Yaşlılarda Psikiyatrik Sorunlar

Yaşlanmak insanın doğal bir dönemi ve yaşlılık dönemi bir takım sağlık sorunlarında özellikli hale geçiyor. Tıbbın diğer dallarında olduğu gibi yaşlı bir insanın içine girdiği dönemde bedensel bir takım işlevleri nasıl değişiyorsa psikolojik açıdan da, ruh sağlığı açısından da bazı özel nitelikleri gelişmeye başlıyor, yaşlılıktaki bir takım fizyolojik farklılıklar, dolaşım sistemindeki yavaşlama, nöronlardaki azalma, beyinde bir takım kimyasal ve yapısal farklılıkların ortaya çıkmasına yol açıyor. Yaşlanmakla beraber zihin işlevleri hafif bir gerileme içine girebilir ama bazı klinik durumlar yaşlılıkta özel bir görüntüyle karşımıza çıkıyor. Yani yaşlanınca insanın illa durgunlaşacağı, neşelerini kaybedeceği, yaşlılığın getirmiş olduğu içine kapanma dünyası içinde yaşayacak diye düşünmek hiç doğru değil. Çünkü yaşlılıklarda depresyon hiç seyrek değil, son derece sık gördüğümüz bir durum ve tedaviside bazı dikkat edilmesi gereken unsurlar içeriyor.

Yaşlılıktaki depresyon genelde insan ilişkilerinde azalma, sosyal açıdan evden dışarı çıkmak istememe, bedensel sağlık problemleri arttığı için bu insanlarda sağlıkla ilgili aşırı endişelerin ortaya çıkması, başladığı işi tamamlayamama, çevreye olan dikkatinin azalması ve insanlara karşı ilginin azalmasıyla ortaya çıkabilir ve genelde yakınları böyle durumları işte bizim baba yaşlandı, bizim dedemiz yaşlandı gibi başka tür açıklamalarla göz ardı edebilir ve düzelebilecek bir çok sağlık, ruh sağlığı problemleri katlanabilir. Yaşlılardaki depresyondaki belirtiler daha farklı bu insanların duygusal betimlemeleri, duygusal ifadeleri azalabiliyor. Yaşlandığında ben mutsuzum, hayattan zevk almıyorum gibi durumları ifade etmiyorlar daha çok bedenselleştirmeleri fazla oluyor, uyku problemleri genelde yaşa bağlanıyor halbuki bunlar hep depresyondan veya kaygı bozukluğundan kaynaklanmış sorunlar olabilir.


Yaşlıdaki depresyonun intihar riski açısından da diğer yaş dönemlerine göre biraz daha özel bir durumu var çünkü öngöremiyorsunuz bu insanların öncü sinyalleri diğer yaş dönemlerdeki insanlardaki gibi belirgin değil onun için genelde diğer branş uzmanı uzman doktorlarda bunu çok kez atlayabiliyorlar işte onun genel huyu, mizacıymış gibi göz ardı edilebiliyor yaşlılıkta eşlik eden bir takım sık görülen beyin problemleride var bunların içinde demans gibi bunama gibi, ince damar dolaşımındaki, kılcal damarlardaki dolaşımın yavaşlamasına bağlı unutkanlık, dağınıklık, organizasyon bozukluğu, kişiler arası ilişkilerde sorunların yaşanmasıda eklendiği zaman genelde bir insan dolaşıma bağlı bunama tanısı konulduysa yada Parkinson hastalığı teşhisi konulduysa birçok sorun genelde bu hastalıkla açıklanır halbuki demans gibi diğer kronik beyin hastalıklarında eşlik eden psikiyatrik rahatsızlıklar son derece sıktır ve bunlar etkin olarak tedavi edilmelidir.

Damar dolaşım tıkanıklıkları, inme gibi problemlerde yüzde doksanlara yakın olasılıklara depresyon problemide eşlik ediyor. Yaşlılardaki ruh sağlığı sorunlarını tedavi etmek gerçekten kritik, neden kritik? çünkü zaten bu insanların işlevleri azalmış, zaten bu insanlar bakıma ve desteğe ihtiyaç duyuyorlar bunu üstüne kayıp yaşatan psikiyatrik rahatsızlıklar bindiğinde durum çok daha kötü bir hale gidebiliyor o zaman altından kalkılamaz bir noktaya gelişebiliyor. Diyelim ki zaten fiziki açıdan dışarıya çıkmaya zorlanan yaşlı bir insan bir de depresyona girdiği zaman tümden büsbütün hayatı çökkün bir tablonun içine girebiliyor. Yaşlılıkta depresyonun diğer ruh sağlığı problemleri kaygı bozukluğuyla birlikte görülme olasılığı çok daha fazla bu insanda yaygın kaygı bozukluğu artı depresyon ya da hastalık hastalığı gibi bir takım düşünce problemleri ve aşırı beden uğraşları ve bunlara eşlik eden bir çok psikiyatrik tabloyu beraber görebiliyoruz.

Şimdi birazda yaşlılardaki tedavilerden söz edelim, ilaç tedavileri tabiki çok mühim yaşlıların psikoterapisi çünkü onların benlik yapıları, esnekliği çok sürdüremedikleri için psikoterapi çok değerli bir konudur yaşlılarda destekleyici olma, onların hayatla ilgili davranışçı terapilerini oturtmak çok kıymetli ama ilaç tedavisi temel yol. Yalnız ilaçlarla ilgili birkaç ipucu vermek gerekirse yaşlıların metabolizması çok değişiyor karaciğer, böbrek işlevi yavaşladığı için yani normal yaştaki bir insanda belki iki tablette sağladığınız bir etkiyi yaşlılarda yarım tablet vermeniz aynı etkiyi sağlayabiliyor onun için yaşlılarda ilaç kullanımı deneyim ve çok özen gerektiren bir konudur çünkü yan etkiler çok daha karmaşık yaşanabilir genelde bu insanlar başka birçok ilaçta kullanıyorlar tansiyon ilaçları, kalp ilaçları, kolestrol ilaçları gibi ve bu ilaçların etkileşimi de yaşlı gurupta son derece dikkat gerektiren bir konu onun için uyarmak gerekirse sağdan, soldan duyumlarla ilaç kesinlikle kullanılmamalıdır, kullanılır ise çok daha ciddi sonuçlarla karşılaşmamıza yol açabilir.

Yaşlılarda bir başka konu ise ilaçların yanıtı geç çıkıyor normal şartlarda üç, dört haftada belki erişkin bir insanda tedavi yanıtını alırken yaşlı insanlarda bu süre bazen iki ayı, on haftayı, on iki haftayı bulabiliyor çünkü neden hem metabolizma hem de hem de kan dolaşımı yavaşlamış oluyor. Tabi yaşlılardaki bir takım ölümcül rahatsızlıkların ortaya çıkması kanser gibi başka yıkıcı problemlerle karşılaşması durumunda ise profesyonel desteği eşlik eden depresyonu ve diğer ruh sağlığı sorunlarını aktif bir şekilde özellikle onun peşinden tedavi etmek lazım ne yazık ki birçok kıdemli, yaşlı insan hayatının bu evresinde çok iyi düzelebilecekken psikiyatrik destek almadıkları için yaşam kaliteleri çok bozuluyor rahatsızlığı bir kenara bıraktık ciddi ölçüde hayat kalitelerinde kayıplar ortaya çıkıyor. Bunun en büyük sonucu bu yaşlı insanlara bakım veren çocukları, yakınları onların hayatıda çekilmez son derece karamsar ve zor bir hale gelebiliyor bütün ailenin ruh sağlığı bundan ötürü olumsuza dönebiliyor onun için yaşlılar özel bir dikkat gerektirir hatta geriatri denir yaşlı ile uğraşan tıp dalına geriatrik psikiyatri ayrı bir bilim dalı ve deneyim gerektiren üzerinde araştırmalar yapılan özel bir çalışma alanıdır.