınlıkta bir dilim peynir,

· İki –üç köfte kadar et, tavuk, balık veya 2 adet yumurta,

· Bir tabak nohut, fasulye veya bir avuç içi ceviz, fındık, fıstık veya badem

· Bir dilim ekmek, bir kepçe çorba veya dört yemek kaşığı pilav veya makarna (herhangi birini seçebilir)

· Su çok önemli! Günde 8-10 bardak su içmesi

sağlanmalıdır.

Yemek ve içecek hazırlığı

Yemek pişirdiğimiz ve yediğimiz kapların temizliğine, sağlıklı olmasına dikkat ediniz. Kokmayan, çürümemiş, ekşimemiş, küflenmemiş, son kullanım tarihi geçmemiş ve temiz besinlerle beslenmesi sağlanmalıdır.

Yemek sonrası, bulantı, kusma, ishal, ateş gibi belirtiler olduğunda sağlık personeline başvurun,

Yeterli ve dengeli beslenme konusunda engelli durumuna uygun bir şekilde bilgilendirilmelidir. Ağızdan beslenmesi yetersizse, kilo kaybı, hareket azlığı ve vücudunda yaralar varsa doktora başvurun.

Yiyecekleri hazırlamadan önce ellerinizi yıkayın, yiyeceklerin saklandığı, hazırlandığı yerlerin temiz olmasına dikkat edin, sebze ve meyveleri yıkarken deterjan, çamaşır suyu kullanmayın, engel durumuna, hastalığıma, kilosuna, yaşına göre diyet önerilmişse, uymaya özen gösterin.

Şeker hastalığı, böbrek yetmezliği gibi hastalıkları varsa yemek saatleri çok önemlidir. Yemeklerin saatinde verilmesine dikkat edin!

Yemek Yeme

Engelli yemeğini kendisi yiyebiliyorsa;

Yemekten önce ve sonra yatakta veya iskemlede dik oturtulması, yemekten önce kullanıyorsa gözlüğünün, işitme cihazının ve takma dişinin takılması gerekmektedir.

Ellerinin yıkanıp yemek önlüğünün takılması, geniş ve kenarlıklı tabak tercih edilmesi gerekmektedir. Dökerek de yese izin verilmesi, fakat hangi miktarda yediğinin kontrol edilmesi, kolay kavranan kulplu bardak, kaşık ve çatalları kullanılması gerekmekte olup, kolayca çiğneyip yutabileceği yumuşak sulu yemekler veya yarı katı yiyecekler kullanılması iyi olacaktır.

Engelli yemeğini kendisi yiyemiyorsa;

Yemeğini yedirirken kaşık veya çatalı ağız seviyesinde tutun, bir öğünde çok fazla yemek yedirmeyin az ve sık beslenmesine dikkat edin, yiyecekleri küçük lokmalar ve kaşığı tam doldurmadan verin, çiğneyip yutmadan yeni bir lokma vermeyin, yemek yedirirken acele etmeyin, yutmakta zorlanıyorsa et, balık, tavuk eklenmiş yemeğini ezerek veya püre halinde verin, ağzındaki yemeği kolay yutabilmesi için bir yudum su verin.

Engelli ağızdan beslenemiyorsa;

İştahı azaldıysa, yiyemiyorsa, hareket azlığı varsa, vücudunda yaralar oluştu ise önemseyin doktora ve diyetisyene başvurun. Bu durumda hangi yolla beslenmesi önerilmişse önerilerine mutlaka uyun. Önerilen beslenme sürecinde kilo takibini yapın ve engellinin kilosundaki değişiklikleri not edin ve bildirin.

Engelli kabızlık sorunu yaşıyorsa:

Devamlı yatan kişilerde dışkılama alışkanlığı değişebilir. Bu nedenle dışkısının rengine, kıvamına ve sıklığına dikkat edilmelidir.

Her sabah bir bardak ılık su içirilmelidir. Kuru erik veya kayısı suyu da kabızlığın önlemesinde etkili olacaktır. Kabız olduğunda meyve ve sebzenin bol tüketilmesi, kayısı, incir, zeytinyağı, baklagiller gibi bol posalı yiyeceklerden yedirilmelidir.

Yiyecek İçeriğini değiştirdikten, bol sıvı aldıktan ve hareket etmesine rağmen hâlâ kabızlık devam ediyorsa mutlaka tıbbi destek alınmalıdır.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı “Bakım Hizmeti Uygulama Rehberi”