F
Fırtına
Guest
Ortopedik Yetersizlik;
İskelet, kas ve eklemlerdeki hastalık, bozukluk ve yetersizlikten dolayı, bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumudur.
Ortopedik ya da sağlık yetersizliklerinin nedenleri doğum öncesi nedenler, doğum sırası nedenler ve doğum sonrası nedenler olmak üzere üç dönemde incelenmektedir.
Doğum Öncesi Nedenler;
Doğum öncesi nedenlerden kalıtım, hamilelik sırasında röntgen ışınlarına maruz kalma, anne-baba arasındaki kan uyuşmazlığı olması, annenin yaptığı doğum sayısının fazla olması, hamilelikte geçirilen hastalıklar, hamilelikte kötü ve yetersiz beslenme, hormonal bozukluklar, travmalar, hamilelikte kullanılan ilaçlar, annenin alkol ve madde bağımlılığı, hamilelikte yaşanan duygusal travmalar, annede şeker hastalığı gibi sistemik bir hastalığın olması gibi nedenleri içermektedir.
Doğum Sırasındaki Nedenler;
Zor doğuma bağlı olarak gelişen doğum travmaları, annenin leğen kemiğinin dar olması, doğum sırasında bebeğin yan yada ters gelmesi, erken yada geç doğum, çoğul gebelik, kordon dolanması, bebeğin düşürülmesi gibi nedenler çocukta bir takım yetersizliklere neden olmaktadır.
Doğum Sonrası Nedenler;
Çocuğun herhangi bir kazaya maruz kalması, ateşli bir hastalık geçirmesi, bulaşıcı bir takım hastalıklar, geçirmiş olduğu bir takım travmalar (duygusal ve fiziksel) bireyde yetersizliklere neden olmaktadır.
ORTOPEDİK YETERSİZLİK OLAN BİREYLERİN ÖZELLİKLERİ
- Çocukların gelişimlerini ve dolayısıyla özelliklerini etkileyen pek çok faktör söz konusudur. Çocukta ortopedik yada sağlık yetersizliği olması durumunda çocuğun gelişimini etkileyen faktörlerin sayısı ve niteliği artmakta ve değişmektedir. Yetersizliğin neden olduğu durumların yanı sıra ailenin eğitim düzeyi, sosyo-ekonomik durumu, kardeş sayısı, bulundukları çevre gibi etkenler çocuğun gelişiminde büyük rol oynamaktadır.
-Ortopedik yetersizliği olan çocukların kendilerine özgü fiziksel, dil, konuşma, zihinsel sosyal ve duygusal özellikleri bulunmamaktadır.
- Bedensel yetersiz olan çocukların tümünde ortak olan özellik bedensel hareketlerinin normal olarak işlevde bulunmalarının engellenmiş olmasıdır.
- Bu çocuklarda denge bozuklukları görülür.
- Bedensel yetersizliği olan çocukların pek çoğunun zorunlu olarak doktora gitmesi veya çok hastalanması nedeniyle evde yatması okuldan ve derslerden geri kalmasına neden olmaktadır. Normal zeka düzeyinde olsa dahi bu durumlarından dolayı okul başarıları düşüktür.
- Yürüme, koşma, tırmanma gibi hareketlerden kaçınırlar.
- Kendilerine güvenleri azdır.
- Motor koordinasyonları zayıftır.
- Bedensel yetersizliği olanların zaman zaman uyum problemleri olduğu bir gerçektir. Ancak bu problemleri bedensel yetersizlikten kaynaklanmaktan çok bedensel yetersizliği olanların toplum tarafından nasıl algılandığı, toplumun onlara yönelik tutum ve davranışlarından kaynaklanmaktadır.
- Yazı yazmada zorlanırlar.
- Ortopedik yetersizliği olan çocukların toplumda yaygınlık oranı kesin olarak bilinmemekle birlikte toplumda yaygınlığı % 0,5 ile %2 arasında değişmektedir.
ORTOPEDİK YETERSİZLİĞİN NEDENLERİ
Bedensel yetersizliklere ateşli hastalıklar, oksijen yetmezliği, zehirlenme ve kazalar neden olmaktadır.
•Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi, beynin ve omuriliğin zedelenmesini ifade etmektedir.
Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi sonucunda yetersizlikler kaslarda zayıflık, inme ve eşgüdümsüzlük şeklinde kendini gösterir. Bireyin davranışlarına etkisi ise; zihinsel gerilik, algısal problemler, eşgüdüm yoksunluğu, dikkat dağınıklığı ve konuşma bozukluğu olarak kendini göstermektedir.
•Kas iskelet sisteminin etkilenmesi sonucu ortaya çıkan bedensel yetersizlikler doğuştan olabileceği gibi sonradan da kazanılabilmektedir. Nedenleri arasında kalıtsal bozukluklar, bulaşıcı hastalıklar, kazalar yada gelişim yetersizlikleri yer alabilmektedir. Bu grupta yer alan yetersizlikler arasında düztabanlılık, adale erimesi ve kalça çıkığı sayılabilir.
•Doğuştan kazanılan bedensel yetersizliklerin bazıları merkezi sinir sisteminin zedelenmiş olmasından, bazıları da kas iskelet sisteminin etkilenmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Bu grupta yer alan yetersizlikler, bel çatlağı felci, beyinsel inme, kalça çıkığı ve doğuştan ampütasyondur (yani hamilelik döneminde anne karnındaki çocuğun çeşitli nedenlerden dolayı, olağan bir şekilde gelişememesi sonucunda çocuğun parmağı, eli, kolu, yada bacağının bir bölümü olmadan doğması)
•Kazalar ve diğer hastalıklar sonucunda ortaya çıkan bedensel yetersizlikler ve süreğen hastalıklar grubuna, düşme, yanma, zehirlenme ve trafik kazaları gibi kazalarla, kanser, tüberküloz, ateşli romatizma ve şeker hastalığı gibi hastalıklar girmektedir. Kazalar merkezi sinir sistemini zedeleyebilir ya da amputasyona neden olabilmektedir.
ORTOPEDİK YETERSİZLİK OLAN BİREYLERİN AİLESİNE ÖNERİLER
-Doğuştan kalça çıkıklığı, doğuştan kol veya bacaklarda bir eksiklik, herhangi bir kaza sonucu kol veya bacağının bir kısmının veya tamamının kaybedilmesi, romatizmal hastalıklar v.b. bedensel yetersizlikler, kas iskelet sisteminin doğuştan veya sonradan etkilenmesi-hastalanması sonucunda da açığa çıkarabilir. Doğru tanının zamanında konması, gerekenlerin geç kalınmadan yapılması çocuğun durumunun izin verdiği en üst düzeye ulaşması için ön şarttır. 0m. Kalça çıkıklı olan bir çocuğun problemi ilk aylarında basit cihazlarla tamamen düzeltilebilecekken geç kalındığında ömür boyu sürecek yürüme bozukluklarına neden olmaktadır.
-Çocuk felci tanısı konan çocukların hayati tehlikeyi atlatması için gereken çalışmalar yapıldıktan sonra, daha önce hiçbir sorunu olmayan çocuğun bacağında, kolunda zayıflama, kuvvetsizlik olabilir. Çocuk büyürken zayıf olan kol ve bacakları kullanılmamaya bağlı olarak incelebilir. Zamanla bu bölgeler diğer kol ve bacağa göre kısa kalabilir. Bunları önlemek amacıyla ve- bu bölgelerin kuvvetini yeniden kazanması için fizyoterapistler tarafından verilecek egzersiz programını düzenli bir şekilde yapmanız gerektiğini unutmayın.
-Çocuğunuzun bedensel yetersizliği onun tüm gelişimini olumsuz etkiler. Çocuk eğer emekleyemiyor, yürüyemiyor veya oturamıyorsa çevresiyle ilgisi buna bağlı olarak sinirli olacaktır. Çocuğun bedensel yetersizliğine rağmen çevresiyle aynı şekilde ilişki kurmasını sağlamak sizin görevinizdir. Bu nedenle olduğunca çevreyi çocuğun ayağına getirmek, bir değişle emeklemese de, oyuncağı tutamasa da ona oyuncağı göstermek, sesini dinletmek, gözüyle takip etmesini sağlamak çocuğunuzun gelişimine destek olacak etkinliklerdir.
- Bebeğinizin yetersizliklerini ve özelliklerini çok iyi tanımanızı öneririz. Böylece yapamayacağı hareketler için onu zorlamamış olursunuz. Zorlanacağı durumlar mutlaka olacaktır.
-Bedensel engelli çocuğunuzu yardımla yapabildiği becerilerinde destekleyip yardımcı olunki bir süre sonra yardımsız olarak yapmayı başarabilsin. Yapabildiklerini de görmezliğe gelmeyin, küçümsemeyin. Bazı şeyleri yapabildiğini görmek ona güven ve cesaret verecektir.
- Bedensel özürlü çocuğunuz için doktorunuz ve fizyoterapistiniz çocuğunuzun hareketleri açısından ve kasıntılarını azaltmak için cihaz uygun görmüş olabilir. Bunları nasıl kullanmanız gerektiğini iyi öğrenmeniz gerekmektedir. Çocuğunuz bu cihazları kullanmayı başlangıçta reddedebilir, ağlayabilir. Kısa süreli olarak kullanmaya başlamanız onun alışması açısından daha iyi olacaktır. Tepki gösterdiyse onu fazla ağlatmadan oyun havası içinde oyuncakları ile oyalayarak belki şarkı söyleyerek onu razı etmeye çalışmanızı öneririz.
- Bazı bedensel yetersizlikler ve beraberinde uyaran eksikliği olması, yetersiz çevre çocukla ilişki kurmak için tedavinin bitmesinin beklenmesi çocukta zihinsel yetersizliğin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu konuda daha önce değindiğimiz gibi çocuğunuza erken yaşlarda uyarıcı yönünden zengin çevre sağlanması gereklidir. Cerebral Palsy, Multiple Skleroz, Spina Bifida gibi durumlarda çevresel yoksunluktan bağımsız olarak zihinsel yetersizlik ikinci bir problem olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda erken eğitim programları uygulanan kurumlara, merkezlere başvurmanız, özel eğitim çalışmalarına katılmanız siz ve çocuğunuz için çok yararlı olacaktır
- Çocuğunuzun bedensel özrünün yanında zihinsel özürü yoksa normal okullarda eğitim görmelerinin mümkün olduğunca desteklenmesi gerektiğini de aklımızdan çıkarmayalım Bedensel özürlü çocuklar motor-hareket becerilerindeki yetersizlik dışında yaşıtlarıyla ortak özellikleri olduğu için gerekli düzenlemelerle normal okullardan en çok yararlanacak çocuklardır.
- Çocuğunuzu göndereceğiniz okulu seçerken bazı notalara dikkat etmeniz gerekmektedir. Okulun bulunduğu yerin ulaşılması zor bir yerde (örn. yokuşta) olmamasına, yolların düzgün olmasına dikkat etmeniz gerekir. Bulunduğunuz çevrede çocuğunuz için uygun şartlara sahip bir okul bulamadıysanız, okul ulaşımını sağlayamadığınız yerde ise bedensel özürlülerle ilgili yatılı bir okul için girişimde bulunmanız gerekir.
- Çocuğunuz bedensel özrü yanında zihinsel özrü de varsa hedefimiz onun çevresine kendi sınırları içinde en az bağımlı yaşamasını sağlamak olmalıdır. Bu nedenle giyinme, soyunma. yemek yeme, tuvaletini yapma yardımla da olsa basit ev işlerini yapma gibi günlük yaşam becerilerini kazanmasına yardımcı olmak gerekir. Çocuğunuz belki ev dışında bir işte çalışamayacak ancak bu becerileri öğrenmesi onun çevresine en az bağımlı yaşamasını sağlayacaktır.
- Yetişkin olmasının en önemli özelliği, bir işe sahip olmaktır Çocuğunuzda diğer yetişkinler gibi kendine uygun bir işte çalışmaktan zevk alacaktır. Çocuğunuzun aldığı eğitime bağlı olarak kazanmış olduğu çeşitli beceriler vardır. Bu beceriler, göz önünde bulundurularak ev içinde veya ev dışında yapabileceği bir iş çocuğunuz için çok önemlidir. Çocuğunuzun özrü fazla ise (hem kolları hem de bacakları özürden etkilenmişse) ona daha fazla yardım etmeniz gerekecektir. Eğer özrü hafif derecede ise, yardım ile bir çok ışın gerektirdiği işlevleri yerin getirebilir.
ORTOPEDİK YETERSİZLİK OLAN BİREYLERİN ÖĞRETMENİNE ÖNERİLER
- Ortopedik ya da sağlık yetersizliği olan öğrenciler normal bir sınıfa girdiği zaman, öğretmenin ilk görevlerinden birisi özel gereksinimli çocukların yetersizlikleri konusunda bilgi edinmektir.
- Diğer öğrenciler de özel gereksinimli öğrencilerin problemleri konusunda bilgilendirilmeli ve mümkün olduğunca bağımsız olarak işlev görmeleri için bu öğrencilere yardım edebilme yolları konusunda bilgi verilmelidir.
- Ortopedik engelli öğrencilerin bulunduğu sınıf, mümkün olduğu kadar giriş katında ve sınıf içindeki yerleri de kapıya yakın, kolaylıkla girip çıkabilecekleri bir yerde olmalıdır.
- Bedensel engelli öğrenciler için, çok lüzumlu durumlarda merdivenlere veya kapı eşiklerine rampa yaptırılmalıdır.
-Tahtada ve tuvaletlerde elleriyle tutunabilecekleri yerlerin bulunması gerekir.
-Tekerlekli sandalyeyi yerleştirebilmek için sıraların kaldırılması ya da aralanması gerekir.
- Ellerini kullanmakta zorluk çeken öğrencilere derslerde ve sınavlarda daha fazla zaman tanınmalı, ellerini hiç kullanamayan öğrencilerin sınavları, öğrencinin uygun bir görevliye cevapları söyleyerek yazdırması şeklinde olmalıdır.
- Bedensel yetersizliği olan öğrenci, normal okula ve sınıfa devam ederek sınırlılıklarını kabul etmeyi, onları ödüllendirmenin yollarını ve erken yaşlardan itibaren yaşam sorunlarını çözmeyi ve yetersizliği olmayanlarla yarışmayı öğretir.
- Bedensel engelli çocuk ya da sınıf arkadaşlarının birbirine karşı anlayış kazanmaları büyük ölçüde öğretmene ve öğretmenin bedensel yetersizliği olan çocuğa yönelik tutumlarına bağlıdır.
- Bedensel yetersizliği olan çocukların pek çoğunun zorunlu olarak sık sık hekime gitmesi, hastanede ve evde yatması nedeniyle okula devamları aksamaktadır. Bu çocuklardan bazıları olağan öğretim süreçlerinden yararlanırken bazıları için özel öğretim süreçlerine yer vermek gerekmektedir.
- Çocuğun bedensel engeli yanında zihinsel engeli yoksa normal okullarda eğitim görmelerinin mümkün olduğunca desteklenmesi gerektiğini de aklımızdan çıkarmayalım. Bedensel özürlü çocuklar motor-hareket becerilerindeki yetersizlik dışında yaşıtlarıyla ortak özellikleri olduğu için gerekli düzenlemelerle normal okullardan en çok yararlanacak çocuklardır.
-Akademik öğretimde özel gereksinimleri olan öğrenciler için, öğretmenin öğrenme güçlüğü olan ve hafif derecede zihinsel engelli öğrenciler için önerilen yöntemlere başvurması gerekmektedir.
- Diğer bir olası gereksinim ise sosyal kabuldür. Öğretmenler ve akranlar, görünür bir yetersizliği ya da epilepsi nöbetleri gibi korkutucu durumlar yaşayabilen bir öğrenci ile etkileşim kurma konusunda çekingen davranabilmektedir.
- Bedensel akademik, duygusal ve zihinsel kapasiteleri dikkate alınarak yetersizliği olan çocuklarda, bu yetersizliğin yol açtığı sınırlılıklara bakılacak olursa sınırlılıklarının daha çok devinimlerle ilgili olması nedeniyle bu çocuklar normal ve özel eğitim okullarına devam edebilirler. Bu çocukların devam edeceği okulların donanımlarında bir takım uyarlamalar gerekli olabilir. Bedensel yetersizliği azaltabilmek için normal okul binasının donatımında değişiklik yapmak gerekir.
- Bedensel engelli öğrenciye yardımla yapabildiği becerilerde destekleyip yardımcı olun ki bir süre sonra yardımsız olarak yapmayı başarabilsin. Yapabildiklerini de görmezden gelmeyin küçümsemeyin. Bazı şeyleri yapabildiğini görmek ona güven ve cesaret verecektir.
- Kaynaştırılmış özel gereksinimli öğrencilerin fiziksel ve sağlık gereksinimlerini karşılamak için sınıfta bazı rutinlerde ve işlemlerde değişiklik ya da yeniden düzenlemeler gerekebilmektedir. Bu öğrenciler sadece yetersizlikleri olduğu için sınıf etkinliklerinden doğal olarak izinli olmamalıdırlar. Bununla birlikte katılımı engelleyen tıbbi sınırlılıkları varsa ya da engeller bu konuda onları zorluyorsa, o zaman sınıf standartları değiştirilmelidir.
- Bedensel yetersizliği olan çocuklar için tekerlekli sandalyeyle ya da koltuk değnekleriyle yürüyebilecekleri kısa rampaların bulunması gerekmektedir. Bina ve sınıf kapılarının tekerlekli sandalyenin geçebileceği genişlikte olması, kapılarda eşiklerin olmaması, kapıların ileri doğru açılması, kapı ve pencere kollarının, muslukların, elektrik prizlerinin, lamba düğmelerinin uygun yükseklikte olması gibi düzenlemeler engelli bireyin yaşamını kolaylaştırmakta ve diğerlerine olan bağımsızlıklarını azaltmaktadır.
- Öğrencilerin dinlenme, tuvalete gitme, ilaç alma ya da özel bir diyet gibi gereksinimleri varsa, gün içinde derslere ara vermelerine izin verilmesi gerekebilmektedir. Acil durumlar içinse sınıf yöntemleri olmalıdır. Örneğin; yangın tatbikatında hareket problemi olan öğrencilerin çabuk şekilde sınıf dışına çıkarılmasına yardım etme sorumluluğunu alacak birisi belirlenmelidir.
- Öğretmenin ortopedik ya da sağlık yetersizliği olan bir öğrencisinin sınıfa tam katılımını sağlaması için sıklıkla çevreyi düzenlemesi, kullanılacak bazı aletlerin yerini değiştirmesi ve uyarlamalar yapması, çocuğa verilen ödev görevleri değiştirmesi ve gerekli durumlarda çocuğa yardım etmesi gerekli olmaktadır. Çocukta motor açıdan sınırlılıklar olduğu için katılması gereken etkinliklerin onun yeteneklerin göre uyarlanması gerekmektedir.
- Fiziksel ve sağlık gereksinimlerinin karşılanması ve sınıftaki fiziksel çevrenin değiştirilmesine ek olarak eğitimsel etkinliklerin ve yöntemlerin de uyarlanması gerekli olabilmektedir. Örneğin; öğrencinin kağıdı, kağıdın üstüne ya da altına yapıştırılan gizli bant ile sıraya tutturulabilmektedir. Kalemin ucuna bir ip bağlanarak, diğer ucu da sıraya bir raptiye ya da bantla yapıştırılarak, kalem düştüğünde öğrencinin kolaylıkla alabilmesi sağlanabilmektedir. Öğrencinin soruları sözel olarak yanıtlamasına izin verilebilmekte ya da daha sonra değerlendirilmek üzere kaydetmesi istenebilmektedir.
- Öğrencide yetersizliği nedeniyle konuşma ve yazma güçlüğü varsa, diğer yanıtlama yöntemleri kullanılabilir. Örneğin; bir öğrenci eliyle değil de daktilo ya da bilgisayar ile yazı yazabilir, teybe kaydedebilir ya da bir akranına dikte ettirebilir.
- Sınıf, ortopedik ya da sağlık yetersizliklerinin neden olduğu engellerin tartışılması, anlaşılmasının sağlanması ve engelli çocuğun kabulü için yararlı bir ortam olabilmektedir. Sınıfta rol yapma teknikleri kullanılarak, diğer çocukların tekerlekli sandalye, cihaz ya da koltuk değneği kullanmaları ve ortopedik yetersizliği olan arkadaşlarının karşılaştıkları engellerin farkına varılmaları sağlanabilmektedir.
KARABÜK REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÖZEL EĞİTİM BÖLÜMÜ
İskelet, kas ve eklemlerdeki hastalık, bozukluk ve yetersizlikten dolayı, bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumudur.
Ortopedik ya da sağlık yetersizliklerinin nedenleri doğum öncesi nedenler, doğum sırası nedenler ve doğum sonrası nedenler olmak üzere üç dönemde incelenmektedir.
Doğum Öncesi Nedenler;
Doğum öncesi nedenlerden kalıtım, hamilelik sırasında röntgen ışınlarına maruz kalma, anne-baba arasındaki kan uyuşmazlığı olması, annenin yaptığı doğum sayısının fazla olması, hamilelikte geçirilen hastalıklar, hamilelikte kötü ve yetersiz beslenme, hormonal bozukluklar, travmalar, hamilelikte kullanılan ilaçlar, annenin alkol ve madde bağımlılığı, hamilelikte yaşanan duygusal travmalar, annede şeker hastalığı gibi sistemik bir hastalığın olması gibi nedenleri içermektedir.
Doğum Sırasındaki Nedenler;
Zor doğuma bağlı olarak gelişen doğum travmaları, annenin leğen kemiğinin dar olması, doğum sırasında bebeğin yan yada ters gelmesi, erken yada geç doğum, çoğul gebelik, kordon dolanması, bebeğin düşürülmesi gibi nedenler çocukta bir takım yetersizliklere neden olmaktadır.
Doğum Sonrası Nedenler;
Çocuğun herhangi bir kazaya maruz kalması, ateşli bir hastalık geçirmesi, bulaşıcı bir takım hastalıklar, geçirmiş olduğu bir takım travmalar (duygusal ve fiziksel) bireyde yetersizliklere neden olmaktadır.
ORTOPEDİK YETERSİZLİK OLAN BİREYLERİN ÖZELLİKLERİ
- Çocukların gelişimlerini ve dolayısıyla özelliklerini etkileyen pek çok faktör söz konusudur. Çocukta ortopedik yada sağlık yetersizliği olması durumunda çocuğun gelişimini etkileyen faktörlerin sayısı ve niteliği artmakta ve değişmektedir. Yetersizliğin neden olduğu durumların yanı sıra ailenin eğitim düzeyi, sosyo-ekonomik durumu, kardeş sayısı, bulundukları çevre gibi etkenler çocuğun gelişiminde büyük rol oynamaktadır.
-Ortopedik yetersizliği olan çocukların kendilerine özgü fiziksel, dil, konuşma, zihinsel sosyal ve duygusal özellikleri bulunmamaktadır.
- Bedensel yetersiz olan çocukların tümünde ortak olan özellik bedensel hareketlerinin normal olarak işlevde bulunmalarının engellenmiş olmasıdır.
- Bu çocuklarda denge bozuklukları görülür.
- Bedensel yetersizliği olan çocukların pek çoğunun zorunlu olarak doktora gitmesi veya çok hastalanması nedeniyle evde yatması okuldan ve derslerden geri kalmasına neden olmaktadır. Normal zeka düzeyinde olsa dahi bu durumlarından dolayı okul başarıları düşüktür.
- Yürüme, koşma, tırmanma gibi hareketlerden kaçınırlar.
- Kendilerine güvenleri azdır.
- Motor koordinasyonları zayıftır.
- Bedensel yetersizliği olanların zaman zaman uyum problemleri olduğu bir gerçektir. Ancak bu problemleri bedensel yetersizlikten kaynaklanmaktan çok bedensel yetersizliği olanların toplum tarafından nasıl algılandığı, toplumun onlara yönelik tutum ve davranışlarından kaynaklanmaktadır.
- Yazı yazmada zorlanırlar.
- Ortopedik yetersizliği olan çocukların toplumda yaygınlık oranı kesin olarak bilinmemekle birlikte toplumda yaygınlığı % 0,5 ile %2 arasında değişmektedir.
ORTOPEDİK YETERSİZLİĞİN NEDENLERİ
Bedensel yetersizliklere ateşli hastalıklar, oksijen yetmezliği, zehirlenme ve kazalar neden olmaktadır.
•Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi, beynin ve omuriliğin zedelenmesini ifade etmektedir.
Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi sonucunda yetersizlikler kaslarda zayıflık, inme ve eşgüdümsüzlük şeklinde kendini gösterir. Bireyin davranışlarına etkisi ise; zihinsel gerilik, algısal problemler, eşgüdüm yoksunluğu, dikkat dağınıklığı ve konuşma bozukluğu olarak kendini göstermektedir.
•Kas iskelet sisteminin etkilenmesi sonucu ortaya çıkan bedensel yetersizlikler doğuştan olabileceği gibi sonradan da kazanılabilmektedir. Nedenleri arasında kalıtsal bozukluklar, bulaşıcı hastalıklar, kazalar yada gelişim yetersizlikleri yer alabilmektedir. Bu grupta yer alan yetersizlikler arasında düztabanlılık, adale erimesi ve kalça çıkığı sayılabilir.
•Doğuştan kazanılan bedensel yetersizliklerin bazıları merkezi sinir sisteminin zedelenmiş olmasından, bazıları da kas iskelet sisteminin etkilenmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Bu grupta yer alan yetersizlikler, bel çatlağı felci, beyinsel inme, kalça çıkığı ve doğuştan ampütasyondur (yani hamilelik döneminde anne karnındaki çocuğun çeşitli nedenlerden dolayı, olağan bir şekilde gelişememesi sonucunda çocuğun parmağı, eli, kolu, yada bacağının bir bölümü olmadan doğması)
•Kazalar ve diğer hastalıklar sonucunda ortaya çıkan bedensel yetersizlikler ve süreğen hastalıklar grubuna, düşme, yanma, zehirlenme ve trafik kazaları gibi kazalarla, kanser, tüberküloz, ateşli romatizma ve şeker hastalığı gibi hastalıklar girmektedir. Kazalar merkezi sinir sistemini zedeleyebilir ya da amputasyona neden olabilmektedir.
ORTOPEDİK YETERSİZLİK OLAN BİREYLERİN AİLESİNE ÖNERİLER
-Doğuştan kalça çıkıklığı, doğuştan kol veya bacaklarda bir eksiklik, herhangi bir kaza sonucu kol veya bacağının bir kısmının veya tamamının kaybedilmesi, romatizmal hastalıklar v.b. bedensel yetersizlikler, kas iskelet sisteminin doğuştan veya sonradan etkilenmesi-hastalanması sonucunda da açığa çıkarabilir. Doğru tanının zamanında konması, gerekenlerin geç kalınmadan yapılması çocuğun durumunun izin verdiği en üst düzeye ulaşması için ön şarttır. 0m. Kalça çıkıklı olan bir çocuğun problemi ilk aylarında basit cihazlarla tamamen düzeltilebilecekken geç kalındığında ömür boyu sürecek yürüme bozukluklarına neden olmaktadır.
-Çocuk felci tanısı konan çocukların hayati tehlikeyi atlatması için gereken çalışmalar yapıldıktan sonra, daha önce hiçbir sorunu olmayan çocuğun bacağında, kolunda zayıflama, kuvvetsizlik olabilir. Çocuk büyürken zayıf olan kol ve bacakları kullanılmamaya bağlı olarak incelebilir. Zamanla bu bölgeler diğer kol ve bacağa göre kısa kalabilir. Bunları önlemek amacıyla ve- bu bölgelerin kuvvetini yeniden kazanması için fizyoterapistler tarafından verilecek egzersiz programını düzenli bir şekilde yapmanız gerektiğini unutmayın.
-Çocuğunuzun bedensel yetersizliği onun tüm gelişimini olumsuz etkiler. Çocuk eğer emekleyemiyor, yürüyemiyor veya oturamıyorsa çevresiyle ilgisi buna bağlı olarak sinirli olacaktır. Çocuğun bedensel yetersizliğine rağmen çevresiyle aynı şekilde ilişki kurmasını sağlamak sizin görevinizdir. Bu nedenle olduğunca çevreyi çocuğun ayağına getirmek, bir değişle emeklemese de, oyuncağı tutamasa da ona oyuncağı göstermek, sesini dinletmek, gözüyle takip etmesini sağlamak çocuğunuzun gelişimine destek olacak etkinliklerdir.
- Bebeğinizin yetersizliklerini ve özelliklerini çok iyi tanımanızı öneririz. Böylece yapamayacağı hareketler için onu zorlamamış olursunuz. Zorlanacağı durumlar mutlaka olacaktır.
-Bedensel engelli çocuğunuzu yardımla yapabildiği becerilerinde destekleyip yardımcı olunki bir süre sonra yardımsız olarak yapmayı başarabilsin. Yapabildiklerini de görmezliğe gelmeyin, küçümsemeyin. Bazı şeyleri yapabildiğini görmek ona güven ve cesaret verecektir.
- Bedensel özürlü çocuğunuz için doktorunuz ve fizyoterapistiniz çocuğunuzun hareketleri açısından ve kasıntılarını azaltmak için cihaz uygun görmüş olabilir. Bunları nasıl kullanmanız gerektiğini iyi öğrenmeniz gerekmektedir. Çocuğunuz bu cihazları kullanmayı başlangıçta reddedebilir, ağlayabilir. Kısa süreli olarak kullanmaya başlamanız onun alışması açısından daha iyi olacaktır. Tepki gösterdiyse onu fazla ağlatmadan oyun havası içinde oyuncakları ile oyalayarak belki şarkı söyleyerek onu razı etmeye çalışmanızı öneririz.
- Bazı bedensel yetersizlikler ve beraberinde uyaran eksikliği olması, yetersiz çevre çocukla ilişki kurmak için tedavinin bitmesinin beklenmesi çocukta zihinsel yetersizliğin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu konuda daha önce değindiğimiz gibi çocuğunuza erken yaşlarda uyarıcı yönünden zengin çevre sağlanması gereklidir. Cerebral Palsy, Multiple Skleroz, Spina Bifida gibi durumlarda çevresel yoksunluktan bağımsız olarak zihinsel yetersizlik ikinci bir problem olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda erken eğitim programları uygulanan kurumlara, merkezlere başvurmanız, özel eğitim çalışmalarına katılmanız siz ve çocuğunuz için çok yararlı olacaktır
- Çocuğunuzun bedensel özrünün yanında zihinsel özürü yoksa normal okullarda eğitim görmelerinin mümkün olduğunca desteklenmesi gerektiğini de aklımızdan çıkarmayalım Bedensel özürlü çocuklar motor-hareket becerilerindeki yetersizlik dışında yaşıtlarıyla ortak özellikleri olduğu için gerekli düzenlemelerle normal okullardan en çok yararlanacak çocuklardır.
- Çocuğunuzu göndereceğiniz okulu seçerken bazı notalara dikkat etmeniz gerekmektedir. Okulun bulunduğu yerin ulaşılması zor bir yerde (örn. yokuşta) olmamasına, yolların düzgün olmasına dikkat etmeniz gerekir. Bulunduğunuz çevrede çocuğunuz için uygun şartlara sahip bir okul bulamadıysanız, okul ulaşımını sağlayamadığınız yerde ise bedensel özürlülerle ilgili yatılı bir okul için girişimde bulunmanız gerekir.
- Çocuğunuz bedensel özrü yanında zihinsel özrü de varsa hedefimiz onun çevresine kendi sınırları içinde en az bağımlı yaşamasını sağlamak olmalıdır. Bu nedenle giyinme, soyunma. yemek yeme, tuvaletini yapma yardımla da olsa basit ev işlerini yapma gibi günlük yaşam becerilerini kazanmasına yardımcı olmak gerekir. Çocuğunuz belki ev dışında bir işte çalışamayacak ancak bu becerileri öğrenmesi onun çevresine en az bağımlı yaşamasını sağlayacaktır.
- Yetişkin olmasının en önemli özelliği, bir işe sahip olmaktır Çocuğunuzda diğer yetişkinler gibi kendine uygun bir işte çalışmaktan zevk alacaktır. Çocuğunuzun aldığı eğitime bağlı olarak kazanmış olduğu çeşitli beceriler vardır. Bu beceriler, göz önünde bulundurularak ev içinde veya ev dışında yapabileceği bir iş çocuğunuz için çok önemlidir. Çocuğunuzun özrü fazla ise (hem kolları hem de bacakları özürden etkilenmişse) ona daha fazla yardım etmeniz gerekecektir. Eğer özrü hafif derecede ise, yardım ile bir çok ışın gerektirdiği işlevleri yerin getirebilir.
ORTOPEDİK YETERSİZLİK OLAN BİREYLERİN ÖĞRETMENİNE ÖNERİLER
- Ortopedik ya da sağlık yetersizliği olan öğrenciler normal bir sınıfa girdiği zaman, öğretmenin ilk görevlerinden birisi özel gereksinimli çocukların yetersizlikleri konusunda bilgi edinmektir.
- Diğer öğrenciler de özel gereksinimli öğrencilerin problemleri konusunda bilgilendirilmeli ve mümkün olduğunca bağımsız olarak işlev görmeleri için bu öğrencilere yardım edebilme yolları konusunda bilgi verilmelidir.
- Ortopedik engelli öğrencilerin bulunduğu sınıf, mümkün olduğu kadar giriş katında ve sınıf içindeki yerleri de kapıya yakın, kolaylıkla girip çıkabilecekleri bir yerde olmalıdır.
- Bedensel engelli öğrenciler için, çok lüzumlu durumlarda merdivenlere veya kapı eşiklerine rampa yaptırılmalıdır.
-Tahtada ve tuvaletlerde elleriyle tutunabilecekleri yerlerin bulunması gerekir.
-Tekerlekli sandalyeyi yerleştirebilmek için sıraların kaldırılması ya da aralanması gerekir.
- Ellerini kullanmakta zorluk çeken öğrencilere derslerde ve sınavlarda daha fazla zaman tanınmalı, ellerini hiç kullanamayan öğrencilerin sınavları, öğrencinin uygun bir görevliye cevapları söyleyerek yazdırması şeklinde olmalıdır.
- Bedensel yetersizliği olan öğrenci, normal okula ve sınıfa devam ederek sınırlılıklarını kabul etmeyi, onları ödüllendirmenin yollarını ve erken yaşlardan itibaren yaşam sorunlarını çözmeyi ve yetersizliği olmayanlarla yarışmayı öğretir.
- Bedensel engelli çocuk ya da sınıf arkadaşlarının birbirine karşı anlayış kazanmaları büyük ölçüde öğretmene ve öğretmenin bedensel yetersizliği olan çocuğa yönelik tutumlarına bağlıdır.
- Bedensel yetersizliği olan çocukların pek çoğunun zorunlu olarak sık sık hekime gitmesi, hastanede ve evde yatması nedeniyle okula devamları aksamaktadır. Bu çocuklardan bazıları olağan öğretim süreçlerinden yararlanırken bazıları için özel öğretim süreçlerine yer vermek gerekmektedir.
- Çocuğun bedensel engeli yanında zihinsel engeli yoksa normal okullarda eğitim görmelerinin mümkün olduğunca desteklenmesi gerektiğini de aklımızdan çıkarmayalım. Bedensel özürlü çocuklar motor-hareket becerilerindeki yetersizlik dışında yaşıtlarıyla ortak özellikleri olduğu için gerekli düzenlemelerle normal okullardan en çok yararlanacak çocuklardır.
-Akademik öğretimde özel gereksinimleri olan öğrenciler için, öğretmenin öğrenme güçlüğü olan ve hafif derecede zihinsel engelli öğrenciler için önerilen yöntemlere başvurması gerekmektedir.
- Diğer bir olası gereksinim ise sosyal kabuldür. Öğretmenler ve akranlar, görünür bir yetersizliği ya da epilepsi nöbetleri gibi korkutucu durumlar yaşayabilen bir öğrenci ile etkileşim kurma konusunda çekingen davranabilmektedir.
- Bedensel akademik, duygusal ve zihinsel kapasiteleri dikkate alınarak yetersizliği olan çocuklarda, bu yetersizliğin yol açtığı sınırlılıklara bakılacak olursa sınırlılıklarının daha çok devinimlerle ilgili olması nedeniyle bu çocuklar normal ve özel eğitim okullarına devam edebilirler. Bu çocukların devam edeceği okulların donanımlarında bir takım uyarlamalar gerekli olabilir. Bedensel yetersizliği azaltabilmek için normal okul binasının donatımında değişiklik yapmak gerekir.
- Bedensel engelli öğrenciye yardımla yapabildiği becerilerde destekleyip yardımcı olun ki bir süre sonra yardımsız olarak yapmayı başarabilsin. Yapabildiklerini de görmezden gelmeyin küçümsemeyin. Bazı şeyleri yapabildiğini görmek ona güven ve cesaret verecektir.
- Kaynaştırılmış özel gereksinimli öğrencilerin fiziksel ve sağlık gereksinimlerini karşılamak için sınıfta bazı rutinlerde ve işlemlerde değişiklik ya da yeniden düzenlemeler gerekebilmektedir. Bu öğrenciler sadece yetersizlikleri olduğu için sınıf etkinliklerinden doğal olarak izinli olmamalıdırlar. Bununla birlikte katılımı engelleyen tıbbi sınırlılıkları varsa ya da engeller bu konuda onları zorluyorsa, o zaman sınıf standartları değiştirilmelidir.
- Bedensel yetersizliği olan çocuklar için tekerlekli sandalyeyle ya da koltuk değnekleriyle yürüyebilecekleri kısa rampaların bulunması gerekmektedir. Bina ve sınıf kapılarının tekerlekli sandalyenin geçebileceği genişlikte olması, kapılarda eşiklerin olmaması, kapıların ileri doğru açılması, kapı ve pencere kollarının, muslukların, elektrik prizlerinin, lamba düğmelerinin uygun yükseklikte olması gibi düzenlemeler engelli bireyin yaşamını kolaylaştırmakta ve diğerlerine olan bağımsızlıklarını azaltmaktadır.
- Öğrencilerin dinlenme, tuvalete gitme, ilaç alma ya da özel bir diyet gibi gereksinimleri varsa, gün içinde derslere ara vermelerine izin verilmesi gerekebilmektedir. Acil durumlar içinse sınıf yöntemleri olmalıdır. Örneğin; yangın tatbikatında hareket problemi olan öğrencilerin çabuk şekilde sınıf dışına çıkarılmasına yardım etme sorumluluğunu alacak birisi belirlenmelidir.
- Öğretmenin ortopedik ya da sağlık yetersizliği olan bir öğrencisinin sınıfa tam katılımını sağlaması için sıklıkla çevreyi düzenlemesi, kullanılacak bazı aletlerin yerini değiştirmesi ve uyarlamalar yapması, çocuğa verilen ödev görevleri değiştirmesi ve gerekli durumlarda çocuğa yardım etmesi gerekli olmaktadır. Çocukta motor açıdan sınırlılıklar olduğu için katılması gereken etkinliklerin onun yeteneklerin göre uyarlanması gerekmektedir.
- Fiziksel ve sağlık gereksinimlerinin karşılanması ve sınıftaki fiziksel çevrenin değiştirilmesine ek olarak eğitimsel etkinliklerin ve yöntemlerin de uyarlanması gerekli olabilmektedir. Örneğin; öğrencinin kağıdı, kağıdın üstüne ya da altına yapıştırılan gizli bant ile sıraya tutturulabilmektedir. Kalemin ucuna bir ip bağlanarak, diğer ucu da sıraya bir raptiye ya da bantla yapıştırılarak, kalem düştüğünde öğrencinin kolaylıkla alabilmesi sağlanabilmektedir. Öğrencinin soruları sözel olarak yanıtlamasına izin verilebilmekte ya da daha sonra değerlendirilmek üzere kaydetmesi istenebilmektedir.
- Öğrencide yetersizliği nedeniyle konuşma ve yazma güçlüğü varsa, diğer yanıtlama yöntemleri kullanılabilir. Örneğin; bir öğrenci eliyle değil de daktilo ya da bilgisayar ile yazı yazabilir, teybe kaydedebilir ya da bir akranına dikte ettirebilir.
- Sınıf, ortopedik ya da sağlık yetersizliklerinin neden olduğu engellerin tartışılması, anlaşılmasının sağlanması ve engelli çocuğun kabulü için yararlı bir ortam olabilmektedir. Sınıfta rol yapma teknikleri kullanılarak, diğer çocukların tekerlekli sandalye, cihaz ya da koltuk değneği kullanmaları ve ortopedik yetersizliği olan arkadaşlarının karşılaştıkları engellerin farkına varılmaları sağlanabilmektedir.
KARABÜK REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÖZEL EĞİTİM BÖLÜMÜ
