- Katılım
- Kas 9, 2010
- Mesajlar
- 16,299
- Tepkime Puanı
- 15
- Puanları
- 0
- Yaş
- 49
Kramp; kasın irade dışında, şiddetli bir şekilde kasılması ve gevşeyememesi halidir. Kol ve bacakları kullanmak için kasların sırasıyla kasılması ve gevşemesi gerekir. Baş, boyun ve gövdeyi kontrol eden kaslar da aynı şekilde (senkronize) çalışarak postürü sürdürürler. Bir kasın (veya kasın bazı liflerinin) irade dışı kasılmasına “spazm” adı verilir. Spazm kuvvetli ve uzun süreli ise atık “kramp”tır. Kramplar tutulan kaslarda gözle görülebilir veya elle hissedilebilir sertleşmeye neden olur.
Kramplar birkaç saniye ile 15 dk arasında, bazen de daha uzun sürebilir. Tamamen geçinceye kadar birçok kez tekrarlaması nadir değildir. Kramp kasın bir parçasını, bütün kası veya birlikte hareket eden çok sayıda kası birlikte tutabilir. Bazı kramplar vücut kısımlarını aksi yönde hareket ettiren kasları aynı anda tutabilir.
Kas krampları oldukça sıktır. Hemen herkes (insanların %95’i) hayatında bir kez kramp geçirir. Kramp erişkinlerde daha sıktır ve sıklığı yaşlanmayla birlikte artar. Ancak çocuklarda da görülebilir.
Kramp istemli (iskelet) kasarlından herhangi birini tutabilir. Ekstremitelerin, özellikle bacak ve ayakların krampları çok sıktır (klasik kramp). Uterus, kan damarları, barsaklar, safra kesesi, idrar yoları, bronş ağacı gibi irade dışı çalışan kaslar da kramptan etkilenirler. Ancak irade dışı çalışan kasların krampı bu bu makalede ele alınmamıştır. Bu makale sadece iskelet kası kramplarına odaklanmıştır.
Kas kramplarının nedenleri nelerdir ve kaç tipi vardır?
İskelet kası krampları nedene ve tutulan kas gruplarına göre 4 ana gruba ayrılır. 1)Basit kramplar, 2)Tetani, 3)Kontraktürler, 4)Distonik kramplar.
1.Basit Kramplar
Basit kramplar tek bir kasın bir kısmını veya tamamını, ya da parmak fleksörleri gibi birlikte hareket eden bir kas grubunu tutabilir. Otörlerin çoğu basit kas kramplanın kasları kontrol eden sinirlerin hipereksitabilitesine bağlı olduğunu kabul etmektedir. Kas kramplarının ezici çoğunluğu bu tiptir. Bu tip krampların medenleri;
Travma (injüri):Persistan kas spazmı travmadan sonra koruyucu bir mekanizma olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda hareketler kısıtlanır ve hasarlı bölge stabilize edilir. Tek başına kas hasarı da kas spazmına neden olabilir.
Aşırı aktivite:Basit kramplar genellikle spor veya alışık olunmayan bir aktivite esnasında kasların aşırı zorlanmasına veya kas yorgunluğuna bağlıdır. Kramplar aktivite esnasında veya sonrasında, bazen saatler sonra ortaya çıkabilir. Uygunsuz bir pozisyonda uzun süre oturmak veya yatmak, ya da uygunsuz pozisyonu sık sık tekrarlamak da kramplara neden olabilir. Yaşlılar zorlu ve yorucu aktivitelerden sonra daha fazla risk altındır.
İstirahat krampları:İstirahatte kramp özellikle yaşlılarda çok sıktır. Ancak çocuklar dahil her yaşta görülebilir. Genellikle geceleri ortaya çıkar. Gece krampları (nokturnal kramplar) hayatı tehdit etmemesine rağmen ağrılı olabilir, uykuyu bölebilir, gecede birkaç kez ve haftada birkaç gece tekrarlayabilir. Gece kramplarının gerçek nedeni bilinmiyor. Bazan kasların boyunu kısaltan pozisyonlar krampa neden olabilir. Örnek olarak yatarken ayak başparmağının aşağı doğru bükülmesi krampların en sık görüldüğü yer olan baldır kasarını kısaltır.
Dehidratasyon: Spor ve diğer zorlu aktiviteler terleme yolu ile aşırı sıvı kaybına neden olur. Bu tür dehidratasyonlar basit krampları artırabilir. Bu kramplar sıcak havalarda daha sık görülür ve sıcak çarpmasının bir bulgusu olabilir. Diüretiklere bağlı kronik vücut sıvı kaybı veya az sıvı alınması da yaşlılarda kramplara zemin hazırlar. Dehidratasyon sonucunda sodyum kaybı oluşur.
Vücut sıvılarının yer değiştirmesi:Basit kramplar vücut sıvı değişimine neden olan bazı nadir hastalıklarda da görülebilir. Karaciğer sirozu ( asit) ve böbrek yetmezliği (dializ) buna örnektir.
Düşük kan kalsiyum ve magnezyum seviyesi: Hem Ca, hem de Mg eksikliği hem sinir uçlarını, hem de kasları uyararak eksitabiliteyi artırırlar. Bu hamilelikte ve yaşlılarda görülen basit kramplar için predispozan faktördür. Kramplar diüretik kullanımı, hipervantilasyon, aşırı kusma, diyetle yetersiz Ca ve/veya Mg alımı, Vit D eksikliğine bağlı yetersiz Ca emilimi ve paratiroid yetmezliği gibi durumlarda da görülebilir.
Düşük kan potasyum seviyesi: Potasyum eksikliği kas güçsüzlüğü ile birlikte, kramplara da neden olur.
2.Tetani
Tetanide kasları kontrol eden tüm sinir hücreleri aktive olmuştur. Bu reaksiyon tüm vücutta kasılma veya kramplara neden olur. Tetani ismi tetanoz toksininin sinirler üzerindeki etkisinden gelir. Ancak Ca ve Mg eksikliği gibi diğer nedenlere bağlı kas krampları için de kullanılmaktadır. Düşük Ca ve Mg sinir dokusunu non-spesifik olarak aktive eder ve tetanik kramplara neden olabilir. Kramplar sıklıkla sinir fonksiyonundaki diğer hiperaktivite bulgularına eşlik eder. Örneğin, düşük kan kalsiyumu sadece el ve bilek kaslarının kasılmasına neden olmaz, aynı zamanda ağız çevresi ve diğer alanlarda karıncalanma ve uyuşma hissine de neden olabilir. Bazan (ağrı nedeni ile) tetaniye eşlik eden duyusal değişiklikler ve diğer nöral bulgular gözden kaçabilir ve tetanik kramplar basit kramplardan ayrılamayabilir.
3.Kontraktür
Kontraktürler kasların çok uzun süre gevşeyemediği durumlarda görülür. Sebat eden spazm, hücre içi ATP kaybına neden olur. Buda kas lifinin gevşemesini engeller. Kas spazmının bu formunda sinirler inaktiftir.
Kontraktürler kalıtsal ( McArdle hastalığı -glikojen yıkım defekti) veya edinsel (hipertiroid miyopati) nedenlere bağlı olabilir. Bu kategorideki kramplar nadirdir.
4.Distonik kramplar
Son kategori olan distonik kramplar istemsiz (spontan) kas kontraksiyonlarıdır. Bu tip kramplarda kasılma aşırı abartılı veya istemli hareketlerden ters yöndedir. Bazı distonik kramplar göz kapağı, ağız, boyun, gırtlak gibi küçük kas gruplarını tutar. El ve kollar yazma, müzik aleti çalma gibi tekrarlı hareketler gerektiren gösterilerde etkilenebilir. Bu tekrarlı aktivitelerin her biri aynı zamanda kas yorgunluğunda basit kramplara da neden olabilir. Distonik kramplar basit kramplar kadar sık değildir.
Bu kategoriler tüm kas kramplarını tanımlamak için yeterlimidir?
Hayır. Bu kategoriler sık görülen kas krampları için iyi bir tasnif olsa da, tüm krampları açıklamak için yetersizdir. Bazen kramplar kas-sinir hastalıklarının minör bir bulgusudur. Bu hastalıklarda kasla ilgili diğer semptomlar çok daha belirgindir. Amiyotrofik lateral sklerozda kas atrofisi ve güç kaybı, spinal radikülopatide ağrı, duyu ve/veya güç kaybı, diyabetik nöropati gibi periferik sinir hastalıklarında duyu bozukluğu ve güç kaybı ve bazı distonik kas hastalıkları buna örnek olarak gösterilebilir.
İlaçlar kramplara neden olabilirmi?
Bir çok ilaç kramplara neden olabilir. Furasemid gibi potent diüretikler veya belirgin sıvı kaybı olanlarda daha az potent diüretikler sodyum, potasyum, kalsiyum, Mg ve sıvı kaybına neden olarak krampları uyarabilir.
Donezepil (Alzheimer hastalığında) ve neostigmin (miyastenia graviste), raloksifen (osteoporozda) gibi ilaçlar kramplara neden olur. Tolkapon (Parkinson hastalığında) hastaların en az %10’unda kramplara neden olmaktadır. Nifedipin (hipertansiyonda) ve terbutalin, albuterolün (astımda) basit kramplara neden olduğu bildirilmiştir. Lovastatin gibi kolesterol düşürücü bazı ilaçlar da kramplara neden olabilir.
Alkol, barbitüratlar, benzodiazepinler, narkotikler ve diğer anti-anksiyete ilaçlar gibi sedatif etkili ilaçların kesilmesinden sonra da kramplar görülebilir.
Vitamin eksiklikleri kas kramplarına neden olurmu?
Bir çok vitaminin eksikliği doğrudan veya dolaylı olarak kas kramplarına neden olabilir. Tiamin (B1), pantotenik asit (B5) ve piridoksin (B6) bunlara örnektir. Bu vitaminlerin eksikliğinin kas krampı oluşumundaki rolü bilinmiyor.
Kan dolaşım bozukluğu kas kramplarına neden olurmu?
Bacaklardaki dolaşım bozukluğu kasların oksijenlenmesinde azalmaya neden olursa kaslarda (klaudikasyon ağrısı olarak da bilinen) şiddetli bir ağrı ortaya çıkabilir. Bu genellikle baldır kaslarında görülür. Ağrı her ne kadar krampların şiddetli olarak görüldüğü kaslarda ortaya çıksa da, kas krampına değil, kaslarda laktik asit ve diğer kimyasalların birikmesine bağlıdır. Böyle bir ağrı varsa mutlaka doktora başvurmak gerekir.
Sık görülen krampların belirtileri nelerdir? Nasıl teşhis edilir?
Bir kramp karakteristik olarak ağrılıdır. Ağrı genellikle oldukça şiddetlidir. Hasta etkilenen kası kullanamaz, yapılan aktiviteyi bırakır ve kramptan kurtulmaya çalışır. Şiddetli kramplarda ağrı ve şişlik ortaya çıkar. Kramp esnasında düğümlenen kas oldukça sert bir tümsek oluşturur ve hassas olabilir. Ağrı, kramp geçtikten sonra günlerce devam edebilir.
Krampa özel bir test yoktur. Ancak krampı tecrübe eden herkes krampın ne olduğunu bilir. Kramp esnasında etkilenen kastaki gerginlik ve sert şişlik hissedilebilir.
İskelet kası krampları nasıl tedavi edilir?
Krampların çoğu kasın gerilmesi ile çözülür. Bu gerilme, ayak ve bacaktaki krampların birçoğunda ayakta duruken ve yürüken sağlanabilir.
Sıcak ped, sıcak ve hafif masaj kasın rahatlamasına yardımcı olur. Eğer kramp sıvı kaybıyla ilişkili ise, sıvı ve elektrolit (özellikle sodyum ve potasyum) takviyesi gerekir. Sıradan krampların tedavisinde genellikle ilaç gerekmez; keza pek çok kramp ilacın emilip etki göstermesinden önce kendiliğinden sona erer.
Son yıllarda, tedavi edici dozlarda gazlı gangren zehiri (Botox) enjeksiyonları bazı distonik kas hastalıklarında olumlu sonuçlar vermektedir.
Kramplar başka bir hastalığın belirtisi olabilir. Kan dolaşımı, sinirler, metabolizma, hormonlar, kullanılan ilaçlar ve beslenme bozuklukları kramp nedeni olabilir. Bu durumlarda diğer belirtiler olmadan sadece kas spazmı görülmesi nadirdir. Kramp tedavisi altta yatan sağlık sorunun tedavisi ile birlikte yürütülmelidir. Bazen kramp için önerilen ilaçlar altta yatan hastalığın tedavisi için de gereklidir.
Elbette kramp şiddetli, sık ve dirençli ise, basit tedavilere iyi yanıt vermiyorsa ya da bariz bir nedenle ilişkili değilse, daha agresif bir tedaviye gerek duyulabilir.
Mümkünse krampları engellemek, tedavi etmekten daha doğru bir yaklaşımdır.
Kas krampları nasıl önlenebilir?
Aktivite: Otörler zorlu aktivitelerden önce yeterince ısınıncaya ve sonra yeterince soğuyuncaya kadar germe (stretching) önermektedir. 1 saatten daha uzun süreli aktiviteden önce, sonra ve aktivite esnasında yeterli sıvı alımı gereklidir ve kaybedilen elektrolitlerin yerine konması yararlı olabilir. Özellikle sıcak havalarda aşırı yorgunluktan kaçınılmalıdır.
Ne kadar sıvı alınmalıdır?
Sıvı alımı kişiye göre ayarlanmalıdır. Amaç aşırı kilo kaybını (vücut ağırlığının %2’den fazlası) engellemektir. Egzersizden önce ve sonra kilo ölçülerek terleme ile ne kadar sıvı kaybedildiği hesaplanmalıdır.
Egzersiz öncesi hidrasyon (gerekirse):
1.80 kiloluk biri egzersizden 3-4 saat önce, satte 0.5 litre sıvı almaya başlamalıdır.
2.Tuz (sodyum) ve/veya az tuzlu yiyecekler susama hissine neden olmakla birlikte sıvı kaybını engellemeye yardımcı olur.
Egzersiz esnasında:
1.Maraton koşucuları için satte 0,4-0,8L sıvı takviyesi önerilmektedir. Ancak bu vücut kilo kaybına göre ayarlanmalıdır.
2. Alınan sıvıdaki karbonhidrat oranı %10dan fazla olmamalıdır. Önerilen optimal doz %7 dir. Karbonhidratın ilk bir saatten sonra alınması önerilmektedir.
3. Elektrolit replasmanı (sodyum ve potasyum) egzersiz sırasında elektrolit dengenin sağlanmasına yardımcı olabilir. Özellikle beslenme yetersizse, fiziksel aktivite 4 saati aşmışsa, sıcak havalarda ve ilk günlerde bir miktar (0,3-0,7g/L) tuz ilavesi terle tuz kaybını telafi edebilir ve kas krampları, hiponatremi gibi sağlık sorunlarını azaltır.
Egzersiz sonrası:
1. Yaklaşık vücut kilo kaybı kadar su içilmelidir.
2. Sodyum içeren yiyecek ve içecekler susuzluğu ve sıvı retansiyonunu uyararak hızlı ve tam toparlanmaya yardımcı olurlar.
Hamilelik: Ca ve Mg desteğinin gebelikle ilgili tüm krampları önlemeye yardımcı olduğu gösterilmiştir. Bu minerallerin yeterli alımı bu ve diğer nedenlerle önemlidir, ancak uzman bir doktora danışılmalıdır.
Distonik kramplar: Çok ağır olmayan, ancak tekrarlı aktivitelerin neden olduğu kramplar bilek desteği, yüksek topuklardan kaçınma, sandelye pozisyonunu ayarlama, aktiviteye ara verme gibi tedbirlerle engellenebilir. Sorun çıkaran aktivitelerde aşırı zorlamadan kaçınma öğrenilmelidir. Ancak müzik aleti çalma gibi aktiviteleri modifiye etmek zordur ve kramplar devam edebilir.
İstirahat krampları:Gece krampları ve diğer istirahat krampları düzenli germe egzersizleri ile (özellikle yatmadan önce) engellenebilir. Yatmadan önce baldırın 10-15 sn süre ile basitçe gerilmesi ve bunun 2-3 kez tekrar edilmesi krampları önlemede oldukça yardımcıdır. Bu manevra gece tuvalete kalkıldığında ve gün içinde 1-2 kez tekrarlanabilir. Gece krampları ağrı ve tekrarlayıcı ise, ayak bir ayak tahtasına yaslanarak uygunsuz pozisyon engellenebilir. Doktorunuza bu konuyu sorun.
Gece kramplarını önlemede diğer önemli bir konu yeterli Ca ve Mg alımıdır. Kan Ca ve Mg seviyeleri normal olsa bile, bu doku düzeylerini göstermede yeterli değildir. Günlük Ca ihtiyacı 1 gr dır ve osteoporozlu kadınlarda 1,5 gr önerilmektedir. Gece ilave Ca alımı krampları engelleyebilir.
Mg desteği, özellikle Mg eksikliği olanlarda oldukça yararlıdır. Ancak böbrek yetmezliği gibi Mg atılımının zorlaştığı durumlarda ilave Mg alımı zararlı olabilir. Aşırı diüretik kullanımı ve yüksek doz Ca alımı Mg kaybını artırır. Mg bazı gıdalarda (yeşil sebzeler, tahıl, et ve balık, muz, kayısı, fındık, soya fasulyesi) ve bazı laksatif ve antiasitlerde bulunur. Ancak yine de günde ilave 50 – 100 mg Mg alımı önerilmektedir. Dozun bölünerek, günde birkaç defada alınması Mg’a bağlı daireyi engelleyebilir.
Vit E’de krampları azaltabilir. Bu konuda yeterli bilimsel çalışma yok. Ancak anektodal raporlar sık ve bazen oldukça teşvik edicidir. 400 Ü Vit E’nin yararlı olduğu ve toksik etkisi olmadığı gösterilmekle birlikte, kramplar üzerindeki etkisi açık değildir.
Yaşlılarda nelere dikkat etmek gerekir?
Ek Mg alan yaşlılarda kan seviyeleri periyodik olarak kontrol edilmelidir. Bunlarda hafif veya fark edilmeyen böbrek yetmezliği düşük dozlarda bile ağır bir Mg zehirlenmesine neden olabilir.
Son çalışmalar yaşlılarda Vit D ( Ca emilimi için gerekli) eksikliğinin çok sık olduğunu göstermektedir. Vit D eksikliğini tedavi ederken, toksik seviyede Vit D alımından kaçınmak gerekir. Günde en az 800 İÜ Vit D’nin yeterli olduğu, en az 400 İÜ almak gerektiği bildirilmeketedir. Maksimıum doz 2000 İÜ dir. Ne kadar Vit D almak gerektiğini doktorunuza danışmalısınız.
Diüretikler hipertansiyonda ve kalp yetmezliğinde kullanılmaktadır. Güçlü diüretikler Ca ve Mg kaybını artırırken, hidroklorotiazid içeren diüretikler Ca ve Mg retansiyonuna neden olur. Kas krampı veya kemik erimesi varsa, hasta ve doktor hidroklorotiazid içeren bir diüretiğe geçmeyi düşünmlidir.
Diüretikler ayrıca Na ve K kaybına neden olur. Diüretik kullanan bazı hastalar Na alımını (tuzsuz dietle) kısıtlarlar. Diüretiklerin Na ve K üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulmalı ve kramplar ortaya çıktığında, eksiklik telafi edilmelidir.
Susama hissi yaşla birlikte azalır ve bundan dolayı yaşlılar yeterince sıvı almazlar. Diüretik kullananlarda bu durum ağırlaşır. Bazan sıvı alımının günde 6-8 bardak artırılması, krampları düzeltebilir. Ancak böbrekler üzerindeki sıvı kaybını artırıcı etkisinden doalyı kafeinli içecekler bu hesabın dışındadır. Yetersiz sıvı alanlar bu konuyu doktorları ile konuşmalı ve doktorun önerilerini ihmal etmemelidirler.
Gece kramplarının gerçek nedeni genellikle anlaşılamaz. En iyi korunma yöntemi düzenli germeler, yeterli Ca ve Vit D seviyesi, Vit E desteği ve (doktor kontrolunda) magnezyum alınmasıdır.
Kas krampları ilaçlarla önlenebilirmi?
Son zamanlarda krampları önlemede ve bazen da tedavi etmede kullanılan tek ilaç kinindir. Kinin kasların uyarılabilirliğini azaltır. Bu bazı araştırmalarda (ancak hepsinde değil) etkili bulunmuştur. Kinin doğum defektlerine ve düşükelere neden olur. Hipersensivite reaksiyonlarına (alerji) ve trombosit (pıhtı oluşturan kan hücresi) eksikliğine neden olur. Bu yan etkilerin her ikisi de ölümcül olabilir. Ayrıca sinkonizm (bulantı, kusma, baş ağrısı, işitme kaybı) denen belirtilere neden olabilir, görme ve kalp düzensizlikleri görülebilir. Piyasada satılmamaktadır. Doktora danışılmadan kullanılmamalıdır.
Tekrarlayan kas kramplarında prognoz nasıldır?
Kramplar her ne kadar büyük bir sıkıntı verse de selim tabiatlıdırlar. Önemleri verdikleri rahatsızlık veya eşlik ettikleri hastalıkla sınırlıdır. Yukarıdaki problemlere dikkat edildiğinde, çoğu hastada problem çözülecektir. Dirençli veya şiddetli kas krampları olanlar tıbbi yardım almalıdır.
Özet olarak;
Bir kas krampı kasın irade dışı ve şiddetli kasılması ve gevşememesidir.
Herkes hayatında en az bir kez kas krampı yaşar.
Kas kramplarının değişik tipleri vardır.
Bir çok ilaç kas krampına neden olabilir.
Krampların çoğu kas gerilebilirse çözülür.
Kas krampları genellikle engellenebilir.
fizikoterapi.com
Kramplar birkaç saniye ile 15 dk arasında, bazen de daha uzun sürebilir. Tamamen geçinceye kadar birçok kez tekrarlaması nadir değildir. Kramp kasın bir parçasını, bütün kası veya birlikte hareket eden çok sayıda kası birlikte tutabilir. Bazı kramplar vücut kısımlarını aksi yönde hareket ettiren kasları aynı anda tutabilir.
Kas krampları oldukça sıktır. Hemen herkes (insanların %95’i) hayatında bir kez kramp geçirir. Kramp erişkinlerde daha sıktır ve sıklığı yaşlanmayla birlikte artar. Ancak çocuklarda da görülebilir.
Kramp istemli (iskelet) kasarlından herhangi birini tutabilir. Ekstremitelerin, özellikle bacak ve ayakların krampları çok sıktır (klasik kramp). Uterus, kan damarları, barsaklar, safra kesesi, idrar yoları, bronş ağacı gibi irade dışı çalışan kaslar da kramptan etkilenirler. Ancak irade dışı çalışan kasların krampı bu bu makalede ele alınmamıştır. Bu makale sadece iskelet kası kramplarına odaklanmıştır.
Kas kramplarının nedenleri nelerdir ve kaç tipi vardır?
İskelet kası krampları nedene ve tutulan kas gruplarına göre 4 ana gruba ayrılır. 1)Basit kramplar, 2)Tetani, 3)Kontraktürler, 4)Distonik kramplar.
1.Basit Kramplar
Basit kramplar tek bir kasın bir kısmını veya tamamını, ya da parmak fleksörleri gibi birlikte hareket eden bir kas grubunu tutabilir. Otörlerin çoğu basit kas kramplanın kasları kontrol eden sinirlerin hipereksitabilitesine bağlı olduğunu kabul etmektedir. Kas kramplarının ezici çoğunluğu bu tiptir. Bu tip krampların medenleri;
Travma (injüri):Persistan kas spazmı travmadan sonra koruyucu bir mekanizma olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda hareketler kısıtlanır ve hasarlı bölge stabilize edilir. Tek başına kas hasarı da kas spazmına neden olabilir.
Aşırı aktivite:Basit kramplar genellikle spor veya alışık olunmayan bir aktivite esnasında kasların aşırı zorlanmasına veya kas yorgunluğuna bağlıdır. Kramplar aktivite esnasında veya sonrasında, bazen saatler sonra ortaya çıkabilir. Uygunsuz bir pozisyonda uzun süre oturmak veya yatmak, ya da uygunsuz pozisyonu sık sık tekrarlamak da kramplara neden olabilir. Yaşlılar zorlu ve yorucu aktivitelerden sonra daha fazla risk altındır.
İstirahat krampları:İstirahatte kramp özellikle yaşlılarda çok sıktır. Ancak çocuklar dahil her yaşta görülebilir. Genellikle geceleri ortaya çıkar. Gece krampları (nokturnal kramplar) hayatı tehdit etmemesine rağmen ağrılı olabilir, uykuyu bölebilir, gecede birkaç kez ve haftada birkaç gece tekrarlayabilir. Gece kramplarının gerçek nedeni bilinmiyor. Bazan kasların boyunu kısaltan pozisyonlar krampa neden olabilir. Örnek olarak yatarken ayak başparmağının aşağı doğru bükülmesi krampların en sık görüldüğü yer olan baldır kasarını kısaltır.
Dehidratasyon: Spor ve diğer zorlu aktiviteler terleme yolu ile aşırı sıvı kaybına neden olur. Bu tür dehidratasyonlar basit krampları artırabilir. Bu kramplar sıcak havalarda daha sık görülür ve sıcak çarpmasının bir bulgusu olabilir. Diüretiklere bağlı kronik vücut sıvı kaybı veya az sıvı alınması da yaşlılarda kramplara zemin hazırlar. Dehidratasyon sonucunda sodyum kaybı oluşur.
Vücut sıvılarının yer değiştirmesi:Basit kramplar vücut sıvı değişimine neden olan bazı nadir hastalıklarda da görülebilir. Karaciğer sirozu ( asit) ve böbrek yetmezliği (dializ) buna örnektir.
Düşük kan kalsiyum ve magnezyum seviyesi: Hem Ca, hem de Mg eksikliği hem sinir uçlarını, hem de kasları uyararak eksitabiliteyi artırırlar. Bu hamilelikte ve yaşlılarda görülen basit kramplar için predispozan faktördür. Kramplar diüretik kullanımı, hipervantilasyon, aşırı kusma, diyetle yetersiz Ca ve/veya Mg alımı, Vit D eksikliğine bağlı yetersiz Ca emilimi ve paratiroid yetmezliği gibi durumlarda da görülebilir.
Düşük kan potasyum seviyesi: Potasyum eksikliği kas güçsüzlüğü ile birlikte, kramplara da neden olur.
2.Tetani
Tetanide kasları kontrol eden tüm sinir hücreleri aktive olmuştur. Bu reaksiyon tüm vücutta kasılma veya kramplara neden olur. Tetani ismi tetanoz toksininin sinirler üzerindeki etkisinden gelir. Ancak Ca ve Mg eksikliği gibi diğer nedenlere bağlı kas krampları için de kullanılmaktadır. Düşük Ca ve Mg sinir dokusunu non-spesifik olarak aktive eder ve tetanik kramplara neden olabilir. Kramplar sıklıkla sinir fonksiyonundaki diğer hiperaktivite bulgularına eşlik eder. Örneğin, düşük kan kalsiyumu sadece el ve bilek kaslarının kasılmasına neden olmaz, aynı zamanda ağız çevresi ve diğer alanlarda karıncalanma ve uyuşma hissine de neden olabilir. Bazan (ağrı nedeni ile) tetaniye eşlik eden duyusal değişiklikler ve diğer nöral bulgular gözden kaçabilir ve tetanik kramplar basit kramplardan ayrılamayabilir.
3.Kontraktür
Kontraktürler kasların çok uzun süre gevşeyemediği durumlarda görülür. Sebat eden spazm, hücre içi ATP kaybına neden olur. Buda kas lifinin gevşemesini engeller. Kas spazmının bu formunda sinirler inaktiftir.
Kontraktürler kalıtsal ( McArdle hastalığı -glikojen yıkım defekti) veya edinsel (hipertiroid miyopati) nedenlere bağlı olabilir. Bu kategorideki kramplar nadirdir.
4.Distonik kramplar
Son kategori olan distonik kramplar istemsiz (spontan) kas kontraksiyonlarıdır. Bu tip kramplarda kasılma aşırı abartılı veya istemli hareketlerden ters yöndedir. Bazı distonik kramplar göz kapağı, ağız, boyun, gırtlak gibi küçük kas gruplarını tutar. El ve kollar yazma, müzik aleti çalma gibi tekrarlı hareketler gerektiren gösterilerde etkilenebilir. Bu tekrarlı aktivitelerin her biri aynı zamanda kas yorgunluğunda basit kramplara da neden olabilir. Distonik kramplar basit kramplar kadar sık değildir.
Bu kategoriler tüm kas kramplarını tanımlamak için yeterlimidir?
Hayır. Bu kategoriler sık görülen kas krampları için iyi bir tasnif olsa da, tüm krampları açıklamak için yetersizdir. Bazen kramplar kas-sinir hastalıklarının minör bir bulgusudur. Bu hastalıklarda kasla ilgili diğer semptomlar çok daha belirgindir. Amiyotrofik lateral sklerozda kas atrofisi ve güç kaybı, spinal radikülopatide ağrı, duyu ve/veya güç kaybı, diyabetik nöropati gibi periferik sinir hastalıklarında duyu bozukluğu ve güç kaybı ve bazı distonik kas hastalıkları buna örnek olarak gösterilebilir.
İlaçlar kramplara neden olabilirmi?
Bir çok ilaç kramplara neden olabilir. Furasemid gibi potent diüretikler veya belirgin sıvı kaybı olanlarda daha az potent diüretikler sodyum, potasyum, kalsiyum, Mg ve sıvı kaybına neden olarak krampları uyarabilir.
Donezepil (Alzheimer hastalığında) ve neostigmin (miyastenia graviste), raloksifen (osteoporozda) gibi ilaçlar kramplara neden olur. Tolkapon (Parkinson hastalığında) hastaların en az %10’unda kramplara neden olmaktadır. Nifedipin (hipertansiyonda) ve terbutalin, albuterolün (astımda) basit kramplara neden olduğu bildirilmiştir. Lovastatin gibi kolesterol düşürücü bazı ilaçlar da kramplara neden olabilir.
Alkol, barbitüratlar, benzodiazepinler, narkotikler ve diğer anti-anksiyete ilaçlar gibi sedatif etkili ilaçların kesilmesinden sonra da kramplar görülebilir.
Vitamin eksiklikleri kas kramplarına neden olurmu?
Bir çok vitaminin eksikliği doğrudan veya dolaylı olarak kas kramplarına neden olabilir. Tiamin (B1), pantotenik asit (B5) ve piridoksin (B6) bunlara örnektir. Bu vitaminlerin eksikliğinin kas krampı oluşumundaki rolü bilinmiyor.
Kan dolaşım bozukluğu kas kramplarına neden olurmu?
Bacaklardaki dolaşım bozukluğu kasların oksijenlenmesinde azalmaya neden olursa kaslarda (klaudikasyon ağrısı olarak da bilinen) şiddetli bir ağrı ortaya çıkabilir. Bu genellikle baldır kaslarında görülür. Ağrı her ne kadar krampların şiddetli olarak görüldüğü kaslarda ortaya çıksa da, kas krampına değil, kaslarda laktik asit ve diğer kimyasalların birikmesine bağlıdır. Böyle bir ağrı varsa mutlaka doktora başvurmak gerekir.
Sık görülen krampların belirtileri nelerdir? Nasıl teşhis edilir?
Bir kramp karakteristik olarak ağrılıdır. Ağrı genellikle oldukça şiddetlidir. Hasta etkilenen kası kullanamaz, yapılan aktiviteyi bırakır ve kramptan kurtulmaya çalışır. Şiddetli kramplarda ağrı ve şişlik ortaya çıkar. Kramp esnasında düğümlenen kas oldukça sert bir tümsek oluşturur ve hassas olabilir. Ağrı, kramp geçtikten sonra günlerce devam edebilir.
Krampa özel bir test yoktur. Ancak krampı tecrübe eden herkes krampın ne olduğunu bilir. Kramp esnasında etkilenen kastaki gerginlik ve sert şişlik hissedilebilir.
İskelet kası krampları nasıl tedavi edilir?
Krampların çoğu kasın gerilmesi ile çözülür. Bu gerilme, ayak ve bacaktaki krampların birçoğunda ayakta duruken ve yürüken sağlanabilir.
Sıcak ped, sıcak ve hafif masaj kasın rahatlamasına yardımcı olur. Eğer kramp sıvı kaybıyla ilişkili ise, sıvı ve elektrolit (özellikle sodyum ve potasyum) takviyesi gerekir. Sıradan krampların tedavisinde genellikle ilaç gerekmez; keza pek çok kramp ilacın emilip etki göstermesinden önce kendiliğinden sona erer.
Son yıllarda, tedavi edici dozlarda gazlı gangren zehiri (Botox) enjeksiyonları bazı distonik kas hastalıklarında olumlu sonuçlar vermektedir.
Kramplar başka bir hastalığın belirtisi olabilir. Kan dolaşımı, sinirler, metabolizma, hormonlar, kullanılan ilaçlar ve beslenme bozuklukları kramp nedeni olabilir. Bu durumlarda diğer belirtiler olmadan sadece kas spazmı görülmesi nadirdir. Kramp tedavisi altta yatan sağlık sorunun tedavisi ile birlikte yürütülmelidir. Bazen kramp için önerilen ilaçlar altta yatan hastalığın tedavisi için de gereklidir.
Elbette kramp şiddetli, sık ve dirençli ise, basit tedavilere iyi yanıt vermiyorsa ya da bariz bir nedenle ilişkili değilse, daha agresif bir tedaviye gerek duyulabilir.
Mümkünse krampları engellemek, tedavi etmekten daha doğru bir yaklaşımdır.
Kas krampları nasıl önlenebilir?
Aktivite: Otörler zorlu aktivitelerden önce yeterince ısınıncaya ve sonra yeterince soğuyuncaya kadar germe (stretching) önermektedir. 1 saatten daha uzun süreli aktiviteden önce, sonra ve aktivite esnasında yeterli sıvı alımı gereklidir ve kaybedilen elektrolitlerin yerine konması yararlı olabilir. Özellikle sıcak havalarda aşırı yorgunluktan kaçınılmalıdır.
Ne kadar sıvı alınmalıdır?
Sıvı alımı kişiye göre ayarlanmalıdır. Amaç aşırı kilo kaybını (vücut ağırlığının %2’den fazlası) engellemektir. Egzersizden önce ve sonra kilo ölçülerek terleme ile ne kadar sıvı kaybedildiği hesaplanmalıdır.
Egzersiz öncesi hidrasyon (gerekirse):
1.80 kiloluk biri egzersizden 3-4 saat önce, satte 0.5 litre sıvı almaya başlamalıdır.
2.Tuz (sodyum) ve/veya az tuzlu yiyecekler susama hissine neden olmakla birlikte sıvı kaybını engellemeye yardımcı olur.
Egzersiz esnasında:
1.Maraton koşucuları için satte 0,4-0,8L sıvı takviyesi önerilmektedir. Ancak bu vücut kilo kaybına göre ayarlanmalıdır.
2. Alınan sıvıdaki karbonhidrat oranı %10dan fazla olmamalıdır. Önerilen optimal doz %7 dir. Karbonhidratın ilk bir saatten sonra alınması önerilmektedir.
3. Elektrolit replasmanı (sodyum ve potasyum) egzersiz sırasında elektrolit dengenin sağlanmasına yardımcı olabilir. Özellikle beslenme yetersizse, fiziksel aktivite 4 saati aşmışsa, sıcak havalarda ve ilk günlerde bir miktar (0,3-0,7g/L) tuz ilavesi terle tuz kaybını telafi edebilir ve kas krampları, hiponatremi gibi sağlık sorunlarını azaltır.
Egzersiz sonrası:
1. Yaklaşık vücut kilo kaybı kadar su içilmelidir.
2. Sodyum içeren yiyecek ve içecekler susuzluğu ve sıvı retansiyonunu uyararak hızlı ve tam toparlanmaya yardımcı olurlar.
Hamilelik: Ca ve Mg desteğinin gebelikle ilgili tüm krampları önlemeye yardımcı olduğu gösterilmiştir. Bu minerallerin yeterli alımı bu ve diğer nedenlerle önemlidir, ancak uzman bir doktora danışılmalıdır.
Distonik kramplar: Çok ağır olmayan, ancak tekrarlı aktivitelerin neden olduğu kramplar bilek desteği, yüksek topuklardan kaçınma, sandelye pozisyonunu ayarlama, aktiviteye ara verme gibi tedbirlerle engellenebilir. Sorun çıkaran aktivitelerde aşırı zorlamadan kaçınma öğrenilmelidir. Ancak müzik aleti çalma gibi aktiviteleri modifiye etmek zordur ve kramplar devam edebilir.
İstirahat krampları:Gece krampları ve diğer istirahat krampları düzenli germe egzersizleri ile (özellikle yatmadan önce) engellenebilir. Yatmadan önce baldırın 10-15 sn süre ile basitçe gerilmesi ve bunun 2-3 kez tekrar edilmesi krampları önlemede oldukça yardımcıdır. Bu manevra gece tuvalete kalkıldığında ve gün içinde 1-2 kez tekrarlanabilir. Gece krampları ağrı ve tekrarlayıcı ise, ayak bir ayak tahtasına yaslanarak uygunsuz pozisyon engellenebilir. Doktorunuza bu konuyu sorun.
Gece kramplarını önlemede diğer önemli bir konu yeterli Ca ve Mg alımıdır. Kan Ca ve Mg seviyeleri normal olsa bile, bu doku düzeylerini göstermede yeterli değildir. Günlük Ca ihtiyacı 1 gr dır ve osteoporozlu kadınlarda 1,5 gr önerilmektedir. Gece ilave Ca alımı krampları engelleyebilir.
Mg desteği, özellikle Mg eksikliği olanlarda oldukça yararlıdır. Ancak böbrek yetmezliği gibi Mg atılımının zorlaştığı durumlarda ilave Mg alımı zararlı olabilir. Aşırı diüretik kullanımı ve yüksek doz Ca alımı Mg kaybını artırır. Mg bazı gıdalarda (yeşil sebzeler, tahıl, et ve balık, muz, kayısı, fındık, soya fasulyesi) ve bazı laksatif ve antiasitlerde bulunur. Ancak yine de günde ilave 50 – 100 mg Mg alımı önerilmektedir. Dozun bölünerek, günde birkaç defada alınması Mg’a bağlı daireyi engelleyebilir.
Vit E’de krampları azaltabilir. Bu konuda yeterli bilimsel çalışma yok. Ancak anektodal raporlar sık ve bazen oldukça teşvik edicidir. 400 Ü Vit E’nin yararlı olduğu ve toksik etkisi olmadığı gösterilmekle birlikte, kramplar üzerindeki etkisi açık değildir.
Yaşlılarda nelere dikkat etmek gerekir?
Ek Mg alan yaşlılarda kan seviyeleri periyodik olarak kontrol edilmelidir. Bunlarda hafif veya fark edilmeyen böbrek yetmezliği düşük dozlarda bile ağır bir Mg zehirlenmesine neden olabilir.
Son çalışmalar yaşlılarda Vit D ( Ca emilimi için gerekli) eksikliğinin çok sık olduğunu göstermektedir. Vit D eksikliğini tedavi ederken, toksik seviyede Vit D alımından kaçınmak gerekir. Günde en az 800 İÜ Vit D’nin yeterli olduğu, en az 400 İÜ almak gerektiği bildirilmeketedir. Maksimıum doz 2000 İÜ dir. Ne kadar Vit D almak gerektiğini doktorunuza danışmalısınız.
Diüretikler hipertansiyonda ve kalp yetmezliğinde kullanılmaktadır. Güçlü diüretikler Ca ve Mg kaybını artırırken, hidroklorotiazid içeren diüretikler Ca ve Mg retansiyonuna neden olur. Kas krampı veya kemik erimesi varsa, hasta ve doktor hidroklorotiazid içeren bir diüretiğe geçmeyi düşünmlidir.
Diüretikler ayrıca Na ve K kaybına neden olur. Diüretik kullanan bazı hastalar Na alımını (tuzsuz dietle) kısıtlarlar. Diüretiklerin Na ve K üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulmalı ve kramplar ortaya çıktığında, eksiklik telafi edilmelidir.
Susama hissi yaşla birlikte azalır ve bundan dolayı yaşlılar yeterince sıvı almazlar. Diüretik kullananlarda bu durum ağırlaşır. Bazan sıvı alımının günde 6-8 bardak artırılması, krampları düzeltebilir. Ancak böbrekler üzerindeki sıvı kaybını artırıcı etkisinden doalyı kafeinli içecekler bu hesabın dışındadır. Yetersiz sıvı alanlar bu konuyu doktorları ile konuşmalı ve doktorun önerilerini ihmal etmemelidirler.
Gece kramplarının gerçek nedeni genellikle anlaşılamaz. En iyi korunma yöntemi düzenli germeler, yeterli Ca ve Vit D seviyesi, Vit E desteği ve (doktor kontrolunda) magnezyum alınmasıdır.
Kas krampları ilaçlarla önlenebilirmi?
Son zamanlarda krampları önlemede ve bazen da tedavi etmede kullanılan tek ilaç kinindir. Kinin kasların uyarılabilirliğini azaltır. Bu bazı araştırmalarda (ancak hepsinde değil) etkili bulunmuştur. Kinin doğum defektlerine ve düşükelere neden olur. Hipersensivite reaksiyonlarına (alerji) ve trombosit (pıhtı oluşturan kan hücresi) eksikliğine neden olur. Bu yan etkilerin her ikisi de ölümcül olabilir. Ayrıca sinkonizm (bulantı, kusma, baş ağrısı, işitme kaybı) denen belirtilere neden olabilir, görme ve kalp düzensizlikleri görülebilir. Piyasada satılmamaktadır. Doktora danışılmadan kullanılmamalıdır.
Tekrarlayan kas kramplarında prognoz nasıldır?
Kramplar her ne kadar büyük bir sıkıntı verse de selim tabiatlıdırlar. Önemleri verdikleri rahatsızlık veya eşlik ettikleri hastalıkla sınırlıdır. Yukarıdaki problemlere dikkat edildiğinde, çoğu hastada problem çözülecektir. Dirençli veya şiddetli kas krampları olanlar tıbbi yardım almalıdır.
Özet olarak;
Bir kas krampı kasın irade dışı ve şiddetli kasılması ve gevşememesidir.
Herkes hayatında en az bir kez kas krampı yaşar.
Kas kramplarının değişik tipleri vardır.
Bir çok ilaç kas krampına neden olabilir.
Krampların çoğu kas gerilebilirse çözülür.
Kas krampları genellikle engellenebilir.
fizikoterapi.com
