Kolesterol Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Beden sağlığımız üzerinde olumsuz etkileri çok fazla olan kolesterol; stres, kalıtımsal faktörler, şişmanlık ve yediğimiz gıdalara bağlı olarak yükseliyor. Kontrol altına alınmadığında ciddi sağlık sorunlarına neden olan yüksek kolesterolün nedenleri, çeşitleri ve önlenmesi için dikkat edilmesi gerekenleri yazımızda bulacaksınız…

Sanılanın aksine yüksek kolesterol sadece ileri yaşlarda değil, gençlik döneminde de ortaya çıkabiliyor. Kan yağları, 25-30 yaş arası genç yaş grubunda da özellikle beslenme yanlışlıklarına ve genetik faktörlere bağlı olarak son yıllarda sıkça görülmeye başlandı. Bundan dolayı, ileriki yaşları beklemeden kolesterolünüzü ölçtürmekte oldukça büyük yarar var.

Ölçüm yaptırın
Kolesterolün beden sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri çok fazla olduğu için, 20 yaş üzeri tüm yetişkinlerin kolesterol ölçümü yaptırması gerekiyor. 30-40 yaş grubundaysanız, spor yapmıyorsanız, genetik yatkınlık da taşıyorsanız, kolesterol değerlerinizi 2 yılda bir ölçtürmeniz gerekir. Çünkü, kolesterol yüksek tansiyon gibi genellikle belirti vermeden sinsi ilerliyor.

Önlenebilir faktörler
Kanda kolesterol düzeyini etkileyen çok sayıda faktör vardır.

Bu faktörlerin bazıları önlenebilir niteliktedir.
- Kalıtımsal faktörler
- Yenilen gıdalar
- Şişmanlık
- Stres gibi faktörler, kolesterolü ve kötü huylu kolesterolü yükseltir.

Egzersizin yararları
Düzenli egzersiz, iyi huylu kolesterolü yükseltir ve kötü huylu kolesterolü azaltır. 60-65 yaşa kadar, yaşla birlikte kolesterol düzeyi artar. Kadınlarda menopozdan sonra kolesterol düzeyi yükselir.

Kolesterolün yükselmesine yol açan hastalıklar
Bazı hastalıklarda kolesterol düzeyi yükselir. Bu hastalıkları 2′ye ayırarak incelemek mümkündür:
1. Kalıtsal yağ metabolizması hastalıkları
2. Diğer hastalıklar
- Hipotiroidi: Tiroid bezinin yetersiz çalışması
- Karaciğer hastalıkları
- Nefrit: Böbreğin mikrobik olmayan iltihabi hastalıkları
- Şeker hastalığı
- Şişmanlık
- Bazı ilaçlar

Yüksek kolesterol nedir?
Kanda kolesterol ve LDL (kötü huylu) kolesterolün yüksek olması, hasta için risk taşır. HDL (iyi huylu) kolesterolün düşük olması da bir risktir.

- 20 yaşın üzerinde, kan kolesterol düzeyi 200 mg/dl’nin altı istenilen düzeydir.

- 200-239 mg/dl arası sınırda yüksektir.

- 240 mg/dl’nin üstü yüksektir. Kan LDL-kolesterol düzeyi

- 130 mg/dl’nin altı istenilen düzeydir.

- 130-159 mg/dl arası sınırda yüksektir.

- 160 mg/dl’nin üstü yüksektir. Kan HDL-kolesterol düzeyi

- 35 mg/dl’nin altı düşüktür.

- Kanda kolesterol 200 mg/dl veya LDLkolesterol 130 mg/dl veya HDL-kolesterol 35 mg/dl ise risk fazladır.

İyi kolesterol – kötü kolesterol
Kolesterol, yağımsı bir maddedir. Normal koşullarda, yağ suyun içinde çözünmez. Kolesterol de su özelliklerini taşıyan kanda normal koşullarda çözünmez. Kolesterol, kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir (Paket edilir). Bu kolesterol ile protein birleşimine, lipoprotein adı verilir. Değişik tipte lipoproteinler vardır: LDL (düşük yoğunluklu lipoprotein): Kötü huylu kolesteroldür. HDL (yüksek yoğunluklu lipoprotein): İyi huylu kolesteroldür. VLDL, IDL ve şilomikronlar da diğer lipoproteinlerdir. Yağ metabolizması bozukluğu olan hastaların yaptırması gereken diğer bir kan incelemesi de trigliserid ölçümüdür. Trigliserid de kolesterol gibi kanda çözünen bir yağdır. Kan trigliserid düzeyi ile arteriyoskleroz arasındaki ilişki, kolesterol kadar belirgin değildir.

Neden önemli?
Kalp ve damar hastalıkları, Türkiye’de ve diğer ülkelerde ölüm ve kalıcı sakatlıklara yol açan yaygın sorunlardır. Türkiye’de 6 milyon kişide kan kolesterol düzeyi sınırda yüksek (200-239 mg/dl) ve 2 milyon kişide yüksektir (240 mg/dl). Gelişmiş ülkelerde ölüm nedenleri arasında kalp ve damar hastalıkları ilk sıradadır ve yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, şişmanlık gibi sorunların düzeltilmesi ile bu ölümler önlenebilir veya geciktirilebilir. Bu nedenle, Dünya Sağlık Örgütü kalp ve damar hastalıklarını bir numaralı insanlık düşmanı ilan etmiştir.

Riskler artarsa…
Kalp ve damar hastalıklarını kolaylaştıran faktörlere, kardiyovasküler risk faktörleri adı verilir. Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olması hasta için risktir ve kolesterol yüksekliği bir kardiyovasküler risk faktörüdür. HDL-kolesterolün düşük olması da bir risktir. Bu riske sahip hastalarda kalp krizi, felç, damar tıkanması, böbrek yetmezliği gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha fazladır.

Kolesterol

Kolesterol, hücre yapısının inşa edilmesinde kullanılan, hormon ve enerji üretimine katkıda bulunan, balmumuna benzer bir yağdır. Vücudumuz, ihtiyaç duyduğu miktarda kolesterol üretebilmektedir, aynı zamanda tükettiğimiz gıdalardan da kolesterol alırız. Kolesterol fazlası (yüksek kolesterol), kolesterolün yapısı nedeniyle bir süre sonra damarlarda birikmeye ve plakalar oluşturmaya başlar. Yüksek kolesterol tek başına bir hastalık değildir ancak, damarları etkilemesi nedeniyle başta kalp ve damar hastalıkları olmak üzere hayati tehlike taşıyan diğer hastalıklara yol açabilir.
Yüksek Kolesterol Belirtileri

Basitçe özetlemek gerekirse, iyi (HDL) ve kötü (LDL) olarak 2 ana kolesterol tipi bulunmaktadır. İyi kolesterol, kötü kolesterol seviyesinin düşürülmesine ve damarlardaki plak tabakalarının temizlenmesine yardımcı olurken, kötü kolesterol damar tıkanıklığına, kalp hastalıklarına ve kan dolaşımı sorunlarına yol açar.

Yüksek kolesterolü, sağlık açısından bu kadar tehlikeli yapan şey genellikle kötü kolesterolü yüksek olan kişilerde herhangi bir belirti görülmemesidir. Yani, uzun yıllar yüksek kolesterol seviyeleriyle yaşasanız dahi damar veya kalple ilgili bir sorun yaşanmadıkça kolesterol seviyenizin normalden yüksek olduğunu fark etmeyebilirsiniz. Eğer bu dönemde kolesterol ölçümü yaptırmadıysanız kolesterol damarlarda birikmeye başlamış olabilir.

Yüksek kolesterol sizi hasta yapmaz, günlük yaşantınızı etkilemez, belirtisi yok denebilecek kadar azdır ve genellikle rutin kontroller sırasında yapılan testlerle belirlenebilmektedir. Nadir olmakla birlikte yüksek kolesterolü bulunan bazı kişilerde, cilt tabakasında biriken kolesterol göz çevresiyle el ve ayaklarda kabarıklıklara yol açabilir. Bu kabarıklıklar yağ bezesine benzer şekillerde görülebilir.
Yüksek Kolesterolün Riskleri

Kolesterolün yüksek olup olmadığını bilmemek maalesef yol açabileceği hastalıkları önlemez. Uzun süre yüksek kolesterolü bulunan kişilerin karşılaşabileceği en büyük tehlikelerden biri damar tıkanıklığıdır(atherosclerosis). Kolesterolün damar duvarına yapışmasıyla başlayan süreç, zaman içinde damarın elastikiyetini kaybederek sertleşmesi ve kan akışı için kullanılan yolun daralmasıyla devam eder. Bu plaklar damarları çatlatabilir ve çatlaklarda kan pıhtılaşması oluşabilir. Pıhtılaşma, zaten kolesterol birikimi nedeniyle daralan damarı iyice daraltabilir ve kan akışını durma noktasına getirebilir. Tüm bunların sonucunda da inme ve kalp krizi gibi hayati tehlike yaratan sağlık sorunları görülebilir.

Kolesterol Neden Yükselir?

Kolesterol vücudumuz tarafından (karaciğer) üretilebildiği için gıdalardan aldığımız kolesterol genel olarak kolesterol fazlası olarak kabul edilebilir. Omega 3 ve omega 6 gibi esansiyel yağ asitleri içeren gıdalar (badem, keten tohumu, balık, fındık…) sağlıklı yağ ve iyi kolesterol kaynakları arasında gösterilirken, doymuş yağ oranı yüksek gıdalar (margarin, tereyağ, yağlı peynir, tam yağlı süt…), trans yağ içeren gıdalar (kızarmış patates, krakerler, kızartma yemekler, hazır kurabiye, fast-food…) yüksek kolesterol tetikleyicileri arasındadır. Yani sık sık hazır gıda tüketiyorsanız, paketlenmiş gıdalara (atıştırmalıklar) merakınız varsa ve genel olarak hayvansal gıdalarla besleniyorsanız büyük ihtimalle yüksek kolesterol sorunu yaşayacaksınız demektir.

Fiziksel olarak aktif olmamak, spordan uzak durmak ve aşırı kilolu olmak yüksek kolesterolün diğer nedenleri arasında sayılmaktadır. Tabi her fazla kilosu bulunan insanın kolesterol seviyesi yüksek olacak diye bir genelleme yapmak doğru olmaz ancak, fazla kilosu bulunanların çoğunda yüksek kolesterol görülmektedir.

Yaş aldıkça kolesterol seviyesi de artmaya başlar. Bu nedenle uzmanlar, 20 yaşından sonra her 5 senede bir, 40 yaşından sonra her 1-2 senede bir kolesterol ölçümü yaptırılmasını öneriyor. Eğer yüksek kolesterolünüz varsa ve bunu beslenme ile kontrol altında tutmaya çalışıyorsanız, hangi yaşta olduğunuza bağlı olmadan, her yıl kolesterol ölçümü yaptırmanız gerekiyor. Kolesterol ilacı kullanıyorsanız doktorunuz büyük ihtimalle her 6 ayda bir kolesterol ölçümü isteyecektir.

Düzenli olarak egzersiz yapmanıza ve ideal kilonuzda olmanıza rağmen kolesterolünüz yüksek çıktıysa bunun nedeni aile bireylerinizden birinin kolesterolünün yüksek olması olabilir. Yüksek kolesterol genetikle yakından ilgilidir ve kalıtımsal olarak diğer aile bireylerine miras kalabilir.

Son olarak, hipotiroid, şeker hastalığı, böbrek ve karaciğer hastalıkları gibi bazı hastalıkların kolesterolü yükselttiği bilinmektedir.
Kolesterol Testi Nasıl Yapılır?

Kolesterol testi aç karnına yapılan bir kan testidir. Bu test sonucunda LDL (iyi) ve (HDL) kolesterol seviyelerinin yanı sıra diğer trigliseritlerin seviyeleri de ölçülebilmektedir. Tam kolesterol testi öncesi kişinin genellikle 9-12 saat hiç bir şey yememesi gerekir.

Kanda bulunan tüm yağların ölçüldüğü bu test dışında direkt olarak LDL kolesterol seviyesini ölçen bir test daha bulunmaktadır. Bu test tok karnına yapılabilmektedir.

Doktorların ilk olarak uyguladıkları test ise “basit kolesterol testi”dir. Basit kolesterol testinde kötü kolesterol ölçülebilmektedir. Bu test için özel bir beslenme koşulu yoktur ve yemek sonrasında yapılabilmektedir.
Kolesterol Testi Sonuçları

Yapılan kan testi ile düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL kolesterol) ve yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL kolesterol) seviyeleri ölçüldükten sonra sonuçlara göre kolesterolünüzün yüksek olup olmadığı belirlenir. Aşağıda verilen oranlar Maryland Üniversitesi tarafından verilen normal ve yüksek kolesterol oranlarıdır.

Test sonuçlarında;

200 mg/dL arzu edilen kolesterol seviyesi, 200-239 mg/dL sınır seviyesi ve 240 mg/dL yüksek kolesterol olarak kabul edilmektedir. Kolesterolünüzün ne kadar yüksek çıktığı, sadece beslenmenin düzenlenmesi veya ilaçla tedavi seçeneği gibi doktorun uygulayacağı tedavi yöntemini de yakından ilgilendirmektedir.
Kolesterolü Düşürmek İçin Neler Yapılabilir?

Yüksek kolesterolü düşürmek için hayat tarzında ve beslenme alışkanlıklarında yapılacak değişimler etkili olabilmektedir.

Daha az doymuş yağ tüketin.
Balık ve tavuk yerken derisini yemeyin.
Az yağlı veya yağsız et tüketin.
Yemekleri kızartmak yerine haşlayın veya buharda pişirin.
Her gün bol bol taze meyve ve sebze tüketin.
Tam tahıllı gıdalar tüketin.
Her gün düzenli egzersiz yapın, daha çok hareket etmeye çalışın.
Fazla kilolarınızdan kurtulun.
Sigarayı bırakın.

Bazı durumlarda yukarıdaki önerileri yerine getirseniz bile kalıtsal nedenlerle kolesterolünüz yüksek çıkabilir. Bu durumda doktorunuz kolesterol ilacı kullanmanızı önerebilir.

Sonuç olarak; herhangi bir yüksek kolesterol belirtisi yaşamadan, uzun yıllar boyu yüksek kolesterol sorununuz olabilir. Kolesterol testi yaptırmadan, kolesterolünüzün yüksek olup olmadığını öğrenmeniz pek mümkün değil. Yüksek kolesterolü kontrol altına almamak ise damar tıkanıklığı, damar sertleşmesi ve bunlara bağlı olarak kalp hastalıkları ve inme riskini yükseltiyor. Bazı durumlarda yüksek kolesterol beslenmeyle düşürülebilirken, aşırı yüksek kolesterol için ilaç tedavisi uygulanabiliyor. Yüksek kolesterol şüpheniz varsa en güvenli yok vakit kaybetmeden bir kolesterol testi yaptırmanız.

Yüksek Kolesterol İçin Yeşil Mercimek

İbrahim Saraçoğlu Kolesterolün yeşil mercimekle düşürülebileceğini açıklamıştır. Yüksek kolesterol sorunu yaşayanlar için hazırlaması kolay bu tarifi sizlerle paylaşıyoruz.

Saraçoğlu kolesterolü yüksek olanlar içi bir numaralı protein kaynağı olan mercimeği öneriyor. Mercimeğin yemeğini mutlaka haftada bir kez yapabilirsiniz. Ancak mercimeği salatalara ekleyerek de protein açısından zengin beslenebilirsiniz. Kolesterolü de bu şekilde düşürebilirsiniz.

Yeşil mercimek



Kolesterol sorunu olanlar için mercimek yemeğinin nasıl yapılacağını da tarif etti. Mercimeği haşlayın, soğanı içerisine doğrayarak birlikte kavurun içerisine yağ ve tuz koymayın. İyice piştikten sonra içerisine bir kaşık zeytinyağı ilave edebilirsiniz. Bu mercimek yemeğini gün aşırı tüketirseniz kolesterolünüz düşecektir. Bitki bilimci Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu haftada 3 gün 1 kase tüketmeyi öneriyor. Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu salata yaptığınızda da içerisine kırmızı iri turpu rendeleyin, kırmızı turp en iyi kolesterol düşürücüdür. Ayrıca maydanoz- limon kürü de kolesterol düşüren kürlerdendir. Bunları uygulayarak bu soruna doğal çözüm bulabilirsiniz.