Tarımsal Faaliyette Bulunanların Malüllükleri,İş Kazası,Emeklilikleri

Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların, bağlı oldukları ziraat odalarınca, ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde ise tarım il/ilçe müdürlüklerince 30 gün içinde, kendilerince de en geç bir yıl içinde Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.

Sigortalılık Başlangıcı

Tarımsal faaliyette bulunanların sigortalılıkları Kuruma yapılan bildirim tarihine göre farklılaşmaktadır. Şöyle ki; tarımsal faaliyetin başladığının bir yıl içinde bildirilmesi durumunda ziraat odasına kayıt tarihinden, bu süre içerisinde bildirilmemesi durumunda ise bildirimin Kurum kayıtlarına geçtiği tarihten itibaren sigortalılık hak ve yükümlülükleri başlatılmaktadır.

Prim Oranları Ve Prime Esas Kazanç

Tarımsal faaliyette bulunanlardan; % 20 malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primleri, % 12,5 genel sağlık sigortası primi ve % 1 ila % 6,5 arasında değişen iş kazası ve meslek hastalığı primi olmak üzere toplam % 33,5 ila % 39 arasında değişen oranlarda prim alınmaktadır.

Tarımsal faaliyette bulunanların aylık prime esas kazançları, prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından beyan edilecek günlük kazancın otuz katıdır. Ancak, 5510 sayılı Kanunda, tarımsal faaliyette bulunanlardan 2008 yılında 15 gün, 2009 yılında 16 gün, 2010 yılında 17 gün ve takip eden yıllarda da her yıl için 1 gün artırılmak ve 30 günü geçmemek üzere prim alınmasına yönelik geçici bir düzenlemeye yer verilerek prim alınacak gün sayısı kademelendirilmiştir.

Buna göre, tarımsal faaliyette bulunanlardan; 01/01/2010 – 30/06/2010 tarihleri arasında en düşük tehlike ve sınıf derecesinde;

- Aylık kazanç alt sınırına göre 24,30 x 17 x % 33,5 = 138,39 TL,

- Aylık kazanç üst sınıra göre 157,95 x 17 x % 33,5 = 899,53 TL,

prim alınmaktadır. Tarımsal faaliyette bulunanlar elde ettikleri gelirleri göz önünde bulundurarak, bu iki tutar arasında istediği meblağı ödeyebilmektedir.

Tarımsal faaliyette bulunanlar kademeli bir şekilde 30 günden az prim ödemelerine rağmen, gün sayıları 30 gün olarak kabul edilmektedir.

Primlerin, içinde bulunulan ayı takip eden ayın sonuna kadar sigortalılar tarafından Kurumun anlaşmalı olduğu bankalara ödenmesi gerekmektedir.

Aylık ödeyeceği kazancı önceden (örneğin asgari ücretten) beyan eden sigortalıların fazla ödeme yaparak gelecek ayların primini erken ödeme imkanı da bulunmaktadır.

Takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primlere, sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç ay için gecikme cezası uygulanmakta, bu şekilde artırılan tutarlara borç ödeninceye kadar her ay için ayrı ayrı Hazine Müsteşarlığınca açıklanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Lirası cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin aylık ortalama faizi bileşik bazda uygulanmak suretiyle gecikme zammı hesaplanmaktadır.

Tevkifat Uygulaması

Tarımsal faaliyette bulunanların, sosyal güvenlik prim borçlarının sattıkları ürün bedellerinden kesilmek suretiyle ödenmesi şeklinde tanımlanan tevkifat uygulamasına 01/04/1994 yılında başlanmıştır.

Tevkifat uygulamasının usul ve esaslarına ilişkin Tebliğde;

- Kamu idare ve müesseseleri,

- İktisadi kamu müesseseleri,

- Sair Kurumlar (Kooperatifler ve diğer kurumlar)

- Ticaret şirketleri,

- İş ortaklıkları,

- Dernekler,

- Vakıflar,

- Dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri,

- Zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler,

- Gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbapları,

Çiftçilerden satın aldıkları ürün bedelleri üzerinden tevkifat yapmakla ve bu şekilde tevkif ettikleri tutarları, Kurum hesaplarına yatırmakla yükümlü tutulmuştur.

Buna göre, çiftçilerimiz prim borçlarını, yukarıda sayılan gerçek ve tüzel kişilere satın aldıkları ürün bedellerinden % 1 oranında kesinti yaptırmak suretiyle de ödeyebilmektedirler.

Tarımsal faaliyette bulunmasına rağmen, sigortalılıkları başlatılmayan çiftçilerimiz sattıkları ürün bedellerinden tevkifat yapıldığına dair belgelerle tarımsal faaliyette bulundukları sosyal güvenlik il/merkez müdürlüklerine müracaat etmeleri halinde, tevkifat tutarının Kurum hesaplarına intikal etmesi şartı ile tevkifatın yapıldığı tarihi takip eden aybaşından itibaren sigortalılıkları başlatılmaktadır. Tevkifat yapılan sigortalının vefat etmesi halinde bu haktan sigortalının hak sahipleri de yararlanabilmektedir.

Sigortalılığın Sona Ermesi Ve Muafiyet

Tarımsal faaliyette bulunanların sigortalılıkları, genel olarak tarımsal faaliyetlerinin sona erdiği tarih itibariyle sona ermektedir.

Tarımsal faaliyetinin sona erdiğine ilişkin bildirimin, kayıtlı olunan ziraat odalarınca, ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde ise tarım il/ilçe müdürlüklerince veya kendilerince 10 gün içinde Kuruma yapılması gerekmektedir.

Tarımsal faaliyet devam etmesine rağmen, muafiyet sonucu da sigortalılık niteliği sona erebilmektedir.

5510 sayılı Kanuna göre, tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden, bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından (729 TL) az olduğunu belgeleyenler sigortalılıktan muaf tutulmaktadır.

Muafiyetten yararlanmak isteyen sigortalıların, bu kapsama girdiklerine dair ziraat odalarından, ziraat odası olmayan yerlerde ise tarım il/ilçe müdürlüklerinden alacakları belge ile bağlı bulundukları sosyal güvenlik il/merkez müdürlüklerine müracaat etmesi gerekmektedir.

Sağlanan Haklar

Tarımsal faaliyette bulunanlar hakkında, 5510 sayılı Kanunda yer alan emeklilik, genel sağlık sigortası ve iş kazası ile meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanmakta ve sigorta kollarında yer alan yardımlar yapılmaktadır.

Genel Sağlık Sigortası

Tarımsal faaliyette bulunanlar ile bakmakla yükümlü oldukları aile bireyleri; tarım sigortalılıklarına ilişkin tescillerine istinaden 30 gün prim ödeme gün sayısının bulunması ve 60 güne kadar prim borcu olmaması koşuluyla genel sağlık sigortası yardımlarından yararlandırılmaktadır.

Analık Sigortasından Sağlanan Haklar

5510 sayılı Kanunda; tarımsal faaliyette bulunan sigortalı kadının gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve özürlülük halleri analık hali olarak kabul edilmektedir.

Analık hali tarımsal faaliyette bulunanlar için ilk defa bu Kanunla getirilmektedir.

Tarımsal faaliyette bulunan kadınlarımıza analık sigortası kapsamında emzirme ödeneği ve istirahatli kaldıkları dönemdeki gelir kayıplarını telafi edebilmek amacıyla geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.

Tarımsal faaliyette bulunan kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe ya da kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadın sigortalılar ile gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşine her çocuk için yaşaması şartıyla doğum tarihinde geçerli olan tutar üzerinden emzirme ödeneği verilmektedir. 2010 yılı için emzirme ödeneği miktarı 75 TL olarak uygulanmaktadır.

Emzirme ödeneği verilebilmesi için, tarım sigortalısı adına doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması ve genel sağlık sigortası primi dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartı aranmaktadır.

Ayrıca, sigortalılığın sona erdiği tarihten başlamak üzere üçyüz gün içinde çocukları doğan, doğum tarihinden önceki onbeş ay içinde en az 120 gün prim ödeyen tarımsal faaliyette bulunan kadın sigortalıya veya veya eşi analık sigortası hakkından yararlanacak olan sigortalı erkeğe de emzirme ödeneği verilmektedir.

Tarımsal faaliyette bulunan kadın sigortalılar; doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması ve prim borçlarının ödenmiş olması şartıyla geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanmaktadır.

Tarımsal faaliyette bulunan kadın sigortalının analığı halinde, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için, sigortalı kadının isteği ve hekimin onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışılması halinde ise doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.

Tarımsal faaliyette bulunan kadın sigortalının doğum yaptığı tarihten önceki son üç ay içindeki prime tabi brüt ücretler toplamının günlük ortalamasına göre hesaplanan günlük tutarının ayaktan istirahatlerde 2/3’ü, yatarak tedavilerde ise 1/2’si oranında geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir.

Buna göre, asgari ücret üzerinden beyanda bulunan kadın sigortalıya, istirahatli kaldığı her gün için ayaktan tedavilerde 16,20 TL, yatarak tedavilerde ise 12,15 TL tutarında geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.

Analık sebebiyle ayakta veya yatarak hekim tarafından yapılacak muayene, tetkik ve tahliller, tıbbi müdahale ve tedaviler, sağlık meslek mensubu sayılanların hekimlerin kararı üzerine yapacakları tıbbi bakım ve tedavileri, 30 günlük prim ödenip ödenmediğine ve borcu olup olmadığına bakılmaksızın Kurumca karşılanmaktadır.

İş Kazası Ve Meslek Hastalığında Sağlanan Haklar

5510 sayılı Kanunda, tarımsal faaliyette bulunanların işyerinde bulunduğu sırada ve yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyeri dışında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olay iş kazası olarak tanımlanmaktadır.

Tarımsal faaliyette bulunan sigortalıların geçirdikleri iş kazası olayını, bir ayı geçmemek üzere geçirdiği iş kazasına ilişkin rahatsızlığının bildirimine engel olmadığı günden sonraki üç iş günü içinde Kuruma bildirmesi gerekmektedir.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen hastaneler tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalılara sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır.

Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, sigortalının iş yerini kapatması, devretmesi veya belli bir süre çalışmış olması şartı aranmaz.

Ancak, tarımsal faaliyette bulunanlara sigortalılara sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı prim borçlarının ödenmiş olması zorunludur.

Bu uygulama tarımsal faaliyette bulunan sigortalılar için ilk defa getirilmekte olup, 1/10/2008 tarihinden sonra meydana gelen iş kazaları ve meslek hastalıklarında uygulanmaktadır.

Kısa vadeli sigorta kolları kapsamında bağlanan sürekli iş göremezlik geliri tekrar çalışılmaya başlanılması durumunda kesilmeksizin sigortalılara ödenmektedir.

Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri almakta iken hayatını kaybeden çiftçilerimizin hak sahiplerine de ölüm geliri bağlanmaktadır.

Malüllük Sigortası

Tarımsal faaliyette bulunan sigortalının talebi üzerine Kurumca yetkilendirilen hastanelerin sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı malül sayılmaktadır. 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce malül sayılmak için çalışma gücünün 2/3’ünü kaybetmek gerekirken 5510 sayılı Kanunla bu oran % 60’a indirilmiştir.

Malullük aylığı bağlanabilmesi için sigortalının öncelikle malul sayılması gerekmektedir. Malul sayılmanın yanı sıra tarımsal faaliyette bulunan sigortalıya malullük aylığı bağlanabilmesi için;

- En az 10 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 prim gün sayısının bulunması,

- Sigortalının başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olması halinde ise 10 yıllık sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 prim gün sayısının bulunması,

- Tarımsal faaliyetine son vermesi,

- Prim borçlarının ödenmiş olması ve

- Yazılı talepte bulunması,

Şartları aranmaktadır.

1800 prim ödeme gün sayısı bulunduğu tespit edilen sigortalılar gerek sigortalılıkları devam ederken gerekse çalışmadıkları sürede en son sigortalı bulundukları ildeki sosyal güvenlik il müdürlüğüne veya sosyal güvenlik merkezine müracaat ederek sağlık kuruluşuna sevk yapılmasını isteyebilirler. Kurumca yapılan sevk işlemine istinaden, sigortalıların malullük tespitine ilişkin tüm masrafları Kurumumuz tarafından karşılanmaktadır.

Kurumca yetkilendirilen sağlık kuruluşuna sevki yapılan sigortalı adına düzenlenen sağlık kurulu raporu, çalışma gücü veya meslekte kazanma gücü kayıp oranının tespiti amacıyla Kurumumuz Sağlık Kurullarına gönderilmektedir.

Emeklilik Şartları

Tarımsal faaliyette bulunan sigortalıların yaşlılık sigortasından aylığa hak kazanma şartları;

- 08/09/1999 (hariç) tarihinden önce sigortalı olanlar,

- 08/09/1999 (dahil) ila 30/04/2008 (dahil) tarihleri arasında sigortalı olanlar,

- 01/05/2008 ve sonrasında sigortalı olanlar,

Şeklinde farklılaşmaktadır.

08/09/1999 tarihinden önce sigortalı olanlardan;

- Kadın ise 20 tam yıl, erkek ise 25 tam yıl veya

- Kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olmak ve en az 15 tam yıl,

Prim ödenmiş olması şartları aranmaktadır.

Söz konusu şartlar, 01/10/1999 tarihi itibariyle aylık bağlanmasına hak kazananlar ile aylık bağlanmasına hak kazanmalarına iki tam yıl veya daha az kalan sigortalılar için uygulanmaktadır.

01/10/1999 tarihi itibariyle 15 tam yıl prim ödeme süresi ile kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurma koşulunu yerine getiremeyen sigortalılar ile 01/06/2002 tarihi itibariyle 20 veya 25 tam yılı tamamlamayan sigortalıların emekli olacakları yaşlar kademeli geçişe tabi tutulmuştur.

08/09/1999 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olanlardan;

- Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olması ve 25 tam yıl veya

- Kadın ise 60, erkek ise 62 yaşını doldurmuş olması ve en az 15 tam yıl,

Prim ödenmiş olması şartları aranmaktadır.

İlk defa 01/05/2008 ve daha sonraki tarihlerde sigortalı olanlardan ise;

- Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olması ve en az 9000 gün veya

- Öngörülen yaş hadlerine 65 yaşını geçmemek üzere üç yıl eklenmek ve adlarına en az 5400 gün,

prim ödenmiş olması şartları aranmaktadır.

01/05/2008 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olanlar için söz konusu yaşlar, 01/01/2036 tarihinden sonra emekli olacaklarda kademeli bir artışla erkeklerde 2044 yılında, kadınlarda ise 2048 yılında 65 olarak öngörülmekle birlikte, aylık bağlanması için aranan 9000 gün prim ödeme şartının yerine getirildiği tarihte geçerli olan yaş hadleri uygulanmak suretiyle sigortalılar emekli olabileceklerdir.

2008/Ekim ayından sonra ilk defa 5510 sayılı Kanuna tabi tarımsal faaliyette bulunması nedeniyle sigortalı olarak çalışmaya başlayanlardan Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranı;

- % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılanlara en az 16 yıl sigortalılık süresi ve 4320 gün,

- % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılanlara en az 18 yıl sigortalılık süresi ve 4680 gün,

malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaş şartı aranmaksızın yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.

Yine Kanunun yürürlük tarihinden sonra ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan çiftçilerimize de en az onbeş yıl sigortalılık süresi ve 3960 gün prim ödeme şartıyla emekli aylığı bağlanmaktadır.

Tarımsal faaliyette bulunan çiftçilerimize yukarıda açıklanan özel koşullara göre aylık bağlanabilmesi ilk defa 5510 sayılı Kanunla getirilmektedir.

Ölüm Aylığı

Tarımsal faaliyette bulunmakta iken vefat eden çiftçilerimizin 1800 gün prim sayısının bulunması halinde hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmaktadır.

1800 prim gün sayısı koşulunda her türlü borçlanma süreleri dikkate alınmakta olup, hak sahiplerine bağlanacak aylıklar 9000 gün sayısı üzerinden hesaplanmaktadır.

Cenaze Ödeneği

Cenaze ödeneği;

- İş kazası veya meslek hastalığı sonucu,

- Sürekli iş göremezlik geliri, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken,

- Kendisi için en az 360 gün malullük yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş iken,

ölen tarım sigortalısının hak sahiplerinden sırasıyla eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana veya babasına, o da yoksa kardeşlerine verilmektedir.

Kurumca işlem yapılabilmesi için sigortalının ölüm tarihinin nüfus kayıtlarına işlenmesi gerekmekte olup, söz konusu ödenek herhangi bir PTT şubesinden alınabilmektedir. Halen ödenmekte olan cenaze ödeneği tutarı 308 TL’dir.

Evlenme Ödeneği

Tarım sigortalısının, ölüm aylığı veya ölüm geliri almakta iken evlenen ve bu nedenle aylığı kesilen kız çocuklarına, talepte bulunmaları halinde almakta oldukları gelir ve aylıklarının (ek ödeme hariç) iki yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenmektedir.

SGK Rehberi