- Katılım
- May 19, 2010
- Mesajlar
- 14,505
- Tepkime Puanı
- 189
- Puanları
- 63
- Yaş
- 50
Bedensel engelliler için öngörülen standartlarda; tekerlekli sandalye boyutları, tekerlekli sandalyenin hareket etmesi için gerekli alan ve tekerlekli sandalyede oturan birinin uzanma mesafeleri göz önüne alınır.
Bina giriş kapıları kolayca açılabilmelidir. Döner kapılar engelliler için uygun değildir. Giriş kapıları duvarla aynı hizada olup bir düzlem oluşturmamalı, en az 20 cm mesafe bırakılmalıdır.
Dolaşım alanları asgari genişliği 1,20 m olmalıdır. Kapı ve pencere kanatları dolaşım alanlarına açılmamalıdır. Kısa geçişler için asgari 0,80 m; uzun geçişler için 1,00 m mesafe öngörülmelidir.
Kapı genişliği en az 0,80 m, kanat genişliği en fazla 1,00 m olmalıdır. Hareket engelliler veya yaşlılar, kanat genişliği 1,00 m’den fazla olan kapıları zor hareket ettirirler. Tekerlekli sandalyenin manevra yapabilmesi için, kapı genişliği ile kapı önündeki mesafe toplamının en az 2,00 m olması gerekir. Kapı açıldığında kenar ile kapı kolu arasında en az 0,60 m mesafe kalmalıdır. Bu koşulların gerçekleşmediği durumlarda sürme kapılar kullanılabilir.
Odaların tefrişi, içinde bir tekerlekli sandalyenin dolaşmasına izin verilecek şekilde yapılmalıdır. Kapı genişilikleri en az 0,80 m, en fazla 1,00 m olmalıdır. Kapı ve pencere kolu yükseklikleri için ideal yükseklik 1,00 m’dir. Dolap rafları için en fazla yükseklik 1,40 m olmalıdır.
Kapı ve pencere kolları yerden 0,90-1,40 m yüksekliğe yerleştirilmelidir. Yaklaşma imkanının sınırlı olduğu yerlerde yükseklik 1,00 m’yi geçmemelidir. Kapı kolları uzun ve kıvrık uçlu olanlardan tercih edilmelidir. Kavrama güçlüğü yaratacağından döner kapı kolları önerilmez.
Mektup kutuları 0,60-1,40 m yükseklik sınırları içerisinde planlanmalı, mektup kutularının yakınındaki zeminde hiçbir eğim olmamalıdır.
Asansör boşluk genişliği en az 0,80 m, kabin genişliği en az 1,10 m, kabin derinliği en az 1,40 m hesaplanmalıdır. Kabin içinde mümkünse üç duvara da 0,90 m yüksekliğinde trabzan konulmalıdır.
Asansörün önünde en az 1,40 m x 1,40 m’lik hareket alanı bırakılmalıdır. Asansör kumanda düzeneği 0,90-1,40 m yüksekliğe yerleştirilmeli, itmeli düğmeler kullanılmalıdır.
Giriş katlarındaki tüm mahallere basamaksız ve rampasız olarak ulaşılabilmelidir.
Rampaların eğimi olabildiğince az ve en fazla %6 olmalıdır. İstisnai olarak, eğer başka bir çözüm şekli yoksa ve engelliler diğer bir kişinin yardımından yararlanabiliyorlarsa bu eğim %12′ye kadar çıkabilir.
Her rampanın başlangıcında, bitiminde ve aynı zamanda kapıların önlerinde yatay bir manevra alanı öngörülmelidir. Merdivenler, rampalar ve %6′nın üzerindeki eğimler bir korkuluk ile donatılmalıdır. Bu mimari elemanların genişliği 150 cm den daha az olduğunda, korkuluk en azından bir kenara konulmalıdır. Korkuluğun çapı minimum 40 mm, yüksekliği zeminden 90 - 100 cm olmalıdır. Korkuluk, bu mimari elemanların başlangıcından ve bitiminden itibaren en az 30 cm daha uzun tutulmalı ve yön değiştirme noktalarında kesintiye uğramamalıdır.
Prensip olarak, ayrı girişlerden kaçınılmalıdır. Engelli, yanında başka biri olmadan genellikle bu girişlere ulaşamamaktadır. Binanın girişi zorunlu olarak ayrı olduğunda, işaret levhaları girişi belirgin olarak göstermelidir. Engelliler buraya zorluk çekmeden ve kendi olanaklarıyla ulaşabilmelidir.
Rampa yapmanın mümkün olmadığı durumlarda, istisnai olarak bir kaldırıcı kullanılabilir.
Eşikler;
Eşikler mümkün olduğunca çıkıntısız olmalıdır. Çıkıntı ve kemerler 25 mm’yi aşmamalıdır.
Resmî binalar, halka açık binalar, tesisler ve alanlara ulaşmak için engellilere ilişkin kurallar
Fiziksel çevrenin engelliler için ulasılabilir ve yasanabilir kılınması için, imar planları ile kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarında ve yapılarda Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standartlarına uyulması zorunludur.
Resmî binalar, halka açık binalar, tesisler ve alanlara ulasmak için kullanılacak kaldırımlar ulasılabilirlik standartlarına sahip olmak zorundadır. Kaldırımların kenarı, cadde kotundan enfazla (18) cm. yüksekte olacaktır. Kaldırımın kenarı görme engellilerin bastonları ile rahatça izleyebilecekleri sekilde düzgün olmalı ve tehlikeli bir paha sahip bulunmamalıdır. Tekerlekli sandalye kullananlar, yaslıların bir bölümü ve çocuk arabası süren anneler için yapılacak kaldırım rampalarının genisligi yaya geçitlerinde en az (180) cm, diger yerlerde (90) cm. olacaktır. Bu rampaların egimi en fazla % 8 olabilir (Sekil 1,2). Bir kaldırımın caddeye dik egimi en fazla, sadece yagmur suyunun alınması için gerektigi kadar, % 1,5 olabilir.Kaldırımlarda zemin malzemesi kaygan olmayan türlerden seçilmelidir. Parçalı bir yapı olusturan zemin kaplamalarında derz aralıkları (0,5) cm.den küçük olmalıdır. Tekerlekli sandalye tekerleklerinin aralarına sıkısmaması için yagmur suyu ızgaralarındaki demir çubukların aralarındaki mesafe (1,3) cm.yi asmamalıdır. Yapıların kendi kapı önlerindeki kaldırımı mevcut kaldırımdan farklı egimde ve malzeme ile düzenlemelerine izin verilmeyecektir. Kaldırım genisligi en az (180) cm olmalıdır. Mevcut sehirsel çevredeki (80) cm.’den daha dar kaldırımlarda tekerlekli sandalye hareket edemez. Tekerlekli sandalyenin dar bir kaldırıma çıkması gerekiyorsa kaldırımın (500) cm.’lik bir parçası kesilip çıkarılarak (kaldırım yüksekliginin 15 cm oldugu varsayılarak) iki yanda kalan kaldırım parçalarına çıkabilen birer rampa olusturulabilir.
Yaya yollarının yesil sahalara bakan taraflarında görme engellilerin bastonlarının dokunup aynı çizgide yürümenin saglanması için en az (3) cm. yüksekliginde bir kenarlık bulunmalıdır. Kaldırımlarda ve yaya yollarında görme engelliler için (80) cm. genisliginde yürüme seritleri olusturulacaktır. Ancak bu seritlerin her iki yanında (80) cm.’lik normal yürüme seritleri kalmalıdır. Bu özel bir uygulamadır ve genis kaldırımlarda ve yaya yollarında görme engelliler için çok gerekiyorsa yapılabilir. Bu seritler kaldırımdan farklı renkteki ve dokudaki malzeme ile hazırlanır ; böylece görme engellilerin bastonları ve ayakkabıları ile yürüyüs istikametlerini hissetmeleri saglanır. Resmî binaların, halka açık bina, tesis ve birimlerin esas girislerine basamaksız ulasılabilmelidir. Bu girislere % 2’lik bir egimle ulasılabilir. Giris kapısının önünde tekerlekli sandalyenin hareket edecegi kadar bir alan “(150) cm. çaplı bir daire” tamamen engellenmemis olarak bırakılmıs olmalıdır. Giris kapısının iç tarafında ve baglı holde de gerekli hareket alanı düsünülmelidir. Basamaksız giris mümkün degilse, tekerlekli sandalyenin hareketi için gerekli bu (150) cm.’lik alan da ilâve edilerek giris kapısının önünde bir plâtform olusturulabilir ve bu düzleme ulasan bir rampa düzenlenir. Bu rampanın genisligi en az (130) cm, egimi ise tırmanacagı yükseklige baglı olarak % 5 – 8 arasında olabilir. Bu rampanın kenarlarında tekerlekli sandalyenin tekerleklerinin dısarı düsebilme ihtimaline karsı (6) cm. yüksekliginde kenarlıklar bulunmalıdır. Rampa boylarının (6) metreyi astıgı durumlarda araya (150) cm. uzunlugunda sahanlıklar konur. Gerekirse çok kollu, çok sahanlıklı ve genis yer kaplayan uzun rampalar “ulasılabilirlik” için kaçınılmaz olabilir. Binanın esas girisi tekerlekli sandalyenin girisine hiçbir sekilde uygun degilse, levhalarla çok iyi sekilde belirtilmis bir basamaksız veya rampalı giris binanın baska bir cephesinde yer alabilir.
Tekerlekli sandalye kullanan kisiler ve hareket engelliler için düzenlenecek rampalarda korkuluk bulunup bulunmayacagına duruma göre karar verilir. Korkuluk (4) cm. çapındaki yuvarlak borudan olusturulacak ve (90) cm. ve (65) cm. yüksekliklerden geçen iki küpesteye sahip olacaktır.
Ana giris kapısının genisligi, kanatlardan biri en az (90) cm. olmak üzere (150) cm.’den daha az olamaz. Kapıda büyük cam yüzeyler varsa, bunların bir yandan kırılıp kazalara yol açmalarına karsı donatılı türden seçilmeleri gerektigi gibi, az görebilenlerin çarpmalarına karsı dikkat çekecek renkli seritlerle donatılmaları da gerekir. Kapılarda esik istenmez. Çok zorunlu durumlarda (2) cm.’yi geçmeyen ve her iki yanında 1/4 egimindeki pahlar bulunan esikler söz konusu olabilir. Kapı kolları, parmakları yeteri kadar güçlü olmayan yaslı ve engelli kisiler için rahat kavranır ve rahat hareket ettirilebilir bir tasarıma sahip olmalıdır. Rüzgârlık bölümü ile giris holünde tekerlekli sandalyenin rahatça hareket edecegi kadar bir alan ayrılmıs olmalıdır “tekerlekli sandalyenin hareket alanı (150) cm. çapında bir daire veya (150) cm. kenar uzunluguna sahip bir karedir”.
Alıs veris merkezleri, saglık kuruluslarına ait binalar ve bürolar, otogarlar, otobüs terminalleri, kitle ulasım araçlarına ait istasyonlar ve hava alanlarının hizmet binalarında mutlaka bir asansör bulunacaktır. Binada bir asansör mevcutsa, bu asansöre basamaksız ve esiksiz ulasılması gerekir. Asansörün önünde tekerlekli sandalyenin rahatça hareket edecegi kadar bir alan bulunmalıdır. Asansör kabininin asgarî boyutları (110 cm x 140) cm.dir. Asansörün kumanda dügmeleri (100) cm. yüksekligindeki bir levhaya yan yana dizilmis olacaklardır. Kumanda dügmeleri üzerindeki rakamlar büyük kabartma harflerle ve aynı zamanda da Braille ile yazılacaklardır. Asansör kapısının hemen yanına çok büyük kabartma rakamla ve Braille ile bulunulan kat yazılacaktır. Ulasılan kat sesle belirtilecektir. Asansörlerin sıgınagın bulundugu kata kadar ulasması zorunludur. Elektrigin kesilmesi durumunda asansörlerin çalısmasını saglayacak bir teknik düzenleme de düsünülmelidir.
Resmî binalar, halka açık binalar, tesisler ve birimlerdeki merdivenler, düz kollu ve sahanlıklı yapılacaktır. Merdivenin her iki yanında yuvarlak borudan küpesteler bulunacaktır. Küpeste ile duvar arasında (4) cm. aralık bulunacaktır. Merdiven genisligi 180 cm.yi asınca ortaya bir korkuluk ilâve edilir. Binalardaki basamak genislikleri 30 cm, basamak yüksekligi (15–16) cm. alınacaktır. Basamak yüzeyleri kaymaz ve asınmaz malzemeden olmalıdır. Merdivenlerin baslangıç ve bitisini görme engellilere belirtmek için farklı malzemeden seritler düzenlenir. Merdivenler, basamaklarda gölge meydana gelmeyecek sekilde karsıdan ve iyi aydınlatılmalıdır. Rıhtsız merdiven yapılmayacaktır. Resmi ve umumi binalar, toplu konutlar ve apartmanların binaya giris merdivenleri mutlaka korkuluklu olmalıdır.
Çarpmalara karsı kapıların alt kenarlarında kapı genisliginde ve (30) cm. yüksekliginde metal levhalar bulunmalıdır. Kapı kolları kolay kavranır, kolay çevrilebilir malzemeden yapılmalıdır. Çift kanatlı iç kapıların toplam genisligi, bir kanat (90) cm.’den az olmamak sartı ile (150) cm.’den az olamaz. Bu kapıların cam yüzeylerinin kırılma ve tehlike olusturma ihtimallerinin en aza indirilmesi için gereken bütün tedbirler alınacaktır. Resmî binalarla, halka açık bina ve tesislerdeki koridorlar genel olarak (150) cm.’den daha dar yapılamaz.Gerekli bütün mekân, mahal, alan ve geçitlerde yangın ve dogal afet anlarında kaçıs yollarını gösteren ısıklı ve sesli yönlendirme cihazları veya elemanları bulunacaktır. Toplam alanı 1000 m²’yi asan binalarda bayan ve erkek için birer engelli tuvaleti, zorunlu hallerde her iki cins için bir adet engelli tuvaleti düzenlenecektir. Binalarda her 10 WC’den biri engellilere ayrılacaktır.Engelli tuvaletinin kapısının temiz açıklıgı en az (85) cm. olacaktır. Bu kapı dısarıya açılacak veya sürme kapı olarak düzenlenecektir. Dısarı açılan bir kapı düzenlenmesi durumunda, kapıya içerden kolay kapatılabilmesi için menteselerden (10) cm. uzaklıkta ve yerden (100) cm. yükseklikte, düsey ve yatay olabilen bir kol eklenir. Kapı kollarının kolay kavranır ve hareket ettirilebilir türden olmaları gerekir. Tekerlekli sandalyedeki bir kisinin kullanabilecegi kabul edilen en küçük tuvalet kabininin ölçüleri (150cmx150cm.)’dir. Burada alafranga tuvalet düzenlenecektir. Klozetin uzun ekseni duvara paralel olarak yer alacak, klozetin duvara en yakın noktasının duvardan uzaklıgı (25) cm. olarak alınacaktır. Klozetin önünün arkadaki duvardan uzaklıgı (70) cm. olmalıdır. Klozetin yanındaki duvara sabit tutunma kolu konur. Bu tutunma kolu (3–4) cm. çapında bir yuvarlak borudur. Birbirine esit (70) cm.’lik iki kolu olan L biçiminde bir elemandır. Yatay kısmı yerden (75) cm. yüksekliktedir, klozetin en öndeki noktasını da (25) cm geçer. Düsey tutunma kısmı yukarı dogrudur. Klozetin duvardan uzakta olan tarafına da duvara dogru kaldırılabilen tutunma kolu konulabilir ama bu zorunlu degildir. Bu tuvalet kabinine küçük bir lâvabo da ilâve edilecektir. Tekerlekli sandalyedeki insanın rahat kullanacagı tuvalet kabininin boyutları ise (220cmx220cm.)’dir. Bu durumda kapı sürme kapı olarak da düzenlenebilir ki, aslında sürme kapı tuvaletlerde ve banyolarda daha fazla tercih edilmektedir. (220cmx220cm) boyutlarındaki bir tuvalette standarda uygun bir dus kösesinin bulunması da mümkündür.
Klozette oturma yüksekligi (46–47) cm. olarak elde edilmelidir. Keskin kenarlı olmayan, darbelere dayanıklı klozet kapakları kullanılacaktır. Ayaksız normal lâvaboların bazıları tekerlekli sandalyedeki insanlar için daha kullanıslıdır. Üst kenarı ileri çıkarılmıs, ayarlanabilen aynaların da mahzurları vardır. Yerden itibaren (97) cm.’den baslayan duvara yapıstırılmıs (40 cm x 100 cm) boyutlarındaki bir ayna yeteri derecede islevseldir. Engellilerin ve yaslıların kullanacagı bütün lâvabolarda hassas parmak kavrayısına gerek bırakmadan kolayca kontrol edilebilen uzun kollu veya haç seklindeki musluklar tercih edilir. Tekerlekli sandalyedeki kisiler için düzenlenmis bulunan tuvalet kabinlerinin önünde de tekerlekli sandalyenin rahatça hareket edebilecegi kadar bir alan bulunmalıdır.Otoparklardaki park yerlerinin % 5’i engelli otomobilleri için ayrılır. Bu otopark yerlerinin genisligi (350) cm. olacaktır. Bu otopark yerleri hem zeminde uluslar arası engelli isareti ile belirtilecek, hem de bir levha ile tanıtılacaktır. Engelli için ayrılmıs bulunan otopark yerlerinden basamaksız olarak ve gerektiginde standartlara uygun rampalarla asansörlere ve binaların girislerine ulasılabilmelidir. Postahanelerde, banka subelerinde ve devlet dairelerinin hizmet birimlerinde tekerlekli sandalye için yeterli hareket alanı bulunmalı, yaklasılan bankoların yükseklik ve özellikleri de; tekerlekli sandalyedeki insanlarla, oturmakta olan yaslılarla, görme ve isitme engelli kisilerle kolay iletisim kurulmasına uygun olmalıdır. Sehirdeki petrol istasyonlarında en az bir engelli tuvaleti bulunacaktır. Bu tuvaletin özellikleri de yukarıda anlatıldıgı gibidir.
Sinema, tiyatro, gösteri ve konferans salonlarında sirkülâsyon alanlarına girmeyecek sekilde, her biri (80–100 cm x 130–150 cm) boyutlarında olan 4 kisilik yer tekerlekli sandalyedeki kisilere ayrılır.
Kaldırım ve yaya yolları üzerinde bulunan levhalar, isaretler ve tabelâların en alçaktaki noktaları görme engellilerin baslarını çarpmamaları için yerden en az (205) cm. mesafede bulunacaktır.
Sehir mobilyaları; hiçbir surette kaldırımlar ve yaya yollarının genisligini daraltacak sekilde düzenlenemez, yürüyüs çizgileri üzerinde bir çıkıntı olusturacak tarzda konulamazlar. Yaya kaldırımlarına trafik isaret ve levhası mümkün oldugunca konulmayacaktır. Zorunlu hallerde konan isaret veya levhanın alt ucu zeminden en az (1.90) m. mesafede olacaktır ve levha yaya trafigini engellemeyecek sekilde yerlestirilecektir. Görme engelliler için merdivenlerin baslangıcına ve sonuna (5) cm. aralıklı (0,5) cm. yüksekliginde ve (2) cm. genisliginde seritler tasıyan, (80) cm. derinliginde kaymaz seramik malzemeden yüzeyler yerlestirilir. Bunlar zemini olusturan asıl malzemenin renginin kontrastı olan bir renk tasımalıdırlar. Yaya geçitlerinde kaldırım rampalarının önünde ve yaya adalarında da görme engelliler için temas yüzeyleri hazırlanır.
Büyük magazalarda tekerlekli sandalyenin kasadan geçisi için en az (80) cm. temiz açıklık gerekmektedir. Büyük magazalarda ve kütüphanelerde raflar arasında en az (100) cm. mesafe bulunmalıdır.
Sinema, tiyatro, spor tesisleri v.b gibi salonlarda 300 koltuktan biri, her salonda en az 4 kisilik arkadan girisli (1×1.20) m. ebadında yer, tekerlekli sandalye için ayrılacaktır.
Otel ve motellerde oda sayısının % 3’ü, ve en az her otelde 1 odada hijyenik bakımıda dahil tekerlekli sandalyelerin ihtiyaçlarına cevap verecek sekilde düzenlenecektir. (Bu oranlar % 3 hesabında tam sayı esas alınacaktır.
Bina giriş kapıları kolayca açılabilmelidir. Döner kapılar engelliler için uygun değildir. Giriş kapıları duvarla aynı hizada olup bir düzlem oluşturmamalı, en az 20 cm mesafe bırakılmalıdır.
Dolaşım alanları asgari genişliği 1,20 m olmalıdır. Kapı ve pencere kanatları dolaşım alanlarına açılmamalıdır. Kısa geçişler için asgari 0,80 m; uzun geçişler için 1,00 m mesafe öngörülmelidir.
Kapı genişliği en az 0,80 m, kanat genişliği en fazla 1,00 m olmalıdır. Hareket engelliler veya yaşlılar, kanat genişliği 1,00 m’den fazla olan kapıları zor hareket ettirirler. Tekerlekli sandalyenin manevra yapabilmesi için, kapı genişliği ile kapı önündeki mesafe toplamının en az 2,00 m olması gerekir. Kapı açıldığında kenar ile kapı kolu arasında en az 0,60 m mesafe kalmalıdır. Bu koşulların gerçekleşmediği durumlarda sürme kapılar kullanılabilir.
Odaların tefrişi, içinde bir tekerlekli sandalyenin dolaşmasına izin verilecek şekilde yapılmalıdır. Kapı genişilikleri en az 0,80 m, en fazla 1,00 m olmalıdır. Kapı ve pencere kolu yükseklikleri için ideal yükseklik 1,00 m’dir. Dolap rafları için en fazla yükseklik 1,40 m olmalıdır.
Kapı ve pencere kolları yerden 0,90-1,40 m yüksekliğe yerleştirilmelidir. Yaklaşma imkanının sınırlı olduğu yerlerde yükseklik 1,00 m’yi geçmemelidir. Kapı kolları uzun ve kıvrık uçlu olanlardan tercih edilmelidir. Kavrama güçlüğü yaratacağından döner kapı kolları önerilmez.
Mektup kutuları 0,60-1,40 m yükseklik sınırları içerisinde planlanmalı, mektup kutularının yakınındaki zeminde hiçbir eğim olmamalıdır.
Asansör boşluk genişliği en az 0,80 m, kabin genişliği en az 1,10 m, kabin derinliği en az 1,40 m hesaplanmalıdır. Kabin içinde mümkünse üç duvara da 0,90 m yüksekliğinde trabzan konulmalıdır.
Asansörün önünde en az 1,40 m x 1,40 m’lik hareket alanı bırakılmalıdır. Asansör kumanda düzeneği 0,90-1,40 m yüksekliğe yerleştirilmeli, itmeli düğmeler kullanılmalıdır.
Giriş katlarındaki tüm mahallere basamaksız ve rampasız olarak ulaşılabilmelidir.
Rampaların eğimi olabildiğince az ve en fazla %6 olmalıdır. İstisnai olarak, eğer başka bir çözüm şekli yoksa ve engelliler diğer bir kişinin yardımından yararlanabiliyorlarsa bu eğim %12′ye kadar çıkabilir.
Her rampanın başlangıcında, bitiminde ve aynı zamanda kapıların önlerinde yatay bir manevra alanı öngörülmelidir. Merdivenler, rampalar ve %6′nın üzerindeki eğimler bir korkuluk ile donatılmalıdır. Bu mimari elemanların genişliği 150 cm den daha az olduğunda, korkuluk en azından bir kenara konulmalıdır. Korkuluğun çapı minimum 40 mm, yüksekliği zeminden 90 - 100 cm olmalıdır. Korkuluk, bu mimari elemanların başlangıcından ve bitiminden itibaren en az 30 cm daha uzun tutulmalı ve yön değiştirme noktalarında kesintiye uğramamalıdır.
Prensip olarak, ayrı girişlerden kaçınılmalıdır. Engelli, yanında başka biri olmadan genellikle bu girişlere ulaşamamaktadır. Binanın girişi zorunlu olarak ayrı olduğunda, işaret levhaları girişi belirgin olarak göstermelidir. Engelliler buraya zorluk çekmeden ve kendi olanaklarıyla ulaşabilmelidir.
Rampa yapmanın mümkün olmadığı durumlarda, istisnai olarak bir kaldırıcı kullanılabilir.
Eşikler;
Eşikler mümkün olduğunca çıkıntısız olmalıdır. Çıkıntı ve kemerler 25 mm’yi aşmamalıdır.
Resmî binalar, halka açık binalar, tesisler ve alanlara ulaşmak için engellilere ilişkin kurallar
Fiziksel çevrenin engelliler için ulasılabilir ve yasanabilir kılınması için, imar planları ile kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarında ve yapılarda Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standartlarına uyulması zorunludur.
Resmî binalar, halka açık binalar, tesisler ve alanlara ulasmak için kullanılacak kaldırımlar ulasılabilirlik standartlarına sahip olmak zorundadır. Kaldırımların kenarı, cadde kotundan enfazla (18) cm. yüksekte olacaktır. Kaldırımın kenarı görme engellilerin bastonları ile rahatça izleyebilecekleri sekilde düzgün olmalı ve tehlikeli bir paha sahip bulunmamalıdır. Tekerlekli sandalye kullananlar, yaslıların bir bölümü ve çocuk arabası süren anneler için yapılacak kaldırım rampalarının genisligi yaya geçitlerinde en az (180) cm, diger yerlerde (90) cm. olacaktır. Bu rampaların egimi en fazla % 8 olabilir (Sekil 1,2). Bir kaldırımın caddeye dik egimi en fazla, sadece yagmur suyunun alınması için gerektigi kadar, % 1,5 olabilir.Kaldırımlarda zemin malzemesi kaygan olmayan türlerden seçilmelidir. Parçalı bir yapı olusturan zemin kaplamalarında derz aralıkları (0,5) cm.den küçük olmalıdır. Tekerlekli sandalye tekerleklerinin aralarına sıkısmaması için yagmur suyu ızgaralarındaki demir çubukların aralarındaki mesafe (1,3) cm.yi asmamalıdır. Yapıların kendi kapı önlerindeki kaldırımı mevcut kaldırımdan farklı egimde ve malzeme ile düzenlemelerine izin verilmeyecektir. Kaldırım genisligi en az (180) cm olmalıdır. Mevcut sehirsel çevredeki (80) cm.’den daha dar kaldırımlarda tekerlekli sandalye hareket edemez. Tekerlekli sandalyenin dar bir kaldırıma çıkması gerekiyorsa kaldırımın (500) cm.’lik bir parçası kesilip çıkarılarak (kaldırım yüksekliginin 15 cm oldugu varsayılarak) iki yanda kalan kaldırım parçalarına çıkabilen birer rampa olusturulabilir.
Yaya yollarının yesil sahalara bakan taraflarında görme engellilerin bastonlarının dokunup aynı çizgide yürümenin saglanması için en az (3) cm. yüksekliginde bir kenarlık bulunmalıdır. Kaldırımlarda ve yaya yollarında görme engelliler için (80) cm. genisliginde yürüme seritleri olusturulacaktır. Ancak bu seritlerin her iki yanında (80) cm.’lik normal yürüme seritleri kalmalıdır. Bu özel bir uygulamadır ve genis kaldırımlarda ve yaya yollarında görme engelliler için çok gerekiyorsa yapılabilir. Bu seritler kaldırımdan farklı renkteki ve dokudaki malzeme ile hazırlanır ; böylece görme engellilerin bastonları ve ayakkabıları ile yürüyüs istikametlerini hissetmeleri saglanır. Resmî binaların, halka açık bina, tesis ve birimlerin esas girislerine basamaksız ulasılabilmelidir. Bu girislere % 2’lik bir egimle ulasılabilir. Giris kapısının önünde tekerlekli sandalyenin hareket edecegi kadar bir alan “(150) cm. çaplı bir daire” tamamen engellenmemis olarak bırakılmıs olmalıdır. Giris kapısının iç tarafında ve baglı holde de gerekli hareket alanı düsünülmelidir. Basamaksız giris mümkün degilse, tekerlekli sandalyenin hareketi için gerekli bu (150) cm.’lik alan da ilâve edilerek giris kapısının önünde bir plâtform olusturulabilir ve bu düzleme ulasan bir rampa düzenlenir. Bu rampanın genisligi en az (130) cm, egimi ise tırmanacagı yükseklige baglı olarak % 5 – 8 arasında olabilir. Bu rampanın kenarlarında tekerlekli sandalyenin tekerleklerinin dısarı düsebilme ihtimaline karsı (6) cm. yüksekliginde kenarlıklar bulunmalıdır. Rampa boylarının (6) metreyi astıgı durumlarda araya (150) cm. uzunlugunda sahanlıklar konur. Gerekirse çok kollu, çok sahanlıklı ve genis yer kaplayan uzun rampalar “ulasılabilirlik” için kaçınılmaz olabilir. Binanın esas girisi tekerlekli sandalyenin girisine hiçbir sekilde uygun degilse, levhalarla çok iyi sekilde belirtilmis bir basamaksız veya rampalı giris binanın baska bir cephesinde yer alabilir.
Tekerlekli sandalye kullanan kisiler ve hareket engelliler için düzenlenecek rampalarda korkuluk bulunup bulunmayacagına duruma göre karar verilir. Korkuluk (4) cm. çapındaki yuvarlak borudan olusturulacak ve (90) cm. ve (65) cm. yüksekliklerden geçen iki küpesteye sahip olacaktır.
Ana giris kapısının genisligi, kanatlardan biri en az (90) cm. olmak üzere (150) cm.’den daha az olamaz. Kapıda büyük cam yüzeyler varsa, bunların bir yandan kırılıp kazalara yol açmalarına karsı donatılı türden seçilmeleri gerektigi gibi, az görebilenlerin çarpmalarına karsı dikkat çekecek renkli seritlerle donatılmaları da gerekir. Kapılarda esik istenmez. Çok zorunlu durumlarda (2) cm.’yi geçmeyen ve her iki yanında 1/4 egimindeki pahlar bulunan esikler söz konusu olabilir. Kapı kolları, parmakları yeteri kadar güçlü olmayan yaslı ve engelli kisiler için rahat kavranır ve rahat hareket ettirilebilir bir tasarıma sahip olmalıdır. Rüzgârlık bölümü ile giris holünde tekerlekli sandalyenin rahatça hareket edecegi kadar bir alan ayrılmıs olmalıdır “tekerlekli sandalyenin hareket alanı (150) cm. çapında bir daire veya (150) cm. kenar uzunluguna sahip bir karedir”.
Alıs veris merkezleri, saglık kuruluslarına ait binalar ve bürolar, otogarlar, otobüs terminalleri, kitle ulasım araçlarına ait istasyonlar ve hava alanlarının hizmet binalarında mutlaka bir asansör bulunacaktır. Binada bir asansör mevcutsa, bu asansöre basamaksız ve esiksiz ulasılması gerekir. Asansörün önünde tekerlekli sandalyenin rahatça hareket edecegi kadar bir alan bulunmalıdır. Asansör kabininin asgarî boyutları (110 cm x 140) cm.dir. Asansörün kumanda dügmeleri (100) cm. yüksekligindeki bir levhaya yan yana dizilmis olacaklardır. Kumanda dügmeleri üzerindeki rakamlar büyük kabartma harflerle ve aynı zamanda da Braille ile yazılacaklardır. Asansör kapısının hemen yanına çok büyük kabartma rakamla ve Braille ile bulunulan kat yazılacaktır. Ulasılan kat sesle belirtilecektir. Asansörlerin sıgınagın bulundugu kata kadar ulasması zorunludur. Elektrigin kesilmesi durumunda asansörlerin çalısmasını saglayacak bir teknik düzenleme de düsünülmelidir.
Resmî binalar, halka açık binalar, tesisler ve birimlerdeki merdivenler, düz kollu ve sahanlıklı yapılacaktır. Merdivenin her iki yanında yuvarlak borudan küpesteler bulunacaktır. Küpeste ile duvar arasında (4) cm. aralık bulunacaktır. Merdiven genisligi 180 cm.yi asınca ortaya bir korkuluk ilâve edilir. Binalardaki basamak genislikleri 30 cm, basamak yüksekligi (15–16) cm. alınacaktır. Basamak yüzeyleri kaymaz ve asınmaz malzemeden olmalıdır. Merdivenlerin baslangıç ve bitisini görme engellilere belirtmek için farklı malzemeden seritler düzenlenir. Merdivenler, basamaklarda gölge meydana gelmeyecek sekilde karsıdan ve iyi aydınlatılmalıdır. Rıhtsız merdiven yapılmayacaktır. Resmi ve umumi binalar, toplu konutlar ve apartmanların binaya giris merdivenleri mutlaka korkuluklu olmalıdır.
Çarpmalara karsı kapıların alt kenarlarında kapı genisliginde ve (30) cm. yüksekliginde metal levhalar bulunmalıdır. Kapı kolları kolay kavranır, kolay çevrilebilir malzemeden yapılmalıdır. Çift kanatlı iç kapıların toplam genisligi, bir kanat (90) cm.’den az olmamak sartı ile (150) cm.’den az olamaz. Bu kapıların cam yüzeylerinin kırılma ve tehlike olusturma ihtimallerinin en aza indirilmesi için gereken bütün tedbirler alınacaktır. Resmî binalarla, halka açık bina ve tesislerdeki koridorlar genel olarak (150) cm.’den daha dar yapılamaz.Gerekli bütün mekân, mahal, alan ve geçitlerde yangın ve dogal afet anlarında kaçıs yollarını gösteren ısıklı ve sesli yönlendirme cihazları veya elemanları bulunacaktır. Toplam alanı 1000 m²’yi asan binalarda bayan ve erkek için birer engelli tuvaleti, zorunlu hallerde her iki cins için bir adet engelli tuvaleti düzenlenecektir. Binalarda her 10 WC’den biri engellilere ayrılacaktır.Engelli tuvaletinin kapısının temiz açıklıgı en az (85) cm. olacaktır. Bu kapı dısarıya açılacak veya sürme kapı olarak düzenlenecektir. Dısarı açılan bir kapı düzenlenmesi durumunda, kapıya içerden kolay kapatılabilmesi için menteselerden (10) cm. uzaklıkta ve yerden (100) cm. yükseklikte, düsey ve yatay olabilen bir kol eklenir. Kapı kollarının kolay kavranır ve hareket ettirilebilir türden olmaları gerekir. Tekerlekli sandalyedeki bir kisinin kullanabilecegi kabul edilen en küçük tuvalet kabininin ölçüleri (150cmx150cm.)’dir. Burada alafranga tuvalet düzenlenecektir. Klozetin uzun ekseni duvara paralel olarak yer alacak, klozetin duvara en yakın noktasının duvardan uzaklıgı (25) cm. olarak alınacaktır. Klozetin önünün arkadaki duvardan uzaklıgı (70) cm. olmalıdır. Klozetin yanındaki duvara sabit tutunma kolu konur. Bu tutunma kolu (3–4) cm. çapında bir yuvarlak borudur. Birbirine esit (70) cm.’lik iki kolu olan L biçiminde bir elemandır. Yatay kısmı yerden (75) cm. yüksekliktedir, klozetin en öndeki noktasını da (25) cm geçer. Düsey tutunma kısmı yukarı dogrudur. Klozetin duvardan uzakta olan tarafına da duvara dogru kaldırılabilen tutunma kolu konulabilir ama bu zorunlu degildir. Bu tuvalet kabinine küçük bir lâvabo da ilâve edilecektir. Tekerlekli sandalyedeki insanın rahat kullanacagı tuvalet kabininin boyutları ise (220cmx220cm.)’dir. Bu durumda kapı sürme kapı olarak da düzenlenebilir ki, aslında sürme kapı tuvaletlerde ve banyolarda daha fazla tercih edilmektedir. (220cmx220cm) boyutlarındaki bir tuvalette standarda uygun bir dus kösesinin bulunması da mümkündür.
Klozette oturma yüksekligi (46–47) cm. olarak elde edilmelidir. Keskin kenarlı olmayan, darbelere dayanıklı klozet kapakları kullanılacaktır. Ayaksız normal lâvaboların bazıları tekerlekli sandalyedeki insanlar için daha kullanıslıdır. Üst kenarı ileri çıkarılmıs, ayarlanabilen aynaların da mahzurları vardır. Yerden itibaren (97) cm.’den baslayan duvara yapıstırılmıs (40 cm x 100 cm) boyutlarındaki bir ayna yeteri derecede islevseldir. Engellilerin ve yaslıların kullanacagı bütün lâvabolarda hassas parmak kavrayısına gerek bırakmadan kolayca kontrol edilebilen uzun kollu veya haç seklindeki musluklar tercih edilir. Tekerlekli sandalyedeki kisiler için düzenlenmis bulunan tuvalet kabinlerinin önünde de tekerlekli sandalyenin rahatça hareket edebilecegi kadar bir alan bulunmalıdır.Otoparklardaki park yerlerinin % 5’i engelli otomobilleri için ayrılır. Bu otopark yerlerinin genisligi (350) cm. olacaktır. Bu otopark yerleri hem zeminde uluslar arası engelli isareti ile belirtilecek, hem de bir levha ile tanıtılacaktır. Engelli için ayrılmıs bulunan otopark yerlerinden basamaksız olarak ve gerektiginde standartlara uygun rampalarla asansörlere ve binaların girislerine ulasılabilmelidir. Postahanelerde, banka subelerinde ve devlet dairelerinin hizmet birimlerinde tekerlekli sandalye için yeterli hareket alanı bulunmalı, yaklasılan bankoların yükseklik ve özellikleri de; tekerlekli sandalyedeki insanlarla, oturmakta olan yaslılarla, görme ve isitme engelli kisilerle kolay iletisim kurulmasına uygun olmalıdır. Sehirdeki petrol istasyonlarında en az bir engelli tuvaleti bulunacaktır. Bu tuvaletin özellikleri de yukarıda anlatıldıgı gibidir.
Sinema, tiyatro, gösteri ve konferans salonlarında sirkülâsyon alanlarına girmeyecek sekilde, her biri (80–100 cm x 130–150 cm) boyutlarında olan 4 kisilik yer tekerlekli sandalyedeki kisilere ayrılır.
Kaldırım ve yaya yolları üzerinde bulunan levhalar, isaretler ve tabelâların en alçaktaki noktaları görme engellilerin baslarını çarpmamaları için yerden en az (205) cm. mesafede bulunacaktır.
Sehir mobilyaları; hiçbir surette kaldırımlar ve yaya yollarının genisligini daraltacak sekilde düzenlenemez, yürüyüs çizgileri üzerinde bir çıkıntı olusturacak tarzda konulamazlar. Yaya kaldırımlarına trafik isaret ve levhası mümkün oldugunca konulmayacaktır. Zorunlu hallerde konan isaret veya levhanın alt ucu zeminden en az (1.90) m. mesafede olacaktır ve levha yaya trafigini engellemeyecek sekilde yerlestirilecektir. Görme engelliler için merdivenlerin baslangıcına ve sonuna (5) cm. aralıklı (0,5) cm. yüksekliginde ve (2) cm. genisliginde seritler tasıyan, (80) cm. derinliginde kaymaz seramik malzemeden yüzeyler yerlestirilir. Bunlar zemini olusturan asıl malzemenin renginin kontrastı olan bir renk tasımalıdırlar. Yaya geçitlerinde kaldırım rampalarının önünde ve yaya adalarında da görme engelliler için temas yüzeyleri hazırlanır.
Büyük magazalarda tekerlekli sandalyenin kasadan geçisi için en az (80) cm. temiz açıklık gerekmektedir. Büyük magazalarda ve kütüphanelerde raflar arasında en az (100) cm. mesafe bulunmalıdır.
Sinema, tiyatro, spor tesisleri v.b gibi salonlarda 300 koltuktan biri, her salonda en az 4 kisilik arkadan girisli (1×1.20) m. ebadında yer, tekerlekli sandalye için ayrılacaktır.
Otel ve motellerde oda sayısının % 3’ü, ve en az her otelde 1 odada hijyenik bakımıda dahil tekerlekli sandalyelerin ihtiyaçlarına cevap verecek sekilde düzenlenecektir. (Bu oranlar % 3 hesabında tam sayı esas alınacaktır.
