Türk Tarihi / Özel İncelemeler / Kurtuluş Savaşı

Kurtuluş Savaşı (1919-1922)



Türk Kurtuluş Savaşı; ülke bütünlüğünü korumak, ulusal egemenliğe dayalı, tam bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak için tüm ulusça girişilen, çok cepheli bir savaştır. Kurtuluş Savaşı; Osmanlı İmparatorluğu'nu yok eden, Türklere yaşam hakkı tanımayan 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşması sonucu Türk milletinin bir ölüm-kalım mücadelesi olarak başlamıştır.

Kurtuluş Savaşı Öncesi Durum

Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaşı’ndaki yenilgisini belirleyen Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918) ile Anadolu ve Trakya her türlü işgale açık bir duruma geliyordu. Çünkü Mondros ateşkes hükümleri galip devletlere gerekli gördükleri her yeri işgal etme hakkı tanıyordu. Ülke işgale uğrarken Padişah için önemli olan; saltanatın, halifeliğin ve hanedanın selameti idi. Bu antlaşma çok ağır koşulları içerirken, İstanbul Hükümeti ileride yapılacak barış görüşmelerinde bu koşulları hafifletebileceğini umuyordu.

Mondros Ateşkes antlaşmasının hemen ardından işgaller başladı. Bu antlaşmanın 7 inci maddesine göre, İtilaf devletleri güvenliklerini tehdit eden bir durumu bahane ederek istedikleri bölgeleri işgal edebileceklerdi. Boğazlar İngilizlerin kontrolüne geçti. İngilizler Çanakkale, Musul, Batum, Antep, Konya, Maraş, Samsun, Bilecik, Merzifon, Urla ve Kars’ı işgal ettiler. Fransızlar ise; Trakya’daki demiryolunun önemli istasyonlarını, Dörtyol, Mersin, Adana ve Afyon istasyonunu işgal ettiler. İngilizler tarafından işgal edilen, Güney Doğu’daki bazı iller daha sonradan Fransızlara terk edilmiştir. İtalyanlar ise Antalya, Kuşadası, Bodrum, Fethiye ve Marmaris’i işgal ettiler. Konya ve Akşehir’e de asker yolladılar. Mondros Mütarekesi’nin Doğu Anadolu’da 6 vilayetin Ermenilere bırakılacağına ilişkin maddesi Ermenileri harekete geçirdi. Ermeniler kurdukları Alaylarla Doğu Anadolu’da yayılmaya ve bölgedeki Türklere zulüm ve baskı yapmaya başladılar. Kozan, Osmaniye, Mersin ve Adana’ya Fransızlarla birlikte Ermeni çetecileri de geldi. Yunanlılar kendilerine vaat edilen Ege Bölgesi’ni ele geçirmek üzere, İngiliz, Amerikan ve Fransız savaş gemilerinin koruması altında, 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgale başladılar. İzmir’in işgaline tepki olarak gazeteci Hasan Tahsin tarafından düşmana atılan ilk kurşun Kurtuluş Savaşı'mızın başlangıcı olmuştur. Daha sonra Yunanlılar 3 koldan Ege Bölgesi’ni işgale başladılar.

Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra işgallerin başlamasına karşılık Padişah ve Osmanlı Hükümeti işgallere karşı ses çıkarmamışlar, orduyu geliştirip güçlendirmeye yönelmemişler, sadece kendi çıkarlarını düşünmüşler, çekingen ve korkak davranmışlar, ülkeyi içinde bulunduğu durumdan kurtarmak için hiçbir tedbir almamışlardır.

Kurtuluş Savaşı'mızda işgallere karşı ilk silahlı direniş Güneydoğu Anadolu’da Fransızlara karşı başlamışsa da, ilk Kuvayı Milliye hareketi Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı oluşturulmuştur. Yunan birliklerinin İzmir’i işgal etmesi ve Anadolu içlerine ilerlemeye başlamasına seyirci kalan Osmanlı Hükümeti’nden artık hiçbir şey beklenemezdi. Bu durum, Kuvayı Milliye’nin doğuşunu ve Milli Mücadele’nin başlamasını kolaylaştırıcı etkenler olmuştu.

Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkışı ve Kongreler



Gelişmeleri yakından takip eden Mustafa Kemal Paşa, Türk Halkının ulusal egemenliğe dayanan, kayıtsız ve şartsız olarak bağımsız, yeni bir Türk devleti kuracak güçte olduğunu inanıyordu. Padişahın ve İstanbul Hükümeti’nin teslimiyetçi tutumu karşısında kurtuluş yolunun Milli Mücadele olduğunu anlamıştı. Düşman işgallerine karşı bazı bölgelerde gösterilen direniş ve milli teşekküllerin kurulması da onu umutlandırmıştı.

Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya geçmek için bir fırsat aradığı sırada, Karadeniz’deki Pontus Rum çetelerinin bölgedeki Türklere karşı saldırıları artmıştı. İngiltere asayiş ve sükunun sağlanmaması durumunda bölgeyi işgal edeceğini bir nota ile İstanbul Hükümeti’ne bildirdi. Padişah bölgedeki güvenliğin sağlanması için Mustafa Kemal Paşa’yı 9.Ordu Müfettişliğine atamıştır. Güvendiği arkadaşlarını yanına alan Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı. Bu tarih aynı zamanda Kurtuluş Savaşı’nın fiilen başladığı tarihtir.

Mustafa Kemal, askeri örgütlenmeyi sağlamak için Havza’dan Anadolu’daki tüm komutanlarla temasa geçmiştir. Komutanlara ve Valilere yayınladığı genelgelerle (Havza Genelgesi) halka felaketin büyüklüğünün anlatılmasını ve işgallere karşı da mitinglerin yapılmasını istemiştir. İlk miting 30 Mayıs 1919’da Havza’da yapılmıştır.

Amasya Tamimi (22 Haziran 1919)

12 Haziran 1919’da Havza’dan Amasya’ya gelen Mustafa Kemal Paşa buradan yayınladığı bildiri ile ülkenin içine düştüğü durumu açıklıkla saptıyor, çözümün bütün güçlerin birleşmesinden geçtiğini vurguluyordu. Mustafa Kemal Amasya’da Anadolu ve Rumeli’de kurulan Mudafaa-i Hukuku Derneklerini birleştirme, kongreler yaparak tüm ulusun kesin kararına dayalı yeni bir yönetim kurma amacıyla Amasya Tamimi’ni hazırlamıştır.

Bu tamimin önemli maddeleri:

- Vatanın bütünlüğü ulusun bağımsızlığı tehlikededir. Hükümet millet için üstlendiği görev ve sorumluluklarını yerine getirememektedir.
- Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır.
- Ulusun haklarını dünyaya duyurmak için her türlü etkiden ve kontrolden uzak bir ulusal kongrenin toplanması şarttır. Bu kongreye her ilden, her sancaktan milletin güvenini kazanmış üç temsilcinin seçilerek hemen yola çıkarılması gereklidir. Keyfiyet milli bir sır olarak saklanmalıdır.
- Doğu illeri adına, 10 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır.

Amasya Tamimi’nin Önemi: Bu tamim ulusal egemenliğe dayalı yeni Türk devletinin kurulması yolunda atılan ilk adımdır. Ulusun teşkilatlandırma ve mücadele yöntemleri belirginleşmiştir. Ulusal egemenlik ve ulusal bağımsızlık fikri ilk kez ortaya atılmıştır.

Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919)

Vilayet-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesi ile Trabzon Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti ortak bir kongre düzenlemek için çalışmalar yapıyorlardı. 3 Temmuz’da Erzurum’a gelen Mustafa Kemal, 8 Temmuz’da İstanbul’a görevinden ve askerlikten ayrıldığını bildirerek, Osmanlı Hükümeti ile tüm ilişkilerini sona erdirmiştir. Mustafa Kemal ertesi gün Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Erzurum Şubesi’nin başkanlığına seçildi. Erzurum, Sivas, Bitlis, Van ve Trabzon’u temsil etmek üzere 56 delegenin katıldığı Erzurum kongresi 23 Temmuz 1919’da Mustafa Kemal’in başkanlığında toplanarak aşağıda yazılı tarihi kararı almıştır.

Erzurum Kongresi Kararları:

- Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.
- Yabancıların baskısı altındaki Osmanlı Hükümeti’nin dağılması karşısında ulus tümden direniş ve savunmaya geçecektir.
- Vatanı kurtarma yolunda İstanbul Hükümet’i başarısız kalırsa geçici bir hükümet kurulacaktır.
- Ulusal kuvvetleri ve ulusal iradeyi egemen kılmak esastır
- Hıristiyanlara egemenlik ve ayrıcalık tanınamaz.
- Manda ve himaye kabul edilemez.
- Mebusan Meclisi açılmalı, hükümetin çalışmalarını denetlemelidir.

Kongrenin Önemi:

- Yeni bir devlet kurma düşüncesi belirginleşmiştir.
- Misak-ı Milli sınırları ilk kez belirlenmiştir.
- Mustafa Kemal’in başkanlığında Doğu illerini temsilen, Heyet-i Temsiliye (Temsil Heyeti) adıyla bir yürütme organı seçilmiştir.
- Erzurum Kongresi’nin toplanma amacı bölgesel, alınan kararlar yönünden ise ulusaldır.

Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919)

Ulusal direnişi oluşturmada ikinci büyük adım Sivas’ta atılmıştır. Bu kongre, Heyet-i Temsiliye’nin yanı sıra bazı vilayetlerden seçilmiş temsilcilerle birlikte 38 delegenin katılımı ile 04/11 Eylül 1919’da yapılmıştır. İstanbul Hükümeti’nin Sivas’ta kongrenin yapılmasını önlemek için uyguladığı tüm baskılar sonuçsuz kalmıştır.

Sivas Kongresi Kararları:

- Erzurum Kongresinde alınan kararlar kabul edildi.
- Anadolu ve Rumeli’de kurulmuş olan Müdafaa-i Hukuk dernekleri, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Derneği adı altında birleştirildi. Erzurum Kongresi’nde seçilen 9 kişilik Heyet-i Temsiliye, 6 kişi daha ilave edilerek tüm yurdu temsil etme yetkisiyle genişletildi. Başkanlığına Mustafa Kemal getirilmiştir.
Önemi:
- Erzurum kongresinde alınan kararlar bir bölge halkının kararları olmaktan çıkarılıp tüm ulusa mal edilmiştir.
- Ulusun geleceğine ulusun kendisinin karar vereceği ilkesi gerçekleştirilmiştir.
- Mustafa Kemal kongrede Temsil Heyeti’nin başkanı olarak seçilmekle Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın yetkili lideri haline gelmiştir.
- TBMM bu kongrede seçilen Temsil Heyeti tarafından açılacaktır.

Amasya Görüşmeleri (20 - 22 Ekim1919)

Mustafa Kemal, İstanbul Hükümeti ile yaptığı yazışmalarda; Hükümetin Erzurum ve Sivas Kongreleri’nde alınan kararlarına bağlı olmasını, Meclis-i Mebusan toplanana kadar hükümetin önemli kararlar almamasını, atamalarda Heyet-i Temsiliye’ye danışılmasını istemiştir. Ancak bütün bu yazışmalar bir sonuç vermedi. Bununla birlikte, İstanbul Hükümeti Mustafa Kemal ile görüşmek üzere Anadolu’ya bir temsilci gönderdi.(Bahriye Nazırı Salih Paşa).

İstanbul Hükümeti ile Heyet-i Temsiliye arasında yapılan Amasya görüşmelerinde taraflar şu esaslar üzerinde anlaşmışlardır:

- İstanbul Hükümeti Sivas Kongresi kararlarını Meclis-i Mebusan’da onaylanması şartıyla kabul edecektir.
- Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Derneği yasal bir kuruluş olarak İstanbul Hükümeti’nce tanınacaktır.
- Türklerin çoğunlukta olduğu yerlerin işgaline izin verilmeyecektir.
- Müslüman olmayan topluluklara Türklerin egemenlik haklarını, toplumsal dengesini bozacak ayrıcalıklar tanınmayacaktır.
- Meclis-i Mebusan’ın güvenlik bakımından İstanbul’ da toplanması uygun değildir.
- İtilaf Devletleri ile yapılacak barış görüşmelerinde Heyet-i Temsiliye’nin uygun göreceği temsilcilerin bulunması sağlanacaktır.

Sonuç:

- Heyet-i Temsiliye Osmanlı Hükümeti tarafından resmen tanınmıştır.
- Görüşmeler sonunda Meclis-i Mebusan’ın İstanbul’da açılması İstanbul Hükümeti’nce kabul edilmiştir.

Heyet-i Temsiliye'nin Ankara'ya Gelişi (27 Aralık 1919)

27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelen Mustafa Kemal burasını Anadolu’daki direniş hareketinin merkezi olarak seçmişti. Gerçekten de Ankara coğrafi konum bakımından Anadolu’nun ortasına yakın bir yerde bulunuyordu. Ayrıca o dönemin en önemli ulaşım aracı olan demiryolu Ankara’ya kadar uzanıyordu.

Meclis-i Mebusan'ın Son Toplantısı ve Misak-ı Milli'nin Kabul Edilmesi (28 Ocak 1920)

12 Ocak 1920’de Osmanlı Meclis-i Mebusan son kez toplandı. Bu meclisin verdiği en önemli karar, taslakları Mustafa Kemal tarafından milletvekillerine Ankara’da verilen ve sonraları Misak-i Milli olarak adlandırılacak olan Ahd-ı Milliye(Ulusal And) 28 Ocak 1920’de kabul edildi. Meclisin ve İstanbul Hükümeti’nin çalışmalarından ve Anadolu’da artan direniş hareketlerinden rahatsızlık duyan İtilaf Devletleri 16 Mart 1920’de İstanbul’u işgal ettiler. Yunan birlikleri de Anadolu içlerine doğru ilerlemeye başladı. İstanbul’un işgalinden sonra Meclis-i Mebusan padişah tarafından kapatılmıştır.

Misak-ı Milli (Ulusal And) Kararları:

- Halkı özgür kalır kalmaz ana yurda kendi istekleriyle katılmış olan Kars, Ardahan, Artvin için gerekirse yeniden oylama yapılacaktır.
- Batı Trakya’nın durumu orada yaşayanlar tarafından saptanmalıdır.
- Halifeliğin, İstanbul ve Marmara’nın güvenliği sağlanmalıdır. Boğazlar konusu, ilgili devletlerle birlikte verilecek kararlarla çözümlendikten sonra Boğazlar dünya ticaretine açılabilecektir.
- Azınlıklar için istenen haklar sınırlarımız dışındaki Türklere de uygulanması koşuluyla kabul edilebilir.
- Ulusal ve ekonomik gelişmemizi mümkün kılmak amacıyla tam serbestlik ve bağımsızlık sağlanması, siyasi, adli, mali gelişmemize engel olan sınırlamaların kaldırılması gereklidir.
- Müslüman Arapların çoğunlukta olduğu yerlerin kaderi halkın oyuna uygun olmalıdır.

Önemi:

- Misak-ı Milli ile Mustafa Kemal Paşa’nın düşünceleri Osmanlı parlamentosu tarafından kabul edilmiş ve yasallaşmıştır.
- Türk ulusunun bağımsızca yaşayacağı vatan sınırları çizilmiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Açılması (23 Nisan 1920)



İstanbul’un işgali edilmesi ve Meclis-i Mebusan’ın kapatılmasıyla Osmanlı yönetimi çökmüştür. Padişah İtilaf Devletlerin esiri haline gelmişti. Böyle bir durumda ulus kendisini yönetmeye başlamalıdır. Ulusu temsil eden, ulus adına karar veren yetkili organa ihtiyaç vardır. Bu da yeni bir meclistir. 23 Nisan 1920’de 338 milletvekilinin katılımı ile TBMM açıldı. Meclisin açılmasıyla Heyet-i Temsiliye’nin görevi sona ermişti. Meclis Mustafa Kemal’i başkanlığa getirmiştir. 2 Mayıs 1920’de ilk TBMM Hükümeti kuruldu. 20 Ocak 1921’de yeni Türk devleti’nin ilk Anayasa’sı (Teşkilat-ı Esasiye) oluşturulmuştur.

Bu anayasaya göre:

- Egemenlik ulusa aittir.
- Kuvvetler birliği ilkesini benimsemiştir.
- Meclis Başkanı hükümetin de başkanıdır.

Önemli Ayaklanmalar

Ulusal Kurtuluş Savaşı boyunca Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bir çok ayaklanmalar çıkmıştır. Bu ayaklanmaların bir bölümü Türk topraklarını parçalayarak yeni bir devlet kurmayı amaçlayan, diğer bölümü ise, saltanat ve hilafete geleneksel ve dinsel bakımdan bağlı olanlarca çıkarılmış isyan hareketleridir. Hıyanet, kin ve taassubun yarattığı isyanların amacı; milli hareketi boğmaktır. Atatürk, öncelikle iç isyanların bastırılmasına, ülkede iç güvenliğin sağlanmasına son derece önem vermiştir. Bir yandan vatana ihanet yasası çıkarılırken, öbür yandan da iç isyanları bastırmada kullanılmak üzere Seyyar Jandarma Müfrezeleri kurulmuştur. Ayaklanmalar milli mücadeleyi geciktirmiştir. Bu ayaklanmalar:

Doğrudan İstanbul Hükümetince Yürütülenler:

- Ahmet Aznavur Ayaklanması (2 Kasım 1919-16 Nisan 1920): Manyas - Susurluk - Gönen - Ulubat dolaylarında Aznavur’un çıkardığı ayaklanmayı önce Milli kuvvetler, sonra’da Çerkez Ethem bastırmıştır.
- Halifelik Ordusu (Kuva-i İnzibatiye): İstanbul yönüne geçişi sağlayan Geyve ve çevresinde iyi donatılmış Kuva-i Milliye’ye karşı İngilizlerin desteği ile kurulan Halifelik Ordusu. Milli Kuvvetler tarafından dağıtılmıştır.

İstanbul Hükümeti ve İşgal Güçlerinin Birlikte Çıkardığı Ayaklanmalar: En yaygın olanıdır. İşgalcileri kendi etki alanlarındaki milli uyanışı ezmek için her çareye başvurmuşlardır. Gizli ajanlarıyla İstanbul Hükümetiyle işbirliği yapıp din sömürücülüğü yoluyla halkı ayaklandırmışlardır.
- Bolu - Düzce - Hendek ve Adapazarı Ayaklanmaları: Boğazları elde tutmak amacıyla çıkartılan ayaklanma. Kuvayı Milliye kuvvetlerince bastırılmıştır.
- Yozgat Ayaklanması: Bu ayaklanmayı Çerkez Ethem daha sonrada Milli Kuvvetler bastırmıştır.
- Afyon Ayaklanması: Yunan ajanlarının kışkırtması sonucunda Çopur Musa adlı çıkar düşkününün çıkarttığı bu ayaklanma Kuvayı Milliye tarafından bastırıldı.

- Konya Ayaklanması: Din duygusu kullanılarak Fransız, İngiliz, İtalyan ajanlarının kışkırtmalarıyla çıkmıştır. Milli kuvvetlerce bastırılmıştır.

- Milli Aşireti Ayaklanması: Urfa’da yaşayan bu aşiret Fransızlarla işbirliği yaparak ayaklanmıştır. Milli kuvvetlerce bastırılmıştır.

Azınlıkların Çıkardığı Ayaklanmalar:

- Fransızların desteğiyle 10 Temmuz 1920’de Adana’ya giren Ermeni İntikam Alayı’nın ayrıca doğu illeri sınırında bulunan diğer Ermenilerin ayaklanma kışkırtma ve savaş açma şeklindeki baskılarıdır.
- Yunan desteğini alamayan Doğu Karadeniz Rumlarının Pontus devletini kurma amacıyla çıkarttığı ayaklanmalardır. Aralık 1920 de başlayan ayaklanmalar kesin zaferin kazanılmasından sonra 1923’ de tam olarak bastırıldı.

Kuvayı Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar: (Düzenli Ordunun kurulmasına tepkidir)
- Demirci Mehmet Efe: Aralık 1920’de ayaklanmış, Refet Bey tarafından bastırılmıştır.
- Çerkez Ethem Ayaklanması: I. İnönü savaşı sırasında bastırılmıştır.

Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920)

Osmanlı İmparatorluğu ile İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Ermenistan, Belçika, Yunanistan, Hicaz, Polanya, Romanya, Sırp - Hırvat - Sloven ve Çekoslavakya devletleri arasında imzalanan, Türk’ün ölüm fermanı olarak bilinen bu antlaşma 433 maddeden oluşuyordu.



Önemli Maddeleri:

- Osmanlılar’a İstanbul dolayları ve Anadolu’nun küçük bir bölümü bırakılacak.
- Boğazlar tüm devletlere açık olup Boğazlar komisyonunca yönetilecek
- İzmir dahil Ege’nin büyük bölümü ile, Midye - B.Çekmece çizgisinin batısında kalan tüm Trakya Yunanlılara bırakılacak.
- Doğu Anadolu’da iki yeni devlet kurulacak. (Ermenistan ve Kürdistan)
- Antalya ve Konya bölgeleri ile Batı Anadolu’nun derinliklerine kadar İtalyanların nüfusuna girecek.
- Mersin’den başlayarak Sivas’a kadar uzanan bölgeler Fransızlara bırakılacak.
- Arapların yaşadıkları yerler İngiliz ve Fransız mandasına terk edilecek.
- Osmanlılar ağır silahlardan arındırılmış küçük bir ordu ve deniz birliği bulunduracak.
- Kapitülasyonlar en ağır şekilde yeniden kurulacak.
- Azınlıklara çok geniş haklar verilecek.
- Antlaşma hükümlerine uyulmazsa İstanbul işgal edilecek.
TBMM’nin Sevr Antlaşmasına tepkisi çok sert olup, bu antlaşmayı imzalayanları ve onaylayanları vatan haini saymaya karar vermiştir.

Kurtuluş Savaşı (Muharebeler ve Barış Görüşmeleri)

Savaşlar



Doğu Cephesi Savaşları:

Ermeni sorununun uluslararası bir sorun haline gelmesi, Rusların Berlin Antlaşmasına Ermenilerle ilişkili olarak hüküm koydurmasıyla başlamıştır. Ermeniler Hınçak ve Taşnak adlarıyla terör örgütleri kurarak Ermeni milliyetçiliğini yaymaya, halkı silahlandırarak isyana teşvik etmeye başladılar. I.Dünya Savaşı’nda, Kafkas cephesinin açılması üzerine Ermenilerle Ruslar işbirliğine yönelmişler ve Rusların kışkırtmalarıyla Türkleri katletmeye başlamışlardır. Osmanlı İmparatorluğu’nda kışkırtmalar sonucu en son ayaklananlar Ermenilerdir. Bu nedenle, Osmanlılar cephe gerisinin güvenliği için Ermenileri Suriye ve Lübnan’a mecburi göç ettirmiştir(1915). İtilaf Devletleri Sevr’i uygulamaya koyabilmek için Batıda Yunanlıları, doğuda Ermenileri kullanmışlardır. İtilaf Devletleri, Akdeniz ve Karadeniz’e çıkış kapıları olacak ve sınırları Wilson tarafından çizilecek Büyük Ermenistan düşünü gerçekleştirmek için Sevr Antlaşması’na bir madde koydular.

Rusya’da ihtilal gerçekleşince Ruslar, Doğu Anadolu’da işgal ettikleri yerleri Türklere bırakarak geri çekildiler. Bu arada merkezi Erivan olan bir Ermeni devleti kuruldu (28 Mayıs 1918). Ruslar çekilirken daha Türk Ordusu bölgeye ulaşmadan Ermeniler, Rusların yerini aldı ve Wilson ilkelerini kendilerine göre yorumlayarak Doğu Anadolu’nun kendilerine ait olduğunu ileri sürüp, Gümrü, Iğdır, Arpaçay ve Aras’a kadar ilerlediler. Ulusal Kurtuluş Savaşı başlamadan önce Doğu Anadolu’nun Ermenilerin eline geçmesine mani olmak için Doğu Anadolu Müdafaai Hukuk Derneği adıyla bir örgüt kurulmuştu. TBMM Hükümeti 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’i tam yetkiyle Doğu Cephesi Komutanlığına atadı. 28 eylül 19282de, Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Türk birlikleri Ermenileri yenilgiye uğrattı. 29 Eylül’de Sarıkamış, 30 Ekim’de Kars ve çevresi Ermeni işgalinden kurtarıldı.

Savaşı kaybeden ve bu arada dostlarından bekledikleri yardımın gelmediğini gören Ermeniler barış istemek zorunda kaldılar. Zira Türk kuvvetleri Gümrü’ye kadar gelmişlerdi. 2 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması imzalanarak savaşa son verildi.

Gümrü Antlaşması’na Göre:

- Sevr Antlaşması’nın geçersiz olduğu Ermenilerce de benimsenmiştir.
- Ermeniler D.Anadolu’daki her türlü isteklerinden vazgeçmişlerdir. Ermenistan kurma girişimleri suya düşmüştür.
- 1878’de elden çıkan Kars ve çevresi Türk topraklarına katıldı.
Önemi:
- Gümrü Antlaşması TBMM’nin uluslararası alanda ilk siyasi başarısıdır.
- Misak-ı Milli’nin doğu sınırları kısmen de olsa belirlendi.
- Halk üzerinde ordu ve meclisin güveni artmıştır.

Güney Cephesi Savaşları

- Mondros Ateşkes Antlaşması’nın koşullarına aykırı olarak İngilizler Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Maraş ve Urfa’yı işgal ettiler. Fransızlar ise Adana, Mersin ve Osmaniye’yi işgal ettiler.
- Fransa ile İngiltere 15 Eylül 1919’da ikili bir antlaşma yaparak Ortadoğu’yu nasıl paylaşacaklarını belirlediler. Irak ve Filistin İngiliz Mandası, Suriye, Lübnan da Fransız Mandası altına sokuldu. Antep, Maraş, Urfa da el değiştirerek Fransa’ya geçti.Fransızlar buralara yerleştikleri gibi Suriye ve Mısır’dan getirdikleri Ermenileri teşkilatlandırıp Türklere saldırtıyorlardı.
- Ermeni saldırılarına karşı başlayan direniş hareketlerine, Sivas Kongresi’nde bu yöre için Kuvayı Milliye kurulmasına karar verilerek, halkın da katılımı sağlanmıştır.
- Maraş’ta, Sütçü İmam’ın önderliğini yaptığı mücadeleye tüm Maraş halkı katıldı. Maraş’ta tutunamayan düşman şehri terk etmek zorunda kaldı (12 Şubat 1920). Maraş adı TBMM kararı ile 1973’te Kahramanmaraş olarak değiştirildi.
- Urfa şehrinde Ali Saip(Ursavaş) Bey tarafından teşkilatlandırılan Türk direnişi başarıyla sonuçlandı. Fransızlar 11 Nisan 1920’de şehri boşalttılar. Urfa’ya TBMM kararı ile 1984 yılında Şanlıurfa adı verildi.
- Antep halkı 1 Nisan 1920’de Fransızlara karşı ayaklandı.Üsteğmen Salih’in ‘Şahin’ takma adıyla Kuvayı Milliye Komutanlığına atanması halkı daha da örgütlü bir güç haline getirdi. Hiçbir yerden yardım alamayan Anteplilerin Fransızlara karşı direnişi yaklaşık 1 yıl sürdü. Antep şehri, tüm olanaksızlıkları yaşadıktan ve altı bin şehit verdikten sonra onurundan taviz vermeden 9 Şubat 1921’de düşmana teslim olmak zorunda kaldı. TBMM Antep’in direnişini ödüllendirmek için kente ‘Gazi’ ünvanı verdi.
- Fransızlar halkın direnişleri sonucunda askeri harekatlarını durdurduktan sonra Sakarya Zaferi’nin arkasından TBMM ile Ankara Antlaşması’nı yaptılar ve işgal ettikleri yerleri boşalttılar.
- Antalya, Isparta ve Konya’yı işgal eden İtalyanlara karşı cephe açılmamıştır. Türk Ordusu'nun Batı Cephesi’nde kazandığı zaferler İtalyanları etkilemiş, Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra Anadolu’yu tamamen terk etmişlerdir.

Sonuç: Ulusal Kurtuluş Savaşımızın Güney Cephesi’ndeki başarıları halk direnişleriyle kazanılmıştır.

Batı Cephesi Savaşları

Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın kaderini tayin eden cephe. Düzenli ordunun kurulmasıyla Yunanlılara karşı savaşılmıştır.

Çerkez Ethem Olayı

Düzenli ordu kurma çalışmaları Kuvayı Milliyecilerden bazılarını tedirgin etmiştir. Bunlardan en önemlisi Çerkez Ethem’dir. Çerkez Ethem Kuvayı Milliye’nin kurulmasına emek vermiş, kendisine bağlı kuvvetlerle iç ayaklanmaları bastırmış, başarılı çalışmaları görülmüştür. Milli Hükümetin kendisine hoş görülü davranması onu şımartmış, TBMM içinde kendine yandaşlar edinerek Ankara Hükümeti’ni rakip olarak görmeye başlamıştır. Yunanlılarla anlaşarak düzenli orduyla savaşmış, yenilerek Yunanlılara sığınmıştır.

I. İnönü Savaşı (6 - 10 Ocak 1921)

Çerkez Ethem’in ayaklanmasının yarattığı ortamdan yararlanmak isteyen Yunan ordusu, 6 Ocak 1921’de Bursa ve Uşak’tan hareket ederek, Eskişehir ve Afyon yönünde askeri harekata başlamıştır. Amaçları, Eskişehir’i ele geçirip demiryolu ulaşımını kontrol altına almak, sonra da Ankara’ya işgal ederek TBMM’yi dağıtmaktı. Türk Ordusu Yunan ordusunu İnönü’de karşılamıştır. Albay İsmet (İnönü)’nün komutasındaki düzenli Türk Ordusu 10 Ocak 1921’de kendinden kat ve kat üstün olan Yunan ordusunun ileri harekatını İnönü’de durdurmuştur. Sonra da Kütahya yönünden ilerleyen Çerkez Ethem kuvvetleri yenilgiye uğratılmıştır.

I.İnönü Savaşı küçük çapta bir savaş olmasına rağmen önemli sonuçlar doğurmuştur.

Bu savaşın önemi:

- Bu muharebenin kazanılmasıyla Türk ulusunun varlığı ve savaş gücünün tükenmediği kanıtlanmış, TBMM Hükümeti’nin yurt içinde ve dışında saygınlığı artmıştır.
- Çoklukla ayaklanma odakları söndürülmüş, yurt içinde güvenlik büyük ölçüde sağlanmış bundan sonra, ülkeye yasalar egemen olmuştur.
- Devlet kuruluşu işlemeye başlamış, vergi toplanması, asker alma işleri yoluna girmiş, daha önemlisi, Devlet’in kendi kaynaklarına sahip çıkması olanağı sağlanmıştır.
- Ordunun geliştirilmesi ve milletin orduya güveni artmıştır.- Ankara Hükümeti Saltanat Yönetimi’nden üstün olduğunu ve onun yerini alması gerektiğini göstermiştir.
- İtilaf Devletleri Sevr’i tekrar görüşmek için Londra’da konferans düzenlemek zorunda kaldılar.
- Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı.
- İstiklal Marşı kabul edildi. (12 Mart 1921)
- Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (Anayasa) kabul edildi.

Londra Konferansı (21 Şubat 1921)

I.İnönü Savaşı’ndan sonra İtilaf Devletleri Londra’da bir konferans düzenlemeye karar verdiler.
- İtilaf Devletleri Sevr’in yeniden gözden geçirilmesini kararlaştırdılar.
- Londra’da toplanacak konferansa Osmanlı İmparatorluğu ve Yunanistan çağrıldılar. Delegeler arasında Ankara Hükümeti’nin de temsilcisinin bulunmasını şart koştular. (Amaçları İstanbul Hükümeti ile Ankara Hükümeti arasında bölücülük yapmaktı.)
- Mustafa Kemal çağrının TBMM’ye yapılması gerektiğini, doğrudan çağrı yapılmazsa konferansa katılmayacaklarını bildirdi.
- İtalyanların aracılığıyla Ankara Hükümeti de konferansa davet edildi.
- TBMM Temsilcisi Bekir Sami Bey, Türk milletinin Misak-i Milli ile belirlenmiş olan haklarını dile getirdi. İtilaf Devletleri bu isteğe önem vermediler.
- Konferansta Ankara Hükümeti’ne önerilen barış esasları Sevr’in biraz değiştirilmiş şekli olduğundan reddedildi. Misak-i Milli ile Sevr’in uyuşması düşünülemezdi. Savaşı sürdürmekten başka çare yoktu.
Önemi: Yeni Türk Devleti İtilaf Devletlerince resmen tanınmıştı.

Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)

Türk Ordusu'nun İnönü Zaferi sonunda Sovyetler Birliği ile TBMM arasında imzalanmıştır. Moskova Antlaşması’na göre:
- Doğu sınırımız büyük oranda kesinlik kazanmıştır. (Kesin sınırımız Kars Antlaşmasıyla belirlenecektir)
- Sovyetler yeni Türk Devleti’ni ve Misak-i Milli’yi tanımıştır. Böylece ilk kez büyük bir devlet TBMM’yi tanımış oluyor.
- İki devlet arasında çeşitli ekonomik ve siyasi konularda karşılıklı yardım kararı alındı
- Doğu sınırımız güvenlik altına alındığı için, bu cephedeki kuvvetlerimizin diğer cephelere kaydırılma imkanı doğmuştur.

II. İnönü Savaşı (23 - 31 Mart 1921)

Londra Konferansı’nın barış önerilerinin TBMM Hükümeti’nce reddedilmesi üzerine, İtilaf Devletleri’nin isteklerini zorla Türklere kabul ettirmekle görevlendirilen Yunanlılar, Bursa üzerinden Eskişehir’e, Uşak üzerinden Afyon’a doğru 23 Mart’ta saldırıya geçtiler.

Yunanlılar, Bilecik’i, İnönü’de Metris Tepe’yi ve Uşak’ı ele geçirmeleri üzerine, TBMM’i Muhafız Taburu cepheye gönderildi. Böylece güçlenen Türk kuvvetleri karşı saldırıya geçerek Yunan saldırısını püskürttü. Batı Cephesi Komutanı İsmet Bey’in savaş süresince verdiği “mevzilerin kesin olarak savunulması” emri başarının elde edilmesinde etken oldu. 1 Nisan 1921’de Yunan ordusu Bursa’ya çekilmeye başladı. Böylece Yunanlılar İnönü’de ikinci kez yenildiler.

Sonuç:

- TBMM Hükümeti varlığını bütün Avrupa devletlerine, resmen olmasa da kabul ettirdi; içte ve dışta nüfuz ve saygınlığı yükseldi.
- Avrupa ülkelerinde, İngiliz ve Yunan politikasına karşı güvensizlik ve muhalefet başladı.
- Ordu mensuplarında, her bakımdan kendilerine güven arttı.
- Bu durum karşısında, Fransızlar Zonguldak’tan, İtalyanlar Güney Anadolu’dan çekilmek zorunda kaldılar.
- Türk Ordusu'nun kazandığı zaferler, İtilaf Devletleri’ni Türkler hakkında yararlı kararlar almaya zorladı.
- II.İkinci İnönü Muharebesi’nin kazanılmasından, Sovyet Rusya ve Afganistan gibi dost devletlerde büyük bir memnunluk duyulmuş ve bu resmen Türk hükümeti’ne bildirilmiştir.

Kütahya - Eskişehir Savaşları (10 - 24 Temmuz 1921)

10 Temmuz’da Yunan saldırısı İnönü-Eskişehir, Afyon ve Kütahya hattında geniş bir cephede başladı. Bu durumda Mustafa Kemal Paşa fazla kayıplar verilmeden ordunun Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmesine karar verdi. Ordu, Sakarya’nın doğusunda toparlanmaya başladı. Yunanlılar da Sakarya Nehri kıyılarına kadar ilerlediler. Yunanlılar Sakarya Nehri’nin batı tarafında durmuşlar, yeni bir saldırı için hazırlıklara başlamışlardı.

Sonuç:

- Eskişehir, Afyon ve Kütahya elimizden çıkmıştır.
- Meclis tarafından M. Kemal 5 Ağustos 1921’de başkomutan seçilmiştir.
- Mustafa Kemal ayrıca üç ay süreyle meclisin yetkilerine de sahip olacaktı.
M. Kemal ilk iş olarak ordunun gereksinimlerinin sağlanması için 7 - 8 Ağustos 1921’ de Tekalif-i Milliye Emirleri (Ulusal Yükümlülükler) yayınladı. Tekalif-i Milliye emirlerinin uygulanmasında çıkacak aksaklıkları ortadan kaldırmak için çeşitli yerlerde İstiklal Mahkemeleri açıldı.

Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 12 Eylül 1921)



23 Ağustos - 13 Eylül 1922 tarihleri arasında yapılan. Türk milleti için bir ölüm kalım savaşı olan Sakarya Meydan Muharebesi; Kurtuluş Savaşı içinde kader tayin edici olmuştur. Bu savaştan önce Yunanlıların başlıca hedefi; Ankara yönünde ilerleyerek, Türk Ordusu'nu yok etmek ve Kurtuluş Savaşı’nın sembolü ve direniş merkezi haline gelen Ankara’yı ele geçirmekti. Böylece Türk azim ve direnme gücü yok edilmiş olacaktı.

Mustafa Kemal Atatürk’ün emir ve komutasında, Türk ulusunun kanıyla yapılan ve dünya harp tarihine “En uzun meydan muharebesi”; Türk Kurtuluş Savaşı tarihine de “subay muharebesi” diye geçen Sakarya Destanı 21 gün 21 gece devam etmiş ve 13 Eylül günü Yunanlıların Sakarya Nehri’nin doğusunu tamamen terk etmesiyle son bulmuştur.

Başkomutan Mustafa Kemal, Sakarya Meydan Muharebesi sırasında ülke savunmasını şu şekilde ifade etmiştir.
"Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O sathı bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanı ile ıslanmadıkça bırakılamaz. Onun için küçük, büyük her birlik bulunduğu mevziden atılabilir; fakat, küçük büyük her birlik durabildiği noktadan yeniden düşmana karşı cephe teşkil edip muharebeye devam eder. Yanındaki birliğin çekilmek zorunda kaldığını gören birlikler, ona uymaz; bulunduğu mevzide sonuna kadar durmaya ve direnmeye mecburdur."



Taarruz inisiyatifinin Türk Ordusu’na geçmesini sağlayan Sakarya Zaferi, TBMM hükümetine siyasi başarı kapılarını aralamış Türk milletinin özgürlüğünü ve vatanını kurtaracağı inancını da kuvvetlendirmiştir. Sakarya Savaşı sonunda; Türk Ordusu’nun 1683 yılındaki II.Viyana yenilgisinden beri süregelen çekilmesi sona ermiştir. Bu savaş, Türk Ordusu’nun son savunma savaşıdır.

- Düşman 10 Eylül’de karşı taarruzla Afyon-Kütahya hattına kadar atılmıştır.
- Savaş Türk Ordusu'nun üstün zaferiyle sonuçlanmıştır.

Sonuçları:

- Ulusal Kurtuluş Savaşının son savunması savaşıdır.
- Düşmanın saldırı gücü tükenmiş, Türk topraklarını ele geçirme istek ve umudu yok olmuş, savunmaya geçmişlerdir.
- Bu savaşa Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak Batı Cephesi Komutanı İsmet İnönü Paşalar katılmıştır. Subaylar savaşıdır.
- Mustafa Kemal’e mareşallik rütbesi ve Gazi ünvanı (19 Eylül 1921) verilmiştir.
- Sovyetler Birliği ile Kars, Fransızlarla Ankara Antlaşmaları imzalanmıştır.
- TBMM Anadolu’da kesin egemenlik sağlamıştır.
- TBMM’nin yaşama ve varolma mücadelesindeki en büyük başarısıdır.

Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)

Moskova Antlaşması Doğu sınırlarımızda bazı pürüzler bırakmıştı. TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında hiçbir pürüzün kalmamasını gerektiriyordu. Sovyet Rusya kendine bağlı; Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan’ın TBMM Hükümeti ile anlaşmasını öngördü. Sakarya zaferi’nden sonra bu cumhuriyetlerle yapılan Kars Antlaşması ile doğu sınırımız kesinlik kazandı.

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)

Fransızlar, Sakarya zaferinden sonra TBMM Hükümeti ile kesin antlaşmayı imzalamışlardır. Ankara Antlaşmasına Göre:
- TBMM ile Fransa arasında çatışmalar sona ermiş, Güney sınırımız (İskenderun-Hatay dışında) çizilmiştir.
- Hatay’daki Türklere geniş haklar tanındı. Hatay için özel yönetim biçimi uygulanacaktı.

Sonuç:

- Bu antlaşma ile Fransa TBMM’yi resmen tanımıştır.
- Ankara Hükümeti’nin diplomatik zaferidir.
- Fransa Anadolu işgalinde işbirliği yaptığı dostlarından kopmuş, böylece İtilaf Blok’u parçalanmıştır.
- Güney sorunumuz çözümlenmiştir. Bu cephedeki birliklerin Batı Cephesi’ne kaydırılma imkanı hazırlanmıştır.



Büyük Taarruz (26 Ağustos - 30 Ağustos 1922)

Hazırlık: Başkomutan Mustafa Kemal düşmana kesin darbeyi indirmek için hızlı biçimde hazırlıklara girişti.

- Doğu ve Güney cepheleri tam anlamıyla güvenlik altına alındığından buralardaki birlikler tam bir gizlilik içinde Batı’ya kaydırıldı.

- Ordunun eksiklikleri giderildi.

Mustafa Kemal Haziran 1922’de taarruz kararı aldı. 6 Ağustos 1922’de orduya gizlice taarruz için hazırlanması emri verildi. Mustafa Kemal Akşehir’e gelerek komutanlarla toplantı yaptı. Toplantıda 26 Ağustos taarruz günü olarak belirlendi. Taarruz Afyon’un güneyinden Dumlupınar yönüne doğru baskın şeklinde başlayacak ve sonra da meydan savaşına dönüştürülerek düşman kuvvetleri tümüyle yok edilecekti.

26 Ağustos 1922 sabahı saat 05.30 da topçularımızın ateşiyle Kocatepe’den taarruz başladı. Başkomutan Mustafa Kemal de bu esnada taarruzu Kocatepe’den sevk ve idare ediyordu. Siklet merkezi 1 inci Ordu da olmak üzere, 1 inci Ordu güneyden, 2 inci Ordu kuzeyden taarruzla, harekat kısa sürede başarılı bir şekilde gelişti. Yunan savunma hattı parçalandı. 26/27 Ağustos gecesi Yunan mevzileri ele geçirildi. 27 Ağustos’ta Türk Ordusu Afyon’u Yunan işgalinden kurtardı. Dumlupınar mevzilerine çekilen düşmana karşı 29 Ağustos’ta taarruz eden ordumuz, 30 Ağustos’ta Yunan ordusunu tamamen kuşatarak büyük bir kısmını imha etmiştir. Düşman Başkomutanı General Trikopis esir alındı. Kütahya’da düşmandan temizlenmiştir. Bu savaşı Başkomutan Mustafa Kemal doğrudan kendisi yönettiği için bu zafere “Başkomutanlık Meydan Savaşı” denir.





Yunan ordusu, Başkomutan Mustafa Kemal’in 1 Eylül 1922’de, Türk Ordusu'na verdiği, “Ordular ilk Hedefiniz Akdeniz’dir. İleri.” emri ile İzmir’e kadar kovaladı. Yunan işgalindeki tüm yerler tek tek kurtaran Türk Ordusu 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdi. 18 Eylül 1922’de Batı Anadolu’da tek bir düşman askeri kalmamıştır.

Sonuçları:

- Bu zafer, milletin kendine güven duygusunu yükseltmiş, milli kudret ve yeteneğin yeniden canlanmasını sağlamıştır.
- Bu zafer, yeni Türk Devleti’nin temeli, uygarlık yolunun en büyük köprüsü olmuştur.
- Öldüğü sanılan ve mirası paylaşılmaya yeltenilen Türk milletinin yaşama hakkı ve yeteneği olduğu dünyaya kabul ettirilmiştir.
- Bu zafer ile Misak-i Milli gerçekleştirilmiş, bütün düşmanlar topraklarımızdan atılmıştır.
- Bu zafer, Mudanya Ateşkes antlaşması ile Lozan Konferansı’ndaki beklentilerimize esas teşkil etmiştir.
- Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi ile Anadolu’nun sonsuza kadar Türk yurdu olarak kalacağı bütün dünyaya kanıtlanmıştır.



Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)

İzmir’in kurtarılmasından sonra, Türk Ordusu, Boğazlar, İstanbul ve Trakya’nın geri alınması için o tarafa yöneldi. Bunun üzerine İtilaf Devletleri ateşkes görüşmelerine başlama isteklerini TBMM’ne bildirdiler.

3 Ekim’de Mudanya’da başlayan ateşkes görüşmelerine Türk temsilcisi İsmet Paşa gönderilmiştir. Yunanistan görüşmelere katılmamış, sonradan ateşkes metnini imzalamıştır.

Mudanya Ateşkes Antlaşmasına göre:

- Türkiye ile Yunanistan arasındaki silahlı çatışmalara son verilecektir.
- Yunanlılar 15 gün içinde Doğu Trakya’yı boşaltacaklar. Türkiye, barış sağlanıncaya kadar burada emniyet ve asayişi sağlanması için sekiz bin Jandarma bulunduracaktır.
- Boğazların durumu barış antlaşmasıyla saptanacaktı.
- İtilaf Devletleri’nin kuvvetleri barış antlaşması imzalanıncaya kadar İstanbul’da kalacaklardır.

Sonuç:

- Osmanlı İmparatorluğu hukuken sona ermiştir.
- Doğu Trakya savaş yapılmadan kazanılmıştır.
- Türk diplomasisi büyük bir zafer kazanmıştır.

Bu ateşkesten sonra çalışmalar Lozan’da toplanacak barış konferansının hazırlıkları üzerine yoğunlaştırılmıştır. Artık yeni Türk Devleti uluslararası hukukun ilkeleri içinde kendini ezmek isteyenlere karşı eşit haklarla onurlu bir devlet olarak konferans masasına oturacaktı. Misak-ı Milli ile belirlenen topraklar büyük ölçüde geri alınmış, ülke bütünlüğü sağlanmıştır. Barış antlaşmasıyla da uluslararası güvenceye bağlanacaktır.

Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)

Lozan Barış Antlaşması’na Göre; Yeni Türk Devleti’nin uluslararası alanda bağımsız, bütün diğer devletlerle eşit, şerefli bir varlık olduğu kesinlikle tanınıyor ve Osmanlı İmparatorluğu’nun sona erdiği kabul ediliyordu.

Sınırlar:

- Suriye sınırımız Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşması’na göre kabul ediliyor.
- Irak sınırı; Musul üzerinde antlaşma sağlanamadığı için bu konuda İngiltere ve Türk Hükümeti kendi aralarında görüşüp anlaşacaklardı.
- Türk-Yunan sınırı Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda belirlenen şekliyle kabul edilmiştir. Karaağaç ve yöresi Yunanistan’ın Batı Anadolu‘da yaptığı tahribattan alınacak savaş tazminatına karşılık elde edilmiştir. Ayrıca, Gökçeada, Bozcaada bizde, diğer Ege adaları Yunanistan’da kaldı. Yunanistan, Türk sınırına yakın olan adalar asker bulundurmayacaktı.

Kapitülasyonlar: Tamamı kaldırıldı (En büyük siyasi başarı)

Azınlıklar: Tüm azınlıklar Türk uyruklu kabul edilerek hiçbir şekilde ayrıcalık tanınmayacaktı. Batı Trakya’daki Türklerle İstanbul’daki Rumlar dışında Anadolu ve Doğu Trakya’daki Rumlar ve Yunanistan’daki Türkler mübadele edileceklerdi..

Savaş Tazminatları: I.Dünya Savaşı nedeniyle bizden istenen savaş giderlerinden kurtulunmuştur.

Devlet Borçları: Osmanlı borçları, Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılan devletlerle aramızda bölüşüldü. Bize düşen bölüm taksitlendirme ile kağıt paraya göre ödenecekti. Düyun-u Umumiye de böylece tarihe karışmaktadır.

Boğazlar: Boğazlar, üzerinde en çok tartışılan konudur. Sonunda geçici bir çözüm getirilmiştir. Buna göre askeri olmayan gemi ve uçaklar barış zamanında boğazlardan geçebilecekti. Boğazların her iki yakası askersizleştirilip, geçişi sağlamak amacıyla uluslararası bir kurul oluşturulmasına ve bu düzenlemelerin “Milletler Cemiyeti’nin güvencesi altında sürdürülmesi kararı alınmıştır.

-“Musul”, “Boğazlar” ve “Hatay” Lozan’da çözümlenemeyen sorunlardır.

Önemi:

- Lozan Barışı bugüne kadar Türk ulusuna köklü ve huzurlu bir yaşam sağlamıştır.
- Misak-ı Milli sınırları büyük ölçüde sağlanmıştır.
- Türkiye tarihinde yeni bir dönem başlatmıştır.
- Türk ulusu adına, I.Dünya Savaşını bitiren antlaşmadır. Mondros ve Sevr antlaşmaları tarihin çöplüğüne atılmıştır.
- “Doğu Sorunu”, “Avrupa’nın hasta adamı” gibi deyimler ortadan kaldırılarak emperyalizme karşı verilen silahlı mücadele ve bunun sonunda yaratılan Yeni Türk Devleti tüm dünyaya kabul ettirilmiştir. Böylece Türkiye tüm sömürge uluslara örnek olmuştur.

Kurtuluş Savaşı Kronolojisi

1918

30 Ekim 1918 Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında Mondros Mütarekesi'nin imzalanması.

31 Ekim 1918 Mütarekenin yürürlüğe girmesi. General Liman Von Sanders'in, Yıldırım Orduları komutanlığını, Mustafa Kemal Paşa'ya devretmesi .

Birinci Kafkas Kolordusu'nun lağvı ve komutanı Kazım Karabekir'e, İstanbul'a dönme emrinin verilmesi.

1 Kasım 1918 Mondros'tan dönen Osmanlı murahha heyeti başkanı, Rauf (Orbay) Bey'in, gazetecilere demeci:

"... Yaptığımız mütareke umduğumuzun üstündedir. Devletin bağımsızlığı, saltanatın hukuku, milletin onuru tümüyle kurtarılmıştır."

İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin son kongresinin toplanması.

2 Kasım 1918 Enver, Talat, Cemal Paşalar ile kimi İttihat ve Terakki ileri gelenlerinin İstanbul'dan kaçışı.

3 Kasım 1918 Musul'un İngilizler tarafından işgal edilmesi.

4 Kasım 1918 Bir Fransız alayının Doğu Trakya'ya gelerek Uzunköprü - Sirkeci demiryolunu işgali.

5 Kasım 1918 Mustafa Kemal Paşa'nın Katma'dan Adana'ya çağırdığı Albay Fuat Paşa ile görüşmesi:

"Artık milletin bundan sonra kendi haklarını kendisi araması ve müdafaa etmesi, bizlerin de mümkün olduğu kadar bu yolu göstermemiz ve bütün ordu ile beraber yardım etmemiz lazımdır"

Harbiye Nezareti'nin 1866 - 1893 doğumluların terhisinin yapılacağını bildiren emri.

Kars'ta düşman işgaline meydan vermemek için Kars Milli İslam Şurası'nın kurulması

Mustafa Kemal Paşa'nın, Sadrazam Ahmet İzzet Paşa'ya telgrafı:

"Pek ciddi ve samimi olarak arz ederim ki, Mütareke şartları arasında, yanlış yorum ve anlamayı ortadan kaldıracak tedbirler alınmadıkça, orduları terhis edecek ve İngilizlerin her dediğine boyun eğecek olursak, İngilizlerin ihtiraslarının önüne geçmeye imkan olmayacaktır."

6 Kasım 1918 Bir İngiliz savaş gemisinin İzmir Limanı'na girişi, Rumlar tarafından karşılanışı, Aya Fotini kilisesine Yunan bayrağının çekilişi.

İzmir'de bazı yurtseverlerin İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni kurmayı kararlaştırmaları ve cemiyetin gayri resmi olarak kuruluşu.

7 Kasım 1918 Yıldırım Orduları grubu komutanlığı ile, 7. Ordu karargahının lağvedilmesi ve Mustafa Kemal Paşa'nın Harbiye Nezareti emrine verilmesi.

8 Kasım 1918 Sadrazam Ahmet İzzet Paşa'nın istifası.

9 Kasım 1918 İskender'in bir İngiliz müfrezesi tarafından işgali

İngilizlerin Seddülbahir ve Kumkale'ye kuvvet çıkararak Çanakkale Boğazı'nın her iki tarafını işgal etmeleri.

11 Kasım 1918 Tevfik Paşa kabinesinin kuruluşu, İngilizlerin Osmanlı hükümetinden Kars, Ardahan ve Batum'un boşaltılmasını istemesi.

12 Kasım 1918 Bir Fransız tugayının İstanbul'a girişi.

13 Kasım 1918 İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan gemilerinden oluşan İtilaf filosunun İstanbul'a gelmesi ve karaya kuvvet çıkarması.

Mustafa Kemal Paşa'nın İstanbul'a gelişi.

İstanbul'da "Karakol Cemiyeti"nin kurulması.

17 Kasım 1918 Türk Birliklerinin Bakü'yü boşaltması ve İngilizlerin işgali.

20 Kasım 1918 Çanakkale Boğazı'nın Rumeli yakasındaki İngiliz işgalinin Fransızlara devredilmesi

21 Kasım 1918 Doğuda 9. Ordu komutanı Yakup Şevki Paşa'nın (Subaşı) Elviye-selase'nin (Kars, Ardahan, Batum) savunulmasını emretmesi.

28 Kasım 1918 Kazım Karabekir Paşa'nın İstanbul'a dönüşü.

29 kasım 1918 İstanbul'da bazı kuruluş ve siyasi parti temsilcilerinin katılımıyla "Milli Kongre" adıyla bir kuruluş oluşturulması.

2 Aralık 1918 Edirne'de "Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Heyeti Osmaniyesi" adlı cemiyetin kuruluşu.

3 Aralık 1918 İtilaf Devletleri temsilcilerinin Londra'da bir toplantı yaparak, Türkiye'de kendilerine düşen askeri nüfus bölgelerini saptamaları.

4 Aralık 1918 İstanbul'da "Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti"nin kurulması.

"Wilson Prensipleri Cemiyeti"nin kurulması.

6 Aralık 1918 İngilizlerin Kilis'i işgali.

7 Aralık 1918 Antakya'nın Fransızlar tarafından işgali.

11 Aralık 1918 Yerli Ermeni'lerden kurulu bir Fransız taburunun Dörtyol'a girişi ve işgali.

17 Aralık 1918 Mersin, Tarsus, Adana, Ceyhan, Misis ve Toprakkale'nin Fransızlar tarafından işgali.

19 Aralık 1918 Dörtyol bölgesinde Fransız ve Ermenilerle Kuvay-i Milliye arasında çarpışma ve On beş Fransız'ın öldürülmesi.

21 Aralık 1918 İstanbul'da Kilikyalılar Cemiyeti'nin kurulması.

Osmanlı Meclisi Mebusanı'nın kapatılması hakkında padişah fermanı.

23 Aralık 1918 İslahiye, Çebelibereket (Osmani) Bahçe, Hassa, Mamure'nin işgali.

24 Aralık 1918 İstanbul'da Fevzi Paşa'nın (Çakmak) Genelkurmay Başkanı oluşu.

İngilizlerin Batum'u işgali.

27 Aralık 1918 Pozantı'nın Fransızlar tarafından işgali.


1919

1 Ocak 1919 İngilizlerin Antep'i işgali.

3 Ocak 1919 İngilizlerin Cerablus'u işgal etmeleri.

Ardahan'da düşman işgaline mani olunmak üzere bir kongre toplanması.

7 Ocak 1919 Konya istasyonunun düşman tarafından işgal edilmesi.

10 Ocak 1919 Padişah Vahdettin'in İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe'a bütün umudunu İngiltere'ye bağladığını bildirdiği mesajı.

12 Ocak 1919 İngilizlerin Ermeni amaçlarına hizmet etmek üzere Kars'a yerleşmeleri.

14 Ocak 1919 Bir Yunan birliğinin Hadımköyü'nden Lüleburgaz'a kadar demiryolunu işgali.

15 Ocak 1919 İngilizlerin Haydarpaşa İstasyonu'nu, Fransızların Şark demiryollarını işgal etmeleri.

17 - 18 Ocak 1919 Kars'ta bir kongre toplanması (Büyük Kars Kongresi) ve "Cenubi garbi Kafkas Hükümeti Muvakkatesi Milliyesi" adıyla yönetim kurması.

Cenubigarbi Kafkas Hükümeti 25 Mart 1919 tarihinden başlayarak, "Cenubigarbi Kafkas Hükümeti Cumhuriyesi" adını kullanmaya başlamıştır.

18 Ocak 1919 İtilaf Devletleri temsilcilerinin toplandığı Paris Barış Konferansı'nın açılışı.

22 Ocak 1919 Türk Kuvvetleri'nin Batum'u boşaltması.

Konya İstasyonu'nun İngilizler tarafından işgal edilmesi.

30 Ocak 1919 Paris Barış Konferansında Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasının kararlaştırılması.

1 Şubat 1919 Kasaba (Turgutlu) Aydın Demiryolu'nun İngilizler ve Fransızlar tarafından işgali.

3 Şubat 1919 Fransızların Pozantı'nın güneyindeki Akköprü ve Çiftehan'ı işgal etmesi.

Venizelos'un, Paris Barış Konferansı'nda Yunan görüşünü savunması: (Bütün adaları, Trakya'yı ve Batı Anadolu'yu Yunanistan için istemesi)

8 Şubat 1919 Fransız işgal orduları başkomutanı general Francete Esperay'in Sirkeci'den Beyoğlu'na kadar beyaz at üzerinde ve Rum tezahüratı ile yürüyüşü

9 Şubat 1919 Hadisat Gazetesi'nde Süleyman Nazif'in Fransız generalinin davranışını yeren ünlü yazısı. "Kara Bir Gün".

12 Şubat 1919 Trabzon'da "Trabzon Müdafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti"nin kuruluşu.

19 Şubat 1919 Karadeniz Bölgesindeki Rum faaliyetlerine karşı Samsun'da, "Karadeniz Türkleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin kuruluşu.

22 Şubat 1919 Maraş'ın İngilizler tarafından işgal edilmesi.

23 Şubat 1919 Samsun'da Rum tehlikesine karşı faaliyete geçen "Karadeniz Türkleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin Tokat şubesinin kuruluşu

XX. Kolordu Komutanlığına atanan Ali Fuat Paşa'nın İstanbul'dan Konya'ya hareketi.

26 Şubat 1919 Paris Barış Konferansı'nda, Aharonyan ile Nubar Paşa'nın Ermeni isteklerini açıklamaları.

27 Şubat 1919 İngilizlerin Birecik'i işgal etmeleri

Rauf Beyin (Orbay) askerlikten istifası.

2 Mart 1919 Nusaybin'den dönen Ali İhsan Paşa'nın (Sabis) Haydarpaşa istasyonunda İngilizler tarafından tutuklanması.

3 Mart 1919 "Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Milliye Cemiyeti"nin Erzurum şubesinin kuruluşu.

Tevfik Paşa'nın istilası.

4 Mart 1919 Birinci Damat Ferit Paşa kabinesinin kuruluşu.

7 Mart 1919 Kozan'ın işgali.

10 Mart 1919 İstanbul'da İngilizlerin isteği ile bazı tanınmış kişilerin tutuklanması.

24 Mart 1919 İngilizlerin Urfa'yı işgali.

30 Mart 1919 İngilizlerin Merzifon'u işgali.

Damat Ferit Paşa'nın İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe'a İngiliz himayesini isteyen bir proje vermesi.

Boğazlayan kaymakamı Kemal Bey'in Ermeni tehciri dolayısıyla, Divanı Harp kararıyla, İstanbul'da idamı ve ertesi gün halkın olayı büyük gösterilerle protesto etmesi.

11 Nisan 1919 XI. Kolordu Komutanlığına atanana Kazım Karabekir'in İstanbul'da Mustafa Kemal Paşa'ya veda ziyareti.

12 Nisan 1919 Albay Fahrettin Bey'in (Altay), III. Kolordu Komutanlığına atanması.

13 Nisan 1919 İngilizlerin Kars'ı işgal edip Cenubigarbi Kafkas Hükümeti'nin dağıtması.

16 Nisan 1919 Fransızların Afyon'u işgali.

20 Nisan 1919 Gürcü ordusunun, milli şura kuvvetlerini bozarak Ardahan'ı işgali.

Adana'da "Kilikyalılar Cemiyeti"nin kuruluşu.

28 Nisan 1919 Divan-ı Harb-i Örfi'nin İstanbul'da duruşmalara başlaması

29 Nisan 1919 Harbiye Nazırı Şakir Paşa'nın, Mustafa Kemal Paşa'ya "Türklerin Rumlara yaptığı baskıyı yerinde incelemek ve önlemek üzere Karadeniz Bölgesine müfettiş olarak gönderilmesinin kararlaştırıldığını bildirmesi."

30 Nisan 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın 9. Ordu kıtaatı müfettişliğine atanması.

İngilizlerin Kars'ın yönetimini Ermenilere devretmesi.

3 Mayıs 1919 XV. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir'in Erzurum'a gelişi.

5 Mayız 1919 Paris Konferansı görüşmelerinde, Lloyd George'un Yunanlıların İzmir'e çıkarılmasını önermesi

10 Mayıs 1919 İtilaf Devletleri temsilcilerinin, Paris'te Yunanlıların İzmir'i işgali konusunda karar almaları.

11 Mayıs 1919 Mardin bölgesinde Ali paşa ayaklanması.

İtalyanların Marmaris, Fethiye ve Bodrum'u işgali.

Bir kısım Amerikan savaş gemilerinin İzmir'e gelişi.

14 Mayıs 1919 Genelkurmay başkanlığına Cevat Paşa'nın (Çobanlı) ikinci kez atanması.

Mustafa Kemal Paşa'nın, Sadrazam Damat Ferit ile yeni görevi hakkında görüşmesi.

İzmir civarındaki Foça, Karaburun, Urla ve Yenikale istihkamlarının İngiliz, Fransız ve Yunan birliklerince işgali.

İtalyanların Kuşadası'na çıkarma yapması ve Selçuk İstasyonu'nun işgali.

15 Mayıs 1919 İzmir'in yunan birlikleri tarafından işgali.

Yunan askerlerine ilk kurşunu atan Hasan Tahsin'in şehit edilişi.

Mustafa Kemal Paşa'nın Padişah Vahdettin tarafından kabulü.

Muğla'da, İzmir'in işgalini protesto amacıyla miting.

16 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Bandırma Vapuru ile İstanbul'dan ayrılışı.

Seferi Hisar'ın Yunanlılar tarafından işgali.

Güllük'ün İtalyanlar tarafından işgali.

Denizli, Tavas, Kastamonu'da İzmir'in işgalini protesto mitingleri.

17 Mayıs 1919 Albay Refet Bey'in (BELE) III. Kolordu komutanlığına atanması.

İtalyanların Söke'yi işgali.

Yunanlıların Urla ve Çemşe'yi işgali.

19 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a çıkışı.

Aydın ve İstanbul'da İzmir'in işgalini protesto mitingleri.

20 Mayıs 1919 İstanbul'da "İngiliz Muhipleri Cemiyeti"nin kuruluşu.

Yunan kuvvetlerinin Torbalı'yı işgali.

İstanbul'da, Üsküdar Doğancılar'da İzmir'in işgalini protesto mitingi.

21 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'dan, Erzurum'dan XV. Kolordu komutanı Kazım Karabekir Paşa'ya telgrafı:

"Umumi durumumuzun almakta olduğu vahim şekilden pek elemli ve müteessirim. Millet ve memlekete borçlu olduğumuz en son vicdani vazifeyi yakından müşterek mesai ile yerine getirmek mümkün olacağı kanaatiyle bu son memuriyeti kabul ettim. Bir an evvel Zat-ı alinize kavuşmak arzusundayım"

Menemen ve Seydiköy'ün işgali.

22 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'dan Sadaret'e raporu:

"Millet yek vücut olup, hakimiyet esasını, Türklük duygusunu hedef ittihaz etmiştir."

Genelkurmay başkanı Cevat Cevat Paşa'nın (Çobanlı), Yunanlıların bazı yerlerde silah teslim almaları üzerine İzmir ve civarına genelgesi:

"Devletin Yunanlılara kaptıracak ne bir silahı, ne de fişeği vardır. Silah teslimi gibi zilletlere meydan bırakılmamasını ehemmiyetle ilave ederim."

Kadıköy'de yabancı işgallerini protesto mitingi.

Balıkesir'de Doğru Söz adlı işgallere karşı gazetelerin yayıma başlaması.

Yunanlıların Selçuk'u işgali.

Diyarbakır'da, İzmir'in işgalini ve Doğu'da bir Ermeni devleti kurulması tasarısını protesto mitingi.

23 Mayıs 1919 İzmir'in Yunanlılar tarafından işgalini protesto amacıyla "Sultan Ahmet Meydanı"nda büyük miting.

24 Mayıs 1919 Rauf Bey'in (Orbay) Anadolu'ya geçmek üzere İstanbul'dan ayrılışı.

25 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'dan Havza'ya geçişi.

Bayındır ve Karabağ'ın Yunanlılar tarafından işgali.

26 Mayıs 1919 Yunanlıların Manisa'yı işgali.

Yunanlıların Germencik İstasyonu'nu da ele geçirmeleri.

Yıldız Sarayında "Şura-yı Saltanat" toplantısı (Vahdettin'in açış konuşması, Sadrazam Damat Ferit Paşa'nın konuşmasından sonra üyelerin son siyasi durum hakkında görüşlerini bildirmesi.)

27 Mayıs 1919 Yunanlıların Aydın'ı işgali.

28 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Havza'dan, III., XV. ve XX. Kolordu Komutanlıklarına yazısı:

"Milletin esaretten kurtuluşu, hakim ve müstakil oluşu topraklarında yaşayabilmesi ancak azimkar ve namuslu ellerin milletin kısa ve doğru yoldan müdafaa-i hukuk ve istiklale sevkiyle kabil olacaktır. Mülkiye memurlarının şayan-ı itimat zevatı el ele vererek İstiklalimizin müdafaası emrinde gereken teşkilatı (şüphesiz mahrem)...zaruri ediyorum. Bu husus ihtisası dolayısıyla biz askerlerin uhde, vatanperveresine terettüp etmektedir."

Ayvalık sahillerine çıkarma yapan Yunan kuvvetlerine 172. Piyade Alay Komutanı Yarbay Ali Beyin (Çetinkaya) silahla karşı koyması.

Yunanlıların Tire'yi işgal etmesi.

İngilizlerin İstanbul'da Bekirağa Bölüğü'nde tutulan 67 siyasi tutukluyu Malta'ya sürmesi.

29 Mayıs 1919 Ayvalık ve Turgutlu'nun Yunanlılar tarafından işgal edilmesi.

1 Haziran 1919 Ödemiş'in Yunanlılar tarafından işgal edilmesi

Damat Ferit Paşa'nın Paris Konferansı'na davet edilmesi.

İtalyanların Milas'ı işgali.

Albay Kazım Bey'in (Özalp) Balıkesir'deki 61. Fırka Komutanlığı görevine başlaması

4 Haziran 1919 Yunanlıların Nazilli'yi işgal etmesi.

5 Haziran 1919 Yunanlıların Akhisar ile Nif'i işgali.

İtalyanların Çin'e ile Yatağan'ı işgali.

6 Haziran 1919 General Milne'nin Mustafa Kemal Paşa'nın geri çağrılması için Harbiye Nezareti'ne yazısı.

8 Haziran 1919 Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa'nın Mustafa Kemal Paşa'ya telgrafı :

"Maiyetinizdeki istimbotlardan biriyle İstanbul'a teşrifiniz rica olunur..."

Anadolu'ya geçen Rauf Bey'in (Orbay) Ankara'ya gelişi ve Ali Fuat Paşa tarafından karşılanışı.

9 Haziran 1919 Hacı Şükrü Bey tarafından Aydın cephesinde "Kuvay-i Milliye" teşkil edilmesi.

11 Haziran 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Havza'dan Kazım Karabekir Paşa'ya telgrafı:

"Hükümet, aldatarak İstanbul'a getirtmek planını izlediğinden, ben de mümkün olduğu kadar zaman kazanmak ve karargahımı memleket içerisine sokmak için aynı usulde mukabele ve yazışma yapmaktayım."

12 Haziran 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın karargahı ile beraber Amasya'ya gelişi.

Yunanlıların Bergama'yı işgali.

13 Haziran 1919 Dikili'nin Yunanlılar tarafından işgali.

15 Haziran 1919 Bergama'nın milli kuvvetler tarafından geri alınışı.

16 Haziran 1919 Yörük Efe Müfrezesi'nin Malkoç köprüsüne baskını ve Yunan müfrezesinin imha edilişi.

17 Haziran 1919 Yunan kuvvetlerinin Menemen'de katliam yapmaları

Damat Ferit Paşa'nın Paris Barış Konferansı'na, Osmanlı İmparatorluğu'nun barış isteklerini bildiren muhtırası.

19 Haziran 1919 Milli kuvvetlerin Bergama'yı boşaltarak çekilmesi.

20 Haziran 1919 Milli kuvvetlerin Nazilli'yi geri almaları.

Yunan kuvvetlerinin Bergama'yı ikinci kez işgali.

22 Haziran 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Amasya'dan mülki ve askeri makamlara tamimi:

"Vatanın tamamiyeti, milletin bağımsızlığı tehlikededir. Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Sivas'ta milli bir kongrenin acele toplanması kararlaştırılmıştır. Bunun için tekmili vilayetlerin her livasından milletin itimadına mazhar üç murahhasın mümkün olan süratle yetişmek üzere hemen yola çıkartılması icap etmektedir. Her ihtimale karşı keyfiyetin bir milli sır haline tutulması lazımdır."

Yunanlıların Akhisar'ı yeniden işgali.

23 Haziran 1919 Mustafa Kemal Paşa hakkında hükümet kararı:

"Mustafa Kemal Paşa'nın azledilerek hiçbir resmi sıfatı kalmamış olduğundan tebligat ve işarların resmi mahiyeti haiz olmadığının icap eden vilayetlere tebliğinin Dahiliye nezaretine bildirilmesi."

26 Haziran 1919 Dahiliye Nazırı Ali Kemal'in: "Milli ordu teşkil etmenin ve müdafaa-i milliye hazırlamak gibi faaliyetlerin felaket olduğunu.." ilan eden beyannamesi.

28 Haziran 1919 Balıkesir'de milli bir kongre toplanması.

İtalyanların Burdur'u işgali.

30 Haziran 1919 Milli kuvvetlerin Aydın'ı geri alışı.

3 Temmuz 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın, Rauf Bey ile birlikte Erzurum'a gelişi.

4 Temmuz 1919 Yunan kuvvetlerinin ikinci kez işgal etmesi.

5 Temmuz 1919 Harbiye Nazırı Ali Ferit Paşa'nın, Mustafa Kemal Paşa'yı padişah adına İstanbul'a çağırması.

8 Temmuz 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın resmi memuriyetine son verdiği hakkında Padişah iradesi.

Mustafa Kemal Paşa'nın, göreviyle beraber askerlik mesleğinden istifası.

9 Temmuz 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın resmi göreviyle beraber askerlik mesleğinden istifasını, Orduya, Vilayetlere ve millete duyurması: "...Bundan sonra mukaddes milli gayemiz için her türlü fedakarlıkla çalışmak üzere sine-i millette bir ferd-i mücahit sıfatıyla bulunmakta olduğumu..."

Rauf Bey'in eski Bahriye Nazırı sıfatıyla Erzurum'dan vilayetlere beyanname niteliğinde telgrafı: "...Mustafa Kemal Paşa ile birlikte nihayete kadar çalışmaya mukaddesatımız üzerine yemin ettiğimizi arz ve ilan eylerim..."

Kazım Karabekir'in Mustafa Kemal Paşa'yı ziyareti:

"..Ben ve kolordum emrinizdeyiz. Bundan sonra dahi ne emirleriniz varsa ifayı bir şeref bilirim.."

11 Temmuz 1919 Demirci Mehmet Efe'nin Kuvay-ı Milliye saflarına katılması.

13 Temmuz 1919 Talat, Enver ve Cevat Paşalarla, Doktor Nazım Bey'in İstanbul Divan-ı Harbi tarafından gıyaben idama mahkum edilmeleri.

23 Temmuz 1919 Erzurum Kongresinin açılışı.

26 Temmuz 1919 "Balıkesir'de ikinci bir Milli Kongre" toplanması.

29 Temmuz 1919 Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey'in derhal yakalanarak, İstanbul'a gönderilmelerinin mülki memurlara bildirilmesi hakkında hükümet kararı.

6 Ağustos 1919 "Nazilli'de bir Milli Kongre" toplanması.

7 Ağustos 1919 Erzurum Kongresi'nin Heyeti Temsiliye seçiminden sonra Mustafa Kemal Paşa'nın kısa bir konuşmasıyla son bulması.

Mustafa Kemal Paşa'nın Heyeti Temsiliye Başkanlığına seçilmesi.

16 Ağustos 1919 "Alaşehir Kongresi"nin toplanması

24 Ağustos 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Sivas'a gitmek üzere Erzurum'dan ayrılışı.

2 Eylül 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Sivas'a gelişi.

3 Eylül 1919 Dahiliye Nazırı Adil Bey ile Harbiye Nazırı Süleyman Şefik Paşa'nın, Elazığ Valisi Ali Galip'e, Mustafa Kemal Paşa'nın tutuklanması ve Sivas Kongresi'nin engellenmesi hakkında emri.

4 Eylül 1919 Sivas Kongresi'nin açılışı.

Demirci Mehmet Efe'nin Aydın ve havalisinin Kuvay-ı Milliye kumandanı oluşu.

10 Eylül 1919 Ali Galip'in üzerine asker gönderilmesi sonucu yakınındakilerle Malatya'dan kaçışı, (Kahta yolu ile Urfa'dan, Halep'e kaçmıştır.)

11 Eylül 1919 Sivas Kongresi'nin kapanışı

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti teşkil edildiğine dair beyannamenin Mustafa Kemal Paşa'nın imzasıyla Sivas Vilayeti'ne verilmesi.

12 Eylül 1919 Sivas Kongre Heyetinin İstanbul ile ve her türlü resmi haberleşmenin kesildiğine ilişkin vilayetlere ve komutanlara bildirisi.

14 Eylül 1919 Sivas Kongre Heyeti adına Mustafa Kemal Paşa'nın Padişah Vahdettin'e Damat Ferit Paşa'nın ihanetlerini belirten muhtırası.

Sivas'ta İrade-i Milliye Gazetesi'nin yayına başlaması.

15 Eylül 1919 Suriye ve Kilikya'daki işgal kuvvetlerinin değiştirilmesi hakkında İngiliz - Fransız Anlaşması.

16 Eylül 1919 "Üçüncü Balıkesir Kongresi"nin açılışı

19 Eylül 1919 "İkinci Nailli Kongresi"

20 Eylül 1920 Padişah Vahdettin'in İstanbul Hükümetine yardımcı olunmasını "İtidal ve sükunetin muhafazasını..." isteyen beyannamesi.

22 Eylül 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın Amerikan heyetinin başkanı General Herbord ile Sivas'ta görüşmesi.

Mustafa Kemal Paşa'nın Vahdettin'in 20 Eylül tarihli beyannamesini cevaplandırması ve Damat Ferit Paşa hükümetinin derhal düşürülmesini istemesi.

27 Eylül 1919 Birinci Bozkır ayaklanması (Bastırılışı 4 Ekim 1919)

27 - 28 Eylül 1919 Mustafa Kemal Paşanın Padişah ve Damat Ferit Hükümetiyle Heyeti Temsiliye arasında aracı oynayan Abdülkerim Paşa ile telgraf görüşmesi.

30 Eylül 1919 Damat Ferit Paşa'nın sadaretten istifası.

2 Ekim 1919 Ali Rıza Paşa kabinesi (bu kabine Harbiye Nazırlığına Mersin'li Cemal Paşa getirilmiştir.)

3 Ekim 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın sadrazam Ali Rıza Paşa'ya telgrafı:

"... Yeni kabine Erzurum ve Sivas Kongrelerinde tayin ve tespit edilen milli teşkilat ve maksatlara riayetkar olduğu takdirde Kuvay-i Milliye ona yardımcı olacaktır."

7 Ekim 1919 Harbiye Nazırı Cemal Paşa'nın kabine adına Mustafa Kemal Paşa'ya cevabı:

"... Kabine, sizinle aynı fikirde ve irade-i milliyenin hakimiyetini kabul eder. Devletin harice karşı şeref ve haysiyetini iade için, İrade-i Milliye'ye ve Heyet-i Temsiliye'ye dayanacaktır".

Osmanlı Mebusan Meclisi için mebus seçimlerinin başlayacağının ilanı.

Yunan zulmünü incelemek için kurulan "milletlerarası tahkik komisyonu"nun hazırladığı raporu Paris Konferansına sunması

20 Ekim 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın, Rauf ve Sami Beylerle birlikte Amasya'da İstanbul Hükümeti'nin Bahriye Nazırı Salih Paşa ile görüşmelere başlaması (Amasya Mülakatı)

İkinci Bozkır Ayaklanması.

22 Ekim 1919 Amasya görüşmelerinin sona ermesi ve 5 adet protokol düzenlenerek imzalanması.

25 Ekim 1919 Manyas bölgesinde başlayan ve Susurluk - Gönen - Ulubat'ı içine alan bölgeye yayılan Birinci Anzavur Ayaklanması. (Bastırılması 30 Kasım 1919)

26 Ekim 1919 Hart Kasabasında Şeyh Eşref ayaklanması (Bastırılması 25 Aralık 1919)

27 - 28 Ekim 1919 Harbiye Nazırı Cemal Paşa'nın, Mustafa Kemal Paşa'ya telgrafı:

"Meclisi Mebusan'ın İstanbul dışında toplanması imkansız ve devlet ve memleket için büyük mahzurları davet etmiş olacağından bugünkü hükümet görüşünde sabittir."

29 Ekim 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın, Harbiye Nazırı Cemal Paşa'nın telgrafına cevabı: "..Kabinenin mütalaaları, milli meclisin toplantı yeri hakkındaki görüşümüzü değiştirecek emniyeti henüz bahşetmemektedir.."

İngilizlerin Kilis'i boşaltmaları, Kilis'in Fransızlar tarafından işgali.

İngilizlerin Antep'i tahliye etmeleri ve Fransızların şehre girmeleri.

30 Ekim 1919 Urfa'nın Fransızlar tarafından işgali.

1 Kasım 1919 Maraş'ta İngilizlerin işgali, Fransızlara devretmesi.

3 Kasım 1919 İzmir cephesinde Türklerle Yunanlılar arasında tespit edilen hattın (Milne hattı) General Milne tarafından Harbiye Nazırı Cemal Paşa'ya bildirilmesi.

7 Kasım 1919 Osmanlı Meclisi Mebusanı için yapılan seçimlerde Mustafa Kemal Paşa'nın "Erzurum milletvekilliği"ne seçilmesi.

16 Kasım 1919 Gümülcüne'de halk temsilcilerinin katılımıyla bir kongre toplanması ve Batı Trakya'nın gelecekteki durumunun görüşülmesi, (Gümülcüne Kongresi)

Balıkesir'de İzmir'in Doğru Gazetesinin yayına başlaması.

19 Kasım 1919 Dördüncü Balıkesir Kongresi

27 Kasım 1919 Bulgaristan ile İtilaf devletleri arasında Neuily Anlaşması

28 Kasım 1919 Maraş kalesin Fransız bayrağı çekilmesi üzerine, Maraş halkının direnişi, (Maraş halkının kale duvarlarına tırmanması ve Fransız bayrağının indirilerek yerine Türk bayrağının çekilmesi.)

11 Aralık 1919 İngiliz Yüksek Komiseri J. E Robeck'in raporu: "Mustafa Kemal başlıca düşmanımızdır."

17 Aralık 1919 Mustafa Kemal Paşa'nın Osmanlı meclisi Mebusanına seçilen mebusların, Meclisin açılışından önce Heyet-i Temsiliye 'nin yakında İstanbul'a yakın bir yere nakledileceğini bildiren genelgesi.

18 Aralık 1919 Karadeniz bölgesi Rumları tarafından Batum'da "Pontus Rum Hükümeti" adıyla bir hükümet kurulması.

27 Aralık 1919 Mustafa Kemal Paşa ve Heyet-i Temsiliye üyelerinin Ankara'ya gelişleri.

1920

10 Ocak 1920 Ankara'da "Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin organı olarak Hakimiye-i Milliye gazetesinin çıkarılmaya başlaması.

12 Ocak 1920 İstanbul'da son Osmanlı meclis-i Mebusan'ının açılması.

13 Ocak 1920 Sultanahmet meydanında Türk İstanbul için bir miting yapılması.

Maraş bölgesinde yerel kuvvetlerle Fransızlar arasında "Araplar çarpışması".

18 ocak 1920 Soma ve Salihli cephelerinde "Milne Hattı"nı işgal ettiği için başlayan Yunan saldırılarının ağır kayıplar verdirilerek püskürtülmesi.

20 Ocak 1920 İsmet Bey'in İstanbul'dan, Ankara'ya gelişi. (İsmet Bey 20 gün Ankara'da kalmış. 18 Şubat 1920'de İstanbul'a hareket etmiştir.)

Harbiye Nazırı Cemal Paşa ile, Genelkurmay Başkanı Cevat Paşa'nın 48 saat içinde görevden alınmaları hakkında İtilaf Devletleri'nin İstanbul temsilcilerinin Bab-ı Ali'ye notası.

22 Ocak 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın kolordu komutanlarına buyruğu:

"..İngilizler İstanbul'dan nazır veya mebuslardan bazılarını tevkif ederlerse, karşılık olarak Anadolu'da bulunan İngiliz subayları tevkif edilecektir."

26 - 27 Ocak 1920 Akbaş mevkisindeki cephane deposuna Kuvay-ı Milliye kahramanlarından Köprülülü Hamdi ve arkadaşlarının baskını.

28 Ocak 1920 Osmanlı Meclisi Mebusanlığı'nın gizli oturumunda Misak-ı Milli Beyannamesi'nin kabulü.

3 Şubat 1920 Fevzi Paşa'nın Harbiye nazırlığına getirilişi.

İngilizlerin Bandırma'ya 200 kişilik kuvvet çıkarmaları.

6 Şubat 1920 Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın 70 kişilik (Felah-i Vatan Grubu)nun kuruluşu.

8 - 9 Şubat 1920 Kuvay-ı Milliye'nin Fransız işgalindeki Urfa'yı kuşatması.

19 Şubat 1920 Sadrazam Ali Rıza Paşa ile Dahiliye ve Bahriye nazırlarının İstanbul'da "Felah-ı Vatan Grubu" toplantısına gelmeleri ve sadrazamın Kuvay-ı Milliye aleyhine konuşması.

21 Şubat 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın, İstanbul'da bulunan Rauf Bey'e yazısı:

"Hükümete karşı kati bir vaziyet almak zamanı gelmiştir. Sadrazam ve Dahiliye Nazırını açıkça söylemek lazımdır ki, Kuvay-i Milliye neticeye kadar faaliyetine devam edecektir."

1 - 2 Mart 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın, I. Kolordu Komutanlığına, İngilizlere silah teslim edilmemesi ve silah depolarının i bölgelere taşınmasına ilişkin telgrafı.

3 Mart 1920 Ali Rıza Paşa kabinesinin istifası.

5 Mart 1920 Urfa bölgesinde Kuvay-i Milliye'nin Fransız Kuvvetlerine taarruzu ve şiddetli çarpışmalar.

8 Mart 1920 Salih Paşa kabinesinin kurulması. (Bu kabinede Harbiye Nazırlığına yine Fevzi Paşa (Çakmak) getirilmiştir)

10 Mart 1920 "Beşinci Balıkesir Kongresi."

Londra'da İtilaf Devletleri Dışişleri Bakanlarının Yunan Başbakanı Venizelos'un da katılmasıyla bir toplantı yaparak İstanbul'un işgaline resmen karar vermeleri.

15 Mart 1920 İtilaf Devletleri'nin İstanbul'da sivil ve asker 150 Türk aydınını tutuklamaları.

Türkiye'deki genel durum hakkında İtilaf Devletlerinin gizli raporu:

"...Bütün politik kuvvet, milliyetçi liderdedir. Halkın çoğunluğu savaşlardan yorgundur. Bununla birlikte vatanlarını korumak için müthiş bir şekilde savaşacaklardır. Bütün ordu birlikleri milliyetçilerle birleşmişlerdir."

İtilaf Kuvvetleri komutanı general Winson'un İstanbul'daki durum hakkında raporu:

"Meclis-i Milli'nin Anadolu'ya kaçması beklenebilir."

16 Mart 1920 İstanbul'un resmen işgali ve fiili işgalin geliştirilmesi

İngilizlerin İstanbul'da Şehzadebaşı karakolunu basarak, 6 Türk erini şehit etmeleri.

Manastırlı Hamdi Efendi isimli bir telgraf memurunun İstanbul'un işgal edildiğini Mustafa Kemal Paşa'ya bildirmesi

İstanbul'un işgali dolayısıyla Mustafa Kemal Paşa'nın millete beyannamesi:

"...Bugün İstanbul'u zorla işgal etmek suretiyle, Osmanlı İmparatorluğu'nun 700 senelik hayat ve hakimiyetine son verildi. Yani, bugün Türk Milleti medeni kabiliyetinin, hayat ve istiklal hakkının ve bütün istikbalinin müdafaasına davet edildi."

Meclisi Mebusan'ın akşam oturumunda, İngiliz askerlerinin Rauf ve Kara Vasıf beyleri tutuklamaları.

18 Mart 1920 Meclis-i Mebusan'ın son toplantısını yaparak çalışmalarına ara verme kararı.

İngilizler tarafından tutuklanan 30 kadar Türkün İstanbul'dan Malta'ya gönderilmesi.

19 Mart 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın vilayetlere, livada ve kolordu komutanlarına genelgesi:

"Ankara'da toplanacak fevkalade selahiyete haiz bir meclis için acele seçim yapılması."

28 Mart 1920 Fransız kuvvetlerinin Kilis, Antep yolunu kapatan Teğmen Şahin komutasındaki milli kuvvetlerle çarpışması ve Şahin Bey'in şehit oluşu.

İngilizlerin elinde bulunan Geyve Boğazı'nın milli müfrezeler tarafından işgali.

31 Mart 1920 Lüleburgaz Kongresi

2 Nisan 1920 Halide Edip, Dr. Adnan (Adıvar), Hüsrev (Gerede), Yulah Azmi, Hoca Vehbi Cami (Baykut), ve daha bir çok kimsenin İstanbul'dan Ankara'ya gelişi.

Salih Paşa Kabinesinin istifası

3 Nisan 1920 İsmet (İnönü), Celalettin Arif, Saffet (Arıkan), ve daha bir çok kimsenin İstanbul'dan Ankara'ya gelişi.

Doğu cephesinde Ermeni kuvvetlerinin Vedi'ye taarruzları ve milli kuvvetlerce püskürtülmesi.

5 Nisan 1920 Damat Ferit Paşa'nın dördüncü kez kabine kuruşu

6 Nisan 1920 Ankara'da Anadolu Ajansı'nın kurulması.

10 Nisan 1920 Şeyhülislam Dürrizade Abdullah'ın Kuvay-ı Milliye aleyhine fetvası.

11 Nisan 1920 Yapılan anlaşma gereğince Fransızların Urfa'yı terk etmeleri.

Osmanlı Meclis-i Mebusan'ın feshi hakkında Padişah Vahdettin iradesi.

Damar Ferit Paşa'nın hükümet bildirisi:

"Kuvay-ı Milliye denen teşekkül, hem Anadolu'yu korkunç bir istila tehdidine ve hem de devletin başını gövdesinden ayırmaya sebep oluyor."

J. de Robeck'in Lord Curzon'a Damat Ferit Paşa ile yaptığı 7.4.1920 tarihli görüşme hakkındaki yazısı:

"Ben milliyetçileri ezmek için yeni hükümete her türlü yardımı yapacağımı söyledim."

13 Nisan 1920 Birinci Düzce ayaklanması. (Bastırılışı: 31 Mayıs 1920)

Tarsus bölgesinde Fransız kuvvetleriyle milli müfrezeler arasında Birinci Kavaklıhan savaşı (2 gün süren savaş sonu düşmanın Tarsus'a çekilmesi)

15 Nisan 1920 Çerkez Ethem kuvvetlerinin Susurluk ve Kirmasti arasında Anzavur kuvvetlerini tamamen dağıtışı.

16 Nisan 1920 Ankara Müftü'sü Rıfat Efendinin (Börekçi) Şeyhülislam Dürrizade Abdullah'ın fetvasına karşı: "...Vakıa ve hakikate gayrı muvafık olarak sadır olan fetvaların şer'an mutla olmayacağını" bildiren fetvası. (Rıfat Efendinin fetvası Anadolu'da yüzlerce müftü ve din adamı tarafından onaylanarak imzalanmış ve 22 Nisan 1920 tarihinden başlayarak Anadolu'nun çeşitli gazetelerinde yayımlanmıştır.)

18 Nisan 1920 İstanbul hükümetinin Kuvay-ı Milliye'yi ortadan kaldırmak üzere, Kuvay'ı İnzibatiye'nin kurulduğunu bildiren kararnamesi.

19 Nisan 1920 Anzavur'un yaralı olarak Karabiga'dan İstanbul'a kaçışı.

İtilaf devletleri temsilcilerinin Türkiye ile yapılacak antlaşmanın esaslarını karşılaştırmak üzere San Remo'da, Mareşal Foch'un başkanlığında toplanması (Bitiş tarihi: 26 Nisan 1920)

21 Nisan 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın vilayetlere, Meclisin 23 Nisan 1920 tarihinde açılacağını bildiren genelgesi.

22 Nisan 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın bütün vilayetlere tamimi:

"..23 Nisan'dan itibaren bütün mülki ve askeri makamların ve umum milletin mercii meclis-i mezkur olacağı tamimen arz olunur."

İtilaf Devletleri'nin Osmanlı Hükümeti'ni Paris'te toplanacak Barış Konferansı'na davet edişi.

23 Nisan 1920 Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılması.

Kazım Karabekir'in TBMM'ne başarı ve bağlılık telgrafı:

"XV. Kolordunun bu milli meclisimizin emrine amade olduğunu kemal-i hürmetle arz olunur."

24 Nisan 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın TBMM reisliğine seçilmesi.

İngilizlerin Şile'ye asker çıkararak kasabayı işgali.

Ankara müftüsü Rıfat Efendinin İstanbul Hükümeti tarafından görevinden azledilmesi. (Aynı gün Heyet-i Temsiliye tarafından bu göreve yeniden atanmıştır)

25 Nisan 1920 TBMM'nin 6 kişilik muvakkat icra encümeni oluşturması.

İsmet Bey'in genelkurmay başkanlığı görevinin onaylanarak, bu göreve Muvakkat İcra Encümeni içinde çalışması hakkında TBMM kararı.

26 Nisan 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın Lenin'e mektubu (Bu mektuba 3 Haziran 1920'de Çiçarin cevap vermiştir)

27 Nisan 1920 Fevzi Paşa'nın Ankara'ya gelişi.

TBMM adına Padişah Vahdettin'e telgraf çekilmesi.

28 Nisan 1920 Anadolu'da Padişahın ve onun hükümetinin yönetimini kurmak amacı ile Anadolu fevkalade Müfettişi Umumiliği kurulduğunda ve müfettişliğe Müşir Zeki Paşa'nın atandığına dair İstanbul Hükümeti'nin kararnamesi.

29 Nisan 1920 "Hıyanet-i Vataniye kanunu"nun TBMM'de kabulü.

3 Mayıs 1920 TBMM'de meclis başkanlığında çalışacak ilk "İcra Heyeti Vekillerinin" seçilmesi. (Dahiliye Vekaletine Cami bey, Adliye Vekaletine Celaleddin Arif Bey, Nafıah vekaletine İsmail Fazıl Paşa, Hariciye Vekaletine Bekir Sami Bey, Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimai Vekaletine Dr. Adnan Bey, İktisat Vekaletine Yusuf Bey, Müdafaa-i Milliye Vekaletine Fevzi Paşa, Erkan-i Harbiye-i Umumiye'ye İsmet Bey)

4 Mayıs 1920 Maliye Vekilliğine Hakkı Behiç Bey'in, Maarif Vekilliğine Rıza Nur Bey'in seçilmeleri.

6 Mayıs 1920 TBMM İcra Vekilleri kararnamesi ile İstanbul basınının Anadolu'ya girmesinin yasaklanması.

10 Mayıs 1920 Ahmet Aznavur'un Adapazarı'nı işgali.

11 Mayıs 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın İstanbul'da Divan-ı Harp tarafından idam edilmesi kararı, beraberinde idama mahkum edilenlerin isimleri: "Kara Vasıf, Ali Fuat Paşa, Ahmet Rüstem, Dr. Adnan, Halide Edip"

Hariciye Vekili Bekir Sami başkanlığında bir kurulun Sovyetler Birliği ile ilişki kurmak üzere Moskova'ya hareketi.

14 Mayıs 1920 Birinci Yozgat ayaklanması .

15 Mayıs 1920 Kuvay-ı Milliye'yi oluşturan Ahmet Anzavur kuvvetlerinin Geyve Boğazı yakınlarındaki şiddetli çarpışmalar sonucunda dağıtılması.

18 Mayıs 1920 Damat Ferit Paşa ve arkadaşlarının vatandaşlık hukukundan tecridi hakkında TBMM kararı.

21 Mayıs 1920 Ahmet Anzavur'un Adapazarı'ndan İstanbul'a kaçışı.

23 Mayıs 1920 TBMM ile Fransız Hükümeti arasında 20 günlük ateşkes anlaşması.

24 Mayıs 1920 İstanbul'da Divan-ı Harp'in Fevzi Paşayı idama mahkum etmesi.

İstanbul Hükümetince yapılacak her türlü subay terfii ve taltiflerinin kabul edilmeyeceğine dair TBMM kararı.

28 Mayıs 1920 Taşnak Ermeni Hükümetinin Türkiye'nin doğu illerini ilhak edeceğine dair bildiri yayınlaması.

29 - 30 Mayıs 1920 TBMM hükümeti ile Fransa arasında imzalanan 20 günlük ateşkesin yürürlüğe girmesi.

30 Mayıs 1920 Kazım Karabekir Paşa'nın, Ankara hükümetine Ermeniler'e karşı harekete geçme önerisinde bulunması

6 Haziran 1920 TBMM hükümetinin Ermeniler'e karşı yapılacak bir askeri harekat için hazırlık emri.

İstanbul'da Divan-ı Harp'in İsmet Paşa ve Milli Mücadeleye katılan çeşitli kişiler için idama mahkum etme kararı

Zile ayaklanması.

7 Haziran 1920 İstanbul hükümetinin 16 Mart 1920 tarihinden başlayarak yaptığı ve yapacağı antlaşmaların verdiği ve vereceği imtiyazların hükümsüz sayılacağına ilişkin TBMM kararı

Doğu bölgesinde seferberlik ilanı.

8 Haziran 1920 Fransızların 200 asker çıkararak Karadeniz Ereğlisi'ni işgali. (Gördükleri direniş üzerine 19 Haziran 1920'de boşaltılmıştır)

Viranşehir ve Siverek bölgesinde Milli Aşireti ayaklanması. (Ayaklanmanın bastırılması : 26 Haziran 1920)

13 Haziran 1920 Çapanoğulları ayaklanması.

14 Haziran 1920 İzmit bölgesinde Kuvay-ı İnzibatiye'nin yenilgisi ve bazı birliklerin milli kuvvetlere katılması.

15 Haziran 1920 Doğu'da XV. Kolordu komutanlığının, doğu cephesi komutanlığı adını alması ve komutanlığına Kazım Karabekir'in atanması.

16 Haziran 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın ilgililere ve Rus Sovyet Cumhuriyetine tebliğ edilmek üzere Kazım Karabekir'e yazısı:

"..Talat, Cemal, Enver Paşaların Türkiye Büyük Millet Meclisi namına hiç bir siyasi teşebbüse girişmeye selahiyetleri olmadığının ve bizimle hiç bir mihabere ve münasebetlerinin bulunmadığının kendilerine tebliği heyeti vekile kararı gereğidir"

Yunanlıların Batı Cephesinde Köşke taarruzu ve cephenin düşmesi.

Ermenilerin Oltu'yu işgali.

22 Haziran 1920 Yunanlıların Milne Hattı'ndan genel taarruza geçmeleri.

Yunan kuvvetlerinin Akhisar'ı ikinci kez işgali.

23 Haziran 1920 Salihli'nin Yunanlılar tarafından işgali.

Yozgat ayaklanmasını bastırmakla görevli Çerkez Ethem kuvvetlerinin askerlerle çarpışarak Yozgat'a girişi.

24 - 25 Haziran 1920 Batı Cephesi Komutanlığının oluşturulması ve komutanlığına Ali Fuat Paşa'nın atanması.

25 Haziran 1920 Bigadiç'inin Yunanlılar tarafından işgali.

Karamürsel'in İngilizler tarafından işgali.

26 Haziran 1920 Vekiller heyeti kararıyla "Elcaziye" ve "Adana Cephesi" komutanlıklarının oluşturulması.

27 Haziran 1920 Adana Cephesi Komutanlığı'na Albay Selahattin Adil Bey'in atanması

29 Haziran 1920 Savaştepe, Burhaniye, Eşme ve Sındırgı'nın Yunanlılar tarafından işgali.

30 Haziran 1920 Yunan kuvvetlerinin Balıkesir'e girişi.

1 Temmuz 1920 Edremit'in Yunanlılar tarafından işgali.

2 Temmuz 1920 İngilizlerin Mudanya'ya asker çıkarması. Kıyıdan ateşle karşılık verilmesi üzerine bu girişimden vazgeçmeleri.

Yunan kuvvetlerinin Erdek ve Bandırma'ya asker çıkarmaları.

Yunan kuvvetlerinin Kirmasti (Mustafa Kemal Paşa) ve Karacabey'i işgali.

Susurluk'un Yunanlılar tarafından işgali

3 Temmuz 1920 Yunan kuvvetlerinin Nazilli'yi ikinci kez işgali.

Hıyanet-i Vataniye kanununa dayanarak Damat Ferit'in idama mahkum edilmesi.

4 Temmuz 1920 Ayvacık, Biga, Lapseki, Ezine ve Bayramiç'in Yunanlılar tarafından işgali.

İngilizlerin Batum'u terk etmeleri.

5 Temmuz 1920 Yunanlıların Buldan'ı işgali.

6 Temmuz 1920 İzmit'in İngilizler tarafından işgali.

Gönen'in Yunanlılar tarafından işgali.

7 Temmuz 1920 Balya'nın Yunanlılar tarafından işgali.

8 Temmuz 1920 Bursa'nın Yunanlılar tarafından işgali.

Ankara Hariciye Vekaletinin Taşnak Ermeni Hükümeti'ne Oltu'nun acele boşaltılmasını isteyen ültimatomu.

9 Temmuz 1920 Ankara Hariciye Vekaletinin Taşnak Ermeni Hükümeti'ne doğudaki katliamları protesto eden ültimatomu.

10 Temmuz 1920 Bursa'nın Yunan işgali üzerine, TBMM'de başkanlık kürsüsünün siyah örtü ile örtülmesi kararı.

Orhaneli'nin Yunanlılar tarafından işgali.

12 Temmuz 1920 İznik'in Yunanlılar tarafından işgali.

13 Temmuz 1920 Gebze'nin işgali.

14 Temmuz 1920 Doğu cephesinde Ermenilerin Dehne Boğazı'nı ele geçirmeleri

Gördes'in Yunanlılar tarafından işgali.

19 Temmuz 1920 Bekir Sami Bey başkanlığındaki Türk kurulunun Moskova'ya varışı.

20 Temmuz 1920 Doğu Trakya'da Yunan taarruzunun başlaması ve Tekirdağ'ın denizden çıkarma yapan Yunanlılar tarafından işgali.

Mürefte ve Çorlu'nun Yunanlılar tarafından işgali.

21 Temmuz 1920 Demirci'nin Yunanlılar tarafından işgali.

22 Temmuz 1920 Saltanat şur'a'sında İtilaf Devletleri'nin Barış Antlaşması taslağının (Sevr Projesi) kabul edilmesi. (Yalnız topçu Feriki Rıza Paşa kabul etmemiştir.)

23 Temmuz 1920 Lüleburgaz, Babaeski ve Hayrabolu'nun Yunanlılar tarafından işgali.

23 - 24 Temmuz 1920 Albay Cafer Tayyar Bey'in (Eğilmez) Yunanlılara tutsak düşüşü.

24 Temmuz 1920 Uzunköprü'nün Yunanlılar tarafından işgali.

Şile'nin işgali.

Halep'in Fransızlar tarafından işgali.

25 Temmuz 1920 Edirne'nin Yunanlılar tarafından işgali.

Havsa ve Pınarhisar'ın Yunanlılar tarafından işgali.

İngilizler tarafından boşaltılan Batum'u Gürcülerin işgali üzerine Ankara Hükümetinin protestosu.

Kırklareli, Malkara ve Lalapaşa'nın Yunanlılar tarafından işgali.

27 Temmuz 1920 İpsala, Şarköy, Rize, Demirköy'ün Yunanlılar tarafından işgali.

Yunan Kralı Aleksandros'un Edirne'ye girişi.

28 Temmuz 1920 Taşnak Ermeni Hükümeti'nin Ankara Hükümetinin 8.7.1920 tarihli ültimatomuna Oltu'nun kendilerine ait olduğunu bildiren yanıtı.

Enez'in Yunanlılar tarafından işgali.

31 Temmuz 1920 Çerkez Ethem kuvvetlerinin Demirci önlerinde Yunanlılara taarruzu.

Kandıra'nın İngilizler tarafından işgali.

4 Ağustos 1920 Gelibolu'nun işgali.

6 Ağustos 1920 Saray'ın Yunanlılar tarafından işgali.

8 Ağustos 1920 Düzce ve Bolu bölgesinde İkinci Düzce Ayaklanması'nın başlaması. (Bastırılışı: 23 Eylül 1920)

10 Ağustos 1920 İstanbul Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında Sevr Anlaşması'nın imzalanması.

Yunus Nadi Bey tarafından yayımlanmakta olan Yeni Gün gazetesinin Ankara'da yayımlanması.

17 Ağustos 1920 Moskova'da Türk ve Sovyet heyetleri arasında görüşmelerin başlaması.

17 - 18 Ağustos 1920 Çerkez Ethem kuvvetlerinin Demirci civarında Yunanlılara baskını ve düşmanın Demirci'nin güneyine atılması.

18 - 19 Ağustos 1920 Antep'te Milli Kuvvetler'in Fransızları kuşatma altına alması, Fransız cephesinin yenilerek Milli Kuvvetlerin başarı kazanması.

19 Ağustos 1920 Saltanat Şur'a'sında Sevr Anlaşmasının imzalanması için oy verenlerle anlaşmayı imza edenlerin vatan hainleri ilan edilmeleri hakkında TBMM kararı.

24 Ağustos 1920 Ulusal harekete yardım etmek üzere İstanbul'da gizli olarak kurulan Hamza Grubunun faaliyete geçmesi.

28 Ağustos 1920 Yunan kuvvetlerinin Elvan bölgesinde taarruzu

29 Ağustos 1920 Uşak'ın Yunanlılar tarafından işgali.

1 Eylül 1920 Bakü'de Doğu Hakları Kurultayının toplanması. (Sona erişi: 7 Eylül 1920)

2 Eylül 1920 Simav'ın Yunanlılar tarafından işgali.

Nizip'in Fransızlar tarafından işgali.

4 Eylül 1920 Cami Bey'in (Baykut) Ankara Hükümeti'nin Roma temsilciliğine atanması (1922 yılında ayrılmıştır)

5 Eylül 1920 İkinci Yozgat Ayaklanması.

Gediz'in Yunanlılar tarafından işgali.

Yalova'nın işgali.

Kandıra'nın kurtuluşu.

8 Eylül 1920 Külçe altın halinde ilk parti Sovyet yardımının Erzurum'a gelişi ve teslim alınışı: Bu altınlar Türkistan eski Cumhurbaşkanı, rahmetli Osman Kocaoğlu'nun ifadesine göre: "Kurtuluş Savaşı günlerinde, biz Türklerin en son kalan bir yarımada Anadolu'dan başka gidecek yerimiz yok. O da düşman tarafından basılmıştır. Türk kardeşlerimize askeri bir yardımda bulunamıyoruz. Kısa bir zamanda biz de Bolşeviklerce devlet olarak dağıtılacağız. Hazinemizdeki külçe altınların Atatürk Hükümetine verilmesini sizlerden ağlayarak rica etmekteyim." demiştir. Bu vesile ile Rusların gönderdiği külçe altınların Türkistanlı kardeşlerimize ait olduğunu açıklamaktadır.

10 Eylül 1920 Bakü'de Mustafa Suphi tarafından Türkiye Komünist Partisi'nin kuruluşu ve kongresi.

11 Eylül 1920 "Firariler hakkındaki Kanun"un TBMM'de kabulü. (Bu kanunla askerlik hizmetinden kaçanları yargılamak ve cezalandırmak üzere TBMM üyelerinden oluşan üçer kişilik İstiklal Mahkemeleri kurulması özel hükme bağlanmıştır)

13 Eylül 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın Halkçılık Programını yayınlaması.

16 Eylül 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın memleketteki Bolşevik faaliyetleri hakkında Ali Fuat Paşaya telgrafı:

"Gizli komünizm teşkilatını her surette durdurmak ve uzaklaştırmak isteyen bir takım kimseler hilekarane bir suretle komünizm vs. teşkilatına taraftar olduğumu daima yayıyorlar. Fakat yanlıştır."

18 Eylül 1920 7 bölgede en kısa sürede İstiklal Mahkemesi kurulması hakkında TBMM kararı.

23 Eylül 1920 İlk Rus savaş malzemesi getiren motorun Tuapse'den Trabzon'a gelişi.

28 Eylül 1920 Hıyanet-i Vataniye Kanununa göre açılan davalarda İstiklal Mahkemelerinin yetkili kılınması hakkında kanun.

Doğu Cephesinde milli kuvvetlerin Ermenilere taarruzu.

29 Eylül 1920 Milli kuvvetlerin Kazım Karabekir komutasında Sarıkamış'a girişi.

30 Eylül 1920 Doğu Cephesinde Merdinik'in Milli Kuvvetler tarafından ele geçirilişi.

İznik'in Milli Kuvvetler tarafından Yunan işgalinden kurtarılışı.

1 Ekim 1920 Milli Kuvvetlerin Kağızman'a girişi.

2 - 3 Ekim 1920 Delibaş isyanı.

4 Ekim 1920 Sovyet elçilik heyetinin Ankara'ya gelişi.

17 Ekim 1920 Damat Ferit Paşa'nın sadaretten istifası.

18 Ekim 1920 "Türkiye Komünist Fırkası" adlı örgütün Ankara'da resmen kuruluşu (Bu fırka Mustafa Kemal Paşa'nın direktifi ve bilgisi dahilinde yakın arkadaşlarına kurdurulmuş danışıklı bir örgüttü.)

21 Ekim 1920 Tevfik Paşa'nın kabine kurması.

24 Ekim 1920 Milli kuvvetlerin Gediz'e girişi.

İngiliz, Fransız ve İtalyan Yüksek Komiserlerinin barış anlaşmasının (Sevr) onaylanması hakkında Tevfik Paşa'ya ortak notası.

27 Ekim 1920 Yunanlıların Bursa cephesinden ilerlemeye başlaması.

Yenişehir ve İnegöl'ü işgal etmeleri.

Gediz'e giren milli kuvvetlerin, Yunanlılara taarruzu ile başlayan "Hamidiye Hanı Muharebesi" ve Türk birliklerinin geri çekilmesi.

Doğu cephesinde milli kuvvetlerin Kars üzerine harekata başlaması.

30 Ekim 1920 Türk Ordusu'nun Kars'a girişi.

31 Ekim 1920 Doğu cephesi komutanı Kazım Karabekir Paşa'nın Ferik (Orgeneral) rütbesine yükselişi.

3 Kasım 1920 Doğu cephesinde milli kuvvetlerin Gümrü yönünde harekata geçmesi.

Simav'ın Yunanlılar tarafından ikinci kez işgali.

4 Kasım 1920 Gümrü yönünde harekata geçen milli kuvvetlerin Şahnalar hattını işgal etmesi.

6 Kasım 1920 Ermenilerin mütareke isteğinde bulunması.

7 Kasım 1920 Ermenilerle geçici mütareke.

Doğu Ordusunun Arpaçay'a uzanan bölgeyi ve Gümrü'yü işgali.

9 Kasım 1920 Batı Cephesi'nin ikiye ayrılarak, Genelkurmay başkanı İsmet Bey'in batı cephesi, Albay Refet Bey'in de Güney cephesi Komutanlığına atanması.

10 - 11 Kasım 1920 Doğu Cephesi Komutanlığının Ermenilerin mütareke koşullarını kabul etmemesi nedeniyle, birliklerine harekata devam emri vermesi.

12 Kasım 1920 Doğu cephesi kuvvetlerinin Arpaçay'ın doğusuna geçmeleri.

Ermenilerin Iğdır'ı boşaltarak Aras'ın kuzeyine çekilmeleri ve Iğdır'ın kurtuluşu.

13 Kasım 1920 Albay Kazım Bey başkanlığındaki diplomatik heyetin Tiflis'e varışı.

14 - 15 Kasım 1920 Doğu Cephesindeki milli kuvvetlerin Ermenileri yenerek Dahne sırtların çıkışı.

17 Kasım 1920 Ermenilerin kendilerine daha önce bildirilen mütareke koşullarını kabul etmeleri.

21 Kasım 1920 Ali Fuat Paşa'nın Moskova büyükelçiliğine atanması.

23 Kasım 1920 Batı Cephesi Komutanlığının emri ile Simav ve Havalisi Bölge Komutanlığı'nın kurulması ve Eskişehir'de Kuvay-ı Seyyare komutanlığına bu komutanlığa bağlı olduklarının bildirilmesi.

24 Kasım 1920 Çerkez Ethem'in kardeşi Tevfik'in Eskişehir'den Batı cephesi komutanlığına telgrafı:

"Seyyar kuvvetler, ne bir tümen ne de muntazam bir kuvvet haline çevrilemez. Bendeniz bir daha bunun dışında bir işi kabul edemem."

29 Kasım 1920 "İstiklal Madalyası" ihdası.

2 - 3 Aralık 1920 Ermenilerle Gümrü anlaşmasının imzalanması.

5 Aralık 1920 Mustafa Kemal Paşa'nın Bilecik'te Ahmet İzzet Paşa başkanlığındaki İstanbul heyeti ile görüşmesi.

Görüşme sonucu heyetin İstanbul'a dönmesine izin verilemeyeceğini ve birlikte Ankara'ya gidileceğini bildirmesi. (Bilecik Mülakatı)

7 Aralık 1920 Türkiye Halk İstirakiyun Fırkası'nın kuruluşu. (14 Temmuz 1920 de gizli olarak Türkiye Komünist Partisi, 7 Aralık 1920'den sonra resmen bu isim altında faaliyet göstermişti)

9 Aralık 1920 TBMM'nin gizli oturumunda cephelerdeki askeri durum ve düzenli ordu oluşturulması için bazı milis kuvvetlerinin tasfiyesi hakkında görüşmeler.

11 Aralık 1920 Demirci Mehmet Efe ayaklanması.

14 Aralık 1920 Yusuf Kemal Bey başkanlığında bir kurulun Sovyetler Birliğine gitmek üzere Ankara'dan ayrılışı.

15 - 16 Aralık 1920 Güney Cephesi komutanı Refet Bey'in, Demirci Mehmet Efe kuvvetlerini dağıtması ve Demirci Mehmet Efe'nin kaçışı.

23 Aralık 1920 Kuvay-ı Seyyare komutanı, Çerkez Ethem'e "nasihat vermek" üzere bir mebus heyetinin Ankara'dan Kütahya'yı harekatı.

26 Aralık 1920 Mebus heyetinin Kütahya'da Çerkez Ethem ve kardeşi Tevfik ile görüşmesi. (Çerkez Ethem ve kardeşleri bu görüşmede bazı koşullar ileri sürmüşler, özellikle de Albay Fahrettin Bey ve Refet Paşa'nın cepheden uzaklaştırılmalarını istemişlerdir.)

İstanbul'da İngilizlerin denetimi altındaki Büyük postane altında Ankara ve Anadolu ile bağlantıyı sağlamak üzere gizli telgraf merkezi kurulması.

29 Aralık 1920 Kuvay-ı Seyyare komutanı Çerkez Ethem'in Kütahya'dan TBMM'nin meşruluğuna tecavüz eden telgrafı:

"Batı cephesine bağlı bazı kuvvetlerin Çerkez Ethem ve kuvvetlerini ortadan kaldırmak için harekata geçerek Kütahya'yı işgal etmeleri ve Ethem kuvvetlerinin Gediz'e doğru çekilmeleri"

30 Aralık 1920 Demirci Mehmet Efe'nin hükümet kuvvetlerine teslim olması.

31 Aralık 1920 Batı Cephesi Komutanı İsmet Bey'in Kütahya'dan Çerkez Ethem'e emri:

"I. Seyyar kuvvetler kumandanlığını, sizden ve kardeşiniz Tevfik Bey'den sonra en kıdemli müfreze kumandanına teslim edip bırakınız."


1921

6 Ocak 1921 Yunan Ordusunun Eskişehir, Bursa ve Uşak cephelerinden geniş bir hat boyunca taarruza geçmeleri.

9 Ocak 1921 Bilecik ve Bozüyük'ün Yunanlılar tarafından işgali.

Yunanlıların İnönü mevzilerinde taarruza başlaması ve Batı cephesi ordularıyla şiddetli çatışmalar olması.

10 Ocak 1921 İnönü mevzilerinde Yunanlılarla şiddetli çarpışmalar olması ve Birinci İnönü Zaferi.

11 Ocak 1921 Batı cephesinde Yunanlıların geri çekilme kararını uygulamaya başlamaları.

12 Ocak 1921 Ayaklanan Çerkez Ethem kuvvetlerinin Kütahya bölgesindeki mevkilere taarruzu ve Batı cephesi kuvvetleri tarafından püskürtülmesi.

17 Ocak 1921 Mustafa Kemal Paşa'nın United Telgraf Gazetesi muhabirine Türk Bağımsızlık Savaşının amaçlarını açıklayan demeci:

"Şimdi adli, iktisadi ve mali bağımsızlımızı imhaya ve neticede yaşama hakkımızı inkar ve iptale matuf olan Sevr anlaşması bizce mevcut değildir. İstiklal ve hakimiyetimizin gereklerini temin edecek bir barışın yapılması son emelimizdir."

20 Ocak 1921 Teşkilat-ı Esasiye kanununun TBMM'de kabulü.

22 Ocak 1921 Çerkez Ethem kuvvetlerinin bir bölümü dağılır, yada yeniden milli kuvvetlere katılırken, çok küçük bir bölümünün Yunanlılara sığınması.

24 Ocak 1921 Fevzi paşa'nın icra vekilleri başkanlığına seçilmesi.

25 Ocak 1921 Paris'te İtilaf Devletleri temsilcilerinin toplantısı ve Sevr anlaşmasını değiştirmek için Türk ve Yunan hükümetlerini 21 Şubat 1921'de Londra'da toplanacak bir konferansa davet kararı alması.

26 Ocak 1921 İtilaf Devletleri İstanbul temsilcilerinin Londra Barış Konferansı'na delege gönderilmesini, Sadrazam Tevfik Paşa'ya bildirmeleri. (İtilaf Temsilcileri, Osmanlı Heyeti içinde, Ankara hükümeti temsilcilerinin de bulunmasını istemişlerdir.

27 Ocak 1921 Sadrazam Tevfik Paşa'nın, Mustafa Kemal Paşa'ya Londra'da toplanacak Barış Konfederasyonu için Osmanlı Heyetine katılmak üzere TBMM'den üye isteyen telgrafı.

28 Ocak 1921 Mustafa Kemal Paşa'nın Sadrazam Tevfik Paşa'ya cevabı:

"Milli iradeye dayanarak Türkiye'nin mukadderatına el koyan yegane meşru ve müstakil hakim kuvvet, Ankara'da aralıksız toplanan TBMM'dir. Türkiye'ye ait bütün meselelerin halline memur ve her türlü harici münasebetlere muhatap ancak bu meclisin Heyet-i Hükümetidir. Düvel-i İtilafiye, Londra'da yapacakları konferansta Doğu meselesini adalet ve hukuk dairesinde halletmeye karar vermişlerse davetlerini TBMM hükümetine doğrudan doğruya tevcih etmelidirler."

Mustafa Kemal Paşa'nın Sadrazam Tevfik Paşa'ya ikinci telgrafı ve istekleri:

"Zat-ı şahane, TBMM'yi tanıdığını kısa bir hatt-u hümayun ile buyuracaklardır"

28 - 29 Ocak 1921 Mustafa Suphi ve arkadaşlarının, Yahya Kahya'nın adamları tarafından Trabzon açıklarında öldürülmeleri.

30 Ocak 1921 İcra vekilleri heyeti reisi Fevzi Paşa'nın Tevfik Paşa'ya telgrafı:

"Londra konferansına gidecek Türkiye delege heyeti yalnız TBMM tarafından seçilip gönderilecektir."

Antep'te Fransızların Musullu cephesine taarruzları ve milli kuvvetlerce geri püskürtülmeleri.

30 - 31 Ocak 1921 Fransız kuşatmasındaki Antep'te şehir içindeki milli kuvvetlerin huruç hareketi, düşmanla şiddetli çarpışmalar ve bazı bölgelerde düşman cephesinin yenilmesi.

5 Şubat 1921 TBMM, gizli oturumunda Londra Konferansı'na Ankara Hükümeti adına bir heyet gönderilmesini ve heyetin meclis üyelerinden oluşmasını karar altına alması.

6 Şubat 1921 Londra Konferansı'na gitmek üzere Bekir Sami Bey başkanlığında Türk Heyeti'nin Ankara'dan hareketi.

8 Şubat 1921 Antep'in düşmesi, Antep'in adının TBMM tarafından "Gaziantep" e çevrilmesi.

17 Şubat 1921 Bekir Sami Bey başkanlığındaki TBMM heyetinin Roma'ya varışı ve Bekir Sami Bey'in İtalya Dışişleri Bakanı Kont Siforza ile görüşmesi.

18 Şubat 1921 Ali Fuat Paşa'nın Moskova'ya varışı. Sovyet elçisi Budu Minivani'nin Ankara'ya gelişi.

21 Şubat 1921 İkinci Londra Konferansı'nın açılışı (Sona erişi 12 Mart 1921)

23 Şubat 1921 Londra Konferansı'nda Osmanlı Delegesi Sadrazam Tevfik Paşa'nın söz hakkını TBMM delegelerine bıraktığını ifadesi, Gürcülerin çekilmesi ve onayıyla Ardahan ve Artvin'in Doğu Cephesi kuvvetleri tarafından geri alınışı.

1 Mart 1921 İsmet İnönü'nün Mirliva (General) rütbesine yükseltilmesi.

Moskova'da Yusuf Kemal Bey başkanlığındaki TBMM Hükümeti temsilcileriyle Afganistan Temsilcisi arasında bir anlaşma imzası.

6 Mart 1921 Koçkiri ayaklanması (Bastırılışı 17 Haziran 1921)

11 Mart 1921 Doğu Cephesi'nde Batum'un Milli Kuvvetler tarafından alınışı.

Bekir Sami Bey'in Londra'da Fransız Başbakanı Briand ile anlaşma imzalaması. (TBMM tarafından kabul edilmemiştir)

12 Mart 1921 Londra Konferansı'nın sona erişi ve İtilaf Devletleri'nin barış önerisi.

Bekir Sami Bey'le İtalyan Dışişleri Bakanı Siforza arasında Londra'da anlaşma imzalanması (TBMM tarafından kabul edilmemiştir.)

14 Mart 1921 Doğu Cephesi'nde milli kuvvetlerin Ahılkelek'i ele geçirmesi.

15 Mart 1921 Talat Paşa'nın Berlin'de bir Ermeni tarafından şehit edilmesi.

16 Mart 1921 TBMM Hükümeti ile Sovyetler Birliği arasında "Moskova Anlaşması"nın imzalanması.

17 - 18 Mart 1921 Gürcü Hükümeti'nin Batum'u terk etmesi ve Albay Kazım Bey'in Batum Mutasarrıfı olarak göreve başlaması.

23 Mart 1921 Yunan ordusunun Bursa ve Uşak cephesinden ileri harekata başlaması.

26 Mart 1921 Adapazarı ve Söğüt'ün Yunanlılar tarafından işgali.

27 Mart 1921 Yunanlıların İnönü mevzilerine taarruza başlaması.

Afyonkarahisar'ın Yunanlılar tarafından işgali.

28 Mart 1921 Batı Cephesinde Kanlısırt ve Metristepe mevzilerinin Yunanlıların eline geçmesi. Doğu Cephesi kuvvetlerinin Moskova Anlaşması gereğince Batum, Ahıska ve Ahılkelek'i boşaltması.

31 Mart 1921 Türk karşı taarruzu ve Yunanlıların geri çekilmeye başlaması.

1 Nisan 1921 İkinci İnönü Zafer

Mustafa Kemal Paşa'nın, İsmet Paşa'ya telgrafı:

"Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz. İstila altındaki bedbaht topraklarımızla beraber bütün vatan bugün en uzak köşelerine kadar zaferinizi kutluyor. Düşmanın istila hırsı, azim ve hamiyetinizin yalçın kayalarına başını çarparak paramparça oldu."

Çivril'in Yunanlılar tarafından işgali.

2 Nisan 1921 Boldavin'in Yunanlılar tarafından işgali.

7 - 8 Nisan 1921 Aslıhan bölgesinde Yunan kuvvetleriyle milli kuvvetler arasında Aslıhanlılar muharebesi. (3 gün sürmüş ve Yunanlıların çekilmesiyle sonuçlanmıştır.)

12 Nisan 1921 Mustafa Kemal Paşa'nın Yunan ordusunun Anadolu'daki mezalimine karşı "İnsanlık alemine beyannamesi"

13 Nisan 1921 Dumlupınar mevzilerinde Yunan kuvvetleriyle milli kuvvetler arasında çarpışmalar.

27 Nisan 1921 Mustafa Kemal Paşa'nın İnebolu'ya gelen şehzade Ömer Faruk Efendiye Anadolu'ya geçmesinin sakıncalı olacağını bildiren telgrafı.

28 Nisan 1921 İzmit'in, İngilizlerin ayrılışı üzerine Yunanlılar tarafından işgali.

3 Mayıs 1921 Güney ve Batı cephelerinin birleştirilerek İsmet Paşa'ya verilmesi. İstanbul'da gizli olarak kurulan "Müdafaa-i Milliye" teşkilatının Ankara Hükümeti tarafından resmen tanınması.

10 Mayıs 1921 TBMM'de "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu"nun kuruluşu.(Birinci Grup)

11 Mayıs 1921 Mustafa Kemal Paşa'nın, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu'nun başına seçilmesi.

13 Mayıs 1921 İstanbul'da İtilaf Devletleri'nin üç yüksek komiserinin "Boğazların tarafsızlığı" hakkındaki kararı.

22 Mayıs 1921 Mustafa Kemal Paşa'nın Doğu cephesi Komutanı Kazım Karabekir Paşa'ya telgrafı:

"Enver Paşa'nın karşınıza gelmesi veyahut isim ve kıyafet değiştirerek Anadolu'ya girme teşebbüsü varid-i hatırdır. Bölgenizde müessir tedbir alınması muvafık olur."

24 Mayıs 1921 İngiliz casusu Mustafa Sagir'in Ankara'da idamı.

25 Mayıs 1921 İtalyanların Marmaris'i boşaltmaları.

1 Haziran 1921 İtalyanların Antalya dolaylarını boşaltmaları.

9 Haziran 1921 Franklin Boullion başkanlığında bir Fransız heyetinin Ankara'ya gelişi.

12 Haziran 1921 Yunan Kralı Konstantin'in İzmir'e gelişi ve Anadolu'daki Yunan ordusuna bildirisi:

"Askerler! Vatanın sesi beni yeniden sizin komutanınız olmaya çağırdı. Elen ülküsü için çarpışıyoruz. İleri!"

21 Haziran 1921 Fransızların Zonguldak'ı boşaltmaları. (Zonguldak'ın kurtuluşu)

Adapazarı'nın Kuvayı Milliyeciler tarafından Yunanlıların elinden alınışı.(Adapazarı'nın Kurtuluşu).

28 Haziran 1921 Milli kuvvetlerin İzmit'e girişi. (İzmit'in Kurtuluşu)

4 Temmuz 1921 Karamürsel'in milli kuvvetler tarafından kurtuluşu.

5 Temmuz 1921 Menteşe Sancağı (Muğla) İtalyan işgalinden kurtuluşu.

10 Temmuz 1921 Yunan ordusunun genel taarruzu ve Kütahya.

Eskişehir savaşlarının başlaması.

Yunanlıların İnegöl'ü ikinci kez işgali .

Yunanlıların Yenice'yi işgali.

11 Temmuz 1921 Yunanlıların Köprühisar'ı işgali.

12 Temmuz 1921 Gediz'in Yunanlıların eline geçmesi.

13 Temmuz 1921 Afyonkarahisar'ın Yunanlılar tarafından ikinci kez işgal edilmesi.

Yunanlıların Pazaryeri'ni işgali,

Altıntaş'a Bilecik'e girişi.

14 Temmuz 1921 Tavşanlı'nın Yunanlılar tarafından işgali.

15 Temmuz 1921 Batı Cephesi'nde Yumruçal ve Nasuhçal muharebeleri ve 4. Tümen Komutanı Yarbay Nazım Beyin şehit oluşu.

Bozüyük'ün Yunanlılar tarafından işgali.

16 Temmuz 1921 Köprühisar'ın milli kuvvetler tarafından işgali.

17 Temmuz 1921 Kütahya, Emet, Simav (3.kez) Seyitgazi ve Demirci'nin (3 kez) Yunanlılar tarafından işgali.

18 Temmuz 1921 Mustafa Kemal Paşa'nın Batı Cephesi karargahında İsmet Paşa'ya talimatı:

"Orduyu, Eskişehir'in Kuzey ve Güneyinde topladıktan sonra, düşman ordusuyla araya büyük bir mesafe koymak lazımdır ki ordunun tanzim, tensik ve takviyesi mümkün olabilsin. Bunun için Sakarya gerisine kadar çekilmek caizdir."

19 Temmuz 1921 Yunanlıların Eskişehir yönünde ilerlemeleri ve akşam Eskişehir'i girişleri. (Eskişehir'in işgali)

Milli Kuvvetlerin Yalova'ya girişleri. (Yalova'nın kurtuluşu)

Yunan Kralı Konstantin'in Uşak'a gelişi.

20 Temmuz 1921 Batı Cephesi'nde Yunanlılarla Kanlıpınar(Sultaniye) ve Çamtepe muharebeleri.

21 Temmuz 1921 Batı Cephesi kuvvetlerinin Eskişehir doğusunda karşı taarruzu ve Yunanlılar tarafında karşı konulması. (Eskişehir muharebesi)

22 Temmuz 1921 Yunan Kralı Konstantin'in Eskişehir'e gelişi ve başkomutanlığı üzerine alışı.

23 Temmuz 1921 Batı Cephesi birliklerinin Sakarya'nın doğusuna doğru çekilme yürüyüşüne devam etmeleri.

TBMM'nin gizli oturumda icra vekiller heyeti reisi Fevzi Paşa'nın hükümet merkezinin Kayseri'ye taşınmasına ilişkin Heyet-i Vekile kararını bildiren demeci. (TBMM'de sert tartışmalar. Hatiplerin Ankara'nın savaşsız teslimini kabul etmemeleri. Ankara'nın savunulmasına ve ayrıca cephedeki durumu öğrenmek üzere bir heyet gönderilmesine ilişkin kararı)

Yunan Kralı Konstantin'in Kütahya'ya gelişi.

24 Temmuz 1921 Köprühisar ve Kavaklı'nın Yunanlılar tarafında işgali.

25 Temmuz 1921 Batı Cephesi'nde Türk Ordusu'nun geri çekilme yürüyüşünü tamamlayarak Sakarya nehrinin doğusuna çekilmesi.

Yunanlıların Yenişehir'i üçüncü kez işgali.

30 Temmuz 1921 TBMM gizli oturumunda, "Hükümet ve Meclisin mümkün olduğu kadar Ankara'da faaliyetine devamına, hakiki lüzum ve zaruret hasıl olduğu takdirde, yeni bir karar alınmasına ilişkin" önergenin kabulü.

1 Ağustos 1921 Franklin Boullion'un Paris'e dönüşü.

5 Ağustos 1921 Mustafa Kemal Paşa'ya geniş yetkiler ve üç aylık süreyle Başkomutanlık tevcih eden kanunun TBMM'de kabulü.

Fevzi Paşa'nın istifası üzerine Genelkurmay Başkanlığına seçilmesi.

Refet Paşa'nın Milli Müdafaa vekilliğine seçilmesi. (Dahiliye vekilliği de vekaleten üzerinde bırakılmıştır)

7 Ağustos 1921 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın "1-6 tekalif-i milliye emirleri"ni yayımlaması.

Sandıklı'nın Yunanlılar tarafından işgali.

Malta'dan dönen Fethi Bey'in Ankara'ya gelişi.

13 Ağustos 1921 Yunanlıların Sakarya'daki Türk mevzilerine doğru ileri harekata başlaması.

15 Ağustos 1921 Yunanlıların Sivrihisar'ı işgali.

Yunan Kralı Konstantin'in ordularına "Ankara'ya" emrini vermesi.

16 Ağustos 1921 İngiltere Başkanı Lloyd George'un Avam Kamarası'nda konuşması:

"Kemalist ayaklanmayı bastırmak için Anadolu içlerine kadar İngiliz askerleri gönderilemediğine göre, tek bir şık vardır. O da her iki tarafı sonuna kadar vuruşturmaktır."

20 Ağustos 1921 Bolvadin'in Yunanlılar tarafından işgali.

21 Ağustos 1921 Çay'ın Yunanlılar tarafından işgali.

23 Ağustos 1921 Yunan ordusunun taarruzu ve Sakarya Meydan Savaşı'nın başlaması.

26 Ağustos 1921 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın emri:

"Hatt-ı müdafaa yoktur. Sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça terk olunamaz."

13 Eylül 1921 Sakarya Meydan Savaşı'nın sonuçlanması ve Yunan kuvvetlerinin Sakarya nehrinin doğusunda imhasıyla zaferin kazanılması

Fahrettin (Altay) ve Kazım (Özalp) Beylerin General rütbesine yükseltilmeleri.

14 Eylül 1921 Yunanlıları kovalayan Türk kuvvetlerinin Sakarya'nın batısına geçmesi

Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın "Genel seferberlik" ilanını bildiren emri.

18 Eylül 1921 Yunan kuvvetlerinin Eskişehir'e doğru çekilmeleri.

19 Eylül 1921 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'ya Müşir (Mareşal) rütbesi ve "Gazi" unvanının verilmesi.

24 Eylül 1921 Franklin Boullion'un Ankara'ya gelişiyle Türk - Fransız görüşmelerinin yeniden başlaması.

Bolvadin ve Çay'ın kurtuluşu.

26 Eylül 1921 Yunan Kralı Konstantin'in Atina'ya dönmek üzere Bursa'dan ayrılışı.

13 Ekim 1921 TBMM Hükümetiyle, Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan) arasında "Kars antlaşması"nın imzalanması.

20 Ekim 1921 Türkiye Cumhuriyeti Hükümetiyle Fransa Hükümet arasında, "Ankara İtilafnamesi"nin imzalanması.

23 Ekim 1921 İstanbul'da Ankara Hükümetinin siyasi temsilcisi Hamit Bey ile, İngilizler arasında Anadolu'daki İngiliz esirleriyle Malta'daki Türk esirlerinin değiştirilmesi hakkında anlaşma imzalanması.

31 Ekim 1921 Başkomutanlık süresinin 5 Kasım 1921'den başlayarak 3 ay daha uzatılması.

1 Kasım 1921 İnebolu'da 23 Ekim 1921 anlaşmasına göre Türklerle İngilizler arasında tutsak değişimi.

15 Kasım 1921 Malta'dan dönen Rauf Bey'in TBMM'ne katılışı.

17 Kasım 1921 Rauf Bey'in Nafıa Vekilliğine seçilişi

13 Aralık 1921 General Frunze başkanlığındaki Ukrayna heyetinin Ankara'ya gelişi.

24 Aralık 1921 Osmaniye'nin kurtuluşu.

TBMM'nin gizli oturumunda Veliaht Abdülmecit Efendinin Meclis Başkanlığına gönderdiği TBMM'ni tanıyan mektubun okunması.

25 Aralık 1921 Gaziantep'in kurtuluşu.

27 Aralık 1921 Tarsus'un kurtuluşu.

1922

2 Ocak 1922 Türkiye ile Ukrayna arasında Ankara'da "Dostluk Antlaşması" imzalanması.

3 Ocak 1922 Mersin'in kurtuluşu.

4 Ocak 1922 Dörtyol'un kurtuluşu.

5 Ocak 1922 Adana'nın kurtuluşu.

14 Ocak 1922 Kazım Paşa'nın (Özalp) Milli Müdafaa vekilliğine seçilmesi.

28 Ocak 1922 Sovyet elçisi Aralov'un Ankara'ya gelişi.

1 Şubat 1922 Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın İngilizlerin Musul'daki siyasi faaliyetleri nedeniyle Milli Müdafaa Vekaleti'ne emri:

"Misak-ı Milli sınırları içinde kalan Musul'un kurtarılması amacıyla Revandiz bölgesine bir kısım kuvvet gönderilmesi."

4 Şubat 1922 Başkomutanlık Kanunu'nun TBMM'de ikinci kez üç ay daha uzatılması.

7 Şubat 1922 Hariciye vekili Yusuf Kenan Bey Başkanlığındaki heyetin Avrupa'ya gitmek üzere Ankara'dan hareketi.

6 Mart 1922 TBMM'nin gizli oturumlarında Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın askeri durum hakkında konuşması:

"Ordumuzun kararı taarruzdur. Fakat, bu taarruzu tehir ediyoruz. Sebebi hazırlığımızı tamamen ikmale biraz daha zaman lazımdır."

9 Mart 1922 Özdemir Bey'in Musul bölgesine takviye etmek üzere, Revandiz'e hareketi.

16 Mart 1922 İstanbul Hükümeti Hariciye Nazırı Ahmet Paşa ve Ankara Hükümeti Hariciye Vekili Yusuf Kemal Bey'in Londra'da Lord Kurzon ile ayrı ayrı görüşmesi.

22 Mart 1922 Paris'te toplanan İtilaf Devletleri Dışişleri bakanlarının İstanbul - Ankara ve Yunan hükümetlerine mütareke önerisi.

24 Mart 1922 Mustafa Kemal Paşa'nın cepheden vekiller heyeti başkanlığına direktifi:

"Mütareke teklifini iyi telakki etmek lazımdır. Biz, yalnız onların teklif ettiği şartları kabul edemeyeceğimizden, mukabik şartları öne süreceğiz."

26 Mart 1922 Paris'te toplanan İtilaf Devletleri Dışişleri bakanlarının, İstanbul - Ankara ve Atina hükümetlerine mütareke koşullarını içeren ikinci notası.

5 Nisan 1922 İtilaf Devletleri Dışişleri bakanlarının, 22 Mart 1922 tarihli notasına, TBMM Hükümetinin cevabı:

"Mütareke ile birlikte Anadolu'nun boşaltılmasına başlanması ve dört ay içinde tamamlanması."

10 Nisan 1922 İtalya'da İtilaf Devletleri Dışişleri Bakanlarının katılımıyla, "Cenova Konferansı" (9 Mayıs 1922'de son bulmuştur).

13 Nisan 1922 İtalyanların Söke bölgesini boşaltmaya karar vermeleri.

15 Nisan 1922 İtilaf Devletleri Dışişleri bakanlarının TBMM Hükümetinin 5 Nisan 1922 tarihli notasına olumsuz cevapları.

21 Nisan 1922 İtalyanların Söke'yi boşaltması ve aynı gün Yunanlıların işgali.

22 Nisan 1922 TBMM Hükümetinin, İtilaf Devletleri Dışişleri bakanlarının 15 Nisan 1922 tarihli notasına cevabı ve İzmit'te bir barış konferansı toplanmasını önermesi.

6 Mayıs 1922 Mustafa Kemal Paşa'nın Başkomutanlığının 3 ay daha uzatılması.

3 Haziran 1922 Yunanlıların işgal ettikleri bölgelerde yaptıkları zulümlerin bütün dünya parlamentolarına bildirilmesi hakkında TBMM kararı.

4 Haziran 1922 Yunan Küçük Asya Ordusu Başkomutanlığına General Hacıanesti'nin getirilişi.

5 Temmuz 1922 Fethi Bey'in vekiller heyeti kararıyla, Avrupa'ya hareketi (Paris ve Londra'ya giderek bazı temaslarda bulunmuştur)

20 Temmuz 1922 Başkomutanlığın süresiz olarak Mustafa Kemal Paşa'nın üzerinde kalmasının TBMM'de kabulü.

20 Temmuz 1922 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın Akşehir'de Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa ve Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa ile yapılacak taarruz hakkında görüşmesi.

21 Temmuz 1922 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın cepheye gitmek üzere Ankara'dan ayrılışı

27 - 28 Temmuz 1922 Akşehir'e çağrılan ordu komutanlarına gece, Mustafa Kemal Paşa tarafından Büyük Taarruz Planı açıklanarak görüşmeler yapılması.

29 Temmuz 1922 Yunanistan'ın İtilaf Devletleri'ne "Milli Türk Hükümeti'ni barışa zorlayacak tek çarenin, İstanbul'un kendileri tarafından işgali olacağını" bildiren notası.

İtilaf Devletleri'nin Yunanistan'a İstanbul'u, işgal etmelerine izin vermeyeceklerini bildiren notası.

6 Ağustos 1922 Batı cephesi komutanı İsmet Paşa'nın emrindeki ordulara gizli olarak "Taarruza Hazırlık" emrini vermesi.

17 Ağustos 1922 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın gizli olarak otomobille Konya'ya hareketi.

20 Ağustos 1922 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın Konya'dan Akşehir'e gelişi ve Cephe Komutanı İsmet Paşa'ya 26 Ağustos 1922 sabahı için taarruz emri vermesi.

22 Ağustos 1922 Anadolu'daki Yunanistan'ın Küçük Asya Ordusu komutanı Hacıanesti'nin görevden alınarak yerine Trikopis'in atanması. (Trikopis bu atamayı Türklere esir düştükten sonra, 3 Eylül 1922 günü Mustafa Kemal Paşa'dan öğrenmiştir.)

25 Ağustos 1922 Başkomutanlık, Genelkurmay ve Batı Cephesi karargahlarının Şuhut'tan savaşın yönetileceği Kocatepe'nin Güney Batısındaki çadırlı ordugaha nakledilmesi.

26 Ağustos 1922 Sabah saat 5:00'da topçu ateşiyle Türk Büyük Taarruzu'nun başlaması.

İznik'in kurtuluşu.

26 - 27 Ağustos 1922 Büyük Taarruz'dan sonra Yunan Ordusunun müstahkem mevzilerinin düşürülmesi ve düşmanın çekilmeye başlaması.

30 Ağustos 1922 Yunan ordusunun bütünüyle sarılması ve imha edilmesi sonucu.

31 Ağustos 1922 "Başkomutan Meydan Muharebesi" (Savaşı)'nın kazanılması

Kütahya'nın kurtuluşu.

Çivril'in kurtuluşu

Türk Ordusu'nun İzmir yönünde Yunan kuvvetlerini izlemesi

1 Eylül 1922 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın Türk Ordusu'na beyannamesi:

"Bütün arkadaşlarımın Anadolu'da daha başka meydan muharebeleri verileceğini göz önüne alarak ilerlemesini ve herkesin fikri güçlerini, kahramanlık ve vatanseverlik kaynaklarını yarışırcasına göstermeye devam etmesini isterim. Ordular! İlk Hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!"

Gediz ve Seyitgazi'nin kurtuluşu.

2 Eylül 1922 Eskişehir'in kurtuluşu

Yunan Ordusu Komutanı Trikopis ile II. Yunan Kolordusu Komutanı General Diyenis ve bazı yüksek rütbeli subayların esir alınışı.

Yunan Hükümeti'nin Türkiye ile mütareke yapılabilmesi için İngiltere'ye aracılık önerisi.

3 Eylül 1922 Emet, Tavşanlı, Esme, Sındırgı, Bigadiç'in kurtuluşu.

Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa'nın Müşir (Mareşal), Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa'nın Feril (Korgeneral) rütbesine yükselişi.

Selendi'nin kurtuluşu.

4 Eylül 1922 İcra vekilleri heyeti reisi Rauf Bey'in cephede bulunan Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'ya İstanbul'daki İtilaf Temsilcilerinin mütareke isteği hakkında telgrafı.

Bozüyük, Söğüt, Demirci, Kula, Sarıgöl, Buldan'ın kurtuluşu.

5 Eylül 1922 Mustafa Kemal Paşa'nın Vekiller Heyeti'nin 4 Eylül 1922 tarihli telgrafına cevabı:

"Anadolu'daki Yunan Ordusu kesin şekilde mağlup edilmiştir. Anadolu için herhangi bir görüşmeye gerek kalmamıştır. Mütareke ancak Trakya için söz konusu olabilir."

Nazilli, Simav, Salihli, Ödemiş, Alaşehir, Gördes, Pazaryeri'nin kurtuluşu.

6 Eylül 1922 Balıkesir, Gönen, Bilecik, Söke, İnegöl, Pazarcık, Tire, Bayındır, Akhisar, Ahmetli, Savaştepe'nin kurtuluşu

10 Temmuz 1920 günü, Meclis kürsüsüne örtülen siyah örtünün "Büyük Zafer" üzerine kaldırılması hakkında TBMM kararı

7 Eylül 1922 İtilaf Devletleri Temsilci üyelerinin Yunan Hükümeti adına Hamit Bey aracılığı ile Ankara Hükümeti'ne başvurmaları ve Anadolu'yu boşaltmak koşulu ile, Yunanistan'ın mütareke isteğini bildirmeleri.

Saruhanlı, Turgutlu ve Kuşadası'nın kurtuluşu.

Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa'nın Salihli'den, Sarıkamış'ta bulunan Doğu ve Diyarbakır'da bulunan Elcezire Cephesi Komutanlıklarına emri:

"Musul bölgesi de Misak-ı Milli sınırlarımız içinde olduğundan, gerekirse silahla kurtarılması için komutanlıklarınızca gereken hazırlıkların yapılması ve tasarruf edilebilecek kuvvetlerin hazırlanması."

8 Eylül 1922 Manisa ve Nil'in (Kemal Paşa) kurtuluşu.

9 Eylül 1922 Türk süvarilerinin İzmir'e girişi ve Kadifekale'ye Türk Bayrağının çekilmesi.

Mustafa Kemal Paşa'nın Nil'e (Kemal Paşa) gelişi ve geceyi burada geçirişi.

Seydiköy'ün kurtuluşu.

10 Eylül 1922 Büyük Zafer üzerine İstanbul Hükümeti'nin Mustafa Kemal Paşa'ya "Kumandan-ı besalet ünvanı" hitabıyla tebrik telgrafı.

11 Eylül 1922 Orhaneli'nin kurtuluşu.

İngilizlerin, Fransızların ve İtalyanların Çanakkale Boğazı'nın Anadolu yakasına asker göndermeleri.

12 Eylül 1922 İzmir'deki İngiliz Başkonsolosu Harry Lamb'ın Mustafa Kemal Paşa ve Ankara Hükümeti ile İngiltere arasındaki ilişkiler hakkında görüşmesi.

Gemlik'in kurtuluşu.

Milli kuvvetlerin Mudanya taarruzu.

Mudanya'ya giriş ve 2. Yunan Tümeni'ni esir oluşu.

Urla, Seferihisar ve Kırkağaç'ın kurtuluşu.

13 Eylül 1922 İzmir'de düşmanların sabotajı sonucu, Ermeni mahallesinde başlayan büyük yangın.

Karacabey ve Soma'nın kurtuluşu.

14 Eylül 1922 Bergama, Dikili ve Foça, Menemen'in kurtuluşu.

15 Eylül 1922 Balya, Edremit, Burhaniye, Ayvalık ve Kirmesti'nin (Mustafa Kemal Paşa) kurtuluşu.

Llyod George'un, İtilaf Devletleri ve İngiliz dominyonlarını, Türklere karşı Boğazlar'ın müdafaasında birleşmeye çağırması (Fransızlar ve İtalyanlar bu çağrıya olumsuz tavır almışlardır).

16 Eylül 1922 Karaburun'un kurtuluşu.

17 Eylül 1922 Bandırma'nın kurtuluşu.

18 Eylül 1922 Erdek'in kurtuluşu.

Batı Anadolu'nun Yunan Ordusundan tümüyle temizlenmesi.

İtilaf Devletleri'nin İstanbul ve Boğazlar çevresindeki işgal bölgelerinin tarafsızlığına uyulması hakkında TBMM hükümetine notası.

Fransız Yüksek Komiseri General Pulle'nin İzmir'e gelişi ve Mustafa Kemal Paşa ile görüşmesi.

20 Eylül 1922 Boğazlara karşı girişilen Türk harekatını durdurmak ve barış konferansına zemin hazırlamak üzere Fransa - İngiltere ve İtalya temsilcilerinin Paris'te toplanmaları (bu toplantılar 23 Eylül 1922'ye kadar sürmüştür).

Çanakkale'deki Fransız ve İtalyan kuvvetlerinin geri çekilmesi.

Bayramiç'in kurtuluşu.

20 - 21 Eylül 1922 Ayvacık'ın kurtuluşu.

21 Eylül 1922 Kocaeli tarafsız bölgesindeki İngiliz askerlerinin bölgeyi boşaltarak İstanbul'a hareketi.

22 Eylül 1922 Mustafa Kemal Paşa'nın İstanbul ve Boğazlar üzerine harekatı ile ilgili, Kazm Karabekir Paşa'ya telgrafı:

"Pek kuvvetli olmamıza rağmen, siyasette de pek hesaplı ve mutedil bulunuyoruz. Herhalde meseleyi siyasetle halletmeyi seçmeliyiz."

Ezine'nin kurtuluşu.

Milli kuvvetlerin Susurluk'a girişi.

Damat Ferit Paşa'nın İstanbul'dan Avrupa'ya kaçısı.

23 Eylül 1922 İtilaf Devletleri Dışişleri bakanların imzasıyla, Mustafa Kemal Paşa'ya "Askeri harekatın durdurulması ve bir barış konferansının toplanmasıyla ilgili" nota verilmesi.

Türk süvarilerinin Çanakkale'de tarafsız bölgeye girişleri.

Lapseki'nin kurtuluşu.

24 Eylül 1922 Türk Kuvvetlerinin Çanakkale'de "Tarafsız Bölge"yi işgali üzerine, İngiliz Birliklerinin daha dar bir mevziiye yerleşmek üzere geri çekilmeler.

Sovyet Hükümeti'nin İtilaf Devletleri'ne Boğazlar sorunuyla ilgili görüşlerini kapsayan notası.

26 Eylül 1922 General Harrington'un, Türk süvarilerinin Boğazlar üzerine hareketiyle ilgili olarak Türk Kuvvetlerinin tarafsız bölge dışına çekilmesi hakkında Mustafa Kemal Paşa'ya telgrafı.

27 Eylül 1922 Yunanistan'da çıkan askeri ihtilal sonucu, Kral Konstantin'in oğlu lehine tahttan ve Atina'dan ayrılışı.

29 Eylül 1922 Mustafa Kemal Paşa'nın İtilaf Devletleri Dışişleri Bakanlarının 23 Eylül 1922 tarihli notasını cevaplandırması (Cevabi Notada)

Mudanya Konferansı'nın kabul edildiği, açılışının 3 Ekim 1922 olmasının uygun olacağı, İsmet Paşa'nın delege atandığı ve konuşulacak hususlar bildirilmiştir.

3 Ekim 1922 Mudanya Konferansı'nın öğleden sonra başlaması (Konferansa Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa'nın başkanlığı altında, İngiltere delegesi general Harrington, Fransa delegesi Charpy, İtalya delegesi general Mombelli katılmışlardır).

6 Ekim 1922 Mustafa Kemal Paşa'nın İsmet Paşa'ya telgrafı:

"Trakya'nın TBMM Hükümetine iadesi kabul edilmediği takdirde 6 - 7 Ekim'de hemen İstanbul üzerinde harekata geçiniz."

9 Ekim 1922 Refet Paşa'nın (Bele) Ankara Hükümetince İstanbul temsilciliğine aynı zamanda Doğu Trakya'yı teslim almaya memur edilmesi.

11 Ekim 1922 Mudanya Mütarekesi'nin imzalanması.

15 Ekim 1922 Mudanya Mütarekesi'nin yürürlüğe girmesi

17 Ekim 1922 Tevfik Paşa'nın Mustafa Kemal Paşa'ya telgrafı:

"Yakında toplanması gerekecek Barış Konferansı'na İstanbul ve Ankara delegelerinin birlikte katılmaları uygun olacaktır. Bu gaye ile önceden bir zatın görüşmek üzere İstanbul'a gönderilmesi."

18 Ekim 1922 Mustafa Kemal Paşa'nın Tevfik Paşa'ya cevabı:

"TBMM Ordularının kazandığı kesin zaferin tabii neticesi olmak üzere, vukuu yapın olan barış konferansında Türkiye Devleti, yalnız ve ancak TBMM Hükümeti tarafından temsil olunur."

19 Ekim 1922 Trakya'yı teslim almakla görevlendirilen Refet Paşa'nın İstanbul'a gelişi.

Yunan Kuvvetlerinin Mudanya Mütarekesi gereğince, Trakya'yı boşaltmaya başlamaları.

İngiltere'de Lloyd George kabinesinin istifası.

26 Ekim 1922 İsmet Paşa'nın Hariciye vekilliğine seçilmesi.

27 Ekim 1922 İtilaf Devletleri'nin TBMM Hükümetine, Lozan'da 13 Kasım 1922'de toplanacak barış konferansına temsilci gönderilmesi çağrısı (Aynı çağrı İstanbul Hükümeti'ne de yapımıştır.)

29 Ekim 1922 TBMM Hükümetinin İtilaf Devletleri'ne Lozan'daki konferans çağrısını kabul ettiğini bildirmesi

Tevfik Paşa'nın TBMM Başkanlığına "Lozan Barış Konferansı'na Bab-ı ali ve Ankara heyetlerinin bir arada iştirakinin uygun olacağını" bildiren telgrafı.

30 Ekim 1922 Osmanlı İmparatorluğu'nun tükenip bittiğine, yeni bir Türkiye Devletinin doğduğuna, Anayasa gereğince egemenlik haklarının millete ait olduğuna dair, Mustafa Kemal Paşa'nın da imzası bulunan önergenin TBMM'de görüşülmeye başlaması.

31 Ekim 1922 Müdafaa-i Hukuk grubunda "Milli hakimiyetin tahakkuku ve Lozan'a gidecek heyetler meselesinin görüşülmesi ve Mustafa Kemal Paşa'nın "Osmanlı saltanatının" lağvının zaruri olduğu" hakkında konuşması.

Doğu Trakya'nın Türk mülki memurlarına devir ve teslimi.

Çorlu'nun kurtuluşu.

1 Kasım 1922 Mustafa Kemal Paşa'nın TBMM'de konuşması:

"Millet mukadderatını doğrudan doğruya, eline aldı ve milli saltanat ve hakimiyetin bir şahısta değil, bütün fertleri tarafından seçilmiş vekillerden oluşan bir Meclis-i Ali'de temsil etti. İşte o meclis, Meclis-i Ali'nizdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'dir. Milletin saltanat ve hakimiyet makamı yalnız ve ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi'dir."

Hilafet ve Saltanatın birbirinden ayrılarak saltanatın lağvı hakkında TBMM kararı.

2 Kasım 1922 Vize ve Demirköy'ün kurtuluşu.

4 Kasım 1922 İstanbul'da Tevfik Paşa kabinesinin istifası.

İstanbul'da TBMM Hükümeti yönetiminin başlamış olduğunun resmen açıklanması.

4 - 5 Kasım 1922 İstanbul'un yönetimine el konulduğuna ilişkin, Ankara Hükümeti kararı:

"TBMM Hükümeti, 4 Kasım 1922 öğle vaktinden itibaren İstanbul'un idaresine el koymuştur."

5 Kasım 1922 İsmet Paşa başkanlığında Türk delege heyetinin Ankara'dan ayrılması.

9 Kasım 1922 Babaeski'nin kurtuluşu.

10 Kasım 1922 Kırklareli'nin kurtuluşu.

Vahdettin'in Halife sıfatıyla İstanbul'da son Cuma selamlığı (Namazdan sonra Hamidiye Camisi'nin mahfelinde general Harrington ile bir görüşme yapmıştır).

13 Kasım 1922 Tekirdağ'ın kurtuluşu.

Saray'ın kurtuluşu.

İstanbul'da Vahdettin'in maiyetinden ve işbirlikçilerinden 140 kişinin İngiliz Yüksek Komiserliğine sığınması.

16 Kasım 1922 Vahdettin'in Halife-i Müslimin imzasıyla, işgal orduları başkomutanı Harrington'a sığınma mektubu:

"İstanbul'da hayatımı tehlikede gördüğümden, İngiltere devlet-i fahimesine iltica ve bir an evvel İstanbul'dan başka bir yere naklimi talep ederim efendim."

17 Kasım 1922 Vahdettin'in, Malaya adlı İngiliz savaş gemisiyle, İstanbul'dan Malta'ya kaçışı.

Mürefte'nin kurtuluşu.

18 Kasım 1922 TBMM kararıyla firar eden Vahdettin'in halifelikten hal'i ve yerine Abdülmecit Efendi'nin seçilmesi.

Uzunköprü ve Şarköy'ün kurtuluşu.

20 Kasım 1922 Lozan Konferansı'nın açılış töreni.

23 Kasım 1922 Enez'in kurtuluşu.

26 Kasım 1922 Çanakkale'nin kurtuluşu.

Gelibolu, Maydos ve Lalapaşa'nın kurtuluşu.

30 Kasım 1922 Doğu Trakya'nın tamamının teslimi işleminin bitirilmesi.

1923

4 Şubat 1923 Lozan Konferansı'nın iki ay süren görüşmelerinden sonra kesintiye uğraması.

1 Nisan 1923 TBMM'nin yeniden seçim kararı alması.

8 Nisan 1923 Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanı, Mustafa Kemal Paşa'nın milletvekili seçimi dolayısıyla millete, "Dokuz Umde"yi içine alan beyannamesi.

16 Nisan 1923 TBMM'nin birinci dönem çalışmalarının sona ermesi.

23 Nisan 1923 4 Şubat 1923'te kesilen Lozan Konferansı'nın ikinci kez toplanması.

24 Temmuz 1923 Lozan Konferansı'nın sonu ve Lozan Antlaşması'nın imzalanması.



Onur GÜRMAN'ın Türkler adlı programından alınmıştır.