Yaşlılarda En Çok Görülen Kırıklar ve Tedavisi

KALÇA KIRIKLARI

Yaşlılarda görülen en sık kırık tipi kalça kırığı olup; hastanın hayatını tehdit eder.

Femur Boynu Kırıkları

Tüm kırıkların yaklaşık %1’ini oluşturur. %80 60 yaş üzerinde ve kadınlarda erkeklere göre 4-5 kat daha fazla görülür. Kalça üzerine düşme veya çarpma şeklindeki dolaysız zorlama ile femur boynunda kırık oluşabilir.

Klinik ve tanı:

Hastanın genel durumunda fazla bir değişiklik yoktur. Ayrılmamış kırıklarda; kalça bölgesinde ağrı vardır. Topuktan veya büyük trokanterden vurulduğunda kalçada ağrı ortaya çıkar. Ayrılmış kırıklarda ise, çok şiddetli ağrı olup hasta bacağını oynatamaz ve dışa dönüktür. Kesin tanı röntgenle konulur. Osteoporotik hastalarda, dişlenmiş kırıklar röntgende atlanabilir, bu durumda bilgisayarlı tomografiden yararlanılabilir.

Tedavi:

Femur boyun kırıkları zor iyileşen kırıklardandır. Kırık nedeniyle femur başının beslenmesi bozulur ve femur başı avasküler nekrozu gelişebilir. Bu nedenle femur boyun kırıklarının tedavisi her yaş grubu için cerrahidir. Yaşlılarda femur başı parsiyel protezi, gençlerde anatomik redüksiyonu takiben, kalça kompresyon çivileri, çocuklarda ise, epifiz plağında az hasar oluşturacak ince multipl çiviler (Knowles çivileri) ile tespit yapılır. Protez uygulamalarından sonra erken hareket ve yük vermeye izin verilirken, internal tespit yapılanlarda radyolojik olarak kaynama dokusu görülünce ağırlık vermeye izin verilmelidir. Bu kırıklardan sonra görülen en önemli problemler, hastanın genel sağlık durumunun kötüleşmesidir. Bu nedenle hasta en uygun ve kısa sürede ameliyat edilerek ayağa kaldırılmalıdır, aksi takdirde, kalp ve solunum yetmelikleri sebebi ile hasta kaybedilebilir.

Yaşlılarda Kalça Kırıkları

Kalça eklemini oluşturan uyluk kemiğinin boyun kısmında veya trokanterik bölge denen boynun daha alt kısmında olan kırıklara kalça kırığı deniyor. Bu kırıklar daha çok yaşlılık döneminde görülen önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl 300.000 insan bu nedenle hastanede yatırılarak tedavi ediliyor. Acıbadem Hastanesi uzmanları kalça kırıklarıyla ilgili bilgi verdiler.



Kalça kırığı nasıl ve neden oluşur?
Yaşlılarda genellikle basit düşmelerle, gençlerde ise trafik kazası veya yüksekten düşme gibi yüksek enerjili travmalarla meydana gelir. Yaşlılarda osteoporoz (kemik erimesi) önemli bir etkendir. Osteoporozun özellikle menapoz sonrası kadınlarda daha yaygın oluşu ileri yaş döneminde kalça kırıklarının kadınlarda daha sık görülmesine neden olmaktadır. Zayıflamış kemik, hastanın örneğin evde ayağının bir yere takılıp düşmesiyle kolaylıkla kırılabilmektedir. İleri yaşla birlikte görmede, reflekslerde ve kas güçlerinde azalma, düzensiz tansiyon kişiyi düşmeye yatkın hale getirir. Yaşlı bir insanın ayaktayken yere düşmesi kalça kırığı için gereken enerjiyi fazlasıyla oluşturmakta, buna rağmen yaşlılardaki düşmelerin %2 den azı kalça kırığına neden olmaktadır.

Kaymış kalça kırıklarında tanı nasıl konur?
Kaymış kalça kırıklarında tanı koymak kolaydır. Hasta yürüyemez ve kalça bölgesinde hareketle artan şiddetli ağrısı olur. Kırık taraftaki bacak kısalmış ve dışa dönmüş durumdadır. Tanı için röntgen çoğu kez yeterli olur. Ancak yorgunluk kırıklarında ve kaymamış kırıklarda hafif bir kalça ağrısı ile aksayarak yürümek mümkün olabilir. Bu durumda ilaveten bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans gibi ileri tanı yöntemlerine başvurulur.

Kalça kırığının getirdiği diğer sorunlar nelerdir?
Yaşlılarda güçlükle dengede olan organ sistemleri ve ruhsal durum kalça kırığının oluşması ile tamamen bozulur. Yatağa bağımlı hale gelen hastanın metabolik dengeleri hızla bozulur. Şeker hastalığı, kalp hastalığı gibi önceden var olan hastalıkları giderek ağırlaşır. Yatağa temas eden yerlerinde yatak yaraları çıkabilir. Uzun süreli yatağa bağımlılık sağlıklı yaşamla bağdaşmamaktadır.

Kalça kırığında tedavi yöntemleri nelerdir?
Amaç hastayı yatağa bağımlılıktan bir an önce kurtarmak ve eskisi gibi yürümesini sağlamaktır. Bunun için tek çözüm cerrahi tedavidir. Cerrahi tedavide iki farklı seçenekten birine karar verilir: Bunlardan birincisi kırık parçaları uç uca getirip kaynatmayı hedefleyen ameliyatlardır. Osteosentez denen bu ameliyatlar çok yaşlı olmayan, ev dışı aktif yaşam beklentileri olan ve hastaneye gecikmeden getirilmiş hastalara yapılabilir. Bu ameliyatlarda özel vida veya çivi sistemleriyle kırık sabitleştirilir. Kaynama süresi boyunca hasta o tarafına tam yük verilmeden yürütülür. İkinci seçenek ise protezlerdir. Fizik aktiviteleri kısıtlı, hafıza problemi olan ve çok yaşlı hastalarda ameliyat ile kırığın üst parçası çıkarılıp yerine metal protez yerleştirilir. Böylelikle hastanın hemen yürütülmesi mümkün olur.



Kırık riski azaltılabilir mi?
İleri yaş grubunda görülen kalça bölgesi kırıkları daha çok osteoporoza bağlı olduğundan ve evde basit düşmeler sonucu oluştuğundan bazı önlemlerle kırık riski azaltılabilir. Osteoporozun ilaç ve egzersilerle önlenmesi ve tedavisi dışında yaşama alanında uygulanacak bazı önlemlerle düşme riski de azaltılabilir. Yürüme alanından halı parçalarının, kapı eşiklerinin ve kabloların kaldırılması, halıların sabitlenmesi, banyo gibi ıslak alanlarda kaymayan zemin örtüleri kullanılması, banyo ve tuvaletlere tutamak konulması ve yaşam alanının yeterli aydınlatılması bu önlemlerdendir.Unutulmamalıdır ki kırıkları önlemek, onları tedavi etmekten çok daha kolay ve ucuzdur.

İleri Yaşlarda Kırıktan Korunmak İçin Ne Yapmalı?

Yaş, osteoporozun ve dolayısıyla kırık riskinin en önemli belirleyici unsurudur. 65 yaş üsttü kadınların 3/1'i, erkeklerin 8/1'i osteoporatiktir. Yaşlıların 3/1'i her yıl en az bir defa düşerler. Tekrar düşme korkusuyla hareketleri azalır, bu da osteoporozu tetikler.

EN ÇOK GÖRÜLEN KIRIK NEDENLERİ NELERDİR?

65 yaşından sonra hareketsizlik, mental bozukluklar eklemlerde kordinasyon kaybına neden olur. Kas kütlesi kaybı çok olur postür bozukluğu gelişir, görme bozukluğu, anemi, hipertansiyon, hipotansiyon, diyabete bağlı bayılmaları kırık nedenleri arasına girer.

İLERİ YAŞLARDA YAŞANAN KIRIKLARIN EN ÇOK GÖRÜLÜDÜKLERİ BÖLGELER

- El bileği kırıkları
- Ayak bileği kırıkları
- Kalça kırıkları
- Omurga kırıkları
- Omuz kırıkları
- Dirsek kırıkları


KIRIK TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Daha basit olan kırıklarda tedavi bandaj ve omuz kol askısıyla yapılır. Ancak daha ciddi durumlarda ayrılmamış kırıklar alçı ile tedavi edilir. Saydığımız bu yöntemlerle tedavi edilemeyen kırıklarda ise cerrahi müdahale gereklidir. Yapılan ameliyatlarda ya plak, vidalar ve uygun çiviler kullanılır ya da tedavi uygun protezler ile gerçekleştirilir.

Yaşlı kırıkları gerekli tetkikleri yapıldıktan sonra olabilecek en uygun sürede deneyimli uzmanlar tarafından ameliyat edilmelidir. Özellikle protez ameliyatları erken harekete müsaade ettiği için yüz güldürücü sonuçlar verir:

- Hasta 48 saat içinde ayağa kalkar.
- Kendisi yemeğini yer.
- Wolker ile yürüyerek tuvaletine gider.
- Yatak yarası açılmaz.
- Enfeksiyon ve akciğer iltihabı riski azalır.
- Enboli riski azalır.

İLERİ YAŞLARDA KIRIKTAN KORUNMAK İÇİN NE GİBİ ÖNLEMLER ALINABİLİR?

- Ev içinde halı ve kilimleri kaldırılması veya raptiye ile tutturulması kayma ve takılma ile düşmeyi önler.
- Banyo zeminlerinde kaymayı önleyen örtüler kullanılması uygundur.
- Geceleri hafif bir ışık bulunmalıdır.
- Duvarlara bant halinde korkuluklar çakmak güvenli yürümeyi sağlar.
- Yatak yanında Wolker yürüme cihazı bulunması uygundur.
- Yatak başında ve banyoda telefon bulunması acil durumda ulaşılmayı kolaylaştırır.