Menopoz Döneminde Görülebilen Psikolojik Sorunlar

Menopoz kadın hayatın çok önemli değişikliklerin olduğu doğal bir süreçtir. Yıllardır her ay adet kanaması geçirmeye alışmış olan kadın artık hiç adet görmez halle gelir veya kadın artık yumurtlama gerçekleştirmediğini ve doğurganlık yeteneğini kaybettiğini bilir. Bu çok önemli değişiklikler bazı kadınları psikolojik çok etkilerken bazılarını çok az etkiler, bu kadının sosyo kültürel durumu ve yaşadığı çevre v.b özelliklerle yakından ilgilidir. Örneğin bazı toplumlarda kadının genç ve güzel olması çok önemli bir faktördür ve kadın menopozla beraber yaşlanacağını, esksi kadar güzel olamayacağını düşünür, bu durumdan kötü anlamda etkilenir. Ancak bazı toplumlarda kadınlar menopozla birlikte ileri yaş grubuna geçerek sözü dinlenen daha saygın bir kimliğe kavuşurlar, bu toplumlarda menopoza girmek kadınları olumlu yönde etkiler genellikle. Yine bazı kadınlar menopoza girdikleri yıllarda çocukları büyüyüp iş sahibi olduğu için sorumluluklarının azaldığını artık hayatta bir dinlenme dönemine girdiklerini düşünerek olumlu etkilenirler. Sonuç olarak menopozun kadın psikoloji üzerindeki etkisi hem toplumlar ve kültürler arasında farklılık gösterir hem de kadının diğer ailevi ve çevresel özelliklerine göre de değişiklik gösterir.

Sadece menopoz döneminde menopozun etkisi ile görülen özel bir psikolojik bozukluk, psikiyatrik hastalık yoktur. Ancak özellikle daha eski yıllarda psikolojik problemlere yatkınlığı bilinen kadınlarda menopozun da etkisi ile bazı sorunlar meydana gelebilir. Bu problemler hem yukarıda örneklendiği gibi menopozun kadın hayatında ve vücudunda yarattığı önemli değişikliklerden kaynaklanıyor olabilir, hem de menopozda vücutta değişen hormonların (östrojen azalması) beyinde bazı bölgeleri etkilemesi nedeniyle olabilir.

Menopozda görülebilen psikolojik problemler:
- Uykusuzluk
- Depresyon
- Sürekli halsiz ve yorgun hissetme
- Anksiyete, endişe, panik
- Sinirlilik
- Hafıza problemleri
- Konsantrasyon bozukluğu
- Motivasyon eksikliği
- Dikkatsizlik
- Ağlama atakları

Östrojen hormonu menopozdan sonra çok azalır. Östrojen hormonunun beyinde glia hücrelerini, immün beyin bariyer sistemini, endorfin benzeri bazı maddelerin salınımını, beyne olan kan akımını etkilediği üzerine araştırmalar vardır. Östrojen hormonundaki azalmaın beyin fonksiyonlarını etkileyerek bazı psikolojik problemlerin oluşmasını kolaylaştırdığı konusunda şüpheler vardır.

Menopozda psikolojik sorunları önlemek ve azaltmak için öneriler:
- Egzersiz, spor
- Yoga, meditasyon gibi aktivitelerle ilgilenmek
- Sağlıklı beslenmeye dikkat etmek
- Alkolden uzak durmak
- El işleri, resim gibi çeşitli aktivitelerle ilgilenmek
- Aile ve çevredeki tanıdıklarla, arkadaşlarla ilişkileri iyi tutmak, yalnızlıktan kaçınmak.

Gerekirse psikiyatri uzmanlarından psikolojik destek alınmalıdır.

Menopoz Döneminde Neler Yapılmalı

Menopoza girmek ne demektir?
Menopoza girmek yumurtalık (over) fonksiyonlarının azalması neticesinde kadının tamamen adet görmez hale gelmesi demektir. 1 yıl süreyle hiç adet görmeyen kadın artık kesin menopoza girmiş kabul edilir, bundan önce adet düzensizlikleri ve bazı şikayetlerin olduğu dönem ise menopoza geçiş dönemidir.

Menopoz yaklaşırken:
Menopoza girme yaşı ülkemizde yaklaşık olarak 46-48 civarındadır. Menopoza yaklaştığına dair belirtiler hisseden bir kadının kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurması gerekir. (Bkz: menopoza girdiğimi nasıl anlarım?) Kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvuran kadının öncelikle jinekolojik muayenesi ve ultrasonografi, gerekirse menopoza girdiğini netleştirmek için bazı hormon tahlilleri yapılır. Bunların sonucunda menopoz teşhisi konan kadınların kan biyokimya, kolesterol, şeker v.b ölçümleri değerlendirilir, kemik mineral yoğunluğu (BMD) değerlendirilir, meme muayenesi ve gerekirse mamografi, meme ultrasonu gibi tetkikler yapılır, rahim ağzından smear alınır. Menopoza giren kadınların doktorları tarafından farklı bir şekilde belirtilmedikçe en geç yılda bir jinekolojik muayene ve diğer tetkikler ile değerlendirilmesi gerekir.

Menopoza giren kadınlar nelere dikkat etmelidir?
- Öncelikle doktor muayenelerine ve yıllık (veya daha sık) randevularına aksatmadan uymalıdırlar.
- Dengeli ve sağlıklı beslenme konusuna her zamankinden daha çok özen göstermelidirler çünkü bu dönemden sonra kalp damar hastalıkları, kemik erimesi ve diğer bazı sağlık sorunları açısından artış izlenebilir. Menopozda beslenme konusunda ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
- Doktorlarının önerileri doğrultusunda düzenli egzersiz ve spor yapmalıdırlar.
- Menopoza girerken kadınlar hemen korunma yöntemlerini bırakmamalıdır. 50 yaşından önce menopoza giren kadınlar 2 yıl adet görmeyene kadar korunmaya devam etmelidir. 50 yaşından sonra menopoza giren kadınlar 1 yıl aralıksız adet görmeyene kadar korunmaya devam etmelidir. Bu dönemde korunma yöntemleri hakkında ayrıntılı bilgiye buraya tıkayarak ulaşabilirsiniz.
- Aşırı ve uzun süren kanama olması durumunda hemen doktora başvurulmalıdır.
- Menopoz şikayetleri (ateş basması gibi) için doktora danışmadan hiçbir ilaç, bitkisel yiyecek ve içecekler, kürler, otlar, çaylar v.b uygulanmamalıdır.

Menopoza girerken adet düzensizlikleri, aşırı kanama olur mu?
Menopoz dönemi yaklaşırken adet düzensizlikleri olabilir, genellikle adetlerde seyrelme, düzensizleşme olur ancak bazen sık ve aşırı adet kanamaları da olabilir. Her adet düzensizliği menopoz anlamına gelmez, bu nedenle doktorunuza başvurmadan menopozdan şüphelenmemeniz gerekir.

Menopoza girerken veya girdikten sonra hamile kalınır mı?
Menopozun ilk yıllarında çok nadiren olabilecek bir yumurtlama neticesinde gebelik oluşma riski vardır. Bu nedenle belli bir süre daha korunmak gerekir. Bu konu hakkınd ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Menopoza girmek istiyorum?
Bazen hastalar menopozun yaklaştığı yıllarda yaşadıkları sıkıntılar, şikayetler ve adet düzensizlikleri nedeniyle bir an önce menopoza girmek ve bunlardan kurtulmak isterler. Bu amaçla doktorlarına başvururlar. Bu tür durumlarda hastanın şikayetlerini rahatlatmaya yönelik tedaviler uygulanır. Hastanın yumurtalık fonksiyonlarını bir anda bitirecek ve tamamen menopoza girmesini sağlayacak bir ilaç veya tedavi şekli yoktur. Zaman içerisinde hastanın tamamen menopoza girmesi beklenir.

Erken menopoza giren kadınlar ne yapmalı?
Erken mneopoza giren kadınlar için de öneri ve yapılan tetkikler, tedaviler benzerdir. Düzenli doktor kontrolüne devam edilmesi gerekir. Bu hastalar menopoza daha erken yaşta girdikleri için hayatlarının daha fazla kısmını menopozda geçireceklerdir, bu nedenle kemik erimesi (osteoporoz) benzeri risklere daha fazla maruz kalacaklardır. Ancak beslenme ve egzersiz konularında özenli davranarak, gerekirse ilaç tedavileri ile bu riskler minimuma indirilebilir.

Menopoz Belirtileri

MENOPOZDA GÖRÜLEN ŞİKAYETLER
Menopoz kadında yumurtalık fonksiyonlarının tamamen tükenmesi neticesinde adet görmenin kesilmesidir, bir kadının kesin olarak menopoza girdiğini belirtebilmek için 12 ay aralıksız adet görmemiş olması gerekir.

Menopoz belirtileri ne zaman, kaç yaşında başlar?
Genellikle 45 yaş civarında adetlerin tamamen kesilmesinden 1-2 yıl önce adet düzenindeki değişiklikler ile ilk belirtiler başlar.

Menopoz belirtileri ne kadar, kaç yıl sürer?
Ateş basması ve terleme gibi belirtiler ve psikolojik sıkıntılar sıklıkla 1-2 yıl sürer ve biter, nadiren daha uzun sürebilir. Daha uzun vadede ortaya çıkan kemik erimesi, vücut şeklindeki değişiklikler, meme ve genital organlardaki değişiklikler her hastada farklı şiddetle olmakla beraber yaşlanmayla birlikte devam eder.

Kanama değişiklikleri:
Menopoz ile ilgili belirtilerin bir kısmı adetlerin kesilmesi döneminden önce menopozun yaklaştığını haber veren belirtilerdir. Bu döneme premenopozal dönem denir. Bu dönemde adet sürelerinde ve sıklığında değişiklikler yaşanır. Genellikle bu tür belirtiler 45 yaş civarında başlar. Adetler genellikle daha seyrek aralıklarla (bir buçuk iki ay aralarla) görülmeye başlanır, bazen 15 gün gibi kısa aralıklarla görülen adetler de olabilir. Adet kanaması süresi ve kanama miktarında uzama veya kısalma olabilir. Bu dönemde ara sıra ateş basması, terleme gibi belirtiler de görülebilir.

Ateş (sıcak) basması, terleme v.b belirtiler:
Menopoza girilmesi ile beraber adetler tamamen kesilir ve çoğu kadında ateş basması, terleme, çarpıntı gibi belirtiler görülmeye veya şiddeti artmaya başlar. Bu tür belirtilere vazomotor belirtiler denir ve menopozdaki kadınların yaklaşık %60-70'inde bu belirtiler görülür. Bazı kadınlar bu tür belirtileri hiç yaşamadan menopoz dönemini atlatırlar. Sıcak basması veya ateş basması denilen durum yüzde, kollarda, ellerde, vücudun üst yarısında aniden kızarma, terleme, titreme, sıcaklık hissi şeklinde yaşanır. Gece uykudan uyandıracak şekilde görülebilir. Genellikle 3-5 dakika sürer ve geçer, bazılarında daha uzun da sürebilir. Günde bir kaç kere gibi sık olabileceği gibi haftada bir kaç kere de yaşanabilir.Bu tür belirtiler genellikle menopozdan yani adetlerin tamamen kesilmesinden 1-2 yıl önce başlar ve bu şikayetler kadınların yarısında 1-5 yıl arasında sürer. Menopozdaki kadınların %20 gibi az bir kısmında bu şikayetlerin 5-10 yıl arasında sürdüğü görülebilir.
Menopoz sıkıntıları, ateş, sıcak basması hakkında detaylı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Menopozda görülen psikolojik belirtiler:
- Uykusuzluk
- Depresyon
- Sinirlilik
- Anksiyete
- Kolay ağlama
- Aşırı duygusallık
- Dikkat, konsantrasyon ve hafıza bozulması, unutkanlık

Menopozda görülen üreme organları ile ilgili belirtiler:
- Vajina kayganlığında azalma ve kuruluk hissi, buna bağlı cinsel ilişkide ağrı, zevk alamama, libidoda azalma.
- İdrar kaçırma, gece idrara sık çıkma (mesane dokusundaki elastikeyetin azalmasına bağlı)

Diğer değişiklikler:
Aşağıdaki değişikliklerin çoğu daha geç dönemde uzun yıllar sonra meydana gelen değişikliklerdir.
- Memelerde küçülme yani atrofi, yağ dokusu kaybı, sarkma. Meme uçlarında küçülme meydana gelir.
- Vajina dudaklarında ve klitoriste küçülme ve atrofi
- Ciltte kuruluk ve kırışıklıklarda artma
- Saç, koltuk altı ve pubik bölgedeki kıllarda azalma görülürken tersine kol ve bacak tüylerinde artma görülebilir.
- Ses kalınlaşması
- Kemik erimesi. İleri düzeyde olursa kemik erimesine bağlı kamburlaşma, boy kısalması, eklem ağrıları.
- Kalp hastalıkları ve kolesterol yükselmesi menopozdaki hormonal değişikliklere bağlı olarak artar. Menopozda kolesterol, trigliserid ve LDL kolesterol artar, HDL kolesterol azalır.
- Kilo alımı sıklıkla gerçekleşir. Vücuttaki yağ dağılımı değişir. Menopoz öncesi dönemde kadınlarda jinekoid tipte yani kalça etrafında yağlanma fazla iken menopoz sonrası santral tip yağlanma başlar vücutta yani göbek etrafında yağlanma başlar.
- Menopoz sonrasında karbonhidrat (şeker) metabolizmasında bozulma başlar. İnsülin rezistansı artar.