'Tükenmişlik Sendromu'na dikkat!

Yaptığınız işten heyecan duymuyor, işe gitmek istemiyor ve kendinizi sürekli yorgun mu hissediyorsunuz? Bunların yanında, baş-boyun ağrıları ve gastrointestinal rahatsızlıklarınız da varsa uzmanlar uyarıyor: Tükenmişlik sendromuna yakalanmış olabilirsiniz!

Tükenmişlik sendromu, günümüzde pek çok insanın yaşadığı fakat adını bile duymadığı bir rahatsızlık olarak karşımıza çıkıyor.


ZİHİNSEL SORUNLAR AĞIRLIK KAZANIYOR

Sendrom, çalışma hayatının getirdiği stresle beraber, maddi ve manevi doyuma ulaşamama ve bunun sonucu olarak da mesleğe karşı duyarsızlaşma ile baş gösteriyor. Kişi bu süreç sonunda kendisini tükenmiş hissediyor ve başarı kazanma isteğini kaybediyor.

İşi yapamayacağı, zorlukların üstesinden gelemeyeceği düşüncesinin beraberinde getirdiği umutsuzluk, kişinin kendisini tükenmiş olarak hissetmesine neden oluyor. Birey bu his ile birlikte işinden giderek soğumaya başlıyor, işe gitme isteği azalıyor. Öyle ki işi bırakma noktasına bile gelebiliyor.

Kendisine duyduğu güven giderek azalıyor, özgüven eksikliği başlıyor. Gerginlik, kızgınlık, mutsuzluk gibi olumsuz duygularda bu süreçte artış gözleniyor. Sosyal çevresinden uzaklaşmaya başlayan birey, hiçbir şey yapmaya istek duymuyor, yapabileceğine dair inancı azalıyor. Tüm bunlar iş başarısını düşürüyor, motivasyonunu kaybettiriyor.

Sendromun ilerleyen zamanlarında ise işinde ve iş hayatındaki çevresine karşı olumsuz bir tavır alınıyor. Çevresiyle arasına duygusal bir mesafe koymaya başlıyor. İnsanlara obje gibi davranmaya başlayan kişi, giderek çevresinden uzaklaşıyor.

FİZİKSEL RAHATSIZLIKLARA SEBEP OLABİLİR

Tükenmişlik sendromu sadece zihinsel olarak yaşanan bir süreç değil. Kişi bu sendrom sırasında fiziksel olarak da rahatsızlık yaşıyor. Kronik yorgunluk, baş, boyun ağrıları, kramplar, gastrointestinal sorunlar ve uykusuzluk problemleri ile karşılaşılabiliyor.

BAŞLICA SEBEBİ STRES

Tükenmişlik sendromuna neden olan sebeplerin başında stres geliyor. Kişinin kendisine ulaşamayacağı hedefler koymasının beraberinde getirdiği fazla iş yükü, kişiyi tükenmişlik sendromuna sürüklüyor. Yaptığı işin kendisine uygun olmaması da bu sebeplerden biri. Sendroma yakalanmada sosyal desteğin az olmasının da etkisi büyük oluyor.

Çevresindeki kişilerin, bireye motive etmek anlamında destek olmaması, bireyi işi yapamayacağı hissine kapılmasında etkili bir rol oynuyor. Aile yaşantısında yeterli doyuma ulaşmamış bireyler de sendroma daha sık yakalanıyorlar. Farklı sebepler gibi dursa da aslında hepsinin özünde stres yatıyor. Başarısız olma, üstesinden gelemeyeceği düşüncesinin yaşattığı yoğun stres, kişilerin tükenmişlik sendromuna yakalanma riskini arttırıyor.

Kurtulmak için şunları yapabilirsiniz:

- Bu durumun herkesin başına gelebileceğini aklınızdan çıkartmayın.

- İşinizden zevk almaya çalışın, iyimser olun.

- Kendinize iş dışında zevk alabileceğiniz durumlar yaratın. Hobiler edinin.

- Çevrenizle bu durumu paylaşın. Sizi motive edebileceğini düşündüğünüz arkadaşlarınızla konuşun.

- İş yaşamınızdaki ilişkilerinizi güçlendirin, arkadaşlıklar edinin.

- Koyduğunuz hedefleri gözden geçirin. Sizi zorlayanların neler olduğunu belirleyerek, hedefinize doğru daha basit somut hedefler koyun.

- Spor yapın, bedeninizi ve ruhunuzu dinlendirin.

- İş yükünüzü azaltmaya çalışın, planlar yapın.

- Bir uzmandan yardım alın.

Tükenmişlik bulaşıcı

Türkiye Psikiyatri Derneği Ruh Sağlığı ve Medya Çalışma Birimi Koordinatörü Doç. Dr. Burhanettin Kaya, 'tükenme' kavramının, yorgunluk, hayal kırıklığı ve işi bırakmayla karakterize bir durumu tanımlamak için kullanıldığını söyledi. Kaya, şu bilgileri aktardı: 'Tükenmişliğin temel özellikleri enerji kaybı, motivasyon eksikliği, diğerlerine karşı negatif tutum ve aktif olarak geri çekilmeyi içerir. Bunun yanı sıra fiziksel tükenme, kronik yorgunluk tükenmişliğin göstergelerindendir.'

ÜRETKENLİĞİ DE AZALTIYOR

Doç. Dr. Kaya, destek sistemlerinin olmamasının da tükenmişliği artırdığını, işe devamlılığın ve üretkenliğin azalmasına yol açtığını söyleyerek, 'Tükenmişlik 'bulaşıcı' bir durum. Tükenmiş bireylerin bulunduğu ortamda süreç diğer bireyleri de etkiler' dedi.

Tükenmişlik sendromu modern çağın hastalığı

Zaman içerisinde yoğunlaşan rekabet koşullarının ve gelişen teknolojinin çalışma şartları üzerinde olumsuz etki oluşturarak "tükenmişlik sendromu"nu bugünün iş dünyası için önemli bir sorun haline getirdiği bildirildi.

Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hatice Özyıldız Güz, tükenmişlik sendromunun, insanların işleri nedeniyle kurdukları ilişkilerin kötüye gitmesiyle ortaya çıkan sorunlarla ilgili bir durum olduğunu belirtti.

TÜKENEN BİREY HER ŞEYDEN KOPUYOR!

Tükenen bireyin kronikleşmiş yorgunluk yaşadığını, işinden soğuduğunu, kendi kabuğuna çekilerek, artan bir şekilde işinde yetersiz olduğunu hissettiğini ifade eden Güz, "Zaman içerisinde yoğunlaşan rekabet koşulları ve gelişen teknolojinin çalışma şartları üzerindeki olumsuz etkisiyle tükenmişlik sendromu, günümüz iş dünyası için önemli bir sorun haline gelmiştir. Duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı olmak üzere üç temel boyuttan oluşmaktadır. Bu boyutlar tükenmişliği yaşayan bireyin hayatında gerçekleşen değişimleri ifade etmektedir" dedi.

GÜÇSÜZLÜK, ENERJİ KAYBI, SIK BAŞ AĞRILARI, BEL AĞRILARI VB.

Tükenmişlik sendromunun fiziksel, duygusal ve zihinsel bulgu ile belirtiler içerdiğini vurgulayan Güz, şunları söyledi:

"Kronik yorgunluk, güçsüzlük, enerji kaybı, yıpranma, hastalıklara karşı daha hassas olma, sık baş ağrıları, bel ağrıları, bulantı, kas krampları, uyku bozuklukları gibi değişik sorun ve yakınmalar, fiziksel tükenmişlik belirtileridir. Çökkünlük, desteksiz, güvensiz hissetme, ümitsizlik, ev yaşamında tartışmalarda artma, kızgınlık, sabırsızlık, huzursuzluk gibi negatif duygularda artış, nezaket, saygı ve arkadaşlık gibi pozitif duygularda azalma, duygusal tükenmişlik bulguları olarak görülebilir. Doyumsuzluk, kendine, işine ve genel olarak yaşama karşı negatif tutumlar zihinsel tükenmişlik belirtileridir. Sonuçta işi bırakma, savsaklama gibi davranışlar görülebilir."

UYUMSUZLUKLAR TESPİT EDİLMELİ

Çalışma hayatının kalitesini yükseltmek ve çalışan refahını artırmak için tükenmişlik sürecini pozitif yöne çevrilmesi gerektiğini anlatan Güz, "Çalışanların işle bütünleşmesi gerekmektedir. Hem bireysel hem de örgütsel açıdan yüksek maliyetlere neden olan tükenmişliği önlemek için, çalışma hayatı alanlarında birey ve iş arasındaki uyumsuzluklar tespit edilmeli, uyumu sağlamaya yönelik önlemler alınmalıdır. Bu şekilde örgüt içerisindeki çalışanların işle bütünleşmeleri, enerji, aidiyet ve yeterlilik duygusuyla örgütün verimlilik ve etkinliğini artırmaları sağlanabilecektir" diye konuştu.

İNSANLARLA ÇALIŞAN PROFESYONELLERDE DAHA FAZLA

Prof. Dr. Güz, tükenmişliğin insanlarla yüz yüze ilişki gerektiren mesleklerde daha fazla görüldüğüne dikkati çekerek, şunları kaydetti:

"İnsanlarla çalışan profesyonellerde, insanlara karşı duyulan sorumluluğun, nesnelere karşı duyulan sorumluluktan daha fazla olması nedeniyle, bu kişilerde tükenme riskinin daha yüksek olduğu çeşitli araştırmalarla ortaya konulmuştur. Doktorlar, hemşireler, hasta bakıcılar, avukatlar, öğretmenler, akademisyenler, polisler, bankacılar, sosyal hizmet görevlileri, çocuk bakıcıları, çeşitli işletmelerin müşteri hizmetleri temsilcileri ve herhangi bir alanda yönetici kademesinde görev yapanlarda tükenmişlik sendromunun görülme oranı diğer meslek gruplarına oranla daha yüksektir."

Tükenmişlik sendromunun kaynağı stres

Yapılan anketler sonucu iş yaşantıları ve ailevi sorunlar neticesinde Tükenmişlik Sendromu yaşayan insanların sayısının hiçte azımsanamayacak boyutta olduğu saptandı. En büyük etken stres olarak belirlenen bu hastalık için neler yapılabilir şimdi bunlara bir göz atalım.



Kendinizi tükenmiş mi hissediyorsunuz? Yalnız değilsiniz! Dünyanın en büyük çalışanlara yardım programları sağlayıcısı ComPsych 800 kişiyle anket yaptı. Katılımcıların yüzde 63’ü iş hayatında yaşadıkları tükenmişlik sendromunun kaynağının stres olduğunu bildirdi


.....
Tükenmişlik sendromunun kaynağı stres

Uzun bayram tatili bitti, iş başladı. İşyerinde en sık rastlanan sorunlardan biri de kuşkusuz stres.

Mayo Clinic'in araştırmaları ise kalp hastalıkları, depresyon, obezite gibi büyük risk taşıyan sayısız sağlık problemleri; günlük stresle ne kadar buluşulursa o kadar ciddi problem haline dönüşeceğini gösteriyor. Stres aynı zamanda verimliliği etkiliyor. Yorgunluk ve mental tükenme kişide konsantrasyon kaybı ve daha yüksek hata oranına neden oluyor.

Kısır döngü

ComPsych'a ait çalışmada incelenen işçilerin üçte birinden fazlasının stres nedeniyle, işyerindeki verimliliklerinin günde bir saat veya daha fazlasını kaybettiklerini gösteriyor. Esasen,işyerinde daha fazla stres yapanlar, daha az üretken oluyor. Bu da bir kısır döngü yaratıyor.

Ama böyle olmak zorunda değil. Dr. Fzt. Gamze Şenbursa, iş stresinizi azaltmak ve bu kısır döngüden kurtulmak için 5 etkili ipucu sunuyor.
Bu ipuçlarıyla stresi ciddi bir sorun haline gelmeden engellemek mümkün.

Ailenizle telefon görüşmesi yapın

Ne kadar yetişkin olursanız olun annenizle yapacağınız kısa bir konuşma sizi iş stresinden uzaklaştırıp, rahatlatabilir. Proceedings of the Royal Society B dergisinde yayımlanan çalışmaya göre katılımcıların stresli bir görevi tamamladıktan sonra telefonda anneleriyle konuşmaları, kortizol (stres hormonu) hormonunu düşürmüş ve oksitoksin seviyesini yükseltmiştir.

Sohbet edin

Eğer çalışma arkadaşlarınızın hareketleri sizi rahatsız ediyorsa yapabileceğiniz en güzel şey deneyimlerinizi başka biriyle paylaşmanız. Journal of Personality and Social Psychology'de yayımlanan çalışmaya göre bu davranışın aynı zamanda stres seviyesini ve kalp hızını düşürdüğü gözlemlenmiştir. Sohbet etmek, arada bir masum dedikodular yapmak stresinizi önlemede oldukça etkili bir yol.

Gülme arası verin

Eğer gergin hissediyorsanız, kendinize biraz vakit ayırın ve internette komik bir video izleyin. Mayo Clinic'e göre iyi bir kahkaha önce stres tepkinizi alevlendirir ve sonra sakinleştirir, kan basıncınızı ve nabzınızı yükseltir. Sonuç? Sakinleşme hissi, işinizi ciddi bir şekilde yapmak için sizi tekrar şarj eder.

Akşamları ve hafta sonları maillerinize bakmayın

Kaliforniya Üniversitesi'nde yapılan çalışma, iş maillerinize biraz ara vermenin stresi azalttığını ve odaklanmayı arttırdığını göstermiştir. Hafta sonları iş telefonunuzu kapatmayı deneyin, böylelikle kendinizi maillere bakmak zorunda hissetmezsiniz veya şahsi telefonunuzun mail ayarlarını kapatın.

Çikolata atıştırın

Journal of Proteome Research'de yayımlanan bir başka çalışmaya göre, çikolata yemek rahatlamanıza yardımcı olur. Çalışmaya katılanların, 2 hafta süren deneyler boyunca her gün yarım parça siyah çikolata yediği çalışmada stres hormon seviyelerini düşürdüğü ve stresin sebep olduğu metabolik etkileri hafiflettiği sonucu bulunmuştur. Her gün küçük bir parça ile kendinizi sınırlandırmak şartıyla, çok stresli hissettiğiniz zamanlar için masanızın çekmecesinde bir acil yardım paketi bulundurun. Diyetteyseniz evde light çikolata yapabilirsiniz.