Kadınlığı çalan hastalık “Polikistik Over Sendromu” (PKOS)

Hacettepe Üniversitesi'nden iki yeni araştırma


Doğurganlık çağındaki kadınlarda en sık görülen hormonal bozukluk olan “Polikistik Over Sendromu” (PKOS), dünyada 120, Türkiye’de ise 2 milyondan fazla kadını etkiliyor. Hastalığın belirtileri arasında âdet düzensizliği, yüzde ve vücutta tüylenme artışı, saç dökülmesi, ciltte yağlanma, sivilcelenme ve kilo artışı bulunuyor. Hastalar, kanda erkeklik hormonu artışı, yumurtlama bozukluğu ve yumurtalık kistlerinin saptanmasıyla tanı alıyor.

PKOS, vücudun, şeker kullanımını sağlayan hormon olan ensüline karşı yetersiz cevabı nedeniyle diyabet riskini de 7 kata varan oranlarda artırıyor. PKOS hastaları kalp-damar hastalıklarına yakalanma riskini de sağlıklı kadınlara göre daha erken ve daha sık yaşıyor. PKOS’a ilişkin yapılan 2 yeni araştırma, hastalığın çok yönlü ele alınması ve belirtileri doğru değerlendirme gerekliliğini ortaya koydu. İlk araştırmayla bu hastalarda depresyon riskinin 8 kat arttığı gösterilirken, ikinci araştırma bu gruptaki hastalarda dişeti rahatsızlıklarına daha fazla rastlandığını ortaya koyuyor.

1. ARAŞTIRMA
PKOS hastasının depresyona girme riski, 8 kat daha fazla
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Ünitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Okan Bülent Yıldız ve ekibi tarafından yapılan çalışma, PKOS hastalarında depresyon riskinin sağlıklı kadınlara göre 8 kat arttığını ve her 10 hastanın 3’ünde depresyon bulunduğunu gösterdi. Çalışmanın sonuçları, Avrupa Üreme Sağlığı Derneği’nin yayın organı “Human Reproduction” Dergisi’nde yayımlandı. 226 PKOS hastası ile 85 sağlıklı kadının karşılaştırmalı olarak değerlendirildiği araştırmada, PKOS hastalarında yüksek oranda depresyon, anksiyete ve yaşam kalitesinde azalma görüldü. Hastaların yaşam kalitelerini en olumsuz etkileyen şikâyetlerin ise âdet düzensizliği ve vücutta tüylenme artışı olduğu belirtildi.

OBEZLERİN DURUMU
Araştırmada ayrıca obez PKOS hastalarında depresyon ve anksiyete skorlarının, normal vücut ağırlığına sahip PKOS hastalarına göre daha yüksek olması dikkat çekti. Bu durum, bu hastalardaki depresyon skorlarının, vücut ağırlığının yanı sıra, tokluk şekeri, EnsÜlin direnci, trigliseriD ve iyi kolesterol düzeyleri ile de ilişkili bulunduğunu göstermesi açısından önemli olarak değerlendirildi.

METABOLİK VE PSİKOLOJİK
Prof. Dr. Yıldız, çalışmanın kendilerine PKOS’ta metabolik ve psikolojik bozuklukların arttığını ve bu faktörlerin birbiriyle ilişkili olduğunu gösterdiğini söyledi. Bu nedenle PKOS hastalarının, tanı ve takiplerinde hastalığa eşlik edebilecek diyabet, lipid bozukluklar, depresyon ve anksiyete bozuklukları yönünden de değerlendirilmeleri önerildi.

2. ARAŞTIRMA
PKOS’ta erken belirti: Dişeti hastalığı
Yine Hacettepe Üniversitesi’nde aynı ekip tarafından Diş Hekimliği Fakültesi Periodontoloji Bölümü’yle ortaklaşa gerçekleştirilen bir başka çalışmada, Polikistik Over Sendromu (PKOS) hastalarında dişeti hastalığı riskinin arttığı gösterildi. Yaş ortalamaları 23 olan 25 PKOS hastası ile 27 sağlıklı kadın, periodontal hastalık durumu konusunda klinik ve laboratuvar değerlendirmeler açısından karşılaştırıldı. PKOS hastalarında erken bulgular olarak kabul edilen dişeti sıvısında artış ve yüksek oranda dişeti iltihabı saptandı. Çalışmanın sonuçları 2011 yılında Amerikan Üreme Tıbbı Derneği’nin resmi yayın organı olan “Fertility and Sterility” Dergisi’nde yayımlandı.

DİYABET VE KALPLE İLİŞKİLİ
Diş çevresindeki dokuların rahatsızlığı olan, “Periodontitis”, diyabetle iki yönlü ilişki gösteren bir hastalık. Şeker değerleri kontrolsüz olan diyabet hastalarında dişeti hastalıkları artmış sıklıkta görülürken bu değerlerin yüksek bulunduğu belirtildi. Diş eti hastalıklarının PKOS ve diyabetin yanı sıra, metabolik sendrom ve kalp hastalığı ile olan ilişkisine de dikkat çekildi.

YAPILAN İLK ÇALIŞMA
İnsanda dokulara toksik olabilecek oksitleyici maddelerin ve serbest radikallerin artışının yarattığı patolojik duruma, “oksidatif stres” adı verildiğini söyleyen Prof. Dr. Okan Bülent Yıldız’a göre oksidatif stres, dişeti hastalığının yanı sıra kalp hastalıklarının gelişiminde de etkili. Yıldız, çalışmada PKOS hastalarının dişeti sıvılarında oksidatif stres belirteçlerinin arttığının görüldüğünü söyledi. Bu konuda yapılmış ilk çalışma olduğu için bundan sonraki çalışmalarda da benzer sonuçlar elde edilmesi halinde, bu hastaların tanı esnasında periodontal hastalık riski yönünden bilgilendirilip bir diş hekimi tarafından da değerlendirilmeleri gerekecek.

CEYDA ERENOĞLU- GAZETE HABERTURK

Polikistik over sendromu (PCOS)

(Stein- Leventhal Sendromu) genç ve orta yaş kadınlarda görülen en sık metabolik bozukluktur. Poli: çok anlamındadır polikistik: çok sayıda kist içeren anlamına gelir. Polikistik over hastalarının çoğunda (hepsinde değil) yumurtalıklarda çok sayıda yanyana dizilmiş ufak kistler izlenir. Bunlar aslında normal anlamda yumurtalık kistleri gibi değildir, onlardan farklıdır, küçüktür.

- Oligomenore , amenore (seyrek adet görme , adet görememe)
- Anovulasyon (Yumurtlama düzensizliği)
- Androjen hormonlarında yükseklik ve/veya buna bağlı aşırı tüylenme (hirsutismus) , akne v.b bulgular
- Yumurtalıklarda çok sayıda küçük yumurta kistleri
- Şişmanlık
ile karakterize bir hastalıktır.

Polikistik Over Sendromu (PKO, PKOS) olan hastaların % 80’ninde ultrasonografide yumurtalıklarda büyüme, yumurtalık kapsülünde kalınlaşma ve kapsülün hemen altında birçok (10 taneden fazla) küçük kist görülür. Ancak bu görünümün olması her zaman polikistik over sendromu olduğunu göstermez, çünkü normal kadınların % 23’ünde de ultrasonografide aynı bulgulara rastlanabilir.

Hastalık genellikle adet düzensizliği (daha çok seyrek adet görme şeklinde), sivilce, yağlı cilt, kıllanma, infertilite (kısırlık) ve kilo artışı gibi belirtilere yol açar.

Tanı için değişik kriterler kullanılmaktadır:
- Kanda erkeklik hormonlarının yükselmesi
- Muayenede kıllanma, sivilce ve ciltte yağlanma gibi erkeklik hormonlarının yükselmesi ile ortaya çıkan belirtilerin varlığı
- Seyrek adet görme veya seyrek yumurtlama
- Şişmanlık
- İnsülin direncinin artması gibi...


Tedavi:
Tedavide amaçlar diyet, egzersiz ve yaşam tarzı değişiklikleri ile normal vücut ağırlığına gelmeyi sağlamak, androjen hormonlarının seviyesini düşürmek ve tüylenmeyi azaltmak, gebelik istemi varsa bunu sağlamaktır. Ayrıca bu hastalarda kronik anovulasyona (yumurtlama bozukluğu) bağlı endometrium (rahmin iç tabakası) sürekli östrojen hormonuna maruz kalır ve bu da endometrium kanseri riskini arttırır, tedavi amaçlarından birisi de bunu önlemektir.
Kilolu hastalarda diyet ve egzersizler sayesinde kilo kaybı ile yumurtlama fonksiyonları ve dolayısı ile adet düzeni normale dönebilmektedir, gebelik şansı artabilmektedir.

Çocuk istemeyen hastalarda en çok kullanılan tedavi seçeneklerinden birisi doğum kontrol hapları ve progesteron hormonlarıdır.
Bu hastalardaki aşırı tüylenmeyi azaltmak için yine doğum kontrol hapları, siproteron asetat, flutamid, finasterid gibi ilaçlar kullanılabilmektedir.
Bir diabet ilacı olan metformin bu hastalarda androjen üretimini azaltmanın yanı sıra ovulasyon (yumurtlama) üzerine olumlu etkileri olması nedeniyle bu hastalarda kullanılabilmektedir. Bu yüzden özellikle çocuk istemi olan hastalarda tedaviye eklenebilmektedir.
Çocuk isteyen hastalarda yumurtlamayı uyaran ilaçlar kullanılır. Genel olarak klomifen sitrat’la başlanıp yanıt alınamazsa daha etkin ilaçlara geçilmektedir. Bütün tedavi yöntemleriyle hala gebelik elde edilemeyen hastalarda seçenek tüp bebek (IVF) tir.
PCOD hastalarında cerrahi tedavi olarak eskiden ovarian wedge rezersiyon uygulanmaktaydı, günümüzde laparoskopik ovaryan drilling uygulanabilmektedir. Wedge rezersiyonda yumurtalığın (over) içerisinden kama şeklinde bir bölüm çıkarılarak alınır. Drilling operasyonunda ise yumurtalıklara 4 - 5 adet delikler açılır. Bunda da amaç yumurtlama düzenini sağlamak ve bu sayede gebelik şansını arttırmaktır.