F
Fırtına
Guest
PECS (RESİM DEĞİŞTİRME YOLU İLE İLETİŞİM SİSTEMİ)
Pecs uygulamalı davranış analizine dayalı bir alternatif iletişim sistemidir. Normal dil ve iletişim gelişimi aşamalarına göre planlanmıştır. Öncelikle temel iletişim ilkelerini kazandırmayı, daha sonra ise belli mesajlar iletmeyi öğretmeyi hedefler. Mesaj iletiminde, önce tek resimler kullanılır. Giderek birden fazla resmin bir araya getirilmesiyle, cümleler kurulur.
Bu yöntem, iletişimi bir büyüğün yönetmesi yerine çocuğun başlattığı ve lider olduğu, çocuğa istediği bir nesneyi elde etmek için, o nesneyi resmiyle değiş tokuş etmeyi öğreten bir yöntemdir. Konuşamayan ya da kelime hazinesi olup da düzenli ve anlaşılır şekilde iletişimde bulunmayan her çocuğa öğretilebilir. Bu değiş tokuş formülü ile birisine yaklaşma ve onunla etkileşim gibi iletişim için gerekli beceriler kendiliğinden öğrenilmektedir.
Pecs sistemi;
18 aydan büyük olan,
Nesne istemek için sözcük ya da sözcük benzeri ses kullanamayan,
İlginç olaylar karşısında görüş bildirmek için sözcük ya da sözcük benzeri ses kullanamayan,
Basit soruları soramayan, taklit edemeyen ya da yanıtlayamayan,
Başkalarının dediklerinin çoğunu anlamayan,
En az 3 ay süreyle yoğun ses ve sözcük taklidi eğitimi alıp ilerleme gösteremeyen çocuklar için önerilmektedir.
Niçin PECS;
1. Mesajı iletecek çocuk açısından karmaşık becerilerin kullanılması gerekmez,
2. Mesajı alanın ek öğrenmeler yapması gerekmez,
3. Kolayca her yere taşınabilir,
4. Maliyeti düşüktür,
5. Uygulamacılara öğretilmesi kısa sürer,
6. İşlevsel iletişim becerilerinin öğretilmesiyle, çocuk ve çevresi arasında etkileşimler artar,
7. İşlevsel iletişim becerilerinin öğretilmesiyle, çocuk ve çevresi arasındaki etkileşimler artar,
8. Ayrıca PECS, pek çok alternatif iletişim sistemi için ön koşul olan şu özelliklerin hiçbirini gerektirmez;
- Yetişkin yönergesini ya da ipucunu alabilme,
- Hareket ya da ses taklidi yapabilme,
- Göz kontağı kurabilme,
- Sandalyede sessizce oturabilme,
- Resim ya da nesne eşleyebilme.
Pecs eğitimi 6 aşamadan oluşmaktadır;
1. Fiziksel Yardımla Değiş Tokuş: istediği nesnenin resmini yardımsız alır, iletişim ortağının eline bırakılarak istediği nesneyi elde eder. Böylece insanlarla iletişim kurmanın nasıl yapıldığına dair ilk beceriler kazanılır.
2. Uzaklık ve Kararlılık: istediği nesnenin resmini klasörden yardımsız alır, iletişim ortağını bulur, dikkatini çeker ve resimli kartı eline bırakarak istediği nesneyi elde eder. Böylece iletişim kitabını tanımış olur ve farklı uzaklıklarda bulunan klasörden kartı almayı ve kendisinden uzakta bulunan iletişim ortağını bulmayı, onun dikkatini çekerek iletişim kurmayı öğrenir.
3. Resimleri Ayırt Etme: çocuk iletişim kitabında bulunan farklı kartlar içinden istediği yiyeceğin\nesnenin kartını alır, iletişim ortağına vererek istediği yiyeceği\nesneyi elde eder. Böylece kartları ayırt etmeyi öğrenir.
4. Cümle yapıları: “istiyorum” kartını alır, cümle şeridinin sonuna koyar, istediği nesne veya yiyecek kartını “istiyorum” kartının önüne koyarak talebini bildirir. Böylece cümle oluşturmayı ve isteklerini detaylı bildirmeyi öğrenir.
5. “Ne İstiyorsun?” Sorusuna Cevap Verme: Çocuk isteklerini kendi ifade eder ve “Ne istiyorsun?” sorusuna resim kartlarından cümle kurarak cevap verir. Böylece sorulan sorulara cevap vermeyi öğrenir, aynı zamanda kendiliğinden istek bildirme becerisini kullanmayı sürdürür.
6. Görüş Bildirme: Birçok soruya (ne istiyorsun, ne duyuyorsun, ne görüyorsun vb) cevap verir, kendiliğinden istek bildirme becerisini sürdürür ve görüş bildirmeyi öğrenir.
PECS evrelerini tamamlayan çocuk;
- Öğrendiği iletişim becerilerini sosyal hayatında kullanır,
- İletişim defteri, iletişim panosu gibi sisteme destek araçlar yardımıyla kendini ifade etme kapasitesini artırır,
- Çocuk istediğini elde ederken aktif rol oynar ve sözel dil gelişimi desteklenir,
- Zaman içinde öğrenilmiş beceriler oturur ve görselliğe dayalı bir iletişim sistemine gerek kalmadan da çocuk iletişim kurabilir,
Araştırmalar göstermektedir ki;
- PECS kullanımı sözel iletişimi olmayan çocuklarda konuşma başlamasını olumlu etkilediği gibi konuşan çocukların konuşma kalitesi ve işlevselliğini artırmaktadır. Delaware Otistik Programı dahilinde 1 yıl boyunca PECS kullanan çocukların % 75’inde konuşma başlarken % 80’inde işlevsel konuşma başlamıştır,
- PECS kullanılan çocuklarda davranış problemlerinde azalma gözlemlenmiştir,
- PECS kullanımının çocukta konuşma isteği ve gereksinimini azaltacağı konusundaki endişelere karşı eldeki bulgular anlamlı bir etki tespit edememiştir,
Pecs sistemi ile ilgili önemli notlar;
- Konuşma gelişimini engellemez, destekler,
- İnce devinsel becerilerin gelişmiş olmasını gerektirmez,
- Herkes tarafından kolayca anlaşılabilir,
- PECS’e çocuğun çok sevdiği ve sevmediği yiyecek, oyun ve etkinliklerin bir listesi hazırlanarak başlanır. Daha sonra bu listedekilerin kartları hazırlanır. Her kartın üstüne o nesnenin ya da etkinliğin ismi yazılır. Ayrıca bir pano ve ileri aşamalarda kullanılmak üzere bir defter hazırlanır,
- Başlangıçta iki eğitimciyle çalışmaktadır. Bir eğitimci çocuğun iletişim kurduğu kişi olurken diğer eğitimci çocuğun sürekli destekleyicisidir. Bu yöntemde aile eğitimin dışında tutulmaz. Yöntemi mutlaka ailenin bireyleri de öğrenmelidir ve evde yapılacak uygulamalar doğal kullanım için çok önemli bir yere sahiptir,
- Çocuğun bulunduğu her yerde eğitime devam edilebilir. İlerleyen aşamalarda eğitimci sayısı bire indirilip anne-eğitimci-çocuk birlikte çalışabilirler,
- Bu yöntemi öğrenen çocuklar kendilerini ifade edebildikleri için çoğu kez ek bir çalışma yapılmadan davranış problemleri azalır, aile ve çevresindeki günlük yaşantıları düzene girer,
- Yöntemin ilk aşamaları iki eğitimciyle çalışıldığı için çocuğun sosyalleşmesine katkıda bulunur,
- Çocuğun dikkat süresini uzatır,
Çetin Özbey
