- Katılım
- Haz 8, 2010
- Mesajlar
- 1,040
- Tepkime Puanı
- 23
- Puanları
- 38
Antik Mısır’ın zamanında kullanılan kaba taşımacılıktan ilk ticari tekerlekli sandalyeyi icat eden yaralı maden mühendisinin hikâyesini kapsayan tekerlekli sandalyenin tarihçesine bizimle birlikte seyahate çıkın…
İlk tekerlekli sandalye
Pek çok tahminde bulunulsa da aslında kimse ilk tekerlekli sandalyenin ne zaman icat edildiğini gerçekten bilmiyor. İlginç olan şey ise tekerlekli sandalyelerin-özellikle Romalılar düşünüldüğünde- her zaman doğru neden için icat edilmediğidir.
Bütün bunların dışında, ilk tekerlekli sandalyenin ne zaman yapıldığı sizin tekerlekli sandalye anlayışınıza bağlıdır. Tabi ki tekerlekleri ve sandalyeleri bir araya getirmek için ileri teknoloji gerekir- bunun için 6000 yıl geçmiştir- tahta sandalyeler büyük ihtimalle o kadar dayanıklı olmamıştır.
Bazılarının inanışına göre tekerlekli sandalyeyi ilk kez Mısırlılar kullanmıştır. Bunlar her ne kadar insanları etrafa taşımaya yarayan basit el arabaları olsalar da hiçbir şekilde bugünün gelişmiş sandalyelerine benzemiyorlardı.
Yunanlar da tekerlekli sandalye icat edenlerden sayılabilirler, fakat daha çok arkaya yatırılabilen tekerlekli yatak yapma eğilimindeydiler- en azından 535 yılına dayanan antik bir vazonun üzerindeki gravürlere göre böyledir. Bunlar yetişkinlerden çok çocuklar için kullanılırlardı.
Bu süre etrafında Çinler de savaşta veya yarışta kullanılan iki tekerlekli at arabasına benzeyen tekerlekli sandalyeyi icat ettiler; bunlar itmekten çok çekiliyorlardı. Bunun yanı sıra, bu aletler engelli insanlara yardım etmek yerine önemli şahısların daha önemli görünmeleri için önemsiz insanlar tarafından çekilmeleri için yapılmışlardır.
Daha sonra kendilerini suçlu hissetmiş olmalılar ki hasta insanları gençlik çeşmesine götürmek için el arabası geliştirdiler.
Çinler bu yolda liderlik etmeyi yüzlerce yıl sürdürdüler- üç tekerlekli bir sandalyede oturan bir adamı gösteren ilk tekerlekli sandalye gravürü altıncı yüzyıla dayanır.
Acımasız Romalılar
Herkesin hayal edebildiği gibi Romalılar engelli insanlara eşit haklar tanıma eğiliminde değildiler.
Romalılar tekerlekli sandalyeyi insanların hareket özgürlüğünü genişletmek için değil, engellileri çalışmaları için arazilere itmek için icat ettiler.
Tabi ki hepsi kötü değildi. Hem Yunan hem de Romalı hekimler hastaların taşınması için tekerlekli sandalye kullanımını tavsiye ediyorlardı.
İspanya’dan birleşik krallığa
Bundan sonra çevrede bazı şeyler meydana gelse de, tekerlekli sandalyenin tarihi uzun süren bir boşluk yaşadı. Philip II bahçelerde günlük gezinti eğlenceleri için ayak dayanakları yapılmış olan bir sandalye edindiğinde, tekerlekli sandalyeler İspanya ‘da yeniden ortaya çıktı.
1655 yılında Stephen Farfler adında engelli genç bir gözlemci kendisini taşıyabilmek için üç tekerlekli bir araç inşa ettiğinde Britanyalılar sahneye çıkmaya başladı. Günümüzün tekerlekli sandalyelerinden çok daha farklı görünse de, bu kendi kendini itebilen ilk tekerlekli sandalyeydi. Kutuya benzer bir tasarımı vardı ve kendisini itebilmesi için, Stephen’ın ön tekerleğe monte edilmiş bir kolu çevirmesi gerekiyordu.
Banyolar, Kaplıcalar ve Tekerlekli Sandalyeler
Bir sonraki ileri büyük adım ise Banyo’da kullanılan ve tahmini olarak banyo sandalyesi diye adlandırılan sandalyedir. 1783’ de icat edilmiştir ve ünlü sularının ve kaplıcalarının olduğu Banyo’ ya yapılan seyahatlerde kullanılmıştır. Bu sandalyeler bir grup farklı dış görünüşlerden oluşmaktaydı- üstü açık veya kapalı, itilen ya da çekilen hatta bazen bir eşek tarafından sürülen şekillerdeydiler. Buna rağmen her zaman Farfler’ın icadından bir adım gerideydiler- bunların hiç biri kendi kendini itemiyordu.
Kirli eller
Kendi kendini iten tekerlekli sandalyeler arttıkça, on dokuzuncu yüzyıl tekerlekli sandalye kullanıcıları tekerlekli sandalyenin dışındaki jantı kullanarak kendilerini itiyorlardı. Tabii ki bu da onların ellerinin kirlenmesi demek oluyordu. Bir arkadaşlarının evine elleri çamur içinde kalmaksızın gidebilmek için 1881 yılına kadar beklemek zorunda kaldılar. Jant iticiler tekerlekli sandalyelere eklenene dek bu süreç devam etti. Bu, sandalyenin ana tekerleklerine eklenen daha küçük bir janttı.
Tekerlekli sandalyeler gelişmeye devam etti, gittikçe daha hafif oldular, tel jantlı tekerlekler ve ayarlanabilir arka dayanaklar eklendi. Aslında bu kendi kendini itebilen tekerlekli sandalyeler başka bir icadın ilhamı oldu- üç tekerlekli bisiklet.
Fakat tekerlekli sandalyelerin kendisi zaten büyük bir gelişmeye adım atmak üzereydi.
Elektrikli Sandalyeler, Motorlu Sandalyeler ve Daha Gelişmiş Bir Toplum
İlk elektrikli sandalye maalesef insanlara yardım için üretilmedi. 1890 yılında Birleşmiş Milletler’ de üretilen ilk elektrikli sandalye, elektrik şoku uygulaması yoluyla suçluları öldürmek için tasarlandı. Tabii ki bu amaç oldukça insanlık dışıydı. Hala, onlarca köpeğin deney sırasında öldürülmesine rağmen, ilk idamı berbat etmeyi başardılar.
Sonunda suçluyu öldürmeyi başardıklarında, elektrikli sandalyenin mucidi şöyle bir açıklamada bulundu:
“Bu günden itibaren artık daha gelişmiş bir toplumda yaşıyoruz.”
Neyse ki Britanya’ da mühendisler akıllarında bambaşka bir amaçla bir sandalye üzerinde çalışıyorlardı, böylece ilk motorlu tekerlekli sandalye 1916 yılında icat edildi. Bunun yanı sıra, ağır ve pahalı olmalarına rağmen zamanın başlangıcından beri kullanıcıların çoğu manüel tekerlekli sandalyelere takılmış kalmışlardı.
Yaralı bir dost
İlk motorlu sandalyenin icadından üç kısa yıl sonra bir maden mühendisi bir mağarada sıkışarak bel kemiğini kırdı. Daha sonra zamanın geniş, ağır, açılıp kapanmayan tekerlekli sandalyelerine mahkûm kaldı. Bu durumdan yakındığı kişilerden biri de kendisinin çok yakın bir arkadaşı ve aynı zamanda da makine mühendisi olan dostu Harry Jennings idi. 1933 yılında Jennings kendi garajında arkadaşı için hafif olan ve çelikten bir tekerlekli sandalye icat etti. Bu tekerlekli sandalye katlanabilirdi ve bir arabanın bagajına yerleştirilebilirdi. Daha sonra bu ikili, oluşturulan icadın potansiyelinin farkına vardılar kurdukları fabrika ile ilk tekerlekli sandalye toplu üreticileri oldular: Ernest & Jenning’s International.
İlk tekerlekli sandalye
Pek çok tahminde bulunulsa da aslında kimse ilk tekerlekli sandalyenin ne zaman icat edildiğini gerçekten bilmiyor. İlginç olan şey ise tekerlekli sandalyelerin-özellikle Romalılar düşünüldüğünde- her zaman doğru neden için icat edilmediğidir.
Bütün bunların dışında, ilk tekerlekli sandalyenin ne zaman yapıldığı sizin tekerlekli sandalye anlayışınıza bağlıdır. Tabi ki tekerlekleri ve sandalyeleri bir araya getirmek için ileri teknoloji gerekir- bunun için 6000 yıl geçmiştir- tahta sandalyeler büyük ihtimalle o kadar dayanıklı olmamıştır.
Bazılarının inanışına göre tekerlekli sandalyeyi ilk kez Mısırlılar kullanmıştır. Bunlar her ne kadar insanları etrafa taşımaya yarayan basit el arabaları olsalar da hiçbir şekilde bugünün gelişmiş sandalyelerine benzemiyorlardı.
Yunanlar da tekerlekli sandalye icat edenlerden sayılabilirler, fakat daha çok arkaya yatırılabilen tekerlekli yatak yapma eğilimindeydiler- en azından 535 yılına dayanan antik bir vazonun üzerindeki gravürlere göre böyledir. Bunlar yetişkinlerden çok çocuklar için kullanılırlardı.
Bu süre etrafında Çinler de savaşta veya yarışta kullanılan iki tekerlekli at arabasına benzeyen tekerlekli sandalyeyi icat ettiler; bunlar itmekten çok çekiliyorlardı. Bunun yanı sıra, bu aletler engelli insanlara yardım etmek yerine önemli şahısların daha önemli görünmeleri için önemsiz insanlar tarafından çekilmeleri için yapılmışlardır.
Daha sonra kendilerini suçlu hissetmiş olmalılar ki hasta insanları gençlik çeşmesine götürmek için el arabası geliştirdiler.
Çinler bu yolda liderlik etmeyi yüzlerce yıl sürdürdüler- üç tekerlekli bir sandalyede oturan bir adamı gösteren ilk tekerlekli sandalye gravürü altıncı yüzyıla dayanır.
Acımasız Romalılar
Herkesin hayal edebildiği gibi Romalılar engelli insanlara eşit haklar tanıma eğiliminde değildiler.
Romalılar tekerlekli sandalyeyi insanların hareket özgürlüğünü genişletmek için değil, engellileri çalışmaları için arazilere itmek için icat ettiler.
Tabi ki hepsi kötü değildi. Hem Yunan hem de Romalı hekimler hastaların taşınması için tekerlekli sandalye kullanımını tavsiye ediyorlardı.
İspanya’dan birleşik krallığa
Bundan sonra çevrede bazı şeyler meydana gelse de, tekerlekli sandalyenin tarihi uzun süren bir boşluk yaşadı. Philip II bahçelerde günlük gezinti eğlenceleri için ayak dayanakları yapılmış olan bir sandalye edindiğinde, tekerlekli sandalyeler İspanya ‘da yeniden ortaya çıktı.
1655 yılında Stephen Farfler adında engelli genç bir gözlemci kendisini taşıyabilmek için üç tekerlekli bir araç inşa ettiğinde Britanyalılar sahneye çıkmaya başladı. Günümüzün tekerlekli sandalyelerinden çok daha farklı görünse de, bu kendi kendini itebilen ilk tekerlekli sandalyeydi. Kutuya benzer bir tasarımı vardı ve kendisini itebilmesi için, Stephen’ın ön tekerleğe monte edilmiş bir kolu çevirmesi gerekiyordu.
Banyolar, Kaplıcalar ve Tekerlekli Sandalyeler
Bir sonraki ileri büyük adım ise Banyo’da kullanılan ve tahmini olarak banyo sandalyesi diye adlandırılan sandalyedir. 1783’ de icat edilmiştir ve ünlü sularının ve kaplıcalarının olduğu Banyo’ ya yapılan seyahatlerde kullanılmıştır. Bu sandalyeler bir grup farklı dış görünüşlerden oluşmaktaydı- üstü açık veya kapalı, itilen ya da çekilen hatta bazen bir eşek tarafından sürülen şekillerdeydiler. Buna rağmen her zaman Farfler’ın icadından bir adım gerideydiler- bunların hiç biri kendi kendini itemiyordu.
Kirli eller
Kendi kendini iten tekerlekli sandalyeler arttıkça, on dokuzuncu yüzyıl tekerlekli sandalye kullanıcıları tekerlekli sandalyenin dışındaki jantı kullanarak kendilerini itiyorlardı. Tabii ki bu da onların ellerinin kirlenmesi demek oluyordu. Bir arkadaşlarının evine elleri çamur içinde kalmaksızın gidebilmek için 1881 yılına kadar beklemek zorunda kaldılar. Jant iticiler tekerlekli sandalyelere eklenene dek bu süreç devam etti. Bu, sandalyenin ana tekerleklerine eklenen daha küçük bir janttı.
Tekerlekli sandalyeler gelişmeye devam etti, gittikçe daha hafif oldular, tel jantlı tekerlekler ve ayarlanabilir arka dayanaklar eklendi. Aslında bu kendi kendini itebilen tekerlekli sandalyeler başka bir icadın ilhamı oldu- üç tekerlekli bisiklet.
Fakat tekerlekli sandalyelerin kendisi zaten büyük bir gelişmeye adım atmak üzereydi.
Elektrikli Sandalyeler, Motorlu Sandalyeler ve Daha Gelişmiş Bir Toplum
İlk elektrikli sandalye maalesef insanlara yardım için üretilmedi. 1890 yılında Birleşmiş Milletler’ de üretilen ilk elektrikli sandalye, elektrik şoku uygulaması yoluyla suçluları öldürmek için tasarlandı. Tabii ki bu amaç oldukça insanlık dışıydı. Hala, onlarca köpeğin deney sırasında öldürülmesine rağmen, ilk idamı berbat etmeyi başardılar.
Sonunda suçluyu öldürmeyi başardıklarında, elektrikli sandalyenin mucidi şöyle bir açıklamada bulundu:
“Bu günden itibaren artık daha gelişmiş bir toplumda yaşıyoruz.”
Neyse ki Britanya’ da mühendisler akıllarında bambaşka bir amaçla bir sandalye üzerinde çalışıyorlardı, böylece ilk motorlu tekerlekli sandalye 1916 yılında icat edildi. Bunun yanı sıra, ağır ve pahalı olmalarına rağmen zamanın başlangıcından beri kullanıcıların çoğu manüel tekerlekli sandalyelere takılmış kalmışlardı.
Yaralı bir dost
İlk motorlu sandalyenin icadından üç kısa yıl sonra bir maden mühendisi bir mağarada sıkışarak bel kemiğini kırdı. Daha sonra zamanın geniş, ağır, açılıp kapanmayan tekerlekli sandalyelerine mahkûm kaldı. Bu durumdan yakındığı kişilerden biri de kendisinin çok yakın bir arkadaşı ve aynı zamanda da makine mühendisi olan dostu Harry Jennings idi. 1933 yılında Jennings kendi garajında arkadaşı için hafif olan ve çelikten bir tekerlekli sandalye icat etti. Bu tekerlekli sandalye katlanabilirdi ve bir arabanın bagajına yerleştirilebilirdi. Daha sonra bu ikili, oluşturulan icadın potansiyelinin farkına vardılar kurdukları fabrika ile ilk tekerlekli sandalye toplu üreticileri oldular: Ernest & Jenning’s International.
