Varikosel Nedir? Kısırlık Oluşumuyla İlgisi Nedir?

Genellikle 20′li yaşlardan sonra ortaya çıkan ve kısırlık problemi ile karşı karşıya olan erkeklerin büyük bir bölümünde görülen varikosel, çocuk sahibi olamayan çiftlerin kabusu olan bir hastalık. Tek tedavisi ameliyat olan varikosel hastalığının çözümü ile birlikte çocuk sahibi olabilme şansı da artıyor.

Üroloji Uzmanı Op. Dr. Tansel Kaplancan, çoğu zaman belirti vermeden seyreden ve bu nedenle çiftlerin canını sıkan bu sorunla ilgili olarak önemli bilgiler verdi…

Varikosel sperm oluşumunu engelliyor

Varikosel; erkeklerde, torbalardaki ( testislerdeki ) toplardamarların genişleyip varisleşmesi sonucu içerisinde kan birikmesiyle oluşan bir hastalıktır. Toplardamarların iç yüzeyinde kan dolaşımını düzenleyen kapakçıklar işlevlerini yitirmiştir ve kanı boşaltamamaktadır.

Testisten çıkan toplardamarların aşırı ve anormal olarak genişlemiş olması, testiste ısı etkisi ve beslenme bozukluğu sonucu sperm üreten hücreleri toksik bazı maddelerle karşı karşıya bırakır. Bu durum maddeler testis içinde etki yarattığı için sperm oluşumunu kötü etkiler. Testislerin sonografik muayenesi ve damarsal araştırılması gerekir. Böyle bir durum cerrahi müdahale ile düzeltilir.

Kısırlıkta varikoselin payı büyük

Puberte sonrası erkeklerin yaklaşık % 10-20 sinde görülür. Kısırlık (infertilite) şikayeti olan erkeklerin ise yaklaşık %40’ında varikosel mevcuttur. Sekonder infertilite şikayeti olan erkeklerde (önceden en az bir çocuğu olan ancak şimdi kısırlık şikayeti çeken kişilerde) ise bu oran % 80’lerin üzerine çıkmaktadır.

Varikosel her iki testiste de görülebilir. Ancak anatomik komşulukları dolayısıyla sol testiste görülme oranı % 85, sağ testiste görülme oranı ise % 15 civarındadır. Bir taraftaki varikosel genellikle diğer testisi de etkilemektedir.

Bu belirtilere dikkat edin

Varikosel çoğu zaman hiçbir belirti vermez. Ancak bazen aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Testislerde ağrı
- Testislerde küçülme
- Testislerde dolgunluk hissi
- İnfertilite (kısırlık)
- Gözle görülebilen genişlemiş damarlar
- Ele gelen genişlemiş damarlar

Varikosel tanısı nasıl konulur?

Bazen hastalar testislerinde gördükleri veya ayakta iken ellerine gelen genişlemiş damarlar sebebi ile doktora gelirler. Doktor tarafından yapılacak elle muayene ile genellikle tanı konur. Bazen ultrasonografi / Doppler gerekebilir. Bütün varikoselli hastalara 4 günlük cinsel perhizden sonra sperm tahlili (spermiogram) yapılıp sperm sayısı, hareketliliği ve şekilleri araştırılmalıdır.

Varikosel hastalarının yaklaşık % 70′inde sperm yoğunluğu ve hareketliliği azalmış, şekilleri bozulmuştur. Bu hastalarda yüksek oranda kısırlık görülür. Kısırlık şikayeti olan varikoselli erkeklerde, çok yoğun ağrı şikayeti olanlarda ve testislerinden biri diğerine göre anlamlı küçülme göstermiş varikoselli erkeklerde cerrahi tedavi önerilir.

Varikosel hastalığının tedavisine geçmek için varikoselin mutlaka sperm değerlerini bozmuş olması gerekir. Yani spermi normal ise tedavi edilmeyebilir. Evli olmayan erkeklerde de varikosel bulunmuş ve sperminde bozulma başlamış ise tedavi yapılmalıdır.

Basit bir ameliyat ile çözülüyor

Ameliyat sırasında mikroskop kullanılması önerilmektedir. Ameliyatı kasık bölgesinden yapılan küçük bir kesi ile gerçekleşir. Basit bir ameliyattır ve genellikle hastane de yatmayı gerektirmez. Varikosel ameliyatının başarı şansı değişiktir.

Mikroskobik yapılan ameliyatların başarı şansı diğerlerine oranla çok daha yüksektir. Yaklaşık 30-60 dk. sürer. Bu sırada testisle ilgili diğer oluşumların zarar görmemesine özen gösterilmelidir.

Varikosel ameliyatı dikkatli yapılmaz ise hidrosel (testis çevresinde sıvı birikimi), atrofi gibi komplikasyonlar görülebilir. Ama son yıllarda, ameliyat tekniğinde elde edilen ilerlemeler sayesinde bu komplikasyonlara hemen hemen hiç rastlanılmamaktadır. Bunda cerrahın deneyimi önemlidir. Ameliyat olacak kişilerin bunu iyi bilmesi ve ameliyatı yapacak doktordan da bu konuda bilgi alması gerekir.

Ameliyattan 3 ay sonra sperm üretiminde düzelme görülmeye başlar. Sperm üretimindeki düzelme ameliyat olan hastaların %50-80 inde görülür. Gebelik üzerindeki etkisi de yüzde 20-69 civarında artmaktadır. Azoospermi olgularında da varikosel ameliyatı yapılması önerilirse de, başarısının daha düşük olacağı önceden belirtilmelidir.

Varikosel Hakkında Bilmeniz Gerekenler...

Varikosel Nedir?

Varikosel testisten kirli kanı taşıyan damarların genişleyip büyümesidir.Genellikle sol tarafta olsa da her iki testisi de etkiliyebilir.

Etkilenen damarlar spermatik kordon içinde testisten kasığa doğru uzanırlar.Spermatik kordon her iki testiste torbanın üst tarafında elle hissedileblir.Kordonunun içinde kan ve lenf damarları,sinirler ve vaz deferens (spermi testisten idrar kanalına taşıyan tüp) bulunur.

Normalde spermatik kordonda testisten kirli kanı taşıyan damarları göremez veya hissedemezsiniz. Ancak varikoseliniz var ise bu damarlar büyür ve belirgin hale gelir. Varikoselin boyutları değişik olabilir.Büyük bir varikosel bazen muayenede ele ‘'torba içinde solucan ‘'hissi verir.

Kimler Varikosel Olur?

Varikosel çok yaygındır .Genellikle 15-25 yaş arasında yedi erkeğin birinde varikosele rastlanır.Vakaların yarısında varikosel sol taraftadır.Yarısından azında ise her iki tarafta olur.Sadece sağ taraflı varikosele ise çok daha az rastlanır. Sol taraf damar dağılımının farklılığı nedeniyle sol varikosele daha fazla rastlanır.

Varikoselin Bulguları Nedir?

Varikosellerin çoğu ağrı yapmaz ve herhangi bir şikayete neden olmaz. Bir kısım hastada varikosele bağlı hafif bir rahatsızlık ve ağrı hissedilebilir. Çok ayakta kalınınca gün sonuna doğru ağrı ortaya çıkabilir.Varikoselin boyutu hastadan hastaya farklılık gösterir.Bazıları sadece muayene esnasında hissedilir,bazıları çok büyük olup gözle görülebilir. Uzanınca damarda kan akışı kolaylaşır ve varikosel kaybolabilir. Ayakta ise yerçekiminin etkisiyle, kan damarlarda birikir ve varikosel ortaya çıkar.

Varikosele Neden Nedir?

Vakaların çoğunda damarların genişlemesinin nedeni bu damarlarda mevcut olan kapakçıkların iyi çalışmamasıdır. Damarlar içinde kapakçıklar tek yönlü çalışır.Kalbe doğru akışı sağlamak için kapakçıklar açılır,kan akışı yavaşlayınca geriye kaçışı engellemek için ise bu kapakçıklar kapanır.

Eğer bu kapakçıklar iyi çalışmaz ise kan yerçekimine bağlı geriye doğru birikir ve damarlarda göllenerek varikoseli oluşturur.Bu kapakçıkların neden iyi çalışmadığı halen açıklanamamıştır.

Varikosel Ciddi Bir Hastalıkmıdır?

Genellikle değildir.Kısırlık ve testis küçülmesine yol açmasından korkulur:

Kısırlığın olası nedenleri arasındadır.Çalışmalarda varikosel olan erkeklerde olmayanlara göre çok daha yüksek seviyede kısırlık tespit edilmiştir.Bu nedeni tam olarak belli değildir.Bir teori,yumurta kesesinde göllenen kanın normalden daha yüksek ısıya neden olduğuna dayanır.Bu testiste üretilen spermin sayı ve kalitesini düşürerek,dölleme yeteneğini azaltır.Sadece tek tarafta varikosel olsa dahi genişlemiş damarlarda biriken kan nedeniyle her iki testiste ısı artışı olabilir.

Fakat varikoseli olan erkeklerin büyük çoğunluğu kısır olmadığı unutulmamalıdır.Eğer varikoseliniz var ise kısır olma ihtimaliniz var demektir.

Eğer varikosel ergenlik döneminde oluşursa ,varikoselin olduğu taraftaki testis yeteri kadar gelişmeyebilir.Testis olması gerekenden daha küçük kalabilir.Bu da kısırlığa neden olabilir.

Varikoselde Test Gerekli mi?

Genelde gerekli değildir. Varikosel çoğunlukla genç sağlıklı erkeklerde oluşur.Hastalığın tanısı muayene ile konulur.Varikosel bazı durumlarda kısırlıkla ilgili olabilir. Çocuk sahibi olamayan ve bunun için araştırılan çiftlerde,erkekden sperm analizi istenir. Sağ taraflı ve ileri yaş hastalarda ortaya çıkan varikoselde ise ilave görüntüleme tetkikleri istenebilir.

Varikoselin Tedavisi Nedir?

Çoğu hastada aktif tedavi gerekli değildir.

Eğer varikosel herhangi bir şikayete veya soruna neden olmuyorsa en iyi yöntem müdahalede bulunmamaktır.Eğer çok hafif rahatsızlık hissi varsa bunu gidermek için slip tarzı destekli iç çamaşırı( boxer şort yerine) denenebilir.Eğer varikosel ergenlik çağındaki bir hastada görülürse,ürolog testis gelişimini takip edebilir.Testis ölçümünün senelik yapılması tavsiye edilir.

Tedavi bazı durumlarda tavsiye edilir.

Klinik olarak varikoseli ve açıklanamayan kısırlık problemi olan sperm tahlili anormal olan hastalarda tedavi uygulanır.

İnatçı, geçmeyen ağrılarda ve rahatsızlık durumlarında tedavi gerekebilir.Ayrıca varikoseli olan ergende testis yeteri kadar gelişmiyorsa yine tedavi tavsiye edilir.

Tedavi cerrahi olarak genişleyen damarların bağlanmasıdır. Açık,mikroskopik ve laparaskopik yöntemler mevcuttur.Her yöntemin kendine göre avantaj ve dezavantajları mevcuttur.En düşük nüks oranına sahip olan metod mikroskopik varikosel ameliyatıdır.

Varikosel Tedavisi Erkek Kısırlığını Tedavi Edebilir mi?

Bu konu halen tartışmalıdır.En son yapılan meta-analiz çalışmalarında cerrahi yöntemden sonra sperm değerlerinde düzelme olduğu gösterilmiştir. Ayrıca varikosele bağlı sperm DNA hasarının arttığı ve bu hasarın cerrahi sonrası düzeldiğini gösteren yayınlarda mevcuttur.

Varikosel

Varikosel ağrısı nasıl geçirilir ?

Varikoselin sebep olduğu ağrılardan kurtulmak için en etkili ve kesin çözüm yolu cerrahi operasyondur. Kesin çözümü ancak ameliyat ile bulabilirsiniz. Ameliyat olmaktan çekinenler ise, geçici olarak ağrı kesici kullanabilirler. Ayrıca varikosel ağrısının geçmesi için istirahat etmekte de gerekir. Ayakta durduğunuz her saniye ağrı daha da çekilmez olacaktır.

Uzmanlar mecbur kalınmadığı sürece ağrı kesici kullanılmasını önermemekteler. Ancak, cerrahi operasyon uygulanmadığı sürece ağrılar devam edecektir. Ağrının son bulması için tek çözüm yolu operasyondur.


Varikosel konusunda yanlış bilinenler



Varikosel en sık saptanan ve başarılı tedavi ile en olumlu neticelerin alındığı erkek kısırlığı sebebidir. Varikosel teşhisi doppler ultrason ile değil, el muayenesi ile yapılmalıdır. Doppler ultrason ile çok sayıda kişiye hatalı olarak varikosel teşhisi konulmakta ve gereksiz ameliyatlar yapılmaktadır. El ile muayenede saptanamayan varikosel opere edilmemelidir; fayda sağlamaz.

Varikoseli olan erkeklere öncelikle tüp bebek, ICSI, aşılama benzeri yardımlı üreme teknikleri uygulanmamalıdır. Varikosel spermin kromozomal yapısını bozarak (DNA fragmantasyonu) yumurtayı dölleme gücünü azaltmakta; dölleme gerçekleşse dahi düşük oranını yükseltmektedir. Ayrıca tüp bebek sadece son çare olarak görülmeli, bebekte doğumsal anomali ve hastalık risklerini yaklaşık %30 kadar arttırdığı ve anne açısından da riskli olduğu unutulmamalıdır.

Varikosel ameliyatında teknik olarak en başarılı ve komplikasyon ihtimali en düşük yöntem mikrocerrahidir. Mikrocerrahi varikosel operasyonunda teknik başarı %99 üzerine çıkmakta, önemli komplikasyon oranı %0’a, önemsiz komplikasyon oranı %3-5’e yaklaşmaktadır. Diğer cerrahi yöntemlerde hidrosel riski %40’a, atardamar hasarı %5’e kadar çıkmaktadır.

Varikoselin başarılı bir cerrahi sonrası nüks etmesi yani tekrarlaması mümkün değildir fakat yapılmış olan operasyon yetersiz kalabilir ve bu durumlarda mikrocerrahi düzeltme ameliyatı uygulanabilir. Mikrocerrahi dışındaki operasyon yöntemlerinde uygulanan teknik nedeni ile yetersiz cerrahi oranı %40′a kadar çıkmaktadır.

Mikrocerrahi varikosel ameliyatı basit bir cerrahi girişim değildir; mikrocerrahi konusunda uzmanlaşmış, deneyimli ellerde başarılıdır, her teknik gibi hatalı ve yetersiz uygulamaları ciddi komplikasyonlara, organ kaybına yol açabilir. Başarısız varikosel ameliyatı sonrası komplikasyonlar nedeni ile sorun yaşayan, spermiyogramları daha da bozulan çok sayıda hasta bulunmaktadır.

Varikosel ameliyatı başarı oranı nedir, ameliyatın başarısı nasıl anlaşılır?

Ameliyatın başarısı ve etkinliği operasyondan hemen sonra anlaşılmaz,bir süre geçmesi gerekmektedir.Bir sperm hücresinin yapılmaya başlaması ile olgunlaşıp depo edilmesi arasında 75-90 gün gerektiğinden ameliyattan ortalama 3 ay sonra sperm hücrelerine ait bozukluklar düzelmeye başlar. 3 ay sonra yapılacak bir spermiogram, sperm sayısı ve sperm rengi değerlendirilmesi ile birlikte ameliyatın başarısı hakkında gerekli bilgiyi vermektedir. Yapılan çalışmalarda varikosel ameliyatından sonra sperm bozukluklarının düzelme oranı ortalama %60-70 oranındadır.