Şaşılık Tanımı ve Çocukluk Şaşılığı

Aynı keskinlikteki gözlerin ikisi birden sapmaya uğramışsa, şaşılık çift yanlıdır. Bunun karşıtı olarak , tek yanlı bir şaşılığa ( sağ yada sol gözde) sabitleşmiş şaşılık denir. Göz burun tarafına sapıyorsa, şaşılık yakınsak, şakak tarafına kayıyorsa ıraksak olarak adlandırılır. Şaşılık ayrıca yatay yada dikey de olabilir.

Nedeni açısından şaşılık felçli yada felçsiz biçimdede belirebilir. Felçli şaşılık, gözün hareket kaslarından bir yada bir kaçının felç olmasına bağlıdır. Bu iki gözün birlikte hareket ettiği bir şaşılık değildir, yani felçli kasın karşıt yönüne doğru olan sapma açısı, bakışın durumuna doğru değişir.

Gözün hareket sinirlerinim felçli ıraksal bir şaşılığa, dış hareket sinirlerinin felci ise yakınsak bir şaşılığa yol açar. Bu felçlerin kökeninde , kafa tabanı yada şakak kemiğinin kırıkları, damarsal hastalıklar, beyin urları yada bir beyin zarı iltihabı (menenjit) nedenlidir.

ÇOCUKLUK DÖNEMİ ŞAŞILIKLARI
Felçsiz şaşılık yada gerçek şaşılık, iki gözün birlikte hareket ettiği şaşılık durumudur. Yani çeşitli bakış konumlarında sapma hep aynıdır, yada birbirine yakındır. Çocukta daha çok bu tür şaşılık gözlenir, bazen şaşılık bir ur'a, doğuştan bir katarakta, anatomiyle ilgili bir oluşum bozukluğuna yada iki gözden birini tutan miyopluk, hipermetropluk, astigmatlığa bağlıdır.

Bunlara ilave olarak bazen de şaşılık bir göz tembelliği (ambliyopi) sonucunda da ortaya çıkabilir. Çocuk görmede aynı anda iki gözünü birden kullanamaz. Çift görüntü görmektense bir gözünü kullanmayarak ikinci görüntüyü siler. Bu dsurumlarda tedavi yöntemleri, erkenden görme eksenlerini düzgün olarak merkezleştirme çalışmalarına ( ortoptik tedavi) iyi gören gözün kapatılması, düzeltici mercek yada prizmalar kullanılması vb. gözleri eğitmeye dayalıdır. Cerrahi girişimlere ancak çocuk iki gözüyle görmeye alıştıktan sonra baş vurulur.

Şaşılık Hakkında Bilgiler

Şaşılık, diğer adıyla göz kayması, gözlerin paralelliğini kaybederek farklı yönlere bakması anlamına gelmektedir. Şaşılık doğumdan itibaren görülebildiği gibi yaşamın her hangi bir anında da karşılaşabileceğimiz bir sorun. Şaşılık özellikle çocuk hastalarda tedavi edilmediği takdirde önemli fiziksel ve psikolojik sorunlara yol açabiliyor. Bu nedenle bu hafta sizler için Acıbadem Bodrum Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Yavuz Örge ile şaşılık hakkında bilmeniz gerekenleri konuştuk.



Şaşılığın sebebi nedir?
Şaşılık , iki gözle tek bir resim görme mekanizmasının bozulma sebebi veya sonucu olarak ortaya çıkar. Yeni doğandan itibaren çocuklarda daha fazla görülen bu durumun , toplumda, % 2.5-4 oranında ortaya çıktığını görmekteyiz. Erkek ve kızlarda eşit oranda ortaya çıkmaktadır. Çok küçük çocuklarda beyin , kayan gözde gelişen yanlış görüntüyü silerek , istenilen yere yönelmiş gözden, yani iyi gören gözden gelişen hayali kullanmaktadır.Bu da kayan gözde iyi görmenin gelişmesini engeller. Dolayısıyla doğuştan şaşılığı olan çocuklarda üç boyutlu görme, yani, derinlik hissi de gelişemez. Eğer şaşılık görme sisteminin olgunlaştığı çağ sonrası meydana gelmişse (7-8 yaş sonrası) görme eksenlerinin paralelliğinin bozulmasına bağlı olarak çift görme de (ikili görme) ortaya çıkar. Şaşılıkta , kayan gözün görmesi gelişmemiş ise, buna , ambliyop veya tembel göz diyoruz. Bu duruma şaşılığı mevcut çocukların ortalama yarısında rastlamaktayız. Eğer ambliyopi hayatın ilk çağlarında tesbit edilebilirse başarı ile tedavi edilebilmektedir. Tedavi geciktirilir veya geç yaşlarda tespit edilirse ömür boyu kalıcı hale gelir.

Şaşılık tanısı nasıl konur ?
Şaşılık oftalmolog yani göz hastalıkları uzmanı doktor muayenesi sonucu teşhis edilir. Çocukların görmeleri bebeklik çağından itibaren belirlenir. Böylece şaşılığın nedeni kolayca ortaya çıkarılarak gerekli tedavi uygulanır.

Şaşılık nasıl tedavi edilir ?
Tedavi -
Gözlerin görmesinin düzeltilmesi ve korunması - Gözlerdeki eksen kaymasının düzeltilmesi - Eğer mümkün ise iki gözle bir resim görmenin düzeltilmesi Birçok olguda gözlük uygulanması ile ilk etap gerçekleştirilir. Tembel gözün görmesinin, iyi gözün kapatılması ile, güçlendirilmesi mümkündür. Tembellik tedavisi uzun sürebilir ve çocuğun ailesinin ciddi desteğine ihtiyaç vardır. Göz adalelerinin bozulmuş dengelerini düzeltmek için cerrahi gerekebilir.

Şaşılık cerrahisi nasıl yapılır ?
Şaşılık cerrahisi okul çağı öncesindeki çocuklarda daha kolay olmaktadır . Cerrahinin genel anestezi altında uygulanmasına karşın ameliyat sonrası çocuğun hastanede yatırılması gerekmez. Cerrahi bir veya her iki göze aynı zamanda uygulanabilir. Bu girişimin gözün içine olmayıp gözün üzerinde yapıldığını belirtmeliyim. Cerrahi sonrası gözün kapatılması gerekli değildir. İyileşme hızlı olup hasta normal yaşantısına birkaç gün içinde ulaşır. Cerrahi sonrasında da hasta eski gözlüklerine ihtiyaç duyacaktır.

Şaşılık probleminin psikolojik ve sosyal yönleri :
Şaşılığı okul çağı öncesinde tedavi edilmeyen çocuklar çevreden insafsız arkadaşlarının alayları, onları aralarına almayışları sonucu ruhsal yaralar almaya başlamalarıyla mahcup, çekingen, korkak bir karakter geliştirebilirler. Bazen tamamen tersine , hırçın , kavgacı , elebaşı davranışlar içine girebilirler. Bazı anne ve babalar duygusal nedenlerle şaşı çocuklarının ameliyat tarihlerini, onların kararlarını kendi verecekleri çağa ertelemektedirler.

Ancak bu tutum çok yanlış olup, sorun küçük yaşta ve aile tarafından çözülmesi gereken bir durumdur. Endüstrileşme ve teknolojinin gelişmesi, daha hızlı ve fazla çalışmanın, gözlerden daha çok yararlanmayı gerektirdiği çağımızda , şaşıların bazı meslekleri yapamamalarına neden olmaktadır. İki gözle tek görmesi ve dolayısıyla derinlik hissi bulunmayan insanlar her iki gözün görme güçleri ayrı ayrı çok iyi olsa bile şoförlük , pilotluk, kaptanlık, makinistlik, subaylık gibi insanların hayatıyla ilgili görevleri üstlenemeyeceklerdir. Estetik problemleri nedeniyle insan ilişkilerine dayanan birçok mesleklere kabul edilemeyeceklerdir. Yukarıda belirtmeye çalıştığım bütün bu nedenler, şaşılığın okul çağından çok erken dönemde ve mutlaka tedavi edilmesi zorunluluğunu getirmektedir.