- Katılım
- Kas 9, 2010
- Mesajlar
- 16,299
- Tepkime Puanı
- 15
- Puanları
- 0
- Yaş
- 49
1-) Kırığın Tanımı ve Sınıflandırılması:
a-Tanımlama:
Travma veya kemiğin patolojik hastalığı sonucu kemik dokusunun bütünlüğünde meydana gelen bozulmalara kırık denir.
Travmaya bağlı kırıklar direk veya en diterk travma sonucunda meydana gelir. Mekanik haldeki bir cisim, istikamet ve etki bakımından kemiği direkt olarak etkilemişse, etki noktasında, lezyon meydana gelir. Direkt travmada kemik travmanın etki noktasından kırılır. Travmanın bu etkisine doğrudan doğruya etki denir. Mekanik haldeki cisim, istikamet ve şiddet bakımından başka noktayı etkilediği halde komşu eklemi yapan kemiklerden birisi kırılır. Bu olay aynı eklemi yapan kemikler arasında çok görülür. Travmanın bu etkisine endirekt etki denir. Endirekt etki sonucu kaslar ve eklem, travmanın kuvvetini, yakın kemiğe iletirler. Örneğin: eli üzerine düşen bir kimsenin köprücük kemiğinin kırılması gibi.
Kırıkların, diğer önemli sebeplerinden birisi de patolojik kemik hastalıklarıdır. Kanser veya osteoporoz, osteomiyelit gibi kemikle ilgili ve kemik dokusundaki fizyolojik yapıyı bozan hastalıklarda kemik kırılmasına sebep olur. Zayıflayan kemik dokusu, hafif bir travma veya bir hareket anında kırılır.
Kemik dokusu gelişmesini 25-30 yaşlarında tamamlar. Bu gelişim sonucu kemik dokusu sertleşmiş ve elastikiyetini tamamen kaybetmiştir. Sertleşen kemik, travmaya hassas olduğundan daha kolay kırılır. Halbuki çocuklarda kemik dokusu elastiki olduğundan kırıklar daha az görülür. Yaş küçüldükçe kemiğin kırılma olasılığı aynı oranda azalır.
b-Kırıkların Sınıflandırılması:
1-) Basit Kırıklar:
Direkt veya endirekt travma ile kemik kırılır, fakat kırık uçları, komşu dokuları lezyona uğratmazlar. Kırık uçlar, yerlerindedir. Kemik dokusu, tam olarak birbirlerinden ayrılmışsa, buna tam kırık denir.
Kemiğin sadece bir kısmı kırılmışsa buna da tam olmayan kırık denir. Tam kırıkta kırık uçlar, travma veya kas tonüsü etkisiyle, kayarak deri altı dokularında yaralanmalara neden olur. Bu etki, bazen kemik uçlarından birini kasları, derialtı dokusunu ve deriyi keserek dışarı çıkmasına yol açar.
Kırık uçlar, yerinden ayrılmamış veya birbirlerinin üstünde kaymış olsalar bile deriden çıkmadıkları için kapalı kırık olarak nitelendirilir. Basit kırıklar başka bir deyimle kapalı kırıktır.
Uzun kemiklerdeki kırıkta, görünen yakın kemik parçasına proksimal parça, gövdeden uzaktaki parçaya uzaksal yani distal parça denir.
2-) Açık Kırık:
Uzun kemik kırıklarına travma ve kas tonüsü, kırık uçların yerinden kaymalarına neden olur. Özellikle uzun parça, kas, damar, sinir, yağ dokusu ve deriyi parçalayarak dışarı çıkar buna açık kırık denir. Açık kırıkta semptomlar daha ağır ve çeşitlidir. Açık kırıkların sebebi genellikle direkt travmadır.
3-) Komplike Kırık:
Kemik kırılmış ve komşu organlara kırık uçlardan birisi girmişse komplike kırıklar meydana gelir. Sonuçta hem kırık, hem de bir organın kırık kemik tarafından yaralanması söz konusudur. Örneğin; kaburga kırıklarında plevra veya akciğer de yaralanabilir. Kırıkta, kırılan kemik uçları yer değiştirmişse mutlaka bir komplikasyona yol açabilir. Yer değiştirmemişse basit kırık olarak kalır.
4-) Yaş Ağaç Kırığı:
Bu çeşit kırıklarda kemik bütünlüğü her yerde aynı derecede bozulmamıştır. Kemiğin bir yüzeyi sağlam olduğu halde, diğer yüzeyi parçalanmıştır. Parçalanan yüzeyde kemik kopmaları olabilir. Yaş ağaç kırığına travma şekil verir fakat esneme özelliği az olan genellikle tam sertleşmemiş uzun kemiklerde böyle kırıklara sık rastlanır. Kemiğin kırık olamayan yüzünde çatlaklar olabilir.
5-) Çöken Kırık:
Özellikle yassım kemiklerde çok görülen bir kırık şeklidir. Kafatası kemiklerinde direkt travma sonucu kuvvetinin etki noktasında çökmeler görülür çöken parça, kemikten tamamen kopmamıştır. Çöken parça , kemik altında yer alan, beyin gibi çok önemli hayati dokulara basınç yapar. Basınç altındaki merkezlere bağlı olarak motor veya duyu felçleri meydana gelir.
Kemik ortasından düz olarak kırılmışsa transvers kırık, oblik açıdan olan kırıklara oblik kırık, yuvarlak kemikte kırık çizgileri kemiği çevreliyorsa spiral kırık, kırık uçlardan birisi diğerinin içine itilmişse teleskopik kırık, kemik birçok parçalara ayrılmışsa, yani ufalanmışsa ufalanmış kırık olarak tanımlanır.
KIRIKLARDA İLK YARDIM VETEDAVİ
KAFATASI KIRIKLARI
Zedelenmesi yada daha çok zedelenmesidir. Kırıklar kafa tasında içerdeki beyin zedelenmesi, böylece baskı uygulanması ezilme meydana gelmesi beyne baskı yapan kan toplanması bakımından hayati önem taşır. Bazen doğrudan gelen bir darbe sonucunda kırılan kafa tasında bir parçanın beyni baskıya alması olasıdır. Kafa tası kırığı olan kazalılar genellikle bilinç kaybı da geçirirler. Bilinç kaybı halleri kafa tasının arka kısmında oluşan kırık ve zedelenmelerde daha çok görülür.
Kırık nedeniyle beyin zarı yırtılarak yumuşak doku zedelendiyse bir kulaktan ve bazen de iki kulaktan birlikte kan yada sıvı gelebilir. Kulaktan kan yada sıvı sızması dokun zedelenmesinin ön işaretidir. Burun kemiğiyle alın kemiğinin birleştiği hat üzerinde kırıklar olduğunda ağızdan ve burundan kan yada sıvı gelebilir.
Kazalının gözbebekleri incelendiğinde kafa tası içinde basınç değişikleri ve önem derecesi konusunda bilgi edinilebilir. Baş ve kafa tasını ilgilendiren her türlü kazalarda ne ölçüde bir sarsıntı geçirilse geçirilsin, bir çatlak yada kırık kuşku varsa kazalıyı hiç sarsmadan ilk yardımı yapmak ve kazalıyı en kısa zamanda hastaneye ulaştırmak önemlidir.
Kafa tası kırıkları iki şekilde olabilir. Deri ve kemiğin üzerini toplayan dokuların bütünlüğü bozulmadan oluşan kapalı yada basit kırıktır. İkincisi ise deri ve periost bütünlüğünün bozulduğu açık ve parçalı kırıklardır.
Nedenleri :
Genellikle kafaya gelen direkt darbeler sonucu oluşur.
Riski Artıran Nedenler:
1-Temas sporları
2-Sert ekipman gerektiren sporlar ( bezbol sopası )
3-Jimnastik, dalgıçlık, bisiklet gibi kafa üzerine düşme ihtimalinin yüksek olduğu sporlar
Sportif Açıdan Önlemler:
Kafa travması ihtimali olan sportif oyunlarda uygun bir kask kullanımının sağlanması.
Bulgu ve Belirtiler :
1-Kırık olan bölgede ağrı ve şişlik görülmesi
2-Bilincin kaybolması beyne baskı uygulanması
3-Kulak veya burundan beyaz bir sıvının kanla karışık dışarıya çıkması
4-Eğer kafa tası kırığıyla birlikte beyin hasarı varsa, sersemlik, bilinç bulanıklığı, bulantı ve kusma görülebilir
5-Hafıza kaybı bulanık görme göz beyazında kan lekelerinin görülmesi göz bebeklerinin iriliğinde değişme oluşur.
6-Huzursuzluk
7-Baş ağrısı
İlk Yardım:
1- Kafa tası zedelenmelerinde, hastaya yapılan müdahaledeki en güvenilir yaklaşım, kazalıyı sırt üstü yatırmak ve başının altına iki battaniye kalınlığında bir destek koymakla gerçekleştirilebilir. ( Kafa tası yaralanmalarında omurga yaralanmalarının göz ardı edilmemesi teşhisin iyi yapılması gerekmektedir. )
2- Kazalının başı kafa tasının sağlam tarafına çevrilmeli ve kırık üzerine basınç yapmaktan kaçınılmalıdır.
3-Kulağından akıntı geliyorsa akıntı gelen kulağı aşağıya gelecek şekilde hastayı yatırınız. Kulağını yumuşak bir tamponla örtüp üzerine bant koyunuz hafifçe sarınız.( İyileşme konumunda olduğu gibi hastayı yatırınız)
4-Kazalı mümkün olduğu ölçülerde rahat ve üşümeyecek koşullarda korunmalı, şok tehlikesi unutulmamalıdır.
5-Kendinden geçmişse solunum yolunu açıp nefesini kontrol ediniz. Gerekli ise solunum ve dolaşımı sağlayınız.
6-Solunum dolaşım ve yanıt verme durumunu her 10 dakikada bir kontrol ediniz.
7-Kazalıya hiçbir uyarıcı ilaç ve ağrı kesici verilmemelidir. Bu tip ilaçlar kafa tası içindeki basıncı artırarak şok ve koma derinliğinin artmasına ve solunumun düşmesine neden olur.
8-Kazalıyı sedye yada benzeri sağlam bir taşıyıcı üzerine sıkıca tespit etmeli, sallanmasına yada kımıldamasına izin verilmemelidir.
9-En kısa sürede hastanın iyileşme konumunda hastaneye sevkini sağlayınız.
YÜZ KEMİKLERİNDE KIRIKLAR
Burun Kemiği Kırıkları:
Burun kırıkları genellikle direkt darbeler sonucu oluşmaktadır. Sert bir yere çarpmakla oluşabileceği gibi yumrukla da kırılması söz konusudur. Burun kanaması ile sonuçlanan her türlü sert çarpma olayında burun kemiğinin iyi bir muayeneden geçirilmesi yararlıdır. Burun kemiklerinin kırıkları, iç kısımda önemli görevleri olan dokuların ve koku alma sinirlerinin zedelenmesine neden olabilir. Kemik kırıkları fark edilmezse ve basit bir burun kanaması gibi tedavi yapılırsa, gizli kalan kırıklar ileri yaşlarda önemli sorunlar ortaya çıkarır. Burun içi dokuları özelliklerin kaybeder, sertleşirler ve şişerek kalınlaşırlar. Burun deliklerinin daralması ise solunum güçlüklerine neden olur. Bu sebepten daha sonra düzeltmeleri de hayli zordur. Burundaki kırıklarda kanama yanında nefes borusunun kapanması sorunu olduğundan kazazedenin nefes alıp vermesi, solunum açık bulundurulması için her çareye başvurulmalıdır.
Nedenleri:
Genellikle direkt darbeler sonucunda gelişir.
Riski Artıran Nedenler:
1-Temas sporları ( Güreş, boks, futbol vs. )
2-Sportif açıdan önlemler :
Burnunuzu her türlü yaralanmalardan korunmak için bisiklet veya motosiklet kullanımında gerekli kask veya ekipmanların takılması otomobil kullanırken emniyet kemerini bağlayın.
Bulgu ve Belirtiler:
1-Burunda ağrı ve hassasiyet
2-Şişme ve morarma
3-Şekil bozukluğu
4-Nefes almada problem
5-Kanamanın görülmesi
İlk Yardım:
1-Görünür yaralar silinip temizlenir
2-Burun üzerine soğuk uygulaması yapılır
3-Burun kanaması varsa, kazalıyı oturtarak eliyle burun deliklerini sıkması sağlanmalıdır
4-Kanama şiddetli ve 10 dakika içerisinde durdurulamıyorsa vakit geçilmeden hastaneye ulaştırılmalıdır
Alt Çene Kırığı
Alt çenedeki tam veya tam olmayan bir kırıktır. Temporomandibular eklemler kulakların hemen önünde yerleşmiş olup alt çeneyi kafa tasına bağlarlar. Genellikle doğrudan gelen darbeler sonucunda oluşmaktadır. Örneğin hızlı bir yumruk alt çeneyi kırabilir, yüzün bir yanına gelen darbe ile diğer yanda kırıklar meydana getirebilir.
Nedenleri:
Genellikle kemiğe direkt darbe sonumu oluşmaktadır.
Riski Artıran Nedenler:
1-Temas Sporları ( Özellikle boks )
2-Kemik veya eklem hastalığı
3-Kötü beslenme, kalsiyum eksikliği
Sportif Açıdan Önlemler:
Temas sporları sırasında uygun koruyucu ekipman kullanın. Yüz maskesi veya ağızlık gibi.
Burgu ve Belirtiler:
1-Kırık yerinde şiddetli ağrı
2-Kırık etrafındaki yumuşak dokularda şişlik
3-Kırığa yakın dişlerin, taban kısımlarında kan vardır
4-Normal yüz konumunu bozacak şekilde deformite ( Ağzın açık kalması)
5-Konuşmada zorluk
6-Yutkunamamasından dolayı hastanın ağzından sular akabilir, kanlı salyalar sızabilir
7-Dokunmakla hassasiyet
İlk Yardım:
1-Kanamayı kontrol ediniz
2-Solunum yollarını açınız ( kırılan diş parçaları solunum yolunu tıkamış olabilir )
3-Hastanın bilinci yerinde, ciddi bir durum yoksa çenesine yumuşak bir tampon koyup çenesinin yavaşça kapatınız
4-Çenesi yavaşça kapatıldıktan sonra sargıyla tespit edilmelidir
5-Kusma belirtileri görüldüğünde, sargı gevşetilmeli çene altlan desteklenerek baş yana çevrilmelidir. ( Çeneyi desteklemek ağrıyı azaltır )
6-Ağız temizlendikten sonra sargıyla yeniden tespit yapılmalıdır
7-Hastanın bilinci yerinde değilse, iyileşme konumuna getiriniz
8-Çeneye ağırlık bindirmeden başının altına yumuşak ince bir tampon yada yastık koyup başını desteğe alınız ( Çenesini bağlamayınız )
9-Hastayı iyileşme konumunda sevkini sağlayınız
ELMACIK KEMİĞİ KIRIĞI
Nedenleri:
Genellikle direkt darbeler sonucunda oluşmaktadır.
Riski Artıran nedenler:
Temas sporları ( özellikle boks vb. )
Sportif Açıdan önlemler:
Yüz maskesi gibi koruyucu ekipmanların kullanılması
Bulgu ve Belirtiler:
1-Şiddetli ağrının ve şişmelerin görülmesi
2-Göz etrafında morarma ve çürüklerin hızla belirmesi
İlk Yardım:
1-Kanamayı ve şişmeyi, ağrıyı, ısıyı hafifletmek için soğuk kompreks uygulayınız
2-Hastanın bilinci yerinde değilse iyileşme konumuna alınız, solunumu kontrol ediniz
3-Hastanın sevkini sağlayınız
OMURGA KIRIKLARI
Bütün kırık olaylarının hepsinden daha özenli olmanın gerektiği teknik bakımı ve üst düzeyde ilk yardımı gerektiren kırık olaylarının başında omurga kırıkları gelir
Trafik kazalarında bu kırıklar en çok görülen, çok sakıncalı kırıklardır. Omurganın üstüne kuvvetli bir basınç geldiğinde ortaya çıkar.
Uçak ve tren kazaları, derinliği bilinmeyen sulara baş aşağı dalma denemeleri sonucunda omurga kırıklarına çok rastlanır.
Boyunda oluşan omur kırıklarında bazı temel duyu sinirleri zedelenebilir. Her düzeyde omur kırıkları da içlerinden geçen omuriliğini kesmek ve omurların arasından çıkan sinirleri tahrif etmekle sakıncalı olurlar. Kesilen omuriliğin vücut tarafından onarılması olasılığı yoktur. Dolayısıyla, omuriliğin kesilme şiddetine göre felçler ortaya çıkar ve yaşantı boyu sürer. İşte bu nedenle ilk yardımla görevli kişinin bu gibi olaylarda son derece dikkatli ve titiz davranması gerekir. Hastanın hastaneye ulaşıncaya kadar, ilk yardımının, büyük bir özenle ve bilinçli yapılması, kişinin hayatını kurtarabilir.
Bulgu ve Belirtiler:
Eğer kazaya uğrayan kişi şuurlu ise ilk yardımı yapana çok yararlı bilgiler verebilir. Omurga üzerinde belli bir noktada çok şiddetli bir ağrı olabilir. Böylece omurganın neresinde bir kırık olasılığının var olduğuna ilişkin bir fikir verebilir. Bu bölgede birde biçim bozukluğu görülürse, omur kırığı kuşkusu artar. Hasta bazen belli bir ağrıdan söz etmeye bilir.; fakat vücudunun bazı bölümlerini oynatmasına olanak yoktur. Eğer hasta par4maklarını ve elini oynatamıyorsa ve elini sıkamıyorsa,, boyun omurlarında bir kırık ve boyun düzeyinde bir omurilik kesiğinden kuşkulanmak gerekir. Eğer hastanın elleri oynuyor, fakat ayak hareketlerini yapamıyor ise ve ayak parmaklarını oynatamıyorsa, sırt yada bel düzeyinde bir omur kırığı yada omurilik kesiğinden kuşkulanmak gerekir.
Hasta bilinci yerinde değilse bunu iğneyle test yaparak da anlamamız mümkün olabilir. İğneyi önce eline batırırız. Hareket veya tepki vermiyorsa yaralanmanın boyunda olduğunu anlarız. Ellerinde bir hareketlenme oluyorsa boyun omuriliğinde bir zedelenme yoktur. Ama bu omurgada bir problem olmadığını göstermez. Kırık olasılığına karşı tedbir alınmalı ve daha dikkatli olunmalıdır. Zedelenmemiş omuriliğin veya sinirlerin sonradan zedelenmesine sebep olabiliriz. İğneyi daha sonra ayaklarına batırarak tepkinin alınıp alınmadığına bakılması gerekir eğer alınmıyorsa kırığın bel veya sırtta olduğunu göstermektedir.
BOYUN KIRIKLARI
Bir boyun omurunun komple ve ya kısmen kırılmasıdır. Bu bölgedeki yaralanmalar, sıklıkla zorlanmalar , çıkıklar ve kırıkların kombinasyonu sonucu ortaya çıkar.omuriliğin yaralanması bu bölgedeki en ciddi durumdur ölüme ve felce sebep verir.
NEDENLERİ: Direk darbe ve indirek yüklenmeler sonucu oluşabilmektedir.
RİSKİ ARTIRAN NEDENLER :
1- Çeşitli spor branşları (dalış sporları, jimnastik , temas sporları , özellikle futbol , güreş )
2- Osteoporoz gibi kemik eklem hastalığının varlığı
3- Aşırı şişmanlık
4-özellikle kalsiyum eksikliği olan kötü beslenme
SPORTİF AÇIDAN ÖNLEMLER :
1-Adale gücü ve kondisyonunuzu programlı şekilde artırın
2- Artmış kas yapısı kemiklerin korunmasına yardımcı olur.
3- Jimnastik veya benzeri sporlarda zor hareketleri yaparken yanınızda bir yardımcı bulundurun .
4- Koruyucu malzemeler kullanın.
5-Gerekli kalsiyumun alınması ( 1000- 1500 mg )
BULGU VE BELİRTİLER:
1-Kırık bölgesinde şiddetli ağrı
2-Şişlik
3-Dokunulduğunda hassasiyet
4-Ellerin ve kolların hareket ettirilememesi
İlk Yardım:
1-Bilinç kaybı olmayan kazalılar, büyük bir özenle sırt üstü yatışa çevrilmelidir.
2- Ellerinizi kulaklarına koyarak boynunu dengede tutunuz
3- Battaniye ve palto gibi giysileri katlayarak başına ve omuzlarına destek yapınız
4- Üstüne bir battaniye veya yorganla üstünü örtünüz, ambulansın gelmesini bekleyiniz
5-Ambulansın gelmesi gecikmişse hastanın giysilerini gevşeterek boynunu açınız, buraya kalınca bir yakalık koyunuz. Hastanın, boynuna yakalık takılırken başını ve boynunu dengede tutmaya devam ediniz
6-Eğer hasta kusuyorsa, omurga sakatlığındaki iyileşme konumunu alınız
Kazazedenin Sedye İle Taşınması gerekiyorsa
Hastanın sedye ile taşınması gerekiyorsa yaralı, sağlam tahtalardan bir tespit malzemesi üzerine güvenli bir şekilde bağlanmalıdır.hastanın boynu mümkünse boyunluk takılmasından sonra sedyeye kaldırılması doğrudur. Hastanın elleri karnı üzerinde birbirine bağlanır. Hastanın beli hizasına katlanmış yastık veya tampon yaparak koyununuz.omurganın fizyolojik durumunun korunması açısından önemlidir.boyun kırığı olan kimseyi sedyeye koymak için altı kişiye ihtiyaç vardır. Bunlardan biri yaralının başını dengede tutar.diğerleri de hastanın yanlarına geçerek hastanın bel ve bacaklarını bir düzlemde tutarak yerden kaldırırlar.eğer imkan varsa hasta kaldırılmadan önce bacaklarının sargıyla sabitlenmesi uygun olur..
Hastanın yerden kaldırılması sırasında üç kişi hastanın omuzlarından ve belinden ikincisi kalça ve femurdan üçüncüsü ise diz altı ve bilekten tutulmasına özen gösterirler.. Bu esnada başın dengede tutulması devam etmektedir.diğer iki kişi de üç ilk yardımcının karşısına geçerek ortadaki ilk yardımcının elleri hizasından destek yapar.
Hasta başı dengede tutan ilk yardımcının komutuyla kaldırılır ve hastanın altına sedye bir başkası tarafından sürülebileceği gibi ilkyardımcı tarafından da sürülebilir. Baş ve boyun yanlardan desteklenerek baş tespit edilir. Hastanın sedyeyle taşınmasından önce iyi bir tespit işlemi gerekmektedir.
Ali Osman Bebek
a-Tanımlama:
Travma veya kemiğin patolojik hastalığı sonucu kemik dokusunun bütünlüğünde meydana gelen bozulmalara kırık denir.
Travmaya bağlı kırıklar direk veya en diterk travma sonucunda meydana gelir. Mekanik haldeki bir cisim, istikamet ve etki bakımından kemiği direkt olarak etkilemişse, etki noktasında, lezyon meydana gelir. Direkt travmada kemik travmanın etki noktasından kırılır. Travmanın bu etkisine doğrudan doğruya etki denir. Mekanik haldeki cisim, istikamet ve şiddet bakımından başka noktayı etkilediği halde komşu eklemi yapan kemiklerden birisi kırılır. Bu olay aynı eklemi yapan kemikler arasında çok görülür. Travmanın bu etkisine endirekt etki denir. Endirekt etki sonucu kaslar ve eklem, travmanın kuvvetini, yakın kemiğe iletirler. Örneğin: eli üzerine düşen bir kimsenin köprücük kemiğinin kırılması gibi.
Kırıkların, diğer önemli sebeplerinden birisi de patolojik kemik hastalıklarıdır. Kanser veya osteoporoz, osteomiyelit gibi kemikle ilgili ve kemik dokusundaki fizyolojik yapıyı bozan hastalıklarda kemik kırılmasına sebep olur. Zayıflayan kemik dokusu, hafif bir travma veya bir hareket anında kırılır.
Kemik dokusu gelişmesini 25-30 yaşlarında tamamlar. Bu gelişim sonucu kemik dokusu sertleşmiş ve elastikiyetini tamamen kaybetmiştir. Sertleşen kemik, travmaya hassas olduğundan daha kolay kırılır. Halbuki çocuklarda kemik dokusu elastiki olduğundan kırıklar daha az görülür. Yaş küçüldükçe kemiğin kırılma olasılığı aynı oranda azalır.
b-Kırıkların Sınıflandırılması:
1-) Basit Kırıklar:
Direkt veya endirekt travma ile kemik kırılır, fakat kırık uçları, komşu dokuları lezyona uğratmazlar. Kırık uçlar, yerlerindedir. Kemik dokusu, tam olarak birbirlerinden ayrılmışsa, buna tam kırık denir.
Kemiğin sadece bir kısmı kırılmışsa buna da tam olmayan kırık denir. Tam kırıkta kırık uçlar, travma veya kas tonüsü etkisiyle, kayarak deri altı dokularında yaralanmalara neden olur. Bu etki, bazen kemik uçlarından birini kasları, derialtı dokusunu ve deriyi keserek dışarı çıkmasına yol açar.
Kırık uçlar, yerinden ayrılmamış veya birbirlerinin üstünde kaymış olsalar bile deriden çıkmadıkları için kapalı kırık olarak nitelendirilir. Basit kırıklar başka bir deyimle kapalı kırıktır.
Uzun kemiklerdeki kırıkta, görünen yakın kemik parçasına proksimal parça, gövdeden uzaktaki parçaya uzaksal yani distal parça denir.
2-) Açık Kırık:
Uzun kemik kırıklarına travma ve kas tonüsü, kırık uçların yerinden kaymalarına neden olur. Özellikle uzun parça, kas, damar, sinir, yağ dokusu ve deriyi parçalayarak dışarı çıkar buna açık kırık denir. Açık kırıkta semptomlar daha ağır ve çeşitlidir. Açık kırıkların sebebi genellikle direkt travmadır.
3-) Komplike Kırık:
Kemik kırılmış ve komşu organlara kırık uçlardan birisi girmişse komplike kırıklar meydana gelir. Sonuçta hem kırık, hem de bir organın kırık kemik tarafından yaralanması söz konusudur. Örneğin; kaburga kırıklarında plevra veya akciğer de yaralanabilir. Kırıkta, kırılan kemik uçları yer değiştirmişse mutlaka bir komplikasyona yol açabilir. Yer değiştirmemişse basit kırık olarak kalır.
4-) Yaş Ağaç Kırığı:
Bu çeşit kırıklarda kemik bütünlüğü her yerde aynı derecede bozulmamıştır. Kemiğin bir yüzeyi sağlam olduğu halde, diğer yüzeyi parçalanmıştır. Parçalanan yüzeyde kemik kopmaları olabilir. Yaş ağaç kırığına travma şekil verir fakat esneme özelliği az olan genellikle tam sertleşmemiş uzun kemiklerde böyle kırıklara sık rastlanır. Kemiğin kırık olamayan yüzünde çatlaklar olabilir.
5-) Çöken Kırık:
Özellikle yassım kemiklerde çok görülen bir kırık şeklidir. Kafatası kemiklerinde direkt travma sonucu kuvvetinin etki noktasında çökmeler görülür çöken parça, kemikten tamamen kopmamıştır. Çöken parça , kemik altında yer alan, beyin gibi çok önemli hayati dokulara basınç yapar. Basınç altındaki merkezlere bağlı olarak motor veya duyu felçleri meydana gelir.
Kemik ortasından düz olarak kırılmışsa transvers kırık, oblik açıdan olan kırıklara oblik kırık, yuvarlak kemikte kırık çizgileri kemiği çevreliyorsa spiral kırık, kırık uçlardan birisi diğerinin içine itilmişse teleskopik kırık, kemik birçok parçalara ayrılmışsa, yani ufalanmışsa ufalanmış kırık olarak tanımlanır.
KIRIKLARDA İLK YARDIM VETEDAVİ
KAFATASI KIRIKLARI
Zedelenmesi yada daha çok zedelenmesidir. Kırıklar kafa tasında içerdeki beyin zedelenmesi, böylece baskı uygulanması ezilme meydana gelmesi beyne baskı yapan kan toplanması bakımından hayati önem taşır. Bazen doğrudan gelen bir darbe sonucunda kırılan kafa tasında bir parçanın beyni baskıya alması olasıdır. Kafa tası kırığı olan kazalılar genellikle bilinç kaybı da geçirirler. Bilinç kaybı halleri kafa tasının arka kısmında oluşan kırık ve zedelenmelerde daha çok görülür.
Kırık nedeniyle beyin zarı yırtılarak yumuşak doku zedelendiyse bir kulaktan ve bazen de iki kulaktan birlikte kan yada sıvı gelebilir. Kulaktan kan yada sıvı sızması dokun zedelenmesinin ön işaretidir. Burun kemiğiyle alın kemiğinin birleştiği hat üzerinde kırıklar olduğunda ağızdan ve burundan kan yada sıvı gelebilir.
Kazalının gözbebekleri incelendiğinde kafa tası içinde basınç değişikleri ve önem derecesi konusunda bilgi edinilebilir. Baş ve kafa tasını ilgilendiren her türlü kazalarda ne ölçüde bir sarsıntı geçirilse geçirilsin, bir çatlak yada kırık kuşku varsa kazalıyı hiç sarsmadan ilk yardımı yapmak ve kazalıyı en kısa zamanda hastaneye ulaştırmak önemlidir.
Kafa tası kırıkları iki şekilde olabilir. Deri ve kemiğin üzerini toplayan dokuların bütünlüğü bozulmadan oluşan kapalı yada basit kırıktır. İkincisi ise deri ve periost bütünlüğünün bozulduğu açık ve parçalı kırıklardır.
Nedenleri :
Genellikle kafaya gelen direkt darbeler sonucu oluşur.
Riski Artıran Nedenler:
1-Temas sporları
2-Sert ekipman gerektiren sporlar ( bezbol sopası )
3-Jimnastik, dalgıçlık, bisiklet gibi kafa üzerine düşme ihtimalinin yüksek olduğu sporlar
Sportif Açıdan Önlemler:
Kafa travması ihtimali olan sportif oyunlarda uygun bir kask kullanımının sağlanması.
Bulgu ve Belirtiler :
1-Kırık olan bölgede ağrı ve şişlik görülmesi
2-Bilincin kaybolması beyne baskı uygulanması
3-Kulak veya burundan beyaz bir sıvının kanla karışık dışarıya çıkması
4-Eğer kafa tası kırığıyla birlikte beyin hasarı varsa, sersemlik, bilinç bulanıklığı, bulantı ve kusma görülebilir
5-Hafıza kaybı bulanık görme göz beyazında kan lekelerinin görülmesi göz bebeklerinin iriliğinde değişme oluşur.
6-Huzursuzluk
7-Baş ağrısı
İlk Yardım:
1- Kafa tası zedelenmelerinde, hastaya yapılan müdahaledeki en güvenilir yaklaşım, kazalıyı sırt üstü yatırmak ve başının altına iki battaniye kalınlığında bir destek koymakla gerçekleştirilebilir. ( Kafa tası yaralanmalarında omurga yaralanmalarının göz ardı edilmemesi teşhisin iyi yapılması gerekmektedir. )
2- Kazalının başı kafa tasının sağlam tarafına çevrilmeli ve kırık üzerine basınç yapmaktan kaçınılmalıdır.
3-Kulağından akıntı geliyorsa akıntı gelen kulağı aşağıya gelecek şekilde hastayı yatırınız. Kulağını yumuşak bir tamponla örtüp üzerine bant koyunuz hafifçe sarınız.( İyileşme konumunda olduğu gibi hastayı yatırınız)
4-Kazalı mümkün olduğu ölçülerde rahat ve üşümeyecek koşullarda korunmalı, şok tehlikesi unutulmamalıdır.
5-Kendinden geçmişse solunum yolunu açıp nefesini kontrol ediniz. Gerekli ise solunum ve dolaşımı sağlayınız.
6-Solunum dolaşım ve yanıt verme durumunu her 10 dakikada bir kontrol ediniz.
7-Kazalıya hiçbir uyarıcı ilaç ve ağrı kesici verilmemelidir. Bu tip ilaçlar kafa tası içindeki basıncı artırarak şok ve koma derinliğinin artmasına ve solunumun düşmesine neden olur.
8-Kazalıyı sedye yada benzeri sağlam bir taşıyıcı üzerine sıkıca tespit etmeli, sallanmasına yada kımıldamasına izin verilmemelidir.
9-En kısa sürede hastanın iyileşme konumunda hastaneye sevkini sağlayınız.
YÜZ KEMİKLERİNDE KIRIKLAR
Burun Kemiği Kırıkları:
Burun kırıkları genellikle direkt darbeler sonucu oluşmaktadır. Sert bir yere çarpmakla oluşabileceği gibi yumrukla da kırılması söz konusudur. Burun kanaması ile sonuçlanan her türlü sert çarpma olayında burun kemiğinin iyi bir muayeneden geçirilmesi yararlıdır. Burun kemiklerinin kırıkları, iç kısımda önemli görevleri olan dokuların ve koku alma sinirlerinin zedelenmesine neden olabilir. Kemik kırıkları fark edilmezse ve basit bir burun kanaması gibi tedavi yapılırsa, gizli kalan kırıklar ileri yaşlarda önemli sorunlar ortaya çıkarır. Burun içi dokuları özelliklerin kaybeder, sertleşirler ve şişerek kalınlaşırlar. Burun deliklerinin daralması ise solunum güçlüklerine neden olur. Bu sebepten daha sonra düzeltmeleri de hayli zordur. Burundaki kırıklarda kanama yanında nefes borusunun kapanması sorunu olduğundan kazazedenin nefes alıp vermesi, solunum açık bulundurulması için her çareye başvurulmalıdır.
Nedenleri:
Genellikle direkt darbeler sonucunda gelişir.
Riski Artıran Nedenler:
1-Temas sporları ( Güreş, boks, futbol vs. )
2-Sportif açıdan önlemler :
Burnunuzu her türlü yaralanmalardan korunmak için bisiklet veya motosiklet kullanımında gerekli kask veya ekipmanların takılması otomobil kullanırken emniyet kemerini bağlayın.
Bulgu ve Belirtiler:
1-Burunda ağrı ve hassasiyet
2-Şişme ve morarma
3-Şekil bozukluğu
4-Nefes almada problem
5-Kanamanın görülmesi
İlk Yardım:
1-Görünür yaralar silinip temizlenir
2-Burun üzerine soğuk uygulaması yapılır
3-Burun kanaması varsa, kazalıyı oturtarak eliyle burun deliklerini sıkması sağlanmalıdır
4-Kanama şiddetli ve 10 dakika içerisinde durdurulamıyorsa vakit geçilmeden hastaneye ulaştırılmalıdır
Alt Çene Kırığı
Alt çenedeki tam veya tam olmayan bir kırıktır. Temporomandibular eklemler kulakların hemen önünde yerleşmiş olup alt çeneyi kafa tasına bağlarlar. Genellikle doğrudan gelen darbeler sonucunda oluşmaktadır. Örneğin hızlı bir yumruk alt çeneyi kırabilir, yüzün bir yanına gelen darbe ile diğer yanda kırıklar meydana getirebilir.
Nedenleri:
Genellikle kemiğe direkt darbe sonumu oluşmaktadır.
Riski Artıran Nedenler:
1-Temas Sporları ( Özellikle boks )
2-Kemik veya eklem hastalığı
3-Kötü beslenme, kalsiyum eksikliği
Sportif Açıdan Önlemler:
Temas sporları sırasında uygun koruyucu ekipman kullanın. Yüz maskesi veya ağızlık gibi.
Burgu ve Belirtiler:
1-Kırık yerinde şiddetli ağrı
2-Kırık etrafındaki yumuşak dokularda şişlik
3-Kırığa yakın dişlerin, taban kısımlarında kan vardır
4-Normal yüz konumunu bozacak şekilde deformite ( Ağzın açık kalması)
5-Konuşmada zorluk
6-Yutkunamamasından dolayı hastanın ağzından sular akabilir, kanlı salyalar sızabilir
7-Dokunmakla hassasiyet
İlk Yardım:
1-Kanamayı kontrol ediniz
2-Solunum yollarını açınız ( kırılan diş parçaları solunum yolunu tıkamış olabilir )
3-Hastanın bilinci yerinde, ciddi bir durum yoksa çenesine yumuşak bir tampon koyup çenesinin yavaşça kapatınız
4-Çenesi yavaşça kapatıldıktan sonra sargıyla tespit edilmelidir
5-Kusma belirtileri görüldüğünde, sargı gevşetilmeli çene altlan desteklenerek baş yana çevrilmelidir. ( Çeneyi desteklemek ağrıyı azaltır )
6-Ağız temizlendikten sonra sargıyla yeniden tespit yapılmalıdır
7-Hastanın bilinci yerinde değilse, iyileşme konumuna getiriniz
8-Çeneye ağırlık bindirmeden başının altına yumuşak ince bir tampon yada yastık koyup başını desteğe alınız ( Çenesini bağlamayınız )
9-Hastayı iyileşme konumunda sevkini sağlayınız
ELMACIK KEMİĞİ KIRIĞI
Nedenleri:
Genellikle direkt darbeler sonucunda oluşmaktadır.
Riski Artıran nedenler:
Temas sporları ( özellikle boks vb. )
Sportif Açıdan önlemler:
Yüz maskesi gibi koruyucu ekipmanların kullanılması
Bulgu ve Belirtiler:
1-Şiddetli ağrının ve şişmelerin görülmesi
2-Göz etrafında morarma ve çürüklerin hızla belirmesi
İlk Yardım:
1-Kanamayı ve şişmeyi, ağrıyı, ısıyı hafifletmek için soğuk kompreks uygulayınız
2-Hastanın bilinci yerinde değilse iyileşme konumuna alınız, solunumu kontrol ediniz
3-Hastanın sevkini sağlayınız
OMURGA KIRIKLARI
Bütün kırık olaylarının hepsinden daha özenli olmanın gerektiği teknik bakımı ve üst düzeyde ilk yardımı gerektiren kırık olaylarının başında omurga kırıkları gelir
Trafik kazalarında bu kırıklar en çok görülen, çok sakıncalı kırıklardır. Omurganın üstüne kuvvetli bir basınç geldiğinde ortaya çıkar.
Uçak ve tren kazaları, derinliği bilinmeyen sulara baş aşağı dalma denemeleri sonucunda omurga kırıklarına çok rastlanır.
Boyunda oluşan omur kırıklarında bazı temel duyu sinirleri zedelenebilir. Her düzeyde omur kırıkları da içlerinden geçen omuriliğini kesmek ve omurların arasından çıkan sinirleri tahrif etmekle sakıncalı olurlar. Kesilen omuriliğin vücut tarafından onarılması olasılığı yoktur. Dolayısıyla, omuriliğin kesilme şiddetine göre felçler ortaya çıkar ve yaşantı boyu sürer. İşte bu nedenle ilk yardımla görevli kişinin bu gibi olaylarda son derece dikkatli ve titiz davranması gerekir. Hastanın hastaneye ulaşıncaya kadar, ilk yardımının, büyük bir özenle ve bilinçli yapılması, kişinin hayatını kurtarabilir.
Bulgu ve Belirtiler:
Eğer kazaya uğrayan kişi şuurlu ise ilk yardımı yapana çok yararlı bilgiler verebilir. Omurga üzerinde belli bir noktada çok şiddetli bir ağrı olabilir. Böylece omurganın neresinde bir kırık olasılığının var olduğuna ilişkin bir fikir verebilir. Bu bölgede birde biçim bozukluğu görülürse, omur kırığı kuşkusu artar. Hasta bazen belli bir ağrıdan söz etmeye bilir.; fakat vücudunun bazı bölümlerini oynatmasına olanak yoktur. Eğer hasta par4maklarını ve elini oynatamıyorsa ve elini sıkamıyorsa,, boyun omurlarında bir kırık ve boyun düzeyinde bir omurilik kesiğinden kuşkulanmak gerekir. Eğer hastanın elleri oynuyor, fakat ayak hareketlerini yapamıyor ise ve ayak parmaklarını oynatamıyorsa, sırt yada bel düzeyinde bir omur kırığı yada omurilik kesiğinden kuşkulanmak gerekir.
Hasta bilinci yerinde değilse bunu iğneyle test yaparak da anlamamız mümkün olabilir. İğneyi önce eline batırırız. Hareket veya tepki vermiyorsa yaralanmanın boyunda olduğunu anlarız. Ellerinde bir hareketlenme oluyorsa boyun omuriliğinde bir zedelenme yoktur. Ama bu omurgada bir problem olmadığını göstermez. Kırık olasılığına karşı tedbir alınmalı ve daha dikkatli olunmalıdır. Zedelenmemiş omuriliğin veya sinirlerin sonradan zedelenmesine sebep olabiliriz. İğneyi daha sonra ayaklarına batırarak tepkinin alınıp alınmadığına bakılması gerekir eğer alınmıyorsa kırığın bel veya sırtta olduğunu göstermektedir.
BOYUN KIRIKLARI
Bir boyun omurunun komple ve ya kısmen kırılmasıdır. Bu bölgedeki yaralanmalar, sıklıkla zorlanmalar , çıkıklar ve kırıkların kombinasyonu sonucu ortaya çıkar.omuriliğin yaralanması bu bölgedeki en ciddi durumdur ölüme ve felce sebep verir.
NEDENLERİ: Direk darbe ve indirek yüklenmeler sonucu oluşabilmektedir.
RİSKİ ARTIRAN NEDENLER :
1- Çeşitli spor branşları (dalış sporları, jimnastik , temas sporları , özellikle futbol , güreş )
2- Osteoporoz gibi kemik eklem hastalığının varlığı
3- Aşırı şişmanlık
4-özellikle kalsiyum eksikliği olan kötü beslenme
SPORTİF AÇIDAN ÖNLEMLER :
1-Adale gücü ve kondisyonunuzu programlı şekilde artırın
2- Artmış kas yapısı kemiklerin korunmasına yardımcı olur.
3- Jimnastik veya benzeri sporlarda zor hareketleri yaparken yanınızda bir yardımcı bulundurun .
4- Koruyucu malzemeler kullanın.
5-Gerekli kalsiyumun alınması ( 1000- 1500 mg )
BULGU VE BELİRTİLER:
1-Kırık bölgesinde şiddetli ağrı
2-Şişlik
3-Dokunulduğunda hassasiyet
4-Ellerin ve kolların hareket ettirilememesi
İlk Yardım:
1-Bilinç kaybı olmayan kazalılar, büyük bir özenle sırt üstü yatışa çevrilmelidir.
2- Ellerinizi kulaklarına koyarak boynunu dengede tutunuz
3- Battaniye ve palto gibi giysileri katlayarak başına ve omuzlarına destek yapınız
4- Üstüne bir battaniye veya yorganla üstünü örtünüz, ambulansın gelmesini bekleyiniz
5-Ambulansın gelmesi gecikmişse hastanın giysilerini gevşeterek boynunu açınız, buraya kalınca bir yakalık koyunuz. Hastanın, boynuna yakalık takılırken başını ve boynunu dengede tutmaya devam ediniz
6-Eğer hasta kusuyorsa, omurga sakatlığındaki iyileşme konumunu alınız
Kazazedenin Sedye İle Taşınması gerekiyorsa
Hastanın sedye ile taşınması gerekiyorsa yaralı, sağlam tahtalardan bir tespit malzemesi üzerine güvenli bir şekilde bağlanmalıdır.hastanın boynu mümkünse boyunluk takılmasından sonra sedyeye kaldırılması doğrudur. Hastanın elleri karnı üzerinde birbirine bağlanır. Hastanın beli hizasına katlanmış yastık veya tampon yaparak koyununuz.omurganın fizyolojik durumunun korunması açısından önemlidir.boyun kırığı olan kimseyi sedyeye koymak için altı kişiye ihtiyaç vardır. Bunlardan biri yaralının başını dengede tutar.diğerleri de hastanın yanlarına geçerek hastanın bel ve bacaklarını bir düzlemde tutarak yerden kaldırırlar.eğer imkan varsa hasta kaldırılmadan önce bacaklarının sargıyla sabitlenmesi uygun olur..
Hastanın yerden kaldırılması sırasında üç kişi hastanın omuzlarından ve belinden ikincisi kalça ve femurdan üçüncüsü ise diz altı ve bilekten tutulmasına özen gösterirler.. Bu esnada başın dengede tutulması devam etmektedir.diğer iki kişi de üç ilk yardımcının karşısına geçerek ortadaki ilk yardımcının elleri hizasından destek yapar.
Hasta başı dengede tutan ilk yardımcının komutuyla kaldırılır ve hastanın altına sedye bir başkası tarafından sürülebileceği gibi ilkyardımcı tarafından da sürülebilir. Baş ve boyun yanlardan desteklenerek baş tespit edilir. Hastanın sedyeyle taşınmasından önce iyi bir tespit işlemi gerekmektedir.
Ali Osman Bebek
armak kırıklarında avuç içine kadar uzanan bir tahta parçasıyla tespit yapılır.parmak düz tutulmalı ve kırık parmak tespit edildikten sonra yanındaki sağlam parmağı da sargı ile bağlanarak tespit işlemi gerçekleştirilmelidir. Gerekiyorsa tüm parmaklar bağlanarak tespit yapılabilir.yaralının el ve alt kolu boyunda askıya alınmalıdır.