Üniversite sınavına giren adayın ailelerine öneriler

Sevgili veliler, çocuğunuz üniversite sınavına hazırlanıyorsa, hepiniz, tüm aile bireyleri çocuğunuzla birlikte oldukça önemli ve heyecanlı bir dönem yaşıyorsunuz. Anne –babalar olarak çocuklarınızın geleceğine yönelik bir çok endişe, tedirginlik ve kaygı yaşamaktasınız. Bu endişe ve kaygıyı belki de çocuklarınızdan daha fazla siz yaşamaktasınız; çünkü bu dönem gelecekle ilgili önemli kararların alındığı bir dönemdir. Alınan kararlar ve bu dönemde gösterilen çaba gelecekte nasıl bir yaşam süreceğimizin belirleyicisi olmaktadır.

Elbette çocuklarımızın gelecekleri ile ilgili çabalarından ve alınan kararlarında katkımız olacaktır, ama çocuklarımızın kendi hayatlarıyla ilgili kararların alınmasında öncelikli kişiler anne-babalar mıdır? Yada anne -babaların bu konuda katkısı, sorumluluğu nedir? Anne –babalar olarak neleri yapmalıyız? Neleri yapmamalıyız? Bu sorulara sağlıklı cevaplar verebiliyor muyuz?

Gençlerin bilinçli tercihlerde bulunmasında ailelere de önemli görevler düşmektedir. Ailelerin bu konuda bilinçli yaklaşımları gence de olumlu yansıyacak, onun belli oranda kaygısının azalmasına ve daha mantıklı düşünmesine yardımcı olacaktır.

Siz anne-babalara çocuklarınızın gelecekleri ile ilgili oldukça önem taşıyan bu sınav döneminde neler yapmaları ve neler yapmamaları konusunda önerilerimiz şunlardır:

Öncelikle sınava bakış açımız çok önemlidir. Sınavı nasıl algıladığımız ve bunu çocuklarımıza nasıl yansıttığımıza bir göz atalım:
- Üniversite sınavının elbette önemi büyüktür. Fakat biz sınavı çocuğumuzdan daha fazla önemser, tedirginlik yaşar ve bunu sürekli olarak çocuğumuza yansıtırsak, onun kaygı düzeyini arttırır ve çalışma verimini düşürürüz.
- Veliler sınav kaygısıyla ilgili farkında olmadan olumsuz bazı tutumlar sergileyebilmektedirler. “kazanamazsan herkese rezil oluruz, başkalarının yüzüne nasıl bakarız”, “komşunun çocuğu senden daha çok çalıştı” vb. şekilde başlayan cümleler öğrencinin kendine olan güvenini sarsar ve öğrenciyi olumsuz yönde etkiler.

Burada ailenin yapması gereken; Sınavı onun gözünde hayati önem taşıyan bir konu haline getirmeyin. “Kazansan da kazanmasan da sen bizim çocuğumuzsun, sana olan sevgimiz hiçbir zaman azalmayacaktır” şeklinde bir yaklaşım öğrencide oluşan sınav kaygısını azaltır ve başarılı olma isteğini artırır.

ÇOCUĞUN BAŞARISINDA AİLEYE DÜŞEN SORUMLULUKLAR

1- Çocuğunuzla sağlıklı iletişim kurun: Çocuğunuzla olan iletişiminizde rahat olun, çocuğunuzun duygularını, düşüncelerini anlamaya çalışın, onu dinleyin. Sınavı hayatın en önemli olayı olarak çocuğunuza yansıtmayın. Çocuğunuza farklı alternatifler sunmaya çalışın. Çocuğunuzu teşvik edin fakat teşvik ederken yapıcı olun.

2- Aileler çocuğu her yönüyle tanımalı: Çünkü çocuğun ilgi, yetenek ve becerilerini kapasitesi oranında gerçekçi bir şekilde değerlendirilme zorunluluğu olduğu için ailenin yapması gereken çocuğun ilgilerini, yeteneklerini, bireysel ve kişilik özelliklerini bilmelidir. Bunu yapmak içinde ailenin çocuğuyla ilgili olarak sürekli bir gözlem yapması ve çocuğun öğretmenleriyle işbirliği ve diyaloga girmesi gerekmektedir.

3- Olumsuz etiketlemeler kullanmayın: Aileler bazen çocuklarından yüksek başarı beklentisi içine girmektedir. Yüksek başarı beklentilerini karşılayamadığını düşündükleri çocuklarını eleştirmekte, dayakla veya cezayla ders çalışmaya zorlayabilmektedirler. Ailelerin çocuklarını olumsuz bazı sıfatlarla yargılaması (tembel, haylaz, sorumsuz, geri zekâlı vb.), çocuğun kendine olan güveninin azalmasına ve düşük benlik saygısı geliştirmesine yol açar. Kendine güven eksikliği ve düşük benlik saygısı çocukta kaygıya ve başarısının düşmesine neden olur. Bu gibi durumlarda anne-babanın yapması gereken davranış; Çocuklarından mutlak olarak yüksek başarı beklentisi içerisine girmemeleridir. Anne-babalar çocuklarının kapasiteleri oranında başarılı olabileceklerini kabul etmeli ve onların kaygılarını yükseltecek tutum ve davranışlardan kaçınılmalıdır.

4- Çocuğunuza karşı esnek olun ve duygusal açıdan katı davranmayın: Çocuğun gelecek ve üniversite hakkındaki fikirlerine hoşgörü ile yaklaşılmalı, onun vereceği kararlar mantık ilkeleri çerçevesinde değerlendirmeli ve bu kararlara duygusal açıdan yaklaşılmamalıdır.

5- Çocuğunuzun ders çalışma konusunda ona baskıcı bir tutumla yaklaşmayın: Çocuğun ders çalışma yöntemine müdahale edilmemeli, bu konuda gereksiz tartışmalara girilmemeli, kendisine hissettirilmeden sistemli ve düzenli çalışması konusunda kontrol sağlanmalıdır.

6- Aile ortamı çocuğunuzun başarılı olmasında önemli olan etkenlerden birisidir: Çocuğunuzun zihinsel olarak dikkatini derse verebilmesi için; anne-baba arasında doğabilecek tartışmalar çocuğa hissettirilmemelidir. Yukarıdaki koşulu eğer taşıyorsanız, anne-baba olarak yapmanız gereken; Tartışma konusu olan problem ne ise çocuğa yansıtılmadan çözüme kavuşturmalısınız. Aksi halde zaten sınav kaygısı yaşayan çocuğunuz, böyle bir sorunla karşılaştığı zaman bunalıma girebilir ve çocuğunuzun başarısı olumsuz yönde etkilenebilir.

7- Aile yapısı, ailedeki bireylerin eğitime bakış açısı, çocuğun başarısını önemli ölçüde etkilemektedir: Aile yapılarının, ailedeki bireylerin birbirleri ile olan ilişkileri, bu kişilerin eğitim hakkındaki görüşleri, sınava hazırlanan çocuğunuzun sınava bakış açısını da önemli ölçüde etkileyebilir. Burada anne-babaya düşen sorumluluk; Çocuğun eğitimi üzerinde etkisi olan tüm aile bireylerinin eğitim hakkındaki görüş ve tutumları tutarlı olması sağlanmalı . Örneğin anne-babası çocuğun gelecekte rahat bir yaşam sürmesi ve hayatını garantiye almanın yolunun üniversite eğitiminden geçtiğini vurgulayıp da amcasının, dayısının vb. kişilerin “okuyup da ne yapacaksın, nasıl olsa boşta gezeceksin, okuyanlarda ne yapmış” gibi sözleri çocuğun eğitim hakkındaki görüşlerinde çelişkiye yol açabilir ve bocalamasına neden olabilir. Bu da başarısını olumsuz yönde etkileyebilir.

8- Çocuğunuzun daha rahat ders çalışabilmesi için normal yaşam düzeninizi bozmayın: Evdeki fiziksel ortamı uygun hale getirmekle beraber aile yaşantınızda gereksiz sınırlamalara veya değişikliklere gitmeyin. Çünkü bu değişiklik veya sınırlamalar çocuğunuzda “annemin ve babamın benim için yapmadıkları fedakarlık kalmadı. Bu yüzden benim de bu sınavı muhakkak kazanmam gerekir” gibi bir düşüncenin oluşmasına neden olur ki; bu da çocuğunuzun kendi üzerinde daha fazla baskı hissetmesine ve daha fazla kaygılanmasına neden olur. Burada anne-babanın yapması gereken davranış; çocuğunuzun sınava hazırlanması ve rahat ders çalışabilmesi için normal yaşam düzenini bozmamalı ve hayatı akışına bırakmalıdırlar.

9- Kendi amaçlarınızla çocuğunuzun amaçlarını birbirine karıştırmayın: Kendi amaç ve isteklerinizi çocuğunuza benimsetmeye çalışmayınız. Örneğin gençliğinde anne-babanın yapmak isteyip de yapamadığı, ulaşmak isteyip de ulaşamadığı hedeflerini; çocuktan istemesi, ve bu konuda doyuma ulaşmaya çalışması, çocuğun içsel dünyasında çatışmaya neden olabilir (bir tarafından ailesinin istekleri diğer taraftan kendi istekleri) ve başarısını olumsuz yönde etkileyebilir. Anne-babaya düşen görev çocuğunuzun tercihlerinde çocuğunuzun beklentilerini dikkate almak ve tercihlerini desteklemektir.

10- Çocuğunuzun çalışabilmesi için uygun ortam hazırlayın: Burada ailenin yapması gereken; Çocuğunuzun ders çalıştığı ortamı olanaklar dahilinde ışıklandırmak, havalandırmak, anlık doğabilecek ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde düzenlenmelidir. Ders çalışan çocuğunuzun odasına yakın odalarda TV ve müzik seti gibi elektronik eşyaların sesi makul ve rahatsız edici olmayan bir düzeyde olması sağlanmalıdır. Aksi halde çocuğunuzun motivasyon düzeyini azaltabilir ve başarısını düşürebilir.

11- Motivasyon başarı üzerinde çok önemli bir etkiye sahiptir: Bu durumda anne-babanın yapması gereken davranış: Çocuğuna kendisi için bir takım hedefler belirlemesini sağlamalıdır. Çocuk bu hedeflerine ulaştıkça aile onu ödüllendirmeye çalışarak, çalışmasını pekiştirmelidir. İstekli olduğu ve çalıştığı sürece başarılı olabileceğini belirtin. Ona güvendiğinizi hem sözlerinizle hem de davranışlarınızla, jest ve mimiklerinizle belli ettirmeye çalışın. Çocuğunuzu başarılarından dolayı taktir edin ve övün. Vereceğiniz ödüller; sevginin gösterilmesi, övgü sözleri, göz teması, nadiren maddi hediyeler, özel bir yemek veya etkinlik vb. olabilir.

12- Çocuğunuzun var olan kapasitesinin üzerinde başarı beklemeyin: Anne-babalar kendi hayatlarının belli dönemlerinde gerçekleştiremedikleri ve ulaşamadıkları hedefleri çocukları üzerinde gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar. Bunu yapmak yerine ailenin yapması gereken davranış; onun ilgilerini, yeteneklerini ve bireysel özelliklerini dikkate alarak, bu konuda gerekli önderliği yapmalı, hedeflerine ulaşmasında ailenin kendi üzerine düşen görevleri, imkanları ölçüsünde yerine getirmelidir.

13-Çocuğunuzu kendi yeteneklerine uygun, gelecekte onu mutlu edecek bölümleri seçmesine yardımcı olun: Onun sınırlarını zorlayacağı, başarılı olamayacağı meslekleri tercih etmesi yönünde zorlamayınız. İnsanların ilgi ve becerilerinin farklı olduğunu unutmayınız. Burada ailenin yapması gereken davranış; Çocuğunun seçeceği bölüm ve meslek tercihine saygı göstermeli, çocuğunun ilgi duyduğu ve yetenekli olduğu alanlarda başarıyı yakalamasının yüksek bir olasılık olduğunu göz ardı etmemelidir. Aile çocuğunun aldığı karara saygı duymalı. Çünkü aldığı bu karar ileriki yaşamında seçtiği meslekte daha başarılı ve verimli olabilmesine olanak sağlayabilir.

Sınavı kazanamazsa da ondan mutlu ve başarılı olabileceği başka amaçlar bulmasını istemeli, bu alanda ortaya çıkabilecek her türlü problemlerde yardımcı olmalıdır. Başarısızlığını yargılamayın ve eleştirmeyin. Tekrar denemesi ve daha iyi hazırlanması için teşvik edin.

14- Çocuğunuz sınavı kazanamadığı zaman anne-babaya düşen görev; duygusal davranmaktan kaçınmak , beraberce gerçekçi çözümler üretmeye çalışmaktır: Sınavı kazanamadığı zaman olumsuz tepkilerden kaçının,onu eleştireceğinize sosyal ve duygusal yönden destek sağlayın. Çünkü bu dönemde çocuğunuzun sosyal ve duygusal desteğe ihtiyacının çok fazla olacağını unutmayınız!

Çocuğunuzun belli aşamalardan geçerek sınav dönemlerinde sınav kaygısı yaşamasını istemiyorsanız ;

a. Onun stres faktörlerini hesaba katın ve psikolojik durumuna dikkat edin.
b. Kendini tanıması ve yeteneklerini geliştirmesi için uygun fırsatlar tanıyın.
c. Tutum ve davranışlarınızla sınav konusunda onu paniğe sokmayın.
d. Ders çalışırken belli aralarda dinlenmesini sağlayın.
e. Ders çalışma zamanları dışında kendisine zaman ayırması konusunda teşviklerde bulunun.
f. Derslerine engel olabilecek isteklerini uygun bir şekilde kırıcı olmadan sınırlayın.
g. Başarısını diğer kişilerle kıyaslamayın.
h. Her zaman onun yanında olduğunuzu çocuğunuza hissettirin.