G
Günahsız melek(otizm)
Guest
Uygulamalı Davranış Analizi (UDA) açısından otizm, biyolojik temelleri olan, ancak, fiziksel ve sosyal çevreyle, titiz bir şekilde düzenlenmiş yapıcı etkileşimler yoluyla değiştirilmesi mümkün davranış yetersizlikleri ve aşırılıkları sendromudur. UDA, bireye birçok durumda kullanabileceği beceriler kazandırırken; aynı zamanda bireye sosyal açıdan kabul edilebilmesi zor olan öfke, tekrarlayıcı ve zarar verici davranışlara etkili alternatifler oluşturacak becerileri uygulaması ve geliştirmesi için çoklu planlanmış fırsatlar sağlayarak bu yetersizlikleri ve aşırılıkları düzeltmeye çalışır.
UDA eğitimi, bireyi çeşitli durumlarda doğrudan gözlemleyerek ve ne yapıp ne yapmadığını kaydederek o anki becerilerin ve ihtiyaçların kapsamlı bir değerlendirmesiyle başlar. Eğitim için seçilen ve genellikle “hedef” olarak adlandırılan her beceri açık ve gözlenebilir terimlerle tanımlanır ve kendi öğelerine ayrılarak analiz edilir. Her öğe (tepki), başka birinin yönergesi veya ipucu ya da bireyin ilgisini çeken şeyler gibi bir ya da birden fazla uyaranın ortama sunulması ya da düzenlenmesi ile öğretilir. Normal gelişen çocuklarda sıklıkla etkili olan uyaranlar (örn. sözel yönergeler) otizmli bir bireye bir beceri ilk kez tanıtıldığında etkili değillerdir. Yani bu uyaranların ardından istenen tepki gelmez. Bu durumda genellikle ipucu olarak da adlandırılan başka bir uyaran, tepkiyi elde etmek için ortama ilave edilir.
İstenen tepkilerin gerçekleşmesini sağlayan etkili ipuçları uyarandır. Örnek olarak otizmli çocuklarda sıklıkla gözlenen dil yetersizlikleri verilecek olursa, “Buraya gel” ya da “Yerine otur” gibi sözel yönergelerin ardından ilk başta hedef tepkiler gerçekleşmeyebilir. Yani bu uyaranlar, bu tür davranışlar için ayırıcı değillerdir.
Ancak hafif bir fiziksel yönlendirme birçok çocuğun harekete geçmesinde etkilidir. Bu yüzden bu tip fiziksel bir yardım eğitimin başında ipucu olarak bir süreliğine sözel uyaranlara eklenir ve başarılı öğrenme fırsatlarının ardından aşamalı olarak geri çekilir.
Pekiştireç olarak işlev gördüğü belirlenen sonuçlar, ortaya çıkar çıkmaz hedef tepkinin hemen ardından sunulur. Yani yinelenen gözlemler bu sonuçların sürekli belirli bir tepkinin ardından sunulduğunda, söz konusu hedef tepkinin tekrar tekrar oluştuğunu doğrulamaktadır. Hatalı tepkiler açık bir şekilde pekiştirilmez. Her, ‘uyaran-tepki-sonuç’ döngüsü (U-T-U) bir öğrenme fırsatı ya da denemeyi oluşturur. Öğrenme fırsatı oluşturmak için UDA nın kullandığı davranışçı birçok yöntem vardır.Bunlardan bazıları yetişkin girişimiyle, bazıları da otizmli bireyin girişimiyle ortaya çıkar. Bazıları ise normal seyrindeki rutinler ya da birbirini takip eden tepkiler içinde yer alırken, bazıları da bunların karışımından oluşur. Her yöntemin kendine özgü avantaj ve dezavantajları vardır. Gerçek bir UDA eğitim programı, her öğrencinin beceri geliştirmesini ve genellemesini gerçekleştirmek için sadece tek bir yöntemi değil; gereken tüm yöntemleri kullanır.
Öğrenme fırsatları genellikle öğrenci hedef tepkiyi aksamadan, yetişkin birinden ipucu almadan yerine getirinceye kadar birçok kez tekrarlanır. Çoklu ve tekrarlı öğrenme fırsatı sağlamanın birçok yolu vardır. Bunların “Alıştırmalar” olarak nitelendirilen sık denemelerle sınırlandırılmasına gerek yoktur, sınırlandırılmamalıdır.Bireyin davranışları belirli ölçütlere göre tanımlanan yöntemlerle devamlı ölçülerek veri toplanır. Bu veriler analiz edilir; bireyin istenen gelişimi gösteremediği durumlarda öğretim yöntemlerinin sürekli olarak düzenlenebilmesi ve öğrenme sürecinin görselleştirilebilmesi için grafiğe dökülür.
Öğretim oturumlarının süresi ve gidişatı, uygulama fırsatları ve pekiştireçlerin sunulması tam olarak bireye ve beceriye göre belirlenir. Bireyin başarısını en üst düzeye ulaştırmak için becerilerin farklı ortamlarda uygulaması yapılır ve pekiştirilir. Kaliteli bir UDA modelinde asıl hedef, otizmli bireylere normal ortamlarda nasıl öğrenileceğini, birey ve çevresindekiler için olumlu sonuçlar doğuracak olan durumlarda nasıl hareket edileceğini öğretmektir.
İlerleyen günlerde bu köşede otizmli bireylere sosyal etkileşim, konuşma, özbakım, günlük yaşam, akademik ve iş becerilerinin öğretimi ile cinsel eğitim ve davranış kontrolüyle ilgili konulara sırasıyla yer verilecektir.
Hepinize sağlıklı günler dilerim.
Doç. Dr. Binyamin Birkan
Tohum Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı
UDA eğitimi, bireyi çeşitli durumlarda doğrudan gözlemleyerek ve ne yapıp ne yapmadığını kaydederek o anki becerilerin ve ihtiyaçların kapsamlı bir değerlendirmesiyle başlar. Eğitim için seçilen ve genellikle “hedef” olarak adlandırılan her beceri açık ve gözlenebilir terimlerle tanımlanır ve kendi öğelerine ayrılarak analiz edilir. Her öğe (tepki), başka birinin yönergesi veya ipucu ya da bireyin ilgisini çeken şeyler gibi bir ya da birden fazla uyaranın ortama sunulması ya da düzenlenmesi ile öğretilir. Normal gelişen çocuklarda sıklıkla etkili olan uyaranlar (örn. sözel yönergeler) otizmli bir bireye bir beceri ilk kez tanıtıldığında etkili değillerdir. Yani bu uyaranların ardından istenen tepki gelmez. Bu durumda genellikle ipucu olarak da adlandırılan başka bir uyaran, tepkiyi elde etmek için ortama ilave edilir.
İstenen tepkilerin gerçekleşmesini sağlayan etkili ipuçları uyarandır. Örnek olarak otizmli çocuklarda sıklıkla gözlenen dil yetersizlikleri verilecek olursa, “Buraya gel” ya da “Yerine otur” gibi sözel yönergelerin ardından ilk başta hedef tepkiler gerçekleşmeyebilir. Yani bu uyaranlar, bu tür davranışlar için ayırıcı değillerdir.
Ancak hafif bir fiziksel yönlendirme birçok çocuğun harekete geçmesinde etkilidir. Bu yüzden bu tip fiziksel bir yardım eğitimin başında ipucu olarak bir süreliğine sözel uyaranlara eklenir ve başarılı öğrenme fırsatlarının ardından aşamalı olarak geri çekilir.
Pekiştireç olarak işlev gördüğü belirlenen sonuçlar, ortaya çıkar çıkmaz hedef tepkinin hemen ardından sunulur. Yani yinelenen gözlemler bu sonuçların sürekli belirli bir tepkinin ardından sunulduğunda, söz konusu hedef tepkinin tekrar tekrar oluştuğunu doğrulamaktadır. Hatalı tepkiler açık bir şekilde pekiştirilmez. Her, ‘uyaran-tepki-sonuç’ döngüsü (U-T-U) bir öğrenme fırsatı ya da denemeyi oluşturur. Öğrenme fırsatı oluşturmak için UDA nın kullandığı davranışçı birçok yöntem vardır.Bunlardan bazıları yetişkin girişimiyle, bazıları da otizmli bireyin girişimiyle ortaya çıkar. Bazıları ise normal seyrindeki rutinler ya da birbirini takip eden tepkiler içinde yer alırken, bazıları da bunların karışımından oluşur. Her yöntemin kendine özgü avantaj ve dezavantajları vardır. Gerçek bir UDA eğitim programı, her öğrencinin beceri geliştirmesini ve genellemesini gerçekleştirmek için sadece tek bir yöntemi değil; gereken tüm yöntemleri kullanır.
Öğrenme fırsatları genellikle öğrenci hedef tepkiyi aksamadan, yetişkin birinden ipucu almadan yerine getirinceye kadar birçok kez tekrarlanır. Çoklu ve tekrarlı öğrenme fırsatı sağlamanın birçok yolu vardır. Bunların “Alıştırmalar” olarak nitelendirilen sık denemelerle sınırlandırılmasına gerek yoktur, sınırlandırılmamalıdır.Bireyin davranışları belirli ölçütlere göre tanımlanan yöntemlerle devamlı ölçülerek veri toplanır. Bu veriler analiz edilir; bireyin istenen gelişimi gösteremediği durumlarda öğretim yöntemlerinin sürekli olarak düzenlenebilmesi ve öğrenme sürecinin görselleştirilebilmesi için grafiğe dökülür.
Öğretim oturumlarının süresi ve gidişatı, uygulama fırsatları ve pekiştireçlerin sunulması tam olarak bireye ve beceriye göre belirlenir. Bireyin başarısını en üst düzeye ulaştırmak için becerilerin farklı ortamlarda uygulaması yapılır ve pekiştirilir. Kaliteli bir UDA modelinde asıl hedef, otizmli bireylere normal ortamlarda nasıl öğrenileceğini, birey ve çevresindekiler için olumlu sonuçlar doğuracak olan durumlarda nasıl hareket edileceğini öğretmektir.
İlerleyen günlerde bu köşede otizmli bireylere sosyal etkileşim, konuşma, özbakım, günlük yaşam, akademik ve iş becerilerinin öğretimi ile cinsel eğitim ve davranış kontrolüyle ilgili konulara sırasıyla yer verilecektir.
Hepinize sağlıklı günler dilerim.
Doç. Dr. Binyamin Birkan
Tohum Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı
