Prematüre Bebekler

Hayata erken başlayan prematüre bebeklerle ilgili merak edilenler.

Hayata erken başlayan bebeklerle ilgili sorularımızı, doktorumuz Memorial Hastanesi Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Sorumlusu Uz. Dr. Ercan Tutak ayrıntılı olarak yanıtladı.

“Zayıf Doğan Her Bebek Prematüre Değildir”

Ne yazık ki halk arasında yeni doğan bebeğin kilosuna göre prematüre olup olmadığı belirlenebilir diye bilinen yanlış bir bilgi var. Oysa ki doğum kilosu, bebeğin prematüre olup olmadığını göstermez. 2 bin gram olan bir bebek prematüre olmazken, 3 bin gram doğan bir bebek prematüre olabilir. 38. haftadan önce dünyaya gelen bebekler prematüre olarak adlandırılır.

Erken doğum sebebiyle de beyin, karaciğer, böbrek, kalp, akciğer, bağırsaklar gibi hayati öneme sahip organ ve organ sistemlerine ait bozukluklar ortaya çıkabilir. Ayrıca bildiğiniz gibi doğumdan hemen sonra bebek, aldığı ilk soluk ile birlikte anne karnındaki dolaşım sisteminden tamamen farklı bir sisteme uyum göstermek zorundadır.

Prematüre bebeklerin doğum haftaları küçüldükçe artan oranda solunum sıkıntıları baş gösterir. Prematüre doğacak bebeğin doğumunun yenidoğan yoğun bakım ünitesinin olduğu merkezlerde yapılması önemlidir.

İlk Beslenmesi Anne Sütüyle Olmalı!

Bağışıklık sistemi henüz olgunlaşmadan doğan bebeği emme, yutma, nefes alma ve tüm bunların koordinasyonunda yaşanan sorunlar bekler. Prematüre doğan bebekte özellikle ilk beslenmenin kolostrum denen anneden gelen ilk sütle yapılması çok önemli.

Beslenme sırasında yaşanan soluk tutma, morarma atakları, emme, yutma ve nefes alma koordinasyonun sağlandığı dış ortama uyum süreci, ilk günler yaşanabilir. Bazen bu uyum süreci ilk bir haftayı bulabilir.

Sarılık Deyip Geçmeyin!

Prematüre bebekler zamanında doğan bebeklere göre daha kırmızıdır. Bunun nedeni kan hücre sayılarının yüksekliği ve derilerinin çok ince olmasıdır.

Prematüre bebeklerde sarılık, zamanında doğan bebeklere göre daha uzun sürer. Fazla sayıdaki kan hücrelerinin parçalanması ile açığa çıkan bilirübin cilde ve göz akına sarı bir renk verir. Sarılığın tedavisi yeterli beslenme ve fototerapi ile sağlanır.

Enfeksiyonlara Dikkat!

Vücut savunma fonksiyonları son derece zayıf olan prematüre bebeklerin enfeksiyonlardan korunabilmesi için bu bebeklere dokunmadan önce mutlaka el temizliği sağlanmalıdır. Bu nedenle yenidoğan ünitelerinde el yıkama vazgeçilmez bir alışkanlık olmalı. Yenidoğan ünitesinin kapalı devre mikrop tutucu filtreye sahip bir havalandırma sistemi ile havalandırılması ve tabii ki el yıkama, enfeksiyonların önlenmesinin vazgeçilmez unsurları.

“Beni Öpme!”

Prematüre bebeklerde karşılaşılan bir diğer sorun da beyin kanaması ve buna bağlı gelişen sorunlar. Zamanında doğmuş bebeklerde kan basıncındaki değişikliklerin beyne doğrudan yansımasını önleyen kan, beyin engeli olgunlaşmışken; prematüre bebeklerde bu engel tam olarak olgunlaşmamıştır. Tansiyon değişikliklerinin takibi önemli. Yoğun bakım gören bebeklerde gerekli yatıştırıcı ilaçların yanı sıra çevresel ışık, ses ve dokunma ile verilen uyaranların sayı ve şiddeti azaltılır. Prematüre bebek takip eden ünitelerde, bebeklere dokunmadan onları uzaktan izlemek, en önemli prensiplerden biri. Biraz dayanın, onu bol bol koklayıp öpeceksiniz.

Görme Kaybını Önlemek İçin Erken Teşhis Önemli;

Yine prematüre bebeklerde karşılaşılan bir diğer sorun da görme kaybı. Sorunun erken dönemde ortaya çıkması tedaviyi mümkün kılar. Bu tür operasyonları gözün ağ tabakası hastalıkları ile ilgilenen özel göz hekimleri yapar.

Kan şekeri, kalsiyum, magnezyum düşüklüğü prematüre bebeklerde karşılaşılan diğer metabolik sorunlardandır. Tedavisi için eksik olanlar tespit edilip damardan ya da ağızdan yerine konulur. 30. haftadan önce, bin gramın altında doğan yardımcı solunum cihazı ile oksijen tedavisi gören bebeklerde işitme azlığı ve beyin felci karşılaşılan diğer durumlardır.

Prematüre doğan bebeklerde en sık rastlanan sorunlar nelerdir ?

Erken doğan bebeklerin akciğerlerinde sürfaktan denen bir maddenin yeteri kadar yapılamamasına bağlı olarak, doğumundan sonraki saatlerde inleme, solunum sıkıntısı gelişebilir. Bu hastalığa respiratuar distres sendromu denir. Bu bebekler, eksik olan maddenin solunum yolu ile verilmesiyle tedavi edilebilebilmektedirler.

Erken doğan bebeklerin beyinlerindeki solunum merkezinin yeteri kadar olgunlaşmamasına bağlı olarak solunumları zaman zaman duraksayabilir. Bu 20 saniyeyi aşan solunum duraksamasına apne denir. Bebek büyüdükçe kendilinden düzelir ancak bebek yoğun bakım ünitesinde izlenirken çok sık apne gelişirse önce ilaç tedavisine başlanır. İlaç etkili olmazsa solunum makinesine bağlamak gerekebilir.

Prematüre bebeklerin sindirim sistemi yeteri kadar olgunlaşmadan doğdukları için beslenmeye başlandıktan kısa süre sonra nekrotizan entrokolit denen barsak hastalığı gelişebilir. Bu hastalık besin intoleransı, safralı kusma veya safralı mide içeriği, karnında şişme şeklinde başlar, bebeğin hayatını tehlikeye sokabilir.


Bu durumda hemen beslenme kesilerek bebek damar yoluyla beslenmeye başlanır. Bu aşamada tespit edilen bebeklerin çoğu iyileşir. Bazen de cerrahi girişim gerekebilir, hayatın daha sonraki döneminde başka barsak sorunları da ortaya çıkabilir.

Sarılık yenidoğanların çoğunda görülen fizyolojik bir durumdur. Bebeklerin kırmızı kan hücrelerinin bir kısmının parçalanmasına bağlıdır. Bu sarılık bazen fizyolojik sınırları aşabilir, fototerapi (ışın tedavisi), kan değişimi gerekebilir.

Prematüre retinopatisi prematüre doğan bebeklerin göz damarlarında gelişen, körlüğe yol açabilen bir sorundur. Yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde izlenen çok erken doğan bebekler prematüre retinopatisi açısından yakından izlenirler.

Anne karnındaki bebeklerin akciğerleri işlevsizdir. Bunun için sağ kalpten akciğerlere gönderilen kan duktus arteriozus denen bir bağlantı ile ana atar damara geçer. Bu kanalın doğumdan sonra hemen kapanması gerekir. Çok küçük prematürlerde bu kapanma gerçekleşmeyebilir. Bu durum bebeğin kalbini yorduğu için ilaçla kapatılmaya çalışılır. Kapanma gerçekleşmezse cerrahi girişimle kapatılır.

Prematüre bebek ne zaman beslenir ?

Prematüre bebekler bir takım sorunları nedeniyle ağız yoluyla veya sonda ile bir süre beslenemeyebilirler. Bu süre boyunca anne sütü salgısının devam etmesi için süt sağma pompalarından faydalanılabilir. Sağılan süt daha sonra verilmek üzere dondurularak saklanabilir. Sağılan anne sütü daha sonra bebeğin durumuna göre ağızdan veya burundan yerleştirilen bir sonda aracılığı ile bebeğe verilebilir.

Prematüre bebek ne ile beslenmeli ?

Prematüre bebekler için en uygun besin kendi annelerinin sütüdür. Prematüre doğum yapan annelerin sütleri zamanında doğum yapan annelerin sütlerine göre daha fazla protein içerir. Bebeklerin büyüme ve gelişmeleri yakından takip edilerek yeteri kadar beslenip beslenmediği anlaşılabilir. Bu bebeklerin kemik gelişimlerinin normal olması için D vitamini , kansızlık gelişmesini önlemek için de demir almaları gerekmektedir. D vitaminini yeteri kadar almazlarsa prematüre bebeklerde kolayca raşitizm gelişebilir.

Bebek ne zaman evde bakılabilecek duruma gelir ?

Kuvözde izlenirken belli ağırlığa ulaşan, annesini emen veya biberonla beslenen bebekler bir süre kuvöz dışında izlenmeye başlanırlar. Vücut ısısını dış ortamda koruyabilen, solunumları düzenli olan, oksijen tedavisine ihtiyaç göstermeyen bu bebeklerin yavaş yavaş eve gitme zamanı geliyor demektir.

Prematüre bebeklerin aşıları ne zaman başlanır ?

Prematüre doğan bebekler tıpkı zamanında doğan bebekler gibi iki aylık olunca aşılarına başlanmalı ve düzenli olarak yapılmalıdır.

Prematüre doğan bebek akranlarının boy ve kilosuna ne zaman ulaşır ?

Birçok erken doğan bebek iki ya da üç yaşında boy ve kilo olarak yaşıtlarını yakalarlar. Bazıları ise daha yavaş büyür ve küçük yapılı erişkinler olarak kalırlar.

Prematüre bebeğin evde bakımında nelere dikkat edilmeli ?

Bu bebekler yenidoğan yoğun bakım ünitelerinin hareketli, sesli, ışıklı ortamına alışkın olduklarından bir süre evlerini yadırgayabilir, huzursuz olabilirler. Ama kısa sürede evlerine alışırlar.
Kaldıkları oda sıcak olmalıdır. Giysileri de yaşadıkları ortama uygun olmalıdır.
Bu bebekler enfeksiyonlara çok yatkındırlar. Onun için odasına fazla ziyaretçi kabulü uygun değildir. Özellikle kış aylarında kalabalık, hele hele sigara içilen ortamlardan uzak tutulmalıdır. Çok kolaylıkla üst veya alt solunum yolu enfeksiyonu gelişebilir.
Bebeklerde ateş, beslenme azlığı, aktivitesinde azalma, çok sık dışkılama gibi normalden farklı bir durum gözlendiğinde hemen doktorunun aranması bilgi verilmesi uygun olur.



Yrd. Doç. Dr. Münevver Türkmen, Neonatolog
Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD, Aydın

Prematüre bebeklerde rastlanan problemler

Prematüre bebeklerde, anne karnında geçirdiği süre 30-33 haftadan az olan bebekler için sık ve 34 haftayı aşmış bebekler için ise daha az rastlanan problemler aşağıda belirtilmiştir:

• Prematürite retinopatisi(ROP)
bir göz hastalıkları uzmanı tarafından takip edilmesi gereken ve prematüre bebeklerin gözlerindeki anormal kan dokuları anlamına gelir. Sebebi genellikle akciğerlerin tedavisi sırasında mecburen verilen oksijendir. Ancak uzun süre yüksek oranda oksijen alanlarda görülmesi daha olasıdır. Yapılması gerken 34 hafatyı bitirdikten sonra özellikle retina konusunda tecrübeli bir göz hekimi tarfından kontrol edilmesidir. Bu tür bölümler genellikle üniversitelerin göz kliniklerinde bulunmaktadır. Hastalığın derecesine göre lazer veya kriyoterapi gibi tedavi yöntemleri mevcuttur. Ancak bu tanı gecikir ve uygun tedavi edilmezse sonuç malesef telafisi mümkün olmayan geri dönüşsüz bir körlüktür. Erken tanı ve tedavi bu körlüğün gelişmesini önler. Böyle bir son yaşamamak için bebeğiniz 34 haftayı doldurunca (doğrduğuı eksik haftadan hesaplayarak) bebeğinizi mutlaka ROP konusunda tecrübeli bir göz doktoruna görünün, bebeğiniz halen hastanede yatıyor ve gidemeyecekse göz doktoru bebeğinize gelmelidir.

• Devam eden duktus arteriozus (PDA)
doğum sonrası genellikle kapanan ancak özellikle de prematüre bebeklerde açık kalabilen bir kan damarıdır. Sıklıkla PDA kendiliğinden kapanır. Kapanmıyor ve bebeğin hayatını tehdit eden sorunlara yol açıyorsa uygun ilaçlar ile veya bu yeterli olmazsa operasyonla kapatılması gerekebilir.

• İntraventriküler hemoraji (IVH)
beyinde meydana gelen bir kanamadır. Beyin içindeki boşlukları kaplayan damar yapılarının, henüz tam gelişmemiş olmasına bağlı olarak, kendiliğinden, herhangi bir travmaya maruz kalmaksızın oluşur. Rutin kafa ultrasonları sırasında tespit edilebilir. Çoğu kanama, doğumdan sonraki ilk birkaç günde meydana gelir ve 3 ya da 4 günlük olanların dışında pek fazla uzun dönemli probleme yol açmaz.

• Mikrobik hastalıklar
yine erken doğan bebeklerin en büyük sorunlarındandır. Annedeki bir enfeksiyon genellikle hem erken doğum sürecine yol açar, hem bebeğe de enfeksiyon etkeninin bulaşmasıyla sonuçlanır. Aynı zamanda erken doğan bebeğin bağışıklık sistemlerinin de gelişmemiş olması bu duruma katkıda bulunur.

• Nekrotizan enterokolit (NEC)
kalın bağırsak dokularının tepkisidir. Genellikle beslenme başlayana kadar ortaya çıkmaz ve şiddetine bağlı olarak antibiyotikler, serumlar ve bazen de cerrahi müdahale gerektirebilir.


• Apne ve bradikardi (Apnea of Prematurity
gelişmemiş solunum ve sinir sistemlerinin bebeklerin nabızlarında düşüşe ve kısa periyotlarla nefeslerinin durmasına yol açmasıdır. Apne sürelerinin sıklık ve uzunluğuna bağlı olarak uygulanacak hassas bir bakım, apnelerin önlenmesi için teofilin türü ilaçlardan faydalanılabilir. Çok ısrarlı olan solunum durmalarında oksijen ve CPAP(burundan basınçlı hava ile yarı destek), hatta bazen solunum cihazı yardımıyla tedavi edilebilir. Yine ısralı ve uzun süren apneler varlığında beyin içine kanama, enfeksiyon, şeker ve kalsiyum düşüklüğü gibi birçok sebep araştırılmalı, varsa düzeltilmelidir.

• Anemi veya düşük kan sayımı
bazen kan naklini gerektirebilir. Yine ani kan düzeyi düşüklükleri halinde iç organ, özellikle de beyin kanamaları araştırılmalıdır.

• Bronkopulmoner Displazi (BPD)
veya kronik akciğer hastalığı Bebek doğumdan sonraki 4. haftayı geçmiş ve/veya 36 haftayı tamamlamış olmasına rağmen halen solunum problemleri ve oksijen ihtiyacı devam ediyorsa bu tanı konur. Diüretikler, bronş açıcılar ve/veya kortizon türü ilaçlardan oluşan uzun süreli bir tedavi ve oksijen desteğine ihtiyaç duyabilirler ve muhtemelen bu rahatsızlığı taşımayanlara kıyasla daha fazla kalori almaları gerekecektir. Bu tür bebekler yaşmalrının ileri safhalrında çok sık hastalanan çok sık bronşit olan çocuklar olarak karşımıza çıkabilirler.

• Fıtıklar
Prematüre bebeklerde karın kasları ve bağ dokularının zayıflığı nedeniyle kasık fıtığı ve su fıtığı(hidrosel) gibi problemler de daha sık görülmektedir. Su fıtığı genellikle aşırı büyük değilse beklenebilir, ancak hidroselin aksine gereçek fıtıklar genellikle amelyat edilmelidir. Bunun ayrımını mutlaka çocuk hekminiz ve/veya bir çocuk cerrahı yapmalıdır.




Uzm. Dr.Anıl YEŞİLDAL