- Katılım
- Kas 9, 2010
- Mesajlar
- 16,299
- Tepkime Puanı
- 15
- Puanları
- 0
- Yaş
- 49
KAS-İSKELET SİSTEMİ
Bu bölümde Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Ortopedi, Nöroloji ve Romatoloji uzman hekimleri tarafından tanı ve tedavisi yürütülen ortopedik, nörolojik, romatizmal hastalıkların hareket sisteminde neden oldukları bozukluklara ait engellilik yüzdeleri yer almaktadır. Engellilik yüzdeleri belirlenirken hastalık tanısı değil, ortaya çıkan bozukluğun vücutta neden olduğu fonksiyon kaybı öncelikle dikkate alınmaktadır. Fonksiyon kaybına yol açan birden fazla durumun varlığında, ilgili bölümde farklı bir uygulama önerilmediği sürece, her bir durumun yol açtığı engellilik oranları ayrı ayrı belirlendikten sonra Balthazard Formülü ile toplanır veya Balthazard Hesaplama Tablosu kullanılarak kişinin engel oranı hesaplanır. Kas iskelet sistemi bölümünde yer almayan bozukluklar için sinir sistemindeki değerlendirme ve tablolara bakılması gerekir. Bu bölümde hesaplanan değerlerde virgülden sonraki sayı 0,5 ve üzerinde ise bir üst tam sayıya, altında ise bir alt tam sayıya yuvarlanır.
1. OMURGAYA AİT SORUNLARDA ENGELLİLÜK
Omurganın sorunlarında engelliliği belirlemede iki ayrı değerlendirme yöntemi vardır:
1.1.Yaralanma Modeli veya Tanı İlişkili Değerlendirme
1.2. Eklem Hareket Genişliği Modeli veya Fonksiyonel Model
1-1.1 YARALANMA MODELİ VEYA TANI İLİŞKİLİ DEĞERLENDİRME
Travma durumlarında ilk tercih edilecek yöntemdir. Eğer bir yaralanma yok ise, bu yöntem yetersiz kalıyor ise veya yaralanma aynı omurga bölgesinde birden fazla segmenti etkiliyor ise eklem hareket genişliği modeli kullanılır. Yaralanma modeli nörolojik kayıp varlığına, kırık, dislokasyon ve hareket segmenti bütünlüğüne dayanır. Birden fazla omurga bölgesi etkilenmiş ise her biri ayrı ayrı değerlendirilir, kişinin engel oranını hesaplamak için Balthazard Hesaplama Tablosundan yararlanılır. Yaralanma bulgularına kortikospinal yol bulguları da eşlik ediyor ise spinal kord lezyonları ile ilgili tablolar kullanılır (Bölüm 4). Bu değerlendirme için engel kalıcı ve stabil olmalı, son 12 ayda değişiklik olmamalıdır.
Tablo 1.1- Lomber omurganın engellilik oranları (yaralanma modeli).
Kategori Tanım Engel Oranı %
I Klinik bulgu, nörolojik kayıp, yapısal bozukluk ve kırık yoktur 0
II Öykü ve muayene bulguları spesifik travma veya hastalık ile ilişkilidir; belirgin adale spazmı vardır, omurga hareketliliği asimetrik olarak azalmıştır veya radiküler ağrı var ancak objektif bulgu yoktur; yapısal bütünlükte bozulma yoktur v eya Hastada klinik olarak belirgin radikülopati ve görüntüleme tetkiklerinde aynı seviyede ve tarafta herniye disk vardır ancak konservatif tedavi ile düzelmiştir veya Kırıklar: (1) bir vertebrada %25’den az vertebra kompresyonu (2) dislokasyon olmaksızın posterior eleman kırığı (3) vertebra cisminde kırık olmaksızın yer değiştiren spinöz veya transvers proses kırığı. 8
III Belirgin radikülopati bulguları vardır, dermatomal dağılımda ağrı, duyu kaybı, refleks kaybı, kuvvet kaybı, unilateral atrofi vardır, bulgular elektrodiagnostik testler ile gösterilmiştir Veya Klinik radikülopati bulguları ile uyumlu, görüntüleme teknikleri ile gösterilmiş, aynı seviye ve aynı tarafta disk hernisi veya cerrahi ile düzelen radikülopati öyküsü vardır Veya Kırıklar: (1) bir vertebra cisminde %25-50 arası kompresyon kırığı, (2) spinal kanalı etkileyen posterior eleman kırığı. Her iki durumda da kırık yapısal bütünlüğü bozmadan iyileşir. 13
I
V Hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma olması; fleksiyon-ekstansiyon grafilerinde 2 komşu vertebrada öne-arkaya 5mm’den fazla hareket olması veya tutulan hareket segmentinde bitişik hareket segmentine göre 11 dereceden daha fazla açısal hareket olması. Lumbosakral eklemin yapısal bütünlüğünde L4-5’de 15 dereceden fazla açısal hareket olması ile tanımlanan kayıp olması. Kas spazmı ve ağrı mevcuttur. Veya Kırıklar: (1) nörolojik bulgu olmaksızın bir vertebrada %50’den fazla kompresyon (2)nörolojik motor bozukluk olmaksızın fraktur veya dislokasyonla birlikte çok seviyeli omurga segment yapısal bozukluğu 23
V Kategori III ve IV’ün kriterlerini karşılar, hem radikülopati hem hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma vardır; kategori III’deki gibi alt ekstremitelerde atrofi veya dermatomal dağılım ile uyumlu refleks kaybı, ağrı ve/veya duyu değişiklikleri veya elektronöromyografik bulgular ve kategori IV’deki gibi hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma Veya Kırıklar: (1) tek taraflı nörolojik bulgu ile birlikte bir vertebra gövdesinde %50’den fazla kompresyon 25
Tablo 1.2- Servikal omurganın engellilik oranları (yaralanma modeli).
Kategori Tanım Engel Oranı %
I Klinik bulgu yoktur, nörolojik kayıp, yapısal bozukluk ve kırık yoktur 0
II Öykü ve muayene bulguları spesifik travma veya hastalık ile ilişkilidir; belirgin adale spazmı vardır, omurganın hareket genişliği asimetrik olarak azalmıştır veya radiküler ağrı var ancak objektif bulgu yoktur, yapısal bütünlükte bozulma yoktur Veya Hastada klinik olarak belirgin radikülopati ve görüntüleme tetkiklerinde aynı seviye ve tarafta herniye disk vardır ancak konservatif tedavi ile düzelmiştir Veya Kırıklar: (1) bir vertebrada %25’den az vertebra kompresyonu (2) dislokasyon olmaksızın posterior eleman kırığı (3) vertebra cisminde kırık olmaksızın yer değiştiren spinöz veya transvers proses kırığı vardır. 8
III Belirgin radikülopati bulguları vardır; dermatomal dağılımda ağrı, duyu kaybı, refleks kaybı, kuvvet kaybı, unilateral atrofi vardır; bulgular elektrodiagnostik testler ile gösterilmiştir Veya Klinik radikülopati bulguları ile uyumlu, görüntüleme teknikleri ile gösterilmiş, aynı seviye ve aynı tarafta disk hernisi veya cerrahi ile düzelen radikülopati öyküsü vardır Veya Kırıklar: (1) bir vertebra cisminde %25-50 arası kompresyon kırığı, (2) spinal kanalı etkileyen posterior eleman kırığı. Her durumda da kırık yapısal bütünlüğü bozmadan iyileşir. 18
IV Hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma veya bilateral veya çok seviyeli radikülopati ; hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma, fleksiyon-ekstansiyon grafilerinde 2 komşu vertebrada öne-arkaya 3,5mm’den fazla hareket olması veya açısal hareketin 11 dereceden fazla olması; bir hareket segmentinde gelişimsel füzyon veya cerrahi artrodeze bağlı tam veya tama yakın hareket kaybı olması. Hareket segmentinin bütünlüğü ile ilgili bulgular varsa kategori III’deki radikülopati bulguları aranmaz Veya Kırıklar: (1) nörolojik bulgu olmaksızın vertebrada %50’den fazla kompresyon
V Üst ekstremitede yardımcı cihaz gerektirecek ciddi fonksiyon kaybı; tek seviyede total nörolojik kayıp veya çok seviyede ciddi nörolojik fonksiyon kaybı vardır Veya Kırıklar; spinal kanalda yapısal bozukluk ile birlikte üst ekstremitelerde ciddi motor ve duyu kaybı vardır. 38
Tablo 1.3- Torakal omurganın engellilik oranları (yaralanma modeli).
Kategori Tanım Engel Oranı %
I Klinik bulgu yoktur, nörolojik kayıp, yapısal bozukluk ve kırık yoktur 0
II Öykü ve muayene bulguları spesifik travma veya hastalık ile ilişkilidir; belirgin adale spazmı vardır, eklem hareket genişliği asimetrik azalmıştır veya radiküler ağrı var ancak objektif bulgu yoktur; yapısal bütünlükte bozulma yoktur Veya Hastada klinik olarak belirgin radikülopati ve görüntüleme tetkiklerinde aynı seviye ve tarafta herniye disk vardır ancak konservatif tedavi ile düzelmiştir Veya Kırıklar: (1) bir vertebrada %25’den az vertebra kompresyonu; (2) dislokasyon olmaksızın posterior eleman kırığı; (3) vertebra cisminde kırık olmaksızın yer değiştiren spinöz veya transvers proses kırığı vardır. 8
III Alt ekstremitelerde belirgin radikülopati bulguları vardır, dermatomal dağılımda ağrı, duyu kaybı, refleks kaybı, kuvvet kaybı, unilateral atrofi vardır; bulgular elektrodiagnostik testler ile gösterilmiştir Veya Klinik radikülopati bulguları ile uyumlu, görüntüleme teknikleri ile gösterilmiş, aynı seviye ve aynı tarafta disk hernisi veya cerrahi ile düzelen radikülopati öyküsü vardır Veya Kırıklar: (1) bir vertebra cisminde %25-50 arası kompresyon kırığı; (2) spinal kanalı etkileyen posterior eleman kırığı. Her durumda da kırık yapısal bütünlüğü bozmadan iyileşir. 18
IV Hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma veya bilateral veya multiple radikülopati ; hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma fleksiyon-ekstansiyon grafilerinde 2 komşu vertebrada öne-arkaya 2,5mm’den fazla hareket olması; hareket segmentinin bütünlüğü ile ilgili bulgular varsa kategori III’deki radikülopati bulguları aranmaz Veya Kırıklar: nörolojik bulgu olmaksızın vertebrada %50’den fazla kompresyon 23
V Kategori III’deki gibi alt ekstremite bulguları ve kategori IV’deki gibi yapısal bütünlükte bozulma Veya Kırıklar: (1) unilateral nöral motor bulgu ile birlikte bir vertebra cisminde %50’den fazla kompresyon. 28
1-1.2. EKLEM HAREKET AÇIKLIĞI MODELİ
Bu modeli kullanabilmek için üç ayrı basamağın takip edilerek bir bütün halinde değerlendirilmesi mecburidir. Bu üç basamak şunlardır.
1.2.1. Eklem hareket açıklığına bağlı engelliliğin hesaplanması
1.2.2. Spesifik omurga hastalığı tanısına bağlı engelliliğin hesaplanması
1.2.3. Spinal sinir kayıplarına bağlı engelliliğin hesaplanması
Yaralanma modeli bireyin hastalığına uygun değilse veya omurgaya bağlı engeli belirlemede daha fazla klinik veri gerekiyorsa eklem hareket açıklığı modeli kullanılır. Bu modelde bazı basamaklar izlenmelidir. Patoloji stabil ve kalıcı olmalı, yetersizlik en az bir yıldır devam ediyor olmalıdır. Servikal, torakal veya lomber bölgeden hastanın yakınmaları ile ilgili temel bölge seçilir.
Birinci basamak olarak spesifik omurga hastalıklarına bağlı engellilik tablosundan uygun tanı seçilir. İki veya daha fazla tanı mevcutsa en önemli tek tanı alınır ve tanıya bağlı engellilik kaydedilir.
İkinci basamak olarak seçilen temel bölgenin hareket açıklığı ölçülür ve buna uygun engellilik yüzdesi ilgili tablolardan saptanır. Eğer omurgada bir miktar hareket olmasına rağmen aynı zamanda ankiloz var ise, nötral pozisyona en yakın hareket derecesi ankiloz derecesi olarak kabul edilir ve ankiloz derecesine göre engellilik yüzdesi hesaplanır. Aynı bölgede birçok yönde hareket kısıtlılığı var ise elde edilen engellilik oranları toplanır. Örneğin: servikal bölgede eklem hareket açıklığı ölçümünde hem fleksiyon, ekstansiyon hem de rotasyonda hareket kısıtlılığı var ise ölçümlerin sonucunda elde edilen engellilik oranları Balthazard yöntemi kullanılmayıp aritmetik olarak toplanacaktır.
Üçüncü basamak olarak ilgili omurga bölgesinin ilişkili olduğu ekstremitelerde duyu veya motor kayıp varsa duyusal veya motor kaybın sayısal değeri, ilgili tablolardan ayrı ayrı saptanır (Tablo 1.8 veya Tablo 1.9). İlgili bölgenin duyusal engellilik yüzdesini bulmak için ilişkili sinir kökünün maksimum değerinin (Tablo 1.10 ) Tablo 1.8’de kişinin durumuna karşılık gelen duyusal kayba bağlı engel yüzdesi alınır.
Tablo 1.4- Servikal omurgada hareket kısıtlılığına bağlı engellilik oranları (Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz).
Servikal Omurga Hareket Açıklığı Engel Oranı %
Fleksiyon 0 ° - 14 ° 15 ° - 29 ° 30 ° - 49 ° >50 ° 5 4 2 0
Ekstansiyon 0 ° - 19 ° 20 ° - 39 ° 40 ° - 59 ° >60 ° 6 4 2 0
Lateral Fleksiyon-Ekstansiyon 0 ° -24 25 ° - 44 >45 ° 4 2 0
Rotasyon 0 ° - 39 40 ° - 79 >80 ° 6 3 0
Ankiloz
Fleksiyon 0 ( nötral Pozisyon) 15 30 50 12 20 30 40
Ekstansiyon 0 ( nötral pozisyon) 20 40 60 12 20 30 40
Lateral Fleksiyon 0 ( nötral pozisyon) 15 30 45 8 20 30 40
Rotasyon 0 ( nötral pozisyon) 20 40 60 80 12 20 30 40 50
Tablo 1.5- Torakal omurgada hareket kısıtlılığına bağlı engellilik oranları.
( Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz).
Torakal Omurga Hareket Açıklığı Engel Oranı %
Fleksiyon 0 ° -14 15-29 30 ° -59 >60 ° 4 2 1 0
Rotasyon 0 ° -14 15 ° -29 >30 ° 3 2 0
Ankiloz Engel Oranı %
Fleksiyon - Ekstansiyon -30º ( torasik lordoz ) 0 ( nötral pozisyon) 60 80 100 20 0 5 20 40
Rotasyon 0º ( nötral pozisyon) 5 25º 35º 6 10 20 30
Tablo 1.6- Lomber omurgada hareket kısıtlılığına bağlı engellilik oranları.
( Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz)
Lomber Omurga Hareket Açıklığı ( ° ) Engel Oranı %
Fleksiyon 0-29 30-59 >60 ° 10 4 0
Ekstansiyon 0-14 15-24 >25 ° 7 3 0
Lateral Fleksiyon 0-9 10-14 15-19 20-24 >25 ° 5 3 2 1 0
Ankiloz Engel Oranı %
Lateral Fleksiyon 0 ° ( nötral pozisyon) 1-29 30-44 45-59 60-74 ?75 ° ( lateral tam fleksiyon ) 10 15 20 30 40 50
SPESİFİK OMURGA HASTALIĞI TANISINA BAĞLI ENGELLİLİK
Tablo 1.7- Spesifik omurga hastalıklarına bağlı engellilik oranları.
(Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz)
Hastalık Engel Oranı %
Servikal Torakal Lomber
Kırıklar
Bir vertebra cisminin kompresyonu %0-25 %26-50 > %50 4 6 10 2 3 5 5 7 12
Posterior eleman kırığı ( Pedikül-lamina-artiküler proçes , transvers proçes ) Bir vertebranın kompresyonuna ve posterior eleman kırığına bağlı engellilük oranları ile ayrı ayrı vertebraların kırığı veya kompresyonuna bağlı engellilük oranları Balthazard yöntemiyle toplanarak hesaplanır. 4 2 5
Bir vertebranın redükte dislokasyonu Eğer iki veya daha fazla vertebra disloke ise Balthazard yöntemiyle hesaplanır. Redüksiyon olanaksız ise, doktor engeli eklem hareket açıklığı ve nörolojik bulgulara göre değerlendirmelidir. 5 3 6
İntervertebral disk veya diğer yumuşak doku lezyonu
Ameliyat edilmemiş, semptom yok (kalıcı) 0 0 0
Ameliyat edilmemiş, stabil . Tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite ile birlikte MRG veya röntgende hiç ya da minimal dejeneratif değişiklikler 4 2 5
Ameliyat edilmemiş, stabil . Tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite ile birlikte MRG veya röntgende orta-ciddi dejeneratif değişiklikler ( herniye nukleus pulposusu da içerir). 6 3 7
Opere edilmiş disk lezyonu (disk injeksiyonunu da kapsar). Kalıcı işaret ve semptom yok. 7 4 8
Opere edilmiş disk lezyonu. Tıbbi olarak tesbit edilmiş kalıcı ağrı ve rijidite . 9 5 10
Multipl seviye (operasyonlu veya operasyonsuz) Her seviye için %1 ilave edilir
İkinci operasyon Üçüncü ve sonraki operasyon %2 ilave edilir %1 ilave edilir
Ameliyat Edilmemiş Spondilolizis ve Spondilolistezis
Spondilolizis veya grade I-II spondilolistezis ile birlikte tibbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok) 6 3 7
Grade III veya IV spondilolistezis ile birlikte tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok) 8 4 9
Ameliyatlı Spinal Stenoz , Segmental İnstabilite , Kırık, Dislokasyon
Spinal füzyonsuz kalıcı bulgu ve semptom olmaksızın tek seviyeli dekompresyon 7 4 8
Kalıcı bulgu ve semptomla beraber tek seviyeli dekompresyon 9 5 10
Tek seviyeli spinal füzyon ( dekompresyon var veya yok), kalıcı bulgu ve semptom yok 8 4 9
Tek seviyeli spinal füzyon ( dekompresyon var veya yok), kalıcı bulgu ve semptom var 10 5 12
Çok seviyeli operasyon, tıbbi olarak tesbit edilmiş ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok ) İkinci operasyon Üçüncü veya sonraki operasyonlar Her seviye için %1 ilave edilir %2 ilave edilir Her operasyon için %1 ilave edilir
Bu bölümde Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Ortopedi, Nöroloji ve Romatoloji uzman hekimleri tarafından tanı ve tedavisi yürütülen ortopedik, nörolojik, romatizmal hastalıkların hareket sisteminde neden oldukları bozukluklara ait engellilik yüzdeleri yer almaktadır. Engellilik yüzdeleri belirlenirken hastalık tanısı değil, ortaya çıkan bozukluğun vücutta neden olduğu fonksiyon kaybı öncelikle dikkate alınmaktadır. Fonksiyon kaybına yol açan birden fazla durumun varlığında, ilgili bölümde farklı bir uygulama önerilmediği sürece, her bir durumun yol açtığı engellilik oranları ayrı ayrı belirlendikten sonra Balthazard Formülü ile toplanır veya Balthazard Hesaplama Tablosu kullanılarak kişinin engel oranı hesaplanır. Kas iskelet sistemi bölümünde yer almayan bozukluklar için sinir sistemindeki değerlendirme ve tablolara bakılması gerekir. Bu bölümde hesaplanan değerlerde virgülden sonraki sayı 0,5 ve üzerinde ise bir üst tam sayıya, altında ise bir alt tam sayıya yuvarlanır.
1. OMURGAYA AİT SORUNLARDA ENGELLİLÜK
Omurganın sorunlarında engelliliği belirlemede iki ayrı değerlendirme yöntemi vardır:
1.1.Yaralanma Modeli veya Tanı İlişkili Değerlendirme
1.2. Eklem Hareket Genişliği Modeli veya Fonksiyonel Model
1-1.1 YARALANMA MODELİ VEYA TANI İLİŞKİLİ DEĞERLENDİRME
Travma durumlarında ilk tercih edilecek yöntemdir. Eğer bir yaralanma yok ise, bu yöntem yetersiz kalıyor ise veya yaralanma aynı omurga bölgesinde birden fazla segmenti etkiliyor ise eklem hareket genişliği modeli kullanılır. Yaralanma modeli nörolojik kayıp varlığına, kırık, dislokasyon ve hareket segmenti bütünlüğüne dayanır. Birden fazla omurga bölgesi etkilenmiş ise her biri ayrı ayrı değerlendirilir, kişinin engel oranını hesaplamak için Balthazard Hesaplama Tablosundan yararlanılır. Yaralanma bulgularına kortikospinal yol bulguları da eşlik ediyor ise spinal kord lezyonları ile ilgili tablolar kullanılır (Bölüm 4). Bu değerlendirme için engel kalıcı ve stabil olmalı, son 12 ayda değişiklik olmamalıdır.
Tablo 1.1- Lomber omurganın engellilik oranları (yaralanma modeli).
Kategori Tanım Engel Oranı %
I Klinik bulgu, nörolojik kayıp, yapısal bozukluk ve kırık yoktur 0
II Öykü ve muayene bulguları spesifik travma veya hastalık ile ilişkilidir; belirgin adale spazmı vardır, omurga hareketliliği asimetrik olarak azalmıştır veya radiküler ağrı var ancak objektif bulgu yoktur; yapısal bütünlükte bozulma yoktur v eya Hastada klinik olarak belirgin radikülopati ve görüntüleme tetkiklerinde aynı seviyede ve tarafta herniye disk vardır ancak konservatif tedavi ile düzelmiştir veya Kırıklar: (1) bir vertebrada %25’den az vertebra kompresyonu (2) dislokasyon olmaksızın posterior eleman kırığı (3) vertebra cisminde kırık olmaksızın yer değiştiren spinöz veya transvers proses kırığı. 8
III Belirgin radikülopati bulguları vardır, dermatomal dağılımda ağrı, duyu kaybı, refleks kaybı, kuvvet kaybı, unilateral atrofi vardır, bulgular elektrodiagnostik testler ile gösterilmiştir Veya Klinik radikülopati bulguları ile uyumlu, görüntüleme teknikleri ile gösterilmiş, aynı seviye ve aynı tarafta disk hernisi veya cerrahi ile düzelen radikülopati öyküsü vardır Veya Kırıklar: (1) bir vertebra cisminde %25-50 arası kompresyon kırığı, (2) spinal kanalı etkileyen posterior eleman kırığı. Her iki durumda da kırık yapısal bütünlüğü bozmadan iyileşir. 13
I
V Hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma olması; fleksiyon-ekstansiyon grafilerinde 2 komşu vertebrada öne-arkaya 5mm’den fazla hareket olması veya tutulan hareket segmentinde bitişik hareket segmentine göre 11 dereceden daha fazla açısal hareket olması. Lumbosakral eklemin yapısal bütünlüğünde L4-5’de 15 dereceden fazla açısal hareket olması ile tanımlanan kayıp olması. Kas spazmı ve ağrı mevcuttur. Veya Kırıklar: (1) nörolojik bulgu olmaksızın bir vertebrada %50’den fazla kompresyon (2)nörolojik motor bozukluk olmaksızın fraktur veya dislokasyonla birlikte çok seviyeli omurga segment yapısal bozukluğu 23
V Kategori III ve IV’ün kriterlerini karşılar, hem radikülopati hem hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma vardır; kategori III’deki gibi alt ekstremitelerde atrofi veya dermatomal dağılım ile uyumlu refleks kaybı, ağrı ve/veya duyu değişiklikleri veya elektronöromyografik bulgular ve kategori IV’deki gibi hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma Veya Kırıklar: (1) tek taraflı nörolojik bulgu ile birlikte bir vertebra gövdesinde %50’den fazla kompresyon 25
Tablo 1.2- Servikal omurganın engellilik oranları (yaralanma modeli).
Kategori Tanım Engel Oranı %
I Klinik bulgu yoktur, nörolojik kayıp, yapısal bozukluk ve kırık yoktur 0
II Öykü ve muayene bulguları spesifik travma veya hastalık ile ilişkilidir; belirgin adale spazmı vardır, omurganın hareket genişliği asimetrik olarak azalmıştır veya radiküler ağrı var ancak objektif bulgu yoktur, yapısal bütünlükte bozulma yoktur Veya Hastada klinik olarak belirgin radikülopati ve görüntüleme tetkiklerinde aynı seviye ve tarafta herniye disk vardır ancak konservatif tedavi ile düzelmiştir Veya Kırıklar: (1) bir vertebrada %25’den az vertebra kompresyonu (2) dislokasyon olmaksızın posterior eleman kırığı (3) vertebra cisminde kırık olmaksızın yer değiştiren spinöz veya transvers proses kırığı vardır. 8
III Belirgin radikülopati bulguları vardır; dermatomal dağılımda ağrı, duyu kaybı, refleks kaybı, kuvvet kaybı, unilateral atrofi vardır; bulgular elektrodiagnostik testler ile gösterilmiştir Veya Klinik radikülopati bulguları ile uyumlu, görüntüleme teknikleri ile gösterilmiş, aynı seviye ve aynı tarafta disk hernisi veya cerrahi ile düzelen radikülopati öyküsü vardır Veya Kırıklar: (1) bir vertebra cisminde %25-50 arası kompresyon kırığı, (2) spinal kanalı etkileyen posterior eleman kırığı. Her durumda da kırık yapısal bütünlüğü bozmadan iyileşir. 18
IV Hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma veya bilateral veya çok seviyeli radikülopati ; hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma, fleksiyon-ekstansiyon grafilerinde 2 komşu vertebrada öne-arkaya 3,5mm’den fazla hareket olması veya açısal hareketin 11 dereceden fazla olması; bir hareket segmentinde gelişimsel füzyon veya cerrahi artrodeze bağlı tam veya tama yakın hareket kaybı olması. Hareket segmentinin bütünlüğü ile ilgili bulgular varsa kategori III’deki radikülopati bulguları aranmaz Veya Kırıklar: (1) nörolojik bulgu olmaksızın vertebrada %50’den fazla kompresyon
V Üst ekstremitede yardımcı cihaz gerektirecek ciddi fonksiyon kaybı; tek seviyede total nörolojik kayıp veya çok seviyede ciddi nörolojik fonksiyon kaybı vardır Veya Kırıklar; spinal kanalda yapısal bozukluk ile birlikte üst ekstremitelerde ciddi motor ve duyu kaybı vardır. 38
Tablo 1.3- Torakal omurganın engellilik oranları (yaralanma modeli).
Kategori Tanım Engel Oranı %
I Klinik bulgu yoktur, nörolojik kayıp, yapısal bozukluk ve kırık yoktur 0
II Öykü ve muayene bulguları spesifik travma veya hastalık ile ilişkilidir; belirgin adale spazmı vardır, eklem hareket genişliği asimetrik azalmıştır veya radiküler ağrı var ancak objektif bulgu yoktur; yapısal bütünlükte bozulma yoktur Veya Hastada klinik olarak belirgin radikülopati ve görüntüleme tetkiklerinde aynı seviye ve tarafta herniye disk vardır ancak konservatif tedavi ile düzelmiştir Veya Kırıklar: (1) bir vertebrada %25’den az vertebra kompresyonu; (2) dislokasyon olmaksızın posterior eleman kırığı; (3) vertebra cisminde kırık olmaksızın yer değiştiren spinöz veya transvers proses kırığı vardır. 8
III Alt ekstremitelerde belirgin radikülopati bulguları vardır, dermatomal dağılımda ağrı, duyu kaybı, refleks kaybı, kuvvet kaybı, unilateral atrofi vardır; bulgular elektrodiagnostik testler ile gösterilmiştir Veya Klinik radikülopati bulguları ile uyumlu, görüntüleme teknikleri ile gösterilmiş, aynı seviye ve aynı tarafta disk hernisi veya cerrahi ile düzelen radikülopati öyküsü vardır Veya Kırıklar: (1) bir vertebra cisminde %25-50 arası kompresyon kırığı; (2) spinal kanalı etkileyen posterior eleman kırığı. Her durumda da kırık yapısal bütünlüğü bozmadan iyileşir. 18
IV Hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma veya bilateral veya multiple radikülopati ; hareket segmentinin bütünlüğünde bozulma fleksiyon-ekstansiyon grafilerinde 2 komşu vertebrada öne-arkaya 2,5mm’den fazla hareket olması; hareket segmentinin bütünlüğü ile ilgili bulgular varsa kategori III’deki radikülopati bulguları aranmaz Veya Kırıklar: nörolojik bulgu olmaksızın vertebrada %50’den fazla kompresyon 23
V Kategori III’deki gibi alt ekstremite bulguları ve kategori IV’deki gibi yapısal bütünlükte bozulma Veya Kırıklar: (1) unilateral nöral motor bulgu ile birlikte bir vertebra cisminde %50’den fazla kompresyon. 28
1-1.2. EKLEM HAREKET AÇIKLIĞI MODELİ
Bu modeli kullanabilmek için üç ayrı basamağın takip edilerek bir bütün halinde değerlendirilmesi mecburidir. Bu üç basamak şunlardır.
1.2.1. Eklem hareket açıklığına bağlı engelliliğin hesaplanması
1.2.2. Spesifik omurga hastalığı tanısına bağlı engelliliğin hesaplanması
1.2.3. Spinal sinir kayıplarına bağlı engelliliğin hesaplanması
Yaralanma modeli bireyin hastalığına uygun değilse veya omurgaya bağlı engeli belirlemede daha fazla klinik veri gerekiyorsa eklem hareket açıklığı modeli kullanılır. Bu modelde bazı basamaklar izlenmelidir. Patoloji stabil ve kalıcı olmalı, yetersizlik en az bir yıldır devam ediyor olmalıdır. Servikal, torakal veya lomber bölgeden hastanın yakınmaları ile ilgili temel bölge seçilir.
Birinci basamak olarak spesifik omurga hastalıklarına bağlı engellilik tablosundan uygun tanı seçilir. İki veya daha fazla tanı mevcutsa en önemli tek tanı alınır ve tanıya bağlı engellilik kaydedilir.
İkinci basamak olarak seçilen temel bölgenin hareket açıklığı ölçülür ve buna uygun engellilik yüzdesi ilgili tablolardan saptanır. Eğer omurgada bir miktar hareket olmasına rağmen aynı zamanda ankiloz var ise, nötral pozisyona en yakın hareket derecesi ankiloz derecesi olarak kabul edilir ve ankiloz derecesine göre engellilik yüzdesi hesaplanır. Aynı bölgede birçok yönde hareket kısıtlılığı var ise elde edilen engellilik oranları toplanır. Örneğin: servikal bölgede eklem hareket açıklığı ölçümünde hem fleksiyon, ekstansiyon hem de rotasyonda hareket kısıtlılığı var ise ölçümlerin sonucunda elde edilen engellilik oranları Balthazard yöntemi kullanılmayıp aritmetik olarak toplanacaktır.
Üçüncü basamak olarak ilgili omurga bölgesinin ilişkili olduğu ekstremitelerde duyu veya motor kayıp varsa duyusal veya motor kaybın sayısal değeri, ilgili tablolardan ayrı ayrı saptanır (Tablo 1.8 veya Tablo 1.9). İlgili bölgenin duyusal engellilik yüzdesini bulmak için ilişkili sinir kökünün maksimum değerinin (Tablo 1.10 ) Tablo 1.8’de kişinin durumuna karşılık gelen duyusal kayba bağlı engel yüzdesi alınır.
Tablo 1.4- Servikal omurgada hareket kısıtlılığına bağlı engellilik oranları (Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz).
Servikal Omurga Hareket Açıklığı Engel Oranı %
Fleksiyon 0 ° - 14 ° 15 ° - 29 ° 30 ° - 49 ° >50 ° 5 4 2 0
Ekstansiyon 0 ° - 19 ° 20 ° - 39 ° 40 ° - 59 ° >60 ° 6 4 2 0
Lateral Fleksiyon-Ekstansiyon 0 ° -24 25 ° - 44 >45 ° 4 2 0
Rotasyon 0 ° - 39 40 ° - 79 >80 ° 6 3 0
Ankiloz
Fleksiyon 0 ( nötral Pozisyon) 15 30 50 12 20 30 40
Ekstansiyon 0 ( nötral pozisyon) 20 40 60 12 20 30 40
Lateral Fleksiyon 0 ( nötral pozisyon) 15 30 45 8 20 30 40
Rotasyon 0 ( nötral pozisyon) 20 40 60 80 12 20 30 40 50
Tablo 1.5- Torakal omurgada hareket kısıtlılığına bağlı engellilik oranları.
( Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz).
Torakal Omurga Hareket Açıklığı Engel Oranı %
Fleksiyon 0 ° -14 15-29 30 ° -59 >60 ° 4 2 1 0
Rotasyon 0 ° -14 15 ° -29 >30 ° 3 2 0
Ankiloz Engel Oranı %
Fleksiyon - Ekstansiyon -30º ( torasik lordoz ) 0 ( nötral pozisyon) 60 80 100 20 0 5 20 40
Rotasyon 0º ( nötral pozisyon) 5 25º 35º 6 10 20 30
Tablo 1.6- Lomber omurgada hareket kısıtlılığına bağlı engellilik oranları.
( Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz)
Lomber Omurga Hareket Açıklığı ( ° ) Engel Oranı %
Fleksiyon 0-29 30-59 >60 ° 10 4 0
Ekstansiyon 0-14 15-24 >25 ° 7 3 0
Lateral Fleksiyon 0-9 10-14 15-19 20-24 >25 ° 5 3 2 1 0
Ankiloz Engel Oranı %
Lateral Fleksiyon 0 ° ( nötral pozisyon) 1-29 30-44 45-59 60-74 ?75 ° ( lateral tam fleksiyon ) 10 15 20 30 40 50
SPESİFİK OMURGA HASTALIĞI TANISINA BAĞLI ENGELLİLİK
Tablo 1.7- Spesifik omurga hastalıklarına bağlı engellilik oranları.
(Eklem Hareket Açıklığı Modelindeki açıklamayı okuyunuz)
Hastalık Engel Oranı %
Servikal Torakal Lomber
Kırıklar
Bir vertebra cisminin kompresyonu %0-25 %26-50 > %50 4 6 10 2 3 5 5 7 12
Posterior eleman kırığı ( Pedikül-lamina-artiküler proçes , transvers proçes ) Bir vertebranın kompresyonuna ve posterior eleman kırığına bağlı engellilük oranları ile ayrı ayrı vertebraların kırığı veya kompresyonuna bağlı engellilük oranları Balthazard yöntemiyle toplanarak hesaplanır. 4 2 5
Bir vertebranın redükte dislokasyonu Eğer iki veya daha fazla vertebra disloke ise Balthazard yöntemiyle hesaplanır. Redüksiyon olanaksız ise, doktor engeli eklem hareket açıklığı ve nörolojik bulgulara göre değerlendirmelidir. 5 3 6
İntervertebral disk veya diğer yumuşak doku lezyonu
Ameliyat edilmemiş, semptom yok (kalıcı) 0 0 0
Ameliyat edilmemiş, stabil . Tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite ile birlikte MRG veya röntgende hiç ya da minimal dejeneratif değişiklikler 4 2 5
Ameliyat edilmemiş, stabil . Tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite ile birlikte MRG veya röntgende orta-ciddi dejeneratif değişiklikler ( herniye nukleus pulposusu da içerir). 6 3 7
Opere edilmiş disk lezyonu (disk injeksiyonunu da kapsar). Kalıcı işaret ve semptom yok. 7 4 8
Opere edilmiş disk lezyonu. Tıbbi olarak tesbit edilmiş kalıcı ağrı ve rijidite . 9 5 10
Multipl seviye (operasyonlu veya operasyonsuz) Her seviye için %1 ilave edilir
İkinci operasyon Üçüncü ve sonraki operasyon %2 ilave edilir %1 ilave edilir
Ameliyat Edilmemiş Spondilolizis ve Spondilolistezis
Spondilolizis veya grade I-II spondilolistezis ile birlikte tibbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok) 6 3 7
Grade III veya IV spondilolistezis ile birlikte tıbbi olarak tesbit edilmiş yaralanma, ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok) 8 4 9
Ameliyatlı Spinal Stenoz , Segmental İnstabilite , Kırık, Dislokasyon
Spinal füzyonsuz kalıcı bulgu ve semptom olmaksızın tek seviyeli dekompresyon 7 4 8
Kalıcı bulgu ve semptomla beraber tek seviyeli dekompresyon 9 5 10
Tek seviyeli spinal füzyon ( dekompresyon var veya yok), kalıcı bulgu ve semptom yok 8 4 9
Tek seviyeli spinal füzyon ( dekompresyon var veya yok), kalıcı bulgu ve semptom var 10 5 12
Çok seviyeli operasyon, tıbbi olarak tesbit edilmiş ağrı, rijidite (kas spazmı var veya yok ) İkinci operasyon Üçüncü veya sonraki operasyonlar Her seviye için %1 ilave edilir %2 ilave edilir Her operasyon için %1 ilave edilir