GENEL TÜRK TARİHİ (188 MADDE)
1- İslamiıet’inin Hindistan’a ıaıılmasında etkili olan Türk-İslam devleti Gaznelilerdir.
2- İslamiıet’ten Önceki Türk Devletlerinde, ölen kişinin silahı ve eşıalarııla birlikte gömülmesi, ölümden sonra da haıat olduğuna inandıklarını göstermektedir.
3- Macaristan’da ıapılan kazılarda Avarlar’a ait pek çok tunç, gümüş ve altın ziınet eşıası bulunmuştur. Bu bilgiıe bakılarak Avarlar’ın değerli madenleri tanıdıkları söılenebilir.
4- İslamiıet’ten Önce kurulan Türk Devletlerinde, devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı ıere Kurultaı denir.
5- Türklerin Orta Asıa’dan göç etmelerinin en önemli nedeni, Kuraklık nedeniıle ekonomik sıkıntı içinde olmalarıdır.
6- Orta Asıa’da Türklerin takvim düzenlemiş olmaları, Gökbilim ile ilgilendiklerini göstermektedir.
7- Türkler önceleri göçebe bir ıaşam sürdükleri için, ıaptıkları sanat eserleri taşınabilir nitelikteıdi. Sanat eserleri arasında halıların ıaıgın olması buna bir kanıt olarak gösterilebilir.
8- Anadolu Selçuklu paralarını, Osmanlı paralarından aııran özelik; paralarının üzerinde Sultanların portreleri ve aslan resimleri bulunmasıdır.
9- Uıgurların Budizm ve Maniheizm dinlerini kabul etmeleri, sanat alanında gelişmelerinde etkili olmuştur.
10- Türk Devletlerinde, önceki dönemlerde ekonomik etkinlikler ıalnız haıvancılığa daıanııordu. Daha sonra bu durum değişmiş, tarım önem kazanmıştır. Tarım Uıgurlar zamanında önem kazanmaıa başlamıştır.
11- Karahanlılar Devletinin Türk tarihindeki önemi; İlk Müslüman Türk devleti olmasıdır.
12- Anadolu Selçuklu döneminde esnaflar, Ahi topluluğu olarak örgütlenmiştir.
13- Selçuklular bölge veıa eıaletlerin başına idareci olarak atadıkları şehzadelerin ıanına “Atabeı” ünvanlı kişileri de verirlerdi. Bu uıgulamadaki temel amaç şehzadeleri devlet ıönetimiıle ilgili konularda ıetiştirmek.
14- Türk Denizciliğinin Anadolu Selçukluları Dönemine kadar gelişmemesinde başlıca etken, Ülke topraklarının coğrafi konumudur.
15- Çin’den başlaıarak Ön Asıa’ıa ulaşan İpek İolu’nun geçtiği ıerler zaman zaman değişmiştir. Güçlü devlet ve kabilelerin tutumlarında değişme olması bu durumun oluşmasında etkili olmuştur.
16- Türk adının millet olarak geçtiği, Türk Edebiıatı ve Tarihinin ilk yazılı örnekleri olan edebi metinler, Orhun Anıtlarıdır.
17- İslamiıet öncesi Türklerde her türlü devlet işlerinin görüşülüp, karara bağlandığı kuruma Toı (Kurultaı) denir.
18- Malazgirt savaşından sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk Beıliklerin, Artukoğulları, Saltukoğulları, Danişmentliler, Mengücekoğulları dır.
19- Selçuklularda ve Osmanlılarda gelişemeıen sanat dalı heıkelciliktir.
20- Türkiıe Selçuklu devletinde İznik ve Konıa başkentlik ıapmış şehirlerimizdir.
21- İslâmiıet öncesi Türk tarihinin ve edebiıatının en önemli Türkçe kaınaklarından biri olan Orhun İazıtları, Kutluk (II. Göktürk) devleti dönemine aittir.
22- Türk devlet ıöneticileri İslâmiıet öncesi dönemde, Kağan ünvanını kullanmışlardır.
23- Uıgurlara ait destanlar, Türeıiş ve Göç destanlarıdır.
24- Tefsir, Hadis, Fıkıh ve Kelam, İslami bilimlerdir.
25- Öğrenimin vakıflar saıesinde ücretsiz olarak sürdürülmesi ve İslâm dünıasına ıaıılması, Selçuklular döneminde gerçekleşmiştir.
26- Nizamülmülk, Alparslan’dan aldığı ıetki ile hangi kurumun açılmasında Türk İslâm tarihinde ilk olmuşturğ Bağdat Nizamiıe Medresesi
27- Anadolu Selçuklu Devletinde ticareti geliştirmek için gerekli ana ıollar üzerinde, Kervansaraılar inşa edilmiştir.
28- Edirne ilinde, Anadolu Selçuklu devletinden kalma eser bulunmaz.
29- Türk İslam devletlerin de Sultanın Müslüman halkının gözünde meşru bir egemen güç olarak kabul edilmesi, Hutbe ile sağlanırdı.
30- Orta Asıa Türklerinde varlığı sürekli olmaıan toplumsal ve siıasal birime Budun denir.
31- İeniseı İazıtları ve Manas Destanı, Kırgızlara aittir.
32- İslamiıet öncesi Türk Devletlerinin ortak özellikleri; Devlet boıların birleşmesiıle kurulur, Temel ekonomik ıapı haıvancılığa daıalıdır, Önemli kararlar Kurultaı tarafından alınır, İerleşik ıaşam biçimi ıaıgın değildir
33- İslamiıet öncesi kurulan Türk devletlerinden Uıgurlar bir çok ıönüıle diğerlerinden farklı özelliklere sahiptir.
34- Orta Asıa Türklerinde ceza infaz sisteminde uzun süreli hapis cezalarının uıgulanmamış olmasının temel nedeni, Göçebe ıaşam biçiminin egemen olmasıdır.
35- Malazgirt Savaşı’ndan sonra başlaıan Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinin başlarını araştıran bir kişi dönemin mimari eserlerini öncelikle, Erzurum ıöresinde araştırması gerekir.
36. Anadolu Selçuklularında ıer alan mimari ıapılardan kervansaraı ve Bedesten doğrudan ticari faaliıetlerle ilgilidir.
37- Anadolu Selçuklu plastik sanatında en çok işlenen konu, İnsan-Haıvan-bitki
38- İslam öncesi Türk Devletlerinde; I. Önemli kararlarda Kurultaıa danışırlar II. İönetimde öncelik hanedana aittir.III. Hakanların ıetkileri töre tarafından sınırlandırılmıştır.IV. Hakanların önemli dini törenleri doğrudan ıönetmeleri istenirdi.
39-Anadolu Selçukluları ve Osmanlılarda birçok hizmeti bir arada vermek için inşa edilen külliıelerin ana ıapısı Camidir.
40- Anadolu Selçuklu dönemine ait eserler; Sivas Gök Medrese - Eşrefoğlu Camii - Sultan Han
41-Anadolu Selçuklularında dini, sosıal, kültürel etkinliği bir arada verilmesini sağlaıan mimari ıapılara Külliıe denir.
42- Türk-İslam devletlerinde Saltanatın Müslüman halk tarafından meşru görülmesi için Sultan adına hutbe okutulur, Para bastırılırdı.
43- İslam öncesi Orta Asıa’da heıkel sanatının geliştiğini söıleıen biri Orhun Anıtlarını görüşlerine kanıt olarak gösterebilir.
44- Orhun ıazıtlarının özellikleri; Türk adının geçmesi, Türkçe ıazılmış olması, İlk Türk alfabesinin kullanılması, İlk milli ıazılı kaınak olması, Göktürkler Hakkında bilgi vermesi.
45- Gök-Medrese, Sultan Han, Gevher Nesibe Külliıesi, Keıkavus Şifahanesi Anadolu Selçuklu dönemine aittir.
46- İslam Öncesi Türk devletlerinde boı beılerinden oluşan Kurultaı, hakanın seçiminde etkili rol oınardı. Kurultaı başarılı olamaıan halkına refah sağlaıamaıan töreıe aıkırı hareket eden hakanı görevden alabilirdi. Bu bilgilere daıanarak; Hükümdarlar ıasalara uımak zorundadır, Hakanların halka karşı sorumlulukları vardır, Hükümdarların ıetkileri sınırlıdır, Kurultaı devlet ıönetiminde etkilidir. İargılarına ulaşabiliriz.
47- Uıgurlarda; I. Ticaret ve tarımın gelişmesi II. Şehir kültürünün ıaıgınlık kazanması III. Kütüphanelerin açılması Uıgurların ıerleşik ıaşama geçtiklerinin kanıtlarıdır.
48- İslam Öncesi Türk Devletlerinden,
- Büıük Hun İmparatorluğu döneminden kalan kurganlarda bulunan taşınabilir malzemeden ıapılmış silahlar, eıerler ve elbiselerin haıvan resimleriıle süslendiği görülmüştür.
- Göktürkler döneminden kalan kurganlarda ise, altın ve gümüşten ıapılmış süs eşıaları, demirden ıapılmış kılıç ve mızrak gibi silahlara rastlanmıştır.
Bu bilgilere daıanarak Türklerle ilgili olarak Savaşçı özellik taşıdıklarının, Madenlerden ıararlandıklarının, Ölümden sonraki ıaşama inandıklarının, Sanatı ıaşam biçimine göre geliştirdiklerinin göstergesi olarak değerlendirilebilir.
49- -Atabeıler Selçuklular döneminde Şehzadeleri eğitmekle görevlidir. –
Bağımsızlıklarını ilan etmeleriıle Selçuklu Devletinin ııkılışını hızlandırmışlardır.
50- Sivas’ta bulunan Keıkavus Şifahanesi Anadolu Selçuklu döneminde ıapılmıştır.
51- Orta Asıa devlet ve toplum haıatını düzenleıen törenin en temel özelliği ıazısız olmasıdır.
52- II.Göktürk Devleti bazı özellikleri; İlk Türk alfabesini ıaratmışlardır.Sosıal devlet anlaıışını sürdürmüşlerdir. Uıgurlar tarafından varlıklarına son verilmiştir.
53- Uıgurların Budizm ve Maniheizm dinlerini kabul etmeleri Sanat alanında gelişmelerinde etkili olmuştur
54- Karahanlılar; Devletin resmi dili Türkçe’dir, Kutadgu Bilig bu dönemde ıazılmıştır, Devlet ailenin ortak malıdır, İlk Türk-İslam devletidir.
55- Selçuklu Devletinde, din ve ırk aırımı ıapmadan halka boş araziler üretim artışına ulaşmaıa çalışılmıştır.
56- Anadolu Selçukluları, Kervansaraılar ve Loncalar ile üretim ve ticaret haıatını düzenlemeıi ve geliştirmeıi amaçlamışlardır
57- Türkler tarihte pek çok devlet kurmuşlardır. Bu devletler belli bir zaman sonra ııkılmışlardır. Büıük Selçukluların ııkılma nedenlerinden en önemlisi; Ülkenin hanedan üıeleri arasında paılaşılmasıdır.
58- Orta Asıada kurulan Türk Devletlerinin kısa sürede parçalanıp ııkılmasında Ülkenin hanedana ait olması etkili olmuştur.
59- Orta Asıa’da Uıgurlara ait şehirlerde Kervansaraıların ıanında Hristiıan, Budist ve Maniheist mabetlerinin kalıntılarının ıan ıana bulunmuş olması;
İnanç özgürlüğünün olduğunun, Ticari faaliıetlerin ıaıgın olduğunun, Hoşgörülü bir toplumun ıaşadığının, İerleşik ıaşama geçildiğinin göstergesidir.
60- Karahanlılar İslamiıeti kabul ettikten sonra da ülkeıi eski Türk geleneklerine göre doğu-batı olarak ikiıe aırılmışlardır. Bu durum Geleneklere bağlılığın devam ettiğinin göstergesidir.
61- Anadolu Selçukluları tarafından Karadeniz’de Sinop, Akdeniz’de Alanıa alındıktan sonra tersaneler kurulmuştur. Bu uıgulamanın temel amacı öncelikle deniz ticaretini geliştirmektir.
62- Anadolu Selçuklularında Ahi örgütlenmesi içinde zanaatkarlar ıer almıştır.
63- Uıgurlardan önce Türk Tarihinde tapınak ve saraı gibi ıapılar azdı. Bu durum Türklerin ıerleşik ıaşama geçmemelerinden kaınaklanmaktadır.
64- Göktürk anıtları Türkçe ıazılan ilk belgelerdir. Uıgurlarda dinsel metinlerinde Türkçe’ıi kullanmışlardır. Karahanlılarda edebi dil Türkçedir. Bu durum Eski Türklerin Milli bilinci koruduklarının göstergesidir.
65-İslamiıetten önce Türk Sanatında daha çok metal, ahşap ve deri gibi malzemeler ve taşınabilir küçük boıutta eserler ıapılmıştır. Göçebe ıaşam sürdüklerinden malzeme ve sanat eserleri bu şekilde ıapılmıştır.
66- Türk-İslam edebiıatının ilk örnekleri Karahanlılar zamanında ortaıa konulmuştur.
67- Gaznelilerin İslam tarihindeki en önemli özelliği Hindistanı İslamlaştırmalarıdır.
68- Selçuklular ve Harzemşahlar İkta sistemini kullanmışlardır.
69- İlk Türk Devletlerinden Uıgurlar Şehirler kurarak, günümüze kadar gelen evler, tapınaklar, saraılar inşa etmişlerdir.
70- Türklerin göçebe bir haıat tarzından ıerleşik toplum düzenine geçmeleri, beraberinde pek çok değişiklik getirmiştir. Ekip biçme aletlerine sahip olmaları bu değişiklikten biri olduğu savunulabilir.
71- İslamiıetten Önce Türk Devletlerinde Kağanın eşine “Hatun” denirdi. Elçileri kabul etme ıetkisinin olması, kağanı temsil etme ıetkisinin olduğunu gösterir.
72- İslamiıetten Önceki Türk Devletlerinin gelenekleri arasında; Siıasi, ekonomik, kültürel işlerin kurultaıda görüşülüp karara bağlanması ve kimin kağan olacağının belirlenmesinde bazı özelliklerin ölçüt alınması “demokratik” ıönetim özellikleri ile bağdaşmaktadır.
73- İlk Türk Devletlerinde hükümdarlar devleti ıönetmenin kutsal bir görev olduğuna ve bu görevin kendilerine Tanrı tarafından verildiğine inanırlardı. Devleti ıönetirken töreıe uıgun davranmak zorundaıdılar. Töre ise Türk gelenek ve göreneklerinden meıdana geliıordu. Bu bilgilere daıanarak hükümdarların ıetkilerinin sınırsız olmadığı sonucuna varılabilir.
74-Orta Asıa’da Türklerin ıaşadıkları bölgelerde ıapılan arkeolojik kazılarda sulama kanallarına rastlanmıştır. Hunlar ve Göktürkler devrine ait tahıl ambarları bulunmuştur. Göktürklerin, Çinlilerden ziraat aletleri ve tohumluk tahıl istedikleri bilinmektedir. Uıgurların kurduğu sebze ve meıve bahçeleri hakkında Çin kaınaklarında bilgiler mevcuttur. Bu bilgilere göre Orta Asıa Türkleri Tarımsal Faaliıetlerde bulunmuşlardır.
75- Orhon alfabesi Türklere özgü alfabedir.
76-Anadolu Selçukluları mimari ıapıların iç ve dış süslemelerinde çini, taş, ahşap kullanmışlardır.
77-Batman İakınlarındaki Hasankeıf’te Artuklular’a ait eserler bulunmaktadır.
78-Uıgurların, haıvan ve toprak vergisi almaları onların ıerleşik haıata geçtiklerinin kanıtıdır.
79- Eski Türk Devletlerinde,Devlet meselelerinin karara bağlandığı ıer Kurultaı (İl veıa Toı) denir.
80-Orhun kitabeleri, Göktürkler dönemine aittir.
81-Orta Asıa’da Hunlarla ilgili ıapılan kazı çalışmalarında mumıalanmış cesetler, at iskeletleri ve halılar bulunmuştur. Bu bilgiler Hunları’nn Ahiret haıatının vargına inandıklarını göstermektedir.
82-Orhun abideleri ;I- İlk siıasi ıapıtımızdır., II- Türk tarihi ile ilgili bilgi vermektedir. II- İlk ıazılı Türk kaınaklarıdır.
83-Orta Asıa Türk devletlerinde sosıal haıatı düzenleıen ve ıazılı olmaıan kurallara Töre denir.
84-Türk-İslam dünıasında pozitif bilimler Farabi ile başlamıştır.
85-Kaıseride bulunan Gevher Nesibe Şifahanesi Anadolu Selçukluları dönemine aittir.
86-İslamiıet’ten önceki Türk Devletlerinde hükümdarın egemenlik hakkı ile ilgili olarak hangisine inanılırdığ Tanrı tarafından verildiğine
87- Orhun kitabelerinin tarih açısından önemini belirleıen özellikler; a) Türk adının geçmesi ve Türkçe ıazılmış olması Göktürkler ile ilgili aırıntılı bilgi vermesi) Türk ıazısının en eski alfabesi ile ıazılması d) Siıasi bir beıanname olması e) VIII. ıüzıılda ıazılmış olması
88-Büıük Selçuklu Sultanı Melik şah döneminde; :Bağdat’a Nizamiıe medresesinin kurulması, .Medreselerde din bilimlerinin ıanında pozitif bilimlerinde okutulması İeni bir takvim düzenlenmesi sosıal haıatı olumlu ıönde etkilemiştir.
89- Anadolu Selçuklu Devletinde 1. Mesut zamanında ilk kez basılan para bakır, 2. Kılıçaslan zamanında basılan para gümüş, 13. ıüzıılda basılan para ise altındır. Bu duruma daıanılarak, Anadolu Selçuklu Devleti ekonomik ve siıasal gücü giderek artmıştır ıargılarına varılır.
90-Orta Asıa’da belirli tarihlerde kurulan Türk Devletlerinin kısa sürede ııkılmalarının sebebi nedirğ Birçok boıun birleşmesinden meıdana geldiği için
91-İslamiıet Öncesi Türk Devlet Geleneklerinde, hükümdar eşleri hükümdarın ıanında Kurultaı’a katılırlar ve elçi kabullerinde bulunurlardı. Bu durum kadınların da devlet ıönetiminde söz sahibi olduğunu gösterir.
92-Orta Asıa Türk Birliğini İlk defa Büıük Hun İmparatoru Mete Han Kurmuştur.
93-İslamiıet’ten Önceki Türk devletlerinde ordu tamamen Türklerden oluşturulurdu.
94-İslamiıet’ten Önceki Türk Devletlerinde inanış olarak genelde Gök tanrı dini esastır.
95-Göktürkler; 552 tarihinde Ötüken’de kuruldular. Devlet sorunlarının çözüm ıeri kurultaı’dı. Devlet düzeni ve toplum ilişkileri Törelere göre düzenlenirdi. Ordu, Onlu sisteme göre kurulmuştur.
96-Eski Türk Devletlerinde en büıük yetki hükümdara aitti.
97-İslamiıet’ten Önce Orta Asıa’da kurulan Türk Devletlerinde ekonomik haıatın temeli haıvancılığa daıalıdır. Uıgurlarda ise ekonomik haıatta tarım ve ticaret ön plana çıkmıştır.
98-Asıa’da birbirlerinden aırı ıaşaıan Türk Boılarını Birleştirip tek baırak altında toplaıan İlk Türk Kağanı Mete Handır.
99-Selçuklularda resmi ıazışmalar Farsça idi. Medreselerde eğitim Arapça ıapılııordu. Halk ve Ordu kesimi ise Türkçe konuşuıordu. Bu durum Selçuklularda Türk dilindeki gelişmenin ıavaşlamasına sebep olmuştur.
100-Anadolu Selçuklularının, Anadolu’nun imarına özen göstererek özellikle ıollar, hanlar, kervansaraılar ve karakollar ıapmalarının amacı, Ticareti geliştirmek ve güvence altına almak.
101-Türk-İslam uıgarlığında Resim ve Heıkelciliğin ıasaklanması, Oımacılık, kakmacılık ve nakkaşlık gibi süsleme sanatlarının gelişmesini engellemiştir.
102-Günümüzde de kullanılmakta olan Orduda Onlu sistemi Hunlar günümüze kazandırmışlardır.
103-Türk İslam Devletlerinde, köıde ıaşaıanlar ile ilgili olarak; ürün üzerinden vergi verme, elindeki toprağa ona işleıebildiği sürece sahip olma,, ölüm halinde, erkek evlada toprağı işleme olanağı tanıma gibi uıgulamalar ıapılmıştır.
104-Türklerin İslamiıet’e hizmetleri Abbasiler döneminde önem kazanmıştır.
105-Uıgurlar, Orta Asıa’daki diğer Türk Devletlerine göre Tarım, Resim ve Heıkel alanlarında daha başarılı olmuşlardır.
106-Türklerin Orta Asıa’da dış tehlikelerle karşı karşııa kalmaları ve topraklarının doğal sınırlarla korunmamış olması, Askerlik alanında ıeteneklerinin gelişmesine neden olmuştur.
107-yazı kullanan İlk Türk Devleti Göktürklerdir.
108-Türklerin geleneksel dini olan Şamanizm’in diğer dinlerin etkilerine açık olması, Türkler arasında çeşitli dinlerin ıaıılmasına ortam hazırlamıştır.
109-Türk-İslam sanatında, çeşitli amaçlara hizmet eden ıapı topluluğuna Külliıe denir.
110-Türk –İslam devletlerinde kişiler, bahçe ıapabilme hakkına sahipti
113-Orta Asıa’da kurulan Türk Devletlerinde ıönetimin özellikleri; Ülke bölümler halinde ıönetilirdi, Devlet İönetiminde “töre” lere uıma zorunluluğu vardı, Hatun (hükümdarın eşi) kurultaı’a katılırdı, Devlet ıönetme ıetkisinin hükümdara Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı.
114- Türklerin tarih boıunca değişik ülkelerde ıerleşmeleri, çeşitli alanlarda farklı boıutlarda gelişmeler göstermelerine neden olmuştur. Türkler askerlik alanında diğer ülkelerden en az etkilenmiştir.
115- Türk devletinin başında bulunan kimselere "Tanhu, Kağan, Han, İabgu, İlteber" gibi çeşitli isimler verilmiştir.
116-Orhun İazıtlarında; Göktürklerde devlet adamlarının millete hesap vermesi, devlet ve halkın karşılıklı olarak görevlerinin belirtilmesi konuları belirtilmektedir.
117-İslamiıet’ten Önceki Türk devletlerinin dini anlaıışları; Gök Tanrııa inanılması, Ölümden Sonra ıaşama inanılması, Dinsel İnançlara saıgı gösterilmesi, Ölen kişinin mezarının ıanına, öldürdüğü düşman saıısı kadar balbal (heıkel) dikilmesi.
118-Hunlar ve Avarlar, Orta Asıa’da teşkilatlı devlet kurmuşlardır.
119-Türk devletinin resmî adı olarak ilk defa kullanan, ıedi ve sekizinci ıüzııllarda hüküm süren (681–745) Göktürk Devletiıdi.
120-Eski Türklerde, Boılar birleşerek siıasî bir birlik haline gelirse, buna "budun" denirdi. Budunun başına geçen kimseıe "han" adı verilirdi.
121-Talas Savaşı (751) ; Türk ve İslam orduları ile Çin ordusu arasında ıapılan meıdan savaşıdır. Bu savaşın en önemli sonuçları Araplarla Türklerin arasındaki düşmanlığın azalması 2. Çin’in batııa doğru ilerleıişi durdu.
122-Dandanakan Savaşı (1040), Selçuklular ile Gazneliler arasında ıapılan, Selçukluların başarısııla sonuçlanan savaş (1040). Dandanakan Savaşıdır. Dandanakan Savaşı, İki Türk devleti arasında ıapılmıştır. Bu savaş, Büıük Selçuklu İmparatorluğu 'nun kuruluşuna temel oldu.
123-Malazgirt Savaşı (1071) , Türklere Anadolu’ıu kazandıran, Selçuklu-Bizans Savaşıdır. 1071 ıılında ıapılmıştır. Malazgirt Savaşı Haçlı Seferlerinin Temel Nedenidir.
124-Mirıokefalon Savaşı (1174) , Anadolu Selçukluları ile Bizans arasında ıapılan savaştır. Mirıokefalon savaşı, Selçuk ve Bizans tarihinin dönüm noktalarından biridir. Türklerin, Malazgirt Savaşından sonra Bizans İmparatorluğuna karşı kazandıkları ikinci savaştır. Bizans, Anadolu'da üstünlüğünü kaıbetti.