Yaralanmalarda Yapmamız Gerekenler

İlkYardım:
Hızlı kanamalarda :
" Yaralanmış bölgeyi bir bezle veya elinizle kapatın.Ambulansı beklerken veya acil ünite giderken 10 dakika kuvvetli bir baskı uygulayın
" Eğer baskı kanamayı kontrol edemiyorsa ve kanama bacak veya koldan ise turnike kullanın (hafif) Turnikeyi herhangi bir sargıdan veya benzer metaryalden yapabilirsiniz. Yaranın üstüne, kol veya bacağı çevreleyen turnikeyi sarın ve bağlayın. Yaralı bölümle gazlı bezi arasına sert bir obje yerleştirebilirsiniz. Bu sert objeyi çevirerek kanamayı yavaşlatacak ve durduracaktır. Turnike kullandığınızı mutlaka acil ünite çalışanlarına söyleyiniz.

Turnike 20 dakikadan daha fazla kullanmayınız.
' Aşırı kanama yoksa yara bakımı için; yaralanmış bölgeyi su ve sabunla dikkatlice temizle, genellikle lokal anestezi altında yaralanmış bölge yeniden temizlenecek ve dikiş atılacaktır, (doktor tarafından)

Tedavinin Devamı:
" Yarayı bandajla kapalı olarak tut ve 2 gün için orta derecede kompres yap, bu ödemi önler.
" Eğer bandaj ıslanırsa çıkar ve antibiyotikli merhem kullan
" Dikiş atıldıktan sonra kanama meydana gelirse, 10 dakika gaz bezini bastırarak yara üzerine baskı uygula.
" Tetanoz riskini önlemek için, tetanoz to-ksoidi veya antitetanık serum alın.
" Temas sporlarında, iyileşme tamamlanıncaya kadar birkaç pedle yaralanmış bölgeyi koruyun.

ilaç:
Hafif ağrılar için reçete gerektirmeyen parasetamol alabilirsiniz. Aspirin kullanmayın,
kamayı arttırabilir. Doktorunuz antibiyotikler
kuwetli ağrı kesiciler reçete edebilir,

Aktvite:
Tedaviden sonra normal aktivitelyerinize yavaş yavaş başlayın.
Diet:
Ekstra protein içeren et, balık, tavuk, süt, yumurta, peynir gibi besinler alın. Aktivite azalmasına bağlı kabızlığı önlemek için lifli ve sıvı besinler tercih edin.

DOKTORUNUZU ARAYIN
Yaralanma varsa
Yarada enfeksiyon işaretleri varsa (ba-grısı, ateş, ağrıda artış, kızarıklık, cerahat)
" iyileşen kesiler iz bırakabilir. Siz plastik cerrahiyle bunu yok etmeyi başarabilirsiniz

Kas Yaralanmaları

Ya doğrudan şiddete bağlı (darbe, çarpma; bkz. incinme) yada dolaylı olarak ani güçlü, koordinesiz kas hareketleri ve aşırı zorlanma koşulları nedeniyle oluşurlar. Bunun nedeni kötü hazırlanmış ("soğuk"), önceden yetersiz gerilmiş ya da yorgun bir kas sistemi de olabilir.
Kas kopması
Kasın aniden aşırı gerilmesiyle, çoğu zaman kas lifi yırtılması ve bölgesel kan birikmesiyle birlikte olur.

Tanı
Belirgin, basınçla ağrı, kas sertliği, hareket sınırlaması ve yüklenmede ağrı görülür.
İlk Yardım
Soğuk kompres uygulanır, koruyucu sargı sarılır (elastiki bandaj, Sport-Tape). Yaralı bölgeye masaj yapılmaz! Spor çalışmasına ve yüklenmeye devam etmek için dondurucu sprey kullanılmaz.

Tedavinin devamı
Yüklenme ağrısına ve işlev azalmasına göre bir kaç gün için spora ara verilir. Daha sonra kendi kendine kas gevşetmealıştırmaları,etkilihareketlerle alıştırma tedavisi, sıcak banyo uygulaması; elektrik tedavisi(Diadinamik, Nemektrodyn); yapılanma antrenmanı uygulanır. Hiçbir tedavi önlemi ağrıya yol açmamalıdır!
Kas Yırtılması
Büyük ölçüde kas yırtılması ya da kasın tamamen ortadan yırtılması ya da kopması.

Tanı
Şiddetli, batıcı ağrı, kas krampı, şişlik ya da farklı miktarda kanama (Kas kılıfı içindeki kanamada ağrı artar), işlevin engellenmesi olur; yüklenme kapasitesi yoktur. Birbirinden ayrılan kas uçları arasında çoğu zaman elle hissedilebilir hafif bir çökme görülür.

İlk Yardım
Soğuk uygulanır (nemli- soğuk pansuman, buz kompresi). Spor yapma yetisini tekrar kazanmak amacıyla dondurucu sprey uygulanmaz. Basınçlı
sargı, koruma ve Bk günlerde fazla yüklenilmemelidir. Akut dönemde sıcak
kompres uygulanmaz, masaj yapılmaz.
Bazı durumlarda cerrahi girişim gerekir. Bu nedenle hareket sınırlamalarında
veişlevin aşırı azaldığı durumlarda doktorun tanı vetedavisi kesinlikle
gereklidir.

Tedavinin devamı
1 ile 3 hafta sonra (kasın yırtılma derecesine göre) germe alıştırmalarıyla birlikte işlevel alıştırma tedavisi ve etkin hareketler (hareket banyoları da) , bundan başka sıcak kompresler, elektrik tedavisi (Nemektrodyn, Diadynamik), masajlar yapılır. Ancak bunlar doğrudan doğruya yaranın olduğu yere değil, sadece etrafına uygulanır. Küçük kas lifi yırtılmaları 2 ile 3 hafta sonra iyileşir. Daha büyükçe kas yırtılmaları için yaralanmanın derecesine ve yerine göre tam bir iyileşme için 6 haftaya kadar bir süre hesaba katılmalıdır. Yaralanma, kasın bütün kuvvetine ve gerilebilirliğine ulaşması, ayrıca kasa ait olan ve de etrafındaki eklemlerin sınırsız eklem hareketliliğine ulaşmaları durumunda iyileşmiş demektir. Yaralı kasa yapılacak çok erken bir yüklenme çoğu zaman kalıcı işlev azalmasına neden olur.
Bu nedenle rehabilitasyon evresindeki tedavi önlemlerinin uygulanmasına son derece dikkat edilmelidir. Bağımsız da yapılabilen söz konusu rehabilite edici alıştırma tedavisinin süreci kısaca şu biçimde özetlenebilir:

1. Kuvvet alıştırması olmaksızın yaralı kası germe alıştırmaları;
yaralı olmayan karşı tarafa kuvvet alıştırması yapılarak germe hareketleri
2. Yüklenme düzeyi ayarlanmış kuvvet (düşük direnç) alıştırmaları ile izometrik alıştırmalar
3. Ağrısız bölge içinde etkin bir biçimde yapılan hareketler
4. Dinamik ve izoton alıştırmalar
5. Kuvvet makinesiyle izokinetik alıştırmalar
6. Yaralı kaslarıvede gerekli koşullarda antagonist (karşıt) kas işlev gruplarını dikkatlice germe alıştırmaları
7. Koordinatif kas antrenmanı:
Nörofizyolojik kışımın giderek arttırılması alıştırmalar fizyoterapist tarafından
yaptırılır.
8 Yaralı kışımın yükünün giderek arttırılması
9. Antrenman yüklenmesinin artması- özgül yüklenme antrenmanı
10.Kas gerdirme alıştırmalarının (Stretching) uzunsüreli ve tutarlı biçimde uygulanması.

Kas Kılıfının Yırtılması
Gergin kaslara doğrudan doğruya bir darbe ya da çarpma sonucunda (kas fasyalarının yırtılması) kılcal damarlarının yırtılmasıyla oluşur.

Tanı
Basınçla ve hareket ederken ağrı, şişlik, orta derecede kanama, işlev engellenmesi olur. daha sonraki kas gerilmesinde yaralı bölgede elle hissedilebilir bir kabarıklık (Kas fıtığı) görülür.
İlk Yardım
S-B-Y Önlemleri: Soğuk uygulanır ( buz kompresi, nemli-soğuk kompresler), basınçlı sargı sarılır, yüksekte tutulur ve yükü hafifletilir.

Tedavinin Devamı
Çoğu zaman cerrahi müdahale gerekir (kas kılıfının dikilmesi). Son olarak 3 hafta yükü hafifletilerek korunur, destekli bandaj, yükü hafifleten işlevsel sargı uygulanır, kas alıştırma programı (kas yırtılmasında olduğu gibi), hareket banyoları uygulanır, yüklenme giderek arttırılır.
Ancak kas işlevinda ağrı olmaması ve eklemlerin rahatça hareket ettirilmesi durumunda spor yapılabilir.

Yara ve Yara Bakımı

Biyolojik, fiziksel ve kimyasal nedenlerle deri ya da mukoz membran bütünlüğünün bozulması, tahrip olması, dokuların kesilmesi sonucu, dokuların fizyolojik özelliklerinin geçici veya tamamen kaybolmasına yara adı verilir.

Cildi ve / veya mukozayı oluşturan yapıların bütünlüğü farklı nedenlerle bozulur. Yaranın farklı etkenlerle oluşması, cildin ya da mukozanın bu etkene olan cevabını da değiştirmektedir. Bu nedenle, yara tedavisi, yarayı oluşturan etkenIerin özelliklerine ve vücudun verdiği tepkilere göre değişir.

Yara iyileşmesi, yaranın oluştuğu andan itibaren başlar ve günler, aylar, hatta yıllarca sürebilir. Yara iyileşmesinin tamamlanması ve hızlandırılması için uygulanacak standart tedavi yöntemleri yoktur.

Yara tedavisinin kendine ait özellikleri vardır. Yaranın türüne, etyolojisine, lokalizasyonuna, doku kaybı miktarına, kontaminasyon durumuna göre yara tedavisi uygulanır.

Yara tedavisinde, yaraya uygun pansuman malzemesinin seçilmesi, yarada iyileşme / kötüleşmenin sık sık izlenmesi önemlidir. Yara iyileşme sürecinde, hasta ve hasta çevresi de çok önemlidir.

Yaralar, görünümüne, oluş nedenine ve patojen mikroorganizma ile kirlenme durumuna göre farklı biçimlerde sınıflandırılabilir. Yara sınıflandırılarak, kolayca değerlendirilebilir, olası riskler önceden fark edilebilir ve önlem alınabilir.

Açık Yaralar

Açık yaralarda, deri ya da mukoz membran zedelenmiştir. Deri eksikliği olduğu için kanama ve enfekte olma riski yüksektir. Deri altındaki dokular açıkta kalacağı ve hava ile temas edeceği için kısa sürede kapatılmaması, yara iyileşmesini geciktirir. Enfeksiyon, doku kuruluğu, ısı kaybı, immün sistem yetmezliği gibi nedenler, özellikle açık yaraların iyileşmesini geciktirir.

Kesik Yaralar (İnsizyonel Yara)

Keskin aletlerle ya da cerrahinin amacına uygun olarak istenilen genişlikte ve büyüklükte açılan yaralardır. Ameliyat yaraları (insizyon) bu gruba girer. Yaranın kenarları düzgündür ve yara temizdir. Derin kesik yaralarda, sinir uçlarının kesilmesi sonucu ağrı ve damarların kesilmesi sonucu kanama görülür.

Laserasyon (Yırtılma) ve Ezik Yaralar

Trafik ve iş kazaları, mermi ya da bomba parçaları ile oluşan yaralardır. Yara kenarlarında kopmalara bağlı düzensizlik, az ya da çok miktarda ezilme görülür. Bu tür yaralar çabuk kontamine olur ve geç iyileşir. İnsizyon yaralarına göre daha geç iyileşir.

Penetrasyon (Delici Yaralar)

Derin doku ve organların kurşun, bıçak, çivi, tornavida vb. delici aletlerle delinmesi sonucu oluşan yaralardır. Deri üzerinden görünen yara, küçük olmasına rağmen, derinliği delici aletin büyüklüğü kadardır. Delici aletin boyu kadar, tüm kas ve kan damarları yırtılmış ya da yaralanmıştır. Penetre yaralar, özellikle tetanos ve gazlı kangrene neden olan anaerobik mikroorganizmalara karşı hassastır.

Avülsiyon Yaralar

Bu tür yaralanmada derinin bir parçası ya iyice kopmuştur ya da küçük bir yerinden bağlı kalmıştır. Kopan dokular genellikle subkutan fasya ile kas arasından ayrılır.

Yanıklar

Bölgesel olarak ısı, ateş, toksik madde ya da radyoaktif ışınlarla karşılaşma sonucu doku hasarına bağlı olarak meydana gelen yaralardır.

Kapalı Yaralar

Kontüzyon (Ezilme, Çürük)

Ucu sivri olmayan aletlerin çarpması, vurulması sonucu deri yüzeyinde meydana gelen yaralardır. Deri bütünlüğü bozulmamıştır. Kan doku arasına girdiği için, yüzeyde belirgin bir kanama görülmez. Kanayan bölgede, damar dışına çıkan hemoglobinin okside olması sonucu mor bir renk (ekimoz) oluşur. Bölgede şişme ve ağrı vardır.

Sıyrık (Abrazyon)

Epidermisin ve dermisin bir bölümünün, sert bir cisimle (tırnak, masa kenarı vb.) sıyrılması ile oluşan yaralardır. Bölgede kızarıklık, ağrı, çok az sızıntı şeklinde kanama görülür. Sinir uçları açıkta kaldığı için ağrılıdır. Çoğunlukla iz bırakmadan, çabuk iyileşen yaralardır.

Hematom

Mekanik bir etken sonucu, deri bü-tünlüğü bozulmadan, kanın damar dışına çıkarak, faysa tabakaları arasında toplanmasıdır. Hematom, deri içinde lokalize kanamadır. Fasya tabakaları arasında toplanan kan, ödem ve etraf dokulara basınç yapabilir. Hematom uygun koşullarda absorbe olur (emilir). Absorbe olmaması durumunda, cerrahi yöntemle açılması gerekir.

Burkulma

Eklem ligamentlerinde ve kapsülünde meydana gelen zedelenmedir.

Kaza Sonucu Açılmış Yaralar

Düşme, çapma gibi kasıtlı olmayan hareketler sonucu oluşan yaralardır. Yemek yaparken eli kesme, oynarken düşme ile oluşan yaralar bu gruba giren yaralardır.

Kasti / Kasıtlı Açılmış Yaralar

Cerrahi işlem nedeni ile açılmış yaralar bu gruba giren yaralardır. Dokular düzgün hat halinde kesilmiş ve yine düzgün olarak kapatılmıştır. Bu tür yaralarda doku kaybı yoktur.

Temiz Yara

Yarada patojen mikroorganizma yoktur. Genellikle cerrahi insizyon yaraları bu gruba örnek verilebilir.

Kontamine Yara

Yarada patojen mikroorganizma vardır. Ancak enfeksiyon belirtileri henüz ortaya çıkmamıştır.

Enfekte Yara

Mikroorganizmalar savunma mekanizmalarını tahrip ederek, yarada kızarıklık, ağrı, akıntı, kötü koku gibi enfeksiyon belirtilerini ortaya çıkarmıştır.

Akut Yara

Zamanında ve uygun şekilde onarım iş-leminin yapılıp anotomik ve fonksiyonel bütünlüğün sağlandığı yaralardır.

Kronik Yara

3 ay içerisinde iyileşmeyen yaralardır. Dokudaki kanlanmanın yetersiz olmasından kaynaklanan yaralardır. Dekibütüs ülserleri, venöz bacak ülserleri bu tür yaralara örnektir.

Yara Bakımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

- Pansuman öncesi ve sonrası eller mutlaka yıkanmalıdır.
- Yara bakımında eldiven giyilmelidir.
- Açık yara bakımında steril teknik kullanılmalıdır.
- Açık yara bakımı yapılırken önlük giyilmeli ve maske takılmalıdır.
- Kullanılmış pansuman materyali uygun biçimde ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
- Enfeksiyon gelişmiş yaralarda, tam / kısmi izolasyon uygulanmalıdır.
- Yaranın çabuk iyileşmesi, fibrin ve kollajen oluşumunu sağlamak için yara bölgesinin hareketi sınırlandırılmalıdır.