Can Yücel

Can Yücel (21 Ağustos 1926 İstanbul - 12 Ağustos 1999 ), modern Türk şair. Kullandığı kaba ama samimi dil ve bariton sesi ile okuduğu Türk şiirinde farklı bir tarz yaratmıştır. Tek parti döneminin 7 yıl süre ile Millî Eğitim Bakanlığını yapan Hasan Ali Yücel’in oğludur.

Hayatı

1943 yılında, yakın dostu ve Ankara Atatürk Lisesi'nden sınıf arkadaşı Gazi Yaşargil ile birlikte yurt dışı eğitim bursu kazandığı halde, babası, dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel " Bakan, kendi oğluna torpil yaptı derler" diyerek karşı çıktı, söylendi. Gazi Yaşargil, bu bilginin doğru olmadığını, ikisinin de ailelerinin imkânlarıyla yurt dışına gittiklerini açıkladı. Ankara ve Cambridge üniversitelerinde Latince ve Yunanca okudu. Çeşitli elçiliklerde çevirmenlik, Londra’da BBC’nin Türkçe bölümünde spikerlik yaptı. Askerliğini Kore’de yaptı. 1958’de Türkiye’ye döndükten sonra bir süre Bodrum ve Marmaris'te turist rehberi olarak çalıştı. Ardından bağımsız çevirmen ve şair olarak yaşamını İstanbul’da sürdürdü. 1956 yılında Güler Yücel ile evlendi. Bu evlilikten iki kızı (Güzel ve Su) ve bir oğlu (Hasan) oldu.

Son yıllarında Eski Datça’ya yerleşti ve her hafta Leman, her ay Öküz dergilerinde yazıları ve şiirleri yayımlandı.Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel`e hakaretten yargılanan Yücel, 18 Nisan seçimlerinde Özgürlük ve Dayanışma Partisi`nin İzmir 1. sıra milletvekili adayı oldu. 12 Ağustos 1999 gecesi ölen şair, çok sevdiği günebakan çiçekleriyle uğurlanarak Datça'ya defnedildi.

Sanat Hayatı

Can Yücel, 1945-1965 yılları arasında `Yenilikler`, `Beraber`, `Seçilmiş Hikayeler`, `Dost`, `Sosyal Adalet`, `Şiir Sanatı`, `Dönem`,`Ant`, `İmece` ve `Papirüs` adlı dergilerde yazdı. Daha sonraları `Yeni Dergi`, ‘Birikim`, `Sanat Emeği`, `Yazko Edebiyat` ve `Yeni Düşün` dergilerinde yayımladığı şiir, yazı ve çeviri şiirleri ile tanınan Yücel, 1965`ten sonra siyasal konularda da ürün verdi. 12 Mart 1971 döneminde Che Guevara ve Mao'dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 15 yıl hapse mahkûm oldu. 1974’de çıkarılan genel afla dışarı çıktı. Dışarı çıkışının ardından hapiste yazdığı Bir Siyasinin Şiirleri adlı kitabını yayımladı. 12 Eylül 1980 sonrasında müstehcen olduğu iddiasıyla "Rengahenk" adlı kitabı toplatıldı.

1962'de İngiltere'deyken, 1709 yılından kalma, Latin harfleriyle taş baskısı olarak basılmış bir Türkçe dil bilgisi kitabı bulması geniş yankı uyandırdı. Şiirlerinde argo ve müstehcen sözlere çok sık yer veren, bu nedenle zaman zaman dikkatleri üzerine çekip koğuşturmaya uğrayan Yücel, ilk şiirlerini 1950 yılında `Yazma` adlı kitapta toplamıştır.

Can Yücel, taşlama ve toplumsal duyarlılığın ağır bastığı şiirlerinde, yalın dili ve buluşları ile dikkati çekti. Can Yücel'in ilham kaynakları ve şiirlerinin konuları; doğa, insanlar, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve duygulardır. Şiirlerinin çoğunda sevdiği insanlar vardır. 'Maaile' şairin kitaplarından birine koyduğu bir ad. Can Yücel için ailesi çok önemlidir: eşi, çocukları torunları, babası.. Bu insanlarla olan sevgi dolu yaşamı şiirlerine yansımıştır. 'Küçük Kızım Su'ya', 'Güzel'e', 'Yeni Hasan'a Yolluk', 'Hayatta Ben En çok Babamı Sevdim' bu sevgi şiirlerinden bazılarıdır.

Can Yücel ayrıca Lorca, Shakespeare, Brecht gibi önemli yazarların oyunlarından çeviriler yaptı. Shakespeare çevirileri (Hamlet, Fırtına ve Bir Yaz Gecesi Rüyası) aslına bağlı kalmayan, eserleri topluma aktarma amacıyla yaptığı çevirilerdir. Shakespeare'in ünlü 'to be or not to be' sözünü 'bir ihtimal daha var, o da ölmek mi dersin' şeklinde Türkçeleştirmiştir. 1959'da ilk baskısı yayımlanan 'Her Boydan' adlı kitabında dünya şairlerinin şiirlerini serbest ama çok başarılı bir biçimde Türkçeye çevirmiştir.

12 Ağustos 1999 tarihinde vefat eden Yücel'in cenazesi dönemin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina'nın katkıları ile Datça'ya getirildi ve 17 Ağustos 1999 tarihinde 1999 Gölcük depreminin meydana geldiği tarihte defnedildi. Ölüm yıldönümlerinde kutlamalar, "şarap" içiliyor gerekçesi ile Datça Belediyesi tarafından yapılmadı. "Mekanım Datça Olsun" isimli bir kitap yazması ve yayınlaması nedeniyle, mezarı Datça şehrine defin edilen Yücel'in mezarı, Datça'da adına tören düzenlenmemesi ve başka yerlerde yapılan törenler nedeniyle yıkıma uğratıldı ve mezar taşı parçalandı. Mezarı yakınında bulunan "Can Evi" isimli alan ise, bu yıkımın ardından kapatıldı.

Eserleri

Yazma (1950)
Her Boydan (1959, Çeviri Şiirler)
Sevgi Duvarı (1973)
Bir Siyasinin Şiirleri (1974)
Ölüm ve Oğlum (1975)
Şiir Alayı (1981, ilk dört şiir kitabı)
Rengâhenk (1982)
Gökyokuş (1984)
Beşi biyerde (1985, ilk beş şiir kitabı)
Canfeda (1985)
Çok Bi Çocuk (1988)
Kısa Devre (1990)
Kuzgunun Yavrusu (1990)
Gece Vardiyası Albümü (1991)
Güle Güle-Seslerin Sessizliği (1993)
Gezintiler (1994)
Maaile (1995)
Seke Seke (1997)
Alavara (1999)
Mekanım Datça Olsun (1999)
En Uzak Mesafe
Benim Adım Firuzansa Ne Olayım.
Cazcı firuzan (1997)
Hotuhların dramı
Biraz alıştım
Bördübet'ten Sedir Adası'na
Yüz Kitabı Şiirlerimden Seçmeler (2010)
Yaprak Dökümü

Çevirileri

Hamlet (Shakespeare)1992. İstanbul: Papirüs Yayınları, 1996.
Bahar Noktası (Bir Yaz Gecesi Rüyası'nın çevirisi) (Shakespeare) 1981. İstanbul: Papirüs Yayınları, 1996.
Muhteşem Gatsby (The Great Gatsby, F. Scott Fitzgerald), Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul, 1964.
Yeni Başlayanlar İçin Marx (Marx Para Principantes) 1977.
Salozun Mavalı (Peter Weiss)Bilgi Yayınları.

Kaynakça

1."Can Yücel'in Ölmeden Önceki Son Röportajı" (Türkçe). odatv. 12.08.2011
2. Yıldız, Ahmet (27.08.2010). "O Gömülürken Yer Sarsıldı" (Türkçe). odatv.

tr.wikipedia.org

Şiir Çevirileri

Şiir Çevirileri

66. Sone - William SHAKESPEARE
Alla`sen Söyle Nedir Aşkın Aslı Astarı! - Wystan Hugh AUDEN
Amerika Amerika Olsun Yeniden - Langston HUGHES
Ayrım - ZAHRAD
Bahçe - Ezra POUND
Deniz Meltemi - Stephane MALLARMÉ
Gönüllü Ölü - Charles BAUDELAIRE
Sardalyeci Kadınların Türküsü - Jacques PREVERT
Oy Reis! Koca Reis! - Walt WHITMAN
Yapracığı Gören Balık - ZAHRAD

Bestelenen Şiirleri

Bestelenen Şiirleri

Değişik, Yeni Türkü - Başka Türlü Birşey
Sevgi Duvarı, Ahmet Kaya - Sevgi Duvarı
Yapraktı, Yeni Türkü - Başka Türlü Birşey

Can YÜCEL'in Şiir Çevirileri - Sabahattin EYÜBOĞLU



Can YÜCEL'in Şiir Çevirileri

Şiir başka dile çevrilebilir mi, çevrilmez mi? Bu soruyu ortaya atanların çoğu çevrilemez deyip keserler. Şiir sanatı üstüne eğilmiş en keskin zekalardan biri, Paul Valery, daha da ileri gidip şiiri çevrilmeyen, başka türlü söylenemeyen şey olarak tanımlar. Bir şiirin güzelliği söylediği kadar belki ondan da çok söyleyişinde, seslerin, seslere bağlı anlam ve çağrışımların belli bir düzene sokulmasından olduğuna göre onu bozup bir başka dilde yeniden kurmak olacak iş değildir. Bir insanı yeniden yaratmak gibi bir şey bu. Kendi dilinde bile kılına dokundunuz mu bozulan, şiirken nesir oluveren bir büyülü sözü bambaşka sesler ve kelimelerle nasıl verebilirsiniz? Bütün bunlar doğru, doğru ama insanoğlu şiiri öteden beri dilden dile çevire gelmiş, nice şairleri yalnız çevirilerden tanımış, sevmiş, Homeros, Vergilius, Hayyam, Hafız, Shakespeare gibi şairlerin kaba yanlışlarla dolu çevirileri bile nice insanları büyülemiş.

Demek şiirin kendinde olduğu gibi çevirisinde de aklımızı, gündelik mantığımızı aşan bir taraf var. Demek şiirde seslerin, kelimelerin ötesinde öyle bir anlam var ki kolu kanadı kırılsa da insandan insana, dilden dile geçebiliyor. Tanrının sözü bile yetmiş iki dile çevrile çevrile yayılıyor. İncil'in Latince'den Fransızca'ya aktarılmış sözleriyle bir Fransız şairi beslenir, Yahudi bile İncil'deki şiirin tadına o şairin dilinden varabiliyor.

Bir garip gerçek de şu ki milletlerin şiir tarihlerinde en verimli devirler şiir çevirilerinin en çok yapıldığı devirler oluyor. Sözü uzatmamak için hemen kendi edebiyatımıza geçip yeni şiirimizin en bereketli yıllarına bakarsak çevirilerin ne büyük bir yer tuttuğunu görürürüz. Kalburüstü şairlerimizin hemen hepsi, hatta Cahit Sıtkı gibi şiirin çevrilmezliğine inananlar bile sevdikleri şiirleri Türkçeye çevirmezlik edemediler. Son yirmi yıl içinde Türkçe konuşmadık hangi dünya şairi kaldı? Aynı şiiri beş altı şairin çevirdiği bile oldu. Bu çevirilerin yeni şiir anlayışımızı ve zevkimizi yoğurmada ne büyük etkileri olduğunu da zamanla daha iyi göreceğiz.

O kadar ki yeni şiir akımının kaynağında şiir çevirilerini görenler bile olacak. Ben şu kadarını söylemeye kalkışıyorum: 1957 yılında Türk şiirinin en önemli olaylarından biri, belki de en önemlisi Can Yücel'in "Her Boydan" adı altında toplayıp yayımladığı şiir çevirileridir. Bu yayım Türkçe'de şiir çevirisinin ulaşabildiği son basamağı gösterdiği kadar Yeni Türk şiirinin hangi sularda olduğunu da belirtecek değerdedir bence. Türk şiirinin bir yandan dünyaya açılırken bir yandan da ne kadar öz benliğine, gün görmedik iç değerlerine gittiğini en iyi bu kitapta görebilirsiniz. Şiir bir bakıma en yaygın düşüncelerin en mahrem, en kendince söylenişi değil midir? Can Yücel'in çeviride yaptığı da bu işte: Dünya insanına seslenen şiirleri bizim Ali Veli'lerin diliyle söylüyor. Bir ucu Eluard'ın yüreğinde olan şiir kuşağının öbür ucunu Mehmetçik'in diline dayıyor. Mehmetçik ne anlar Eluard'dan diyecek şimdi bana bir mutlu aydın; sanki Mehmetçik anlamaz diye şairin Hacivat'ın diliyle konuşması gerekirmiş gibi.

Herhangi bir Fransız Eluard'ı, herhangi bir İngiliz Shakespeare'i anlamaz ona bakarsanız, ama bu şairler yine de herhangilerin diliyle söylemişler bütün düşündüklerini, hem en çapraşıklarını. Şair çoğunluğun anlamadığını söyleyen kişi de olsa, çoğunluğun diliyle, yani asıl dille konuşmadan kendini de anlatamaz, insanca konuşamaz, parlak söz kalıpları döktürür olsa olsa, koşacak yerde şitaban, ağlayacak yerde giriban, gülecek yerde handan olur. Nice sapıtmalardan sonra nihayet Cumhuriyetle erdiğimiz bu gerçeği öylesine oturtmuş ki kitabına,bir daha zor sapıtır artık Türk şairi. Şiirde sokak sarayın hakkından geldi gayrı. Başladığımız yere, Yunus Emre'ye döndük şiir dilinde. Merhaba memleket ve merhaba dünya!

Can Yücel pek mi kendinden yana çekmiş çevirdiği şairleri? Hep bir ağızdan mı konuşturmuş değişik şairleri? Kaldırım, meyhane Türkçesi -ki tadına doyamaz oluşumuzun bir hikmeti vardır elbet bu yıllarda- fazla mı ağır basıyor yer yer? Kalem efendilerinin inadınalık, meleğe karşı çöpçüden, öğretmene karşı öğrenciden, padişaha karşı Keloğlan'dan, kasabın kendine karşı sokak kedisinden yanalık, sözün biberlisini, küfürün sunturlusunu tutarlık tutamıyor mu kendini bazı şiirlerde? Olabilir, olabilir ama bir başkasını ezecek olan bu aşırılılklar Can Yücel'de uçurtmayı havalandıran rüzgar oluyor; dili varmıyor insanın bunlara dokunmaya. Neden derseniz Can Yücel en aşırı duygularını en soğukkanlı düzene sokmasını biliyor, düşünce coşkunluğunu biçimle, biçim düşkünüğünü cana sesleniş, ciğere gidişle, dil sarkıntılığını kafa olgunluğuyla gideriveriyor. O kadar ki insan sonunda Can Yücel'in biçim ustalığını mı yoksa gönül cömertliğini, doğrudan yana dolu dizgin gidişini mi öveceğini şaşırıyor. Merhaba biçim ve merhaba düşünce!

Can Yücel, kendi şiirini söyler gibi çevirmiş bu "Her Boydan" şiirleri. Cömertçe canını komuş başkalarının söylediklerine.Ha sen söylemişsin ha ben der gibi. İnsanın insanla kaynaşması her zaman güzeldir, şairin şairle kaynaşmasında bir başka sıcaklık, bir başka aydınlık oluyor: bir dille iki dilin tadını almak, bir canla iki canın sevincini duymak gibi bir şey. Bu cömert kaynaşma, bu dünyanın türküsünü benimseme gücü yok mu -ki Can Yücel'de var o- şairi şair eden tılsımı onda aramalı. Dylan Thomas'ın demek istediği de bu belki Can Yücel'in Türkçesiyle:

"Didiniyorsam ben türkülerin ışığında
Be ne ikbal, ne ekmek parası için
Ne fildişi sahnelerde keramet tellallığı
Ne işin cakası için filan
Didindiğim hep gönüllerin en kapalı kapısından
Verilesi hayrata."
(Ozanlık Üstüne)


Bu hayrat gönül, bu pir aşkına didinme olmadı mı harika çocuk da olsan boşuna. Bezirganların enayilik saydığı, ya da arkasından kimbilir ne türlü çıkar gördüğü şair cömertliği yok mu -ki Can Yücel'de var o- şu bizim topraklar onu bekliyor Yunus Emre'den, Kaygusuz Abdal'dan,Nesimi'den beri. Harika çocuk da olsan kırk yıl odun taşıyacaksın tekkeye, burnunu kırıp gözünü dört açacaksın dünyaya, şu bu beğendi diye asıl beğenmesi gerekene boş vermeyeceksin. Arapçaya Arapça, Latinceye Latince, İngilizceye İngilizce, adam olman için ne gerekse hepsini yeniden çocuk olasıya öğreneceksin ve... ve... dayatacaksın arsa al, bankaya para koy, kim kime dum duma, kim öle kim kala diyen dostlara uymak şöyle dursun, onları kendi yoluna imrendireceksin. Bütün bunları da niçin yapacaksın? Bir üstün güce yaranmak, bir başka dünyayı kazanmak için değil; sırf sahici insan olmak, küflenip paslanmadan yaşamak, dünyanın sabahlarına yakışmak için. Bir de tabii köyün kemençecisi olmanın tadı var: bir vuruşta köy halkını horona kaldıran kemençeci. Merhaba Can Yücel ve merhaba Her Boydan kemençecileri dünyamızın.

Sabahattin EYÜBOĞLU

Can Yücel' in Son Röportajı



Can Yücel' in Son Röportajı

Türk şiirinin önemli isimlerinden Can Yücel, 1999 yılının pek sıcak 12 Ağustos günü hayatını kaybetti. Odatv usta şairi 12. ölüm yıl dömünde saygıyla anıyor. Usta, ölmeden önce yaptığı son röportajını Datça’da eşiyle yaşadığı köy evinde vermişti.

İşte en önemli satır başları:

Can Yücel bir şiir insanı. Hatta bir “şiir insan.” Yaşanan her gün için hapishane duvarına atılan çentikler misali yüzündeki yüzlerce kırışıklığı, yakalandığı Allahın belası kanser hastalığı yüzünden iyice boğuklaşmış sesi ve hepsinden intikam alır, hepsini sarhoş edercesine ayakta duran beyniyle, kalemiyle, diliyle, “dilindeki küfürüyle” lâfını esirgemeyen bir Can Yücel’le beraberdik.

Datça’da, gerçek Türk insanının içinde, ışığını beğendiği, havasından üşümediği tek katlı köy evinde sohbetleştik. Rahatsızlığı yüzünden bütün röportaj tekliflerini geri çeviren “Can Baba”yla röportajımız, “Üsküdar iskelesinde iki boyacı çocuğun konuşması” adlı şiirinde de dediği gibi oldu: “Öyle güzel bir röportaj atıyoruz ki, Adem abem bile tutamaz, elleri yanar.”

Datça’ ya kaçışın sebebi nedir?

Önce Marmaris’e gelmiş, buraya da uğramış ve beğenmiştim. Sonra Marmaris’ten de ayrıldık ve İstanbul’a yerleştik. İlk olarak aşağı yukarı 10 sene önce geldim. Biraz param vardı ve buralar o zamanlar ucuzdu. Parayı denkleştirdik ve bir ev aldık. Tamir ettirdik. İstanbul da sıktı zaten. Havası bozuldu, tadı bozuk.

Artık Kuzguncuk, Üsküdar yok mu?

İstanbul’un pek keyfi kalmadı. Buralar daha iyi. Orası daha bir bozuk. Eski Üsküdar, Sultantepe, Selamsız böyle değildi. İlk olarak iskele tarafı elden gitti, sonra Balaban malaban da gitti. Hem fazla kalabalık. Zaten şimdi bir b.k da kalmadı. Kitapçı kalmadı, meyhane de kalmadı, hiçbir şey yok. Arasan bile kitapçı bulamazsın.

İnsanlar “şu işe girdim, şöyle yaptım” diye otobiyografilerini yazıyorlar. Oysa siz bir otobiyografi yazmadınız. “Ben bunu hissettim, şu şekilde duyumsadım” dediğiniz şeylere vücut verdiniz. Şiirleriniz için ruhunuzun otobiyografik fasikülleri diyebilir miyiz?

Her yazı parçasının öyle olduğunu kimse söyleyemez. Yaşadığım şeyleri yazdığım doğru. Ama doğrudan doğruya, mutlaka onları yazmak diye bir şey yok. Farklı konularda da, o an için hissettiğin, inandığın başka bir durum hakkında da yazabilirsin. Ama genel olarak şiirlerimin yaşadıklarımdan çıktığı yadsınamaz. Şiir hayattan çıkar. Ama günübirliğine çıkan bir olay vardır, bir durum vardır. Sizi etkiler. O zaman öyle hisseder öyle yazarsınız. Şiirin temelini tabii ki yaşadıklarımız oluşturur.

Yazdıklarınızla yaptıklarınız hep benzeşti. Şiirlerinizde varolan saldırganlıkla “kavlinizi hep fiilinizle ispat” ettiniz. Aynı anarşist, dürüst ve içten gelen tepkiyle yaşadığınızı söyleyebilir miyiz?

Bu büyük bir iddia olur. Aslında benim için biraz “höt be höt” bir adam denir. Yoksa nerede öyle yazdığı gibi yaşayan, yaşadığı gibi şiir yazan adam. Bu büyük iddiadır. Fazla “zartası zurtası” olmayan bir adam olduğumdan belki, benim için bu lâfı söylemek yerinde olabilir. Bu iddia bende biraz yerini buluyor olabilir. Ama her zaman değil. Hele böyle Türkiye gibi bir yerde, her istediğini, inandığını söyleyen adamı yaşatırlar mı?

Ettiğiniz bir lâf için hiç pişman oldunuz mu?

Ben genel olarak pişmanlık duymam. Hatta buna bir de lâf taktım; “Ben pişmaniye yemem” diyorum. Ama yine de biz yazar çizer takımı aşağı yukarı hukuku bilmek zorundayız. Başımızın belaya girmemesi için gerekli bu. “Bu lâfın ucu nereye çıkar” diye düşünmek zorundayız. Sözlerimizin nereye gideceğini iyi hesaplamamız, kanunları iyi bilmemiz gerekir. E, zaten bunca senedir öğrendik bu boku. Fakat yine bütün tedbirleri almana rağmen dil açık verebiliyor. Hatta bir davamda hakimin birine dedim ki “Hakim bey, ben kendimi yarı yarıya sizin gibi hukukçu zannediyordum. Bu sözden de beni şubeye çekeceğiniz hiç aklıma gelmiyordu. Ama siz benden daha iyi bir hukukçuymuşsunuz. Buldunuz ya bunda bir suç unsuru.” Eğer canın suç bulmak istiyorsa arayınca bulursun. Arayınca diyorum ama.

Peki söylemediğinizden pişman olduğunuz, şu lâfı şurada yapıştırmalıydım dediğiniz durumlar gerçekleşti mi?

O işi yıllardır öğrendim. Yerini buldum mu lâfı yapıştırıyorum. O konuda bir eksikliğim yok. Ama aslında onun dışında dilimin ucuna gelip de söylemediklerim var. Hatta şimdi bu tükürük bezleri ağzımı kuruttuğundan dolayı iyice sıkıntı çekiyorum. Karşıma yüzüne tükürülmesi gereken herifler çıktığı zaman tüküremiyorum. Böyle eksikliklerim var.

Sizin ve şiirinizin asıl besin kaynağı neydi? Sol mu sizi besledi, bir marangozun çalışması, bir balıkçı teknesi?

Genel olarak sadece babam değil bütün ev “harbi” konuşurdu. Zaten İstanbul lehçesini nedense pek kibar bir lehçe diye tanırlar. Halbuki değil. İstanbullu ince ince küfürlü konuşur. En kibarları saraylılardır. Onlar bile icabında küfür eder. Biz evde rahat konuşurduk, babamın arkadaşları gelirdi onlar da öyle konuşurdu. Benim dostlarım, şairler de, ressamlar da öyle. Hepsi küfür eder, düşündüklerini harbi harbi söyler. E, onlarla konuşa konuşa ben de kaptım bir şeyler tabii. Türkiye’de insanlara tanınan özgürlüklerden kala kala bir küfür etme özgürlüğü kaldı. Onu da elden kaptırdın mı geriye bir şey kalmaz. Onun için sıkı durmak lâzım. “Küfür etme özgürlüğüne sahip çıkmak lâzım.” Ele vermemek lâzım.

Babalar soyadlarının devamını görmek için erkek torun isterler. Siz babanız eski milli eğitim bakanı Hasan Ali Yücel’e bir torunun ömrüyle kısıtlı kalmayan bir soyadı devamı şansı verdiniz. Şiirleriniz bir erkek torun mu?

Bu çizgide ne yapmışsak memnunum. Babamı severdim, sayardım. Onun için ne yaptıysam değer yani. Daha sonraki aile fertlerimiz de iyi çıktı. Ressamı çıktı, balıkçısı çıktı, doktoru çıktı. Torunlarsa bela. Belki bütün büyükbabalara, büyükanalara konuşulduğu gibi aralarında “Bizim Ali Bey var, Deli Ali Bey. Şunu demiş, bunu demiş” tarzı konuşuyorlardır. Geçen gün bir tanesi, “Cumhuriyetin 75′inci yılı oldu. Bu süper cumhuriyeti ne zaman bitireceksiniz” demiş, gülmekten öldüm.

Peki kendinizi başarıyla anlattığına inandığınız bir şiiri tamamlayınca ne hissediyorsunuz?

Memnun oluyoruz tabii. Bir şey başarmanın gururu ve sevinci ekleniyor. Bir de üslûplu bir şiirim olduğu için “Şu şiirim şu dile mi kaçmış, falanca şairden biraz etkilenilmiş gibi algılanır mı” diye ben de kendi kendimi oturup eleştiriyorum. Bir şiiri yazdıktan sonra da bir sürü çaba harcıyoruz. Eğlenceli ama. Şiir eğlenceli, keyifli bir şey.

Çocukken en büyük düşünüz neydi?

Çocuklar “şu meslekten veya bu meslekten olacağım” diye düşünür, hayaller kurar. Ama bu bende olmadı. Yalnız ailem öğüt verdi, babam öğüt verdi. Babamın üretkenliğini ben de hissetmiş olabilirim. Kendimi böyle geliştirmiş, belki bundan etkilenmiş olabilirim. Eski Yunanca ve Lâtince okudum. Sonuçta politika molitika falan üçkağıda dönmüş. Şimdi ondan da olmadığıma memnunum. Eğer bir partiye falan girseydim, kimbilir kaç kere kovulmuştum. Her seferinde yeniden kovarlardı.

Son şiirlerinizden “Requiem”de, yarım yaşandığına bin pişman olunan, yarım kalan bir hayattan bahsediliyor. Ölümün ihmal edildiğinden dem vuruluyor. Bu yarımlığın sebebi ne?

Yarım kalan şu ki; insan yaşarken yaşamın kurallarından biri olan ölümü unutuyor. Mesela Fazıl Hüsnü’nün bir şiiri vardır: “Kimse getirmiyor aklına ölümü” diye. Bence ölüme de temas etmeli. İnsan yaşarken her zaman hatırlamalı ölümü. Bu bir bilinç meselesi. Aynı zamanda insanın hayatına aslen keyif katıcı bir şey. “Ölmek için yaşıyoruz” demek daha keyifli. Çünkü ölümü unutmaman, yaşama, yaşadığın ana daha fazla sahip çıkışını getiriyor peşi sıra. Bundan ötürü, ölümle beraber yaşamanın verimli bir hayat tarzı olduğuna inanıyor ve öyle yaşamamanın yarım yaşamak olduğunu iddia ediyorum. İnsan ölümle bitişik yaşarsa, bu ölüm korkusu daha fazla yaşama sahip çıkmaya yol açar. Daha “tam” yaşamayı sağlar. Düşünmemeyi eksiklik hissediyorum. Sonunda hiç ölüm yokmuş gibi yaşıyor insan.

Hiç kesinleşmiş cezanız var mı?

Son iki davam vardı. Bir tanesi Demirel’e bir lâf söylemişim. Onu inceliyor Yargıtay. Son gelişmeye göre Asliye Ceza 14 ay vermişti. Yargıtay’ın bir uyarısı olmuştu. Onlar da bu uyarıya yarı yarıya uymuşlar. Yine 14 ay vermiş, ama tecil etmişler. Ondan sıyırırız. Şimdi bir de başka davam var. Uzadıkça uzadı, ben de peşini bıraktım. “Meryem Ana”ya sövmüşüz. Gittik kendimizi savunduk, aşağı yukarı iki sene oldu. Valla ne oluyor bilmiyorum. Takip etmeye olanak yok. Bir bilirkişi geliyor, sonra ondan vazgeçiliyor, başka biri geliyor. Ne olacak, ne oluyor belli değil.

Son dönem şiirleriniz, edebiyatın yanısıra bir doktorun yaptığı bir deneyin aşamalarını teybe okuyor gibi. Daha değişik daha karamsar bir dil kullanılıyor.

Hastalıkla doğrudan doğruya ilişkisi var. Hastalık başka bir şey. “Hastalığın sonucu ölüm olsa bile, seyri bambaşka bir şey.” Acısı, ateşi var, sana bakanların haklı olarak sana verdikleri duygusal acı var, iğneler var, ameliyatlar var. Var da var. Hastanede bir sürü hastayla beraber yaşıyorsun. Çok da uzun sürerse hastalık bir hayat tarzına dönüşüyor. Başıma gelen neyse onu daha iyi anlamak için çaba gösteriyorum: “Urartulu bir ur.” Her şey konu oluyor da hastalık niye konu olmasın!

Hastalığı irdelemek…

Hastalığın girdisini, çıktısını, siyahlığını, aydınlığını irdelemek gerekir. Mesela 16′ncı yüzyıl Fransız yazarı Montaigne’nin “Denemeler” adındaki eserini okursanız… Oh-hooo. Kitabın yarısı hastalık ve ölüm hakkında. Adam neşeli bir herif aslında, ama safra kesesinde taş varmış. Ameliyatlar da o yüzyılda kolay değil. Doktorlar da söylüyor zaten, bu taş ağrıları, safra kesesi ağrıları “çok bok” ağrılar. Sinirlere dokunuyor, sistemi bozuyor. O dönemlerde ağrı kesici ilaçlar da gelişmemiş. Adam ağrı içinde “o kaplıca senin, bu kaplıca benim” dolaşıyor. O, hastalıkla yaşamayı öğrenmiş. Ama bu da demektir ki; eğer canım yanıyorsa aşağı yukarı yaşıyorum.

Peki eşiniz Güler hanım? Yıllar önce “Güler beni bırakıp gittiğinde, bütün ışıkları yakıyorum, yarım değil bir kalıp peynir alıyor, 35′lik değil, yetmişlik rakı sipariş ediyorum. Gören düğün var sanır.” diye bir şiir yazmıştınız. Nedir bu hafif çaplı üçkağıtçılık?

Güler iyi. O dönemler ben fazla kafa çekiyordum, o da kızıp gidiyordu. Adet haline getirmişti. Senelik izin gibi bir hale dönmüştü onun gidişleri.

Halen duyduğunuz bir kaygı var mı?

Para kaygısı hep oldu. Babamdan zaten hiç bir şey kalmadı. Ben şiirlerimle idare ettim hep. Şimdi vaziyetim biraz daha iyi. Kitaplarım satıyor, ev kirası vermiyoruz. Yani karnımızı doyurmak açısından bir sıkıntımız yok. Şu günlerde paraca sıkıntı çekmiyorum.

Neden hep underground dergiler, yayınlar? “Piyasa olmak”tan hep kaçındınız.

Yok be anam, baştan beri hiç yazdırmıyorlar ki. Benim yazdıklarım hep Dev-Yol’un Demokrat gazetesine, İşçi partisinin yayınına falandı. Yasaklı ne kadar organ varsa orada yazdım. Geçenlerde çok sevdiğim bir gazeteci dostum ölmüş. Cumhuriyet Gazetesi’ne bir yazı yazdım. İlhan Selçuk ilgilenmiş. Sevmiş de yazıyı, bana telefon ediyor: “Yahu,” diyor “Bizim gazeteye yazman için birimizin ölmesi mi lâzım.” Ben de ağzımı açıp bir şey söylemedim hani, “Bize yaz dediniz de yazmadık mı” diye.

Mahkemeler ikinci adresiniz gibi…

Biz hep damgalı adam olduk. Ben hayatım boyunca muhalif yaşadım. Devlet ve herkes beni menfi diye belledi. Onun için “kan grubum rh negatif.” Onun için düzenle birbirimize kan alıp veremiyoruz. Neyse ki çocuklar rahat büyüdü. Hasta masta olmadılar. Bu ana – baba için normalde büyük derttir ama biz kolay atlattık. Ağır hapisler yedim, iki sene askerlik yaptım. Mahkemeler yordu beni. İşsiz kaldık. İşsiz kalmanın da kendine göre derdi var. Hiç tanımayacağın adamları tanıyor, yapmayacağın işleri yapıyorsun. Sonuçta yine de kendi içimde, ruhumla barışık ve keyifli yaşadım.

Odatv.com

Bir Yudum İnsan - Can Yücel Belgeseli



Can Yücel Belgeseli

Can Yücel - 19 Mayıs



19 Mayıs

Bugün On dokuz Mayıs,
Mayısın on dokuzu!
Sen ey Türk istiklalinin koruyucusu,
Sen ey ülkemizin geleceği,
Sen ey demir parmaklıklarda barfiks yapan,
Ranzalarda parende atan
Sportmen ve kahraman Türk Gençliği,
Önünde senin bütün Kilit-bahirler açık,
Ama her zaman Samsun'a çıkılmaz a,
Bu sabah da avluda volta atmaya çık!

Can Yücel - 35. Damla




35. Damla

Aç Aç Aç

AÇÇ! AÇÇ! AÇÇ! diye haykırıyor yüzlerce mahkum.
Canımız yanmış gibi değil,
Canımız yana yana
Haykırıyoruz sahnedeki kadına:
AÇÇ! AÇÇ! AÇÇ!

Bir koçbaşı gibi zorluyor duvarları çığlığımız...
Açız çünkü,
Açız...
Hem sade
O kadına
Ve kadınlara değil,
Güneşe,
Yeşile,
Toprağa
Ve açık havaya açız,
Adam gibi çalışmaya,
İnsan gibi yaşamaya da açız...
Onun için de işte
Sahnedeki kadınla değil asıl,
Bu düzenin bazına asılıyoruz,
AÇÇ! AÇÇ! AÇÇ! diye haykırıyoruz.

Kilitleri aç!
Kelepçeleri aç!
Demir kapıları aç!
AÇÇ! AÇÇ! AÇÇ!

Açız çünkü,
Açız...
Hem sade
İçerde değil!
Güneşe,
Yeşile,
Toprağa,
Açık havaya,
Adam gibi çalışmaya,
İnsan gibi yaşamaya
Sade içerde değil,
Dışarda da açız...
Onun için de işte,
Sahnedeki kadına değil asıl,
Bu düzenin bazına asılıyoruz,
AÇÇ! AÇÇ! AÇÇ! diye haykırıyoruz.

Bize okul,
Bize yol,
Bize fabrika aç!
AÇÇ! AÇÇ! AÇÇ!

Yine de nazlanıyor sahnedeki rakkas...
Bu açmaza son çare,
Bi açık versin diye bakıyoruz,
Canımız yanmış gibi değil,
Canımız yana yana haykırıyoruz:
AÇAMAZ! AÇAMAZ! AÇAMAZ!..

Ama hala anlamıyor ki düzenbaz,
Gönül hoşluğuyla o açmazsa eğer,
Fırladığımız gibi bu TARİH denen sahneye,
AÇÇ! dediklerimizi biz
Kendi ellerimizle açacağız!.

Can Yücel - 66. Sone




66.Sone

Vazgeçtim bu dünyadan tek ölüm paklar beni,
Değmez bu yangın yeri, avuç açmaya değmez.
Değil mi ki çiğnenmiş inancın en seçkini,
Değil mi ki yoksullar mutluluktan habersiz,
Değil mi ki ayaklar altında insan onuru,
O kızoğlan kız erdem dağlara kaldırılmış,

Ezilmiş, horgörülmüş el emeği, göz nuru,
Ödlekler geçmiş başa, derken mertlik bozulmuş,
Değil mi ki korkudan dili bağlı sanatın,
Değil mi ki çılgınlık sahip çıkmış düzene,
Doğruya doğru derken eğriye çıkmış adın,
Değil mi ki kötüler kadı olmuş Yemen’ e
Vazgeçtim bu dünyadan, dünyamdan geçtim ama,
Seni yalnız komak var, o koyuyor adama…

W.Shakespeare
Çeviri: Can Yücel

Can Yücel - Ağıt




Ağıt

Dün gece seyrimde gördüm cerenim.
Kızlar ne kadar çok seviyorlarmış ki seni
Mosmor olmuş gül yazısı bedenin

Mosmor olmuş gül yazısı bedenin
Düşmüş sanki erguvanlar içinde
En genç burcu yıldızdan bir kalenin

En genç burcu yıldızdan bir kalenin
Uçmuş sanki uçsuz bir uçuruma
Gökyüzünün çakır gözlerinden

Gökyüzünün çakır gözlerinden
Düşmüş bir damla, bir deniz feneri
Işınlarıyla şile bezlerinin
Güdüyor çobansız kalmış tekneleri

Can Yücel - Akdeniz Yaraşıyor Sana




Akdeniz Yaraşıyor Sana

Akdeniz yaraşıyor sana
Yıldızlar terler ya sen de terliyorsun
Aynı ıslak pırıltı burun kanatlarında
Hiç dinmiyor motorların gürültüsü

Köpekler havlıyor uzaktan
Demin bir çocuk havladı
Fatmanım cumbadan çarşaf silkiyor yine
Ali dumdum anasına sövüyor saatlerdir

Denizi tokmaklıyor balıkçılar
Bu sesler işte sessizliğini büyüten toprak
O sesinin sardunyalar gibi konuşkan sessizliği
Hayatta yattık dün gece

Üstümüzde meltem
Kekik kokuyor ellerim hala
Senle yatmadım sanki
Dağları dolaştım

Ben senden öğrendim deniz yazmayı
Elimden düşmüyor mavi kalem
Bir tirandil çıkar gibi sefere
Okula gidiyor öğretmenim

Ben de ardından açılıyorum
Bir poyraz çizip deftere
Bir ada var sırf ebabil
Dönüyor dönüyor başımda

Senle yaşadığım günler
Gümüş bir çevre oldu ömrüm
Değince güneşine
Neden sonra buldum o kaçakçı mağarasını

Gözlerim kamaşınca senden
Ölüm belki sularından kaçırdığım
O loş suda yıkanmaktır
Durdukça yosundan yeşil

Kulaç attıkça mavi
Ben düzde sanırdım yıkıntım
Örenim alkolik asarım
Mutun doruğundaymışım meğer

Senle çıkınca anladım
Eski Yunan atları var hani
Yeleleri bükümlü
Gün inerken de öyle

Ağaçtan izdüşümleriyle
Yürüyor Balan tepeleri
Yürüyor bölük bölük can
Toplu bir güzelliğe doğru
Kadınım Yaraşıyorsun sen Akdenize

Can Yücel - Akis




Akis

Sen çaldıkça Teodorakis
Bir mor yağıyor üstüme…
Dudaklarım öpüşmekten mosmor…
Bir putum sanki ilahilerle

Denize fırlatılmış
Ve bir deniz yağıyor üstüme
Bakma sen sevgili Teodorakis
Açgözlü güvercinlerin didiştiklerine!

Avluların o en çakır keyiflisine
Mısır daneleri gibi serpilmişler ama
Mısır danesi değil ki bu adalar
Ne de biz güverciniz…

Sekerek o güneş güzeli çakılların üzerinden
Çıplak ayaklarımızın su sesleriyle
Birbirimize
Ve kendimize
Bilakis
Sen çaldıkça Teodorakis
Bir mor yağıyor üstüme

Can Yücel - Alkış ve Yuha




Alkış ve Yuha

Her alkışa bir yuha
17 aylık oldu ali bey ve benim torun
Rüzgarı alkışlıyor
Tutulan bir gümüş balığını alkışlıyor
Önüne konan karpuzu alkışlıyor
Kendi sesini alkışlıyor
Dileğim o ki:
Büyüdüğünde de çevresinde er geç dönecek boklukları da
Aynı heyecanla yuhalasın yeri göğü inletircesine..

Can Yücel - Allasen söyle nedir aşkın aslı astarı




Allasen söyle nedir aşkın aslı astarı

Kimine göre ufak bir çocuktur aşk,
Kimine göre bir kuş,
Kimi der, onun üstünde durur dünya,
Kimi der, kalp kuruş;
Ama komşuya sordum, nedense yüzüme
Manalı manalı baktı,
Karısı bir kızdı bir kızdı, sormayın,
Aşk edecekti tokadı.
Şıpıtık terliğe mi benzer yoksa
Yoksa kandil çöreğine mi,
Hacı yağına mı benzer dersin kokusu
Yoksa leylak çiçeğine mi?
Çalı gibi dikenli mi, batar mı eline,
Andırır mı yoksa pufla yastıkları,
Keskin mi kenarı yoksa yatar mı eline?
Alla’sen söyle nedir aşkın aslı astarı!
Tarih kitapları dokundurur geçer
Köşesinde kenarında,
Hele bir lâfı açılmaya görsün
Şirket vapurlarında;
Eksik olmaz gazetelerden, bilhassa
İntihar haberlerinde,
Maniler düzmüşler gördüm üstüne
Telefon rehberlerinde.
Aç kurtlar gibi ulur mu dersin
Bando gibi gümbürder mi yoksa,
Taklit edebilir misin istesen kemençede,
Ne dersin piyanoda çalınsa;
Çiftetelli gibi coşturur mu herkesi
Yoksa ağır aksak bir hava mı?
İstediğin zaman kesilir mi sesi?
Alla’sen söyle nedir aşkın aslı astarı!
Bir hâl oldum çardakların altında
Onu araya araya,
Küçüksu’ya baktım, orada da yok,
Boşuna çıktım Çamlıca’ya;
Anlamadım gitti bülbülün şarkısını,
Bir acayip gülün lisanı da;
Benim bildiğim o kümeste değildi
Ne de yatağın altında.
Aklına esince çıkarabilir mi dilini,
Başı döner mi asma salıncakta,
At yarışlarında mı geçirir hafta tatilini,
Usta mı düğüm atmakta,
Millet der peygamber demez mi,
Para mevzuunda nedir efkarı,
Borç alır borcunu ödemez mi?
Alla’sen söyle nedir aşkın aslı astarı!
Ona rastladığı zaman duyduğu şeyleri
Kabil değil unutamazmış insan,
Yolunu gözlerim bacak kadardan beri
Ama o geçmedi bile yanımdan;
Merdiven dayadım otuz beşine,
Öğrenemedim gitti bir türlü,
Nemene mahluktur bu düşerler peşine
Bunca insan geceli gündüzlü?
Gelsin ya, nasıl, pat diye gelir mi dersin
Burnumu karıştırırken tatlı tatlı,
Ya tutar yatakta bastırırsa sabahleyin?
Talih bu ya, otobüste nasırıma basmalı!
Gelişi yoksa havalardan anlaşılır mı,
Selamı efendice mi yoksa gider mi aşırı,
Değiştirir mi dersin bir kalemle hayatımı?
Alla’sen söyle nedir aşkın aslı astarı!

Can Yücel’in Wystan Hugh AUDEN’den çevirisidir.

Can Yücel - Amerikan Türküsü




Amerikan Türküsü

Doksanında bir madenci
Otururdu üç kızıynan
Dağ başında bir mağarada
En büyüğü Kılementayn.

Ah bir tanem, sunam benim
Ah bir tanem Kılementayn
Koydun beni, göçtün gittin,
Perişanım Kılementayn.

İnce belli, nazlıcaydı
Takunyası mor tahtadan;
Tökezlendi düştü nehre,
Çöktü köprü ta ortadan.

Su üstünde konca ağzı..
Kurtulunmaz çırpınmaynan;
Yüzme bilsem kurtarırdım;
Bakakaldım arkasından.

Dünyalar yıkıldı sandım;
Derdim günüm Kılementayn,
Kederimden fikrim şaştım.
Kırıştırdım bacısıynan...”

Can Yücel - Aslandan Al Haberi



Aslandan Al Haberi

Romalılar aslanlara atarlarmış Hıristiyanları.
O Hıristiyanlar ki
Romalılardan daha dürüst, daha düzgün, daha uygar bir
düzene inanmaktan başka suçları yoktu…
Romalılar oyalamak için işsiz yığınlarını
O zamanın gazetesi
Ve Hürriyet’i olan Coliseum stadyomunda
Aslanlara atarlarmış sen gibi ben gibi
Mehmet Turgut gibi insanları O Mehmet Turgut ki
İşsiz olmaktan başka suçu yoktu
İşsiz parasız evsiz-barksız
Ve aslanın kafesine girdiğini farketmeyecek kadar uykusuz…
O Mehmet Turgut ki
Libya’ya gitmek için sıra bekleyen bir
Kunuri Aslanıydı
Adana’nın Girne yolunda bir lunaparkta
Buldular parçalanmış vücudunu…
Sade Adana’nın Girne yolunda değil
Roma’da da böyle
Oyalamak için işsiz yığınlarını
Ve belki de azalsın diye işsizlerin sayısı
O zamanın gazetesi
Ve Hürriyet’i olan Coliseum stadyomunda
Aslanlara atarlardı sen gibi ben gibi
Mehmet Turgut gibi insanları… Ama Ali adındaki
O kendi de müebbete mahkum aslan
Aslanlar akıllanıyorlar mı nedir
Yemedi kardeşim yemedi
Kore Gazisi Mehmet Turgut’un göğsündeki
Silver Star nişanını!

Can Yücel - Atasözü




Atasözü

"Bütün solaki ve salaki tilkiler
Döne döne dolaşıp
Tıpış tıpış gelirler sonunda
Kemalizm dükkanına
Ve siroz olurlar."

Can Yücel - Ay! Ay! Ay!




Ay! Ay! Ay!

Şu gökteki ay var ya
Şu boktan şu yarım ay
Bakarsan bakarsan bakarsan
Bi tek sözüme bakıyor benim
Dolunay olmak için
O bana bakıyor
Ben ona.
O bana bakıyor
Ben ona,
Hepimiz ama
Hepimiz
Hepimiz
Bakıyoruz hep birbirimize
bakıyoruz hep bakıyoruz
ADAM olmak için hep
Ay! Ay! Ay!
O bana bakıyor
Ben ona.
O bana bakıyor
Ben ona
Canım yanarcasına
Ne zaman
Ama ne zaman olacak bu iş?
Bakıyorum bakıyorum da aya
Bakıyorum da ayın ayaklarına
Yatırmışlar yine Ahmed’i falakaya

Can Yücel - Baharla Ölüm Konuşmaları




Baharla Ölüm Konuşmaları

Memelerim koparıyor
Yüzyıl süren bir yalnızlık
Dile gelmişçesine
Nasıl nasıl bir sevinç yarabbi!
Ve ağrıya
Ağrıya tabi,
Ağraya
Ağraya ağbi..
Nakkaş Tepe de ancak
Bezmimize böyle gelmiştir
Gelincikleri ve Nazım Hikmet’leriyle
Yerbilimsel bir hapisten sonra
İçimdeki karanlığı patlatacağım
Zifiri bir su akacak
kamışımdan toprağa
Bir kedi yavrulayacak
Köpek dişli bir kedi
Ve böğürtlenler köpürecek ağzından
Yedikçe
Kendi
Kendini
Mayhoş
Ya da Posta Nazırı dedemden kalma
Mors’un en morundan bir karga
Konacak karşıki direğin doruğuna
Düşmanlarım öyle doldurmuşlar ki onu
Ne kadar taşlasan boş
Oynamıyor yerinden
Ben kargadan korkmam ama
Bunun gözleri baykuş
Ve tüyleri gün görmedik deniz dipleri kadar ıslak
Ve ötüyor
Ötüyor
Ötecek
Beni ışığa bağlayan
(Bağlayın beni ışığa!
Gerin telleri gerin!)
Beni ışığa bağlayan
O gelin telleri
O gelin telleri
Kopuncaya dek…
Ak pembe bahar yelkenleriyle
Güneşin rüzgarına gerilmiş
Bir badem ağacı gibi…
İçimdeki karanlığı patlatacağım
Ve beynimin en ölümcül yaşlarıyla
Ağlaya
Ağlaya
Yepyeni bir insan
Pırıl pırıl bir can
Bitecek toprağa…
İki çöpçü geliyordu karşıdan.
Biri
(Aynen Selahattin-i Eyyubi Haçlılar
Seferinden, sanırsın, pos bıyıklarıyla
Tarihin, süpürmeye gelmiş Prens Adalarını)
Öbürüne
(Marmara’yı bizim Yaşar Küklopsunun o
Anavavza gözüyle dünyanın en güzel
Atlarının neredeyse ineceği e biraz
Genişçe bir çakır su gibi görüyordu,eminim)
Eyitti kim:
Halk Partisi’nin solunda bir parti olsa
Hiç dinlemez oyumu ona veririm
Sevda Tepesinde geçen gün
Karşıki masanın altında
İki tane tavuk gördüm
Toprakla yıkanıyorlardı
Eşeledikleri çukurda
İnsanlar için de belki ölüm
Toprakla bi tür
Yıkanmaktır diye düşündüm
Üşüyor mu deniz
Üstüne boşandıkça yağmur?
Ondan mı dersin
Tüyleri böyle ürperiyor?
Ben de gidersem bi gün bu biçim bi sağnakta
Alı al moru mor bir sandal gibi acaba
Yıllar sonra yılmayıp yine
Çarpar mı yüreğim yurdumun sahillerine?
Buket diye bahçeli bir meyhane vardı Yenişehir’de
Yıkıldı çoktan GİMA var şimdi yerinde
Kenarı küpelerle çevrili o küçücük havuzun
Yamacında bir masa
Cahit Ağabeyle otururduk yaz gecelerinde
Fıskiyenin serpintisiyle sırılsıklamdı muşamba
Zaten Cahit’in gözleri daim yaşlı
“Şunu siliver!” derdi garsona
“Şu muşambayı siliver, mirim!”
Ne Cahit kaldı, ne Buket, ne fıskiye
Yine de bu bahar öğlesinde
Fıskiyenin üstündeki o kırmızı top gibi
-İsterse kalpten olsun, isterse-
Hop hop ediyor ya yüreğim bi düziye
Ruhum sıkıldıkça, ruhum,
Mızrapsız bir tambur gibi
Apayrı bir hava çalıyor vücudum
Ruhum sıkıldıkça ruhum,
Senden ayrı, kendimden ve kentten ayrı
Apayrı bir hava çalıyor vücudum
Kalk gidelim, kalk gidelim başka yere!
Başka yere, başka yere, başka yere!
Ruhum sıkıldıkça, ruhum,
Cemil Beysiz bir tambur gibi
Kendi kendini çalıyor vücudum
Yalıların surları boyunca giderken Kanlıca’da
Duvarda bir gedik ilişti gözüme
Uydurdum gözümü deliğe:
Bir bahçe
Bahçe değil bir havuz
Havuz değil bir bahçe
Üstü nilüfer kesmiş silme
O nefti yapraklarıyla gelmiş
O aksarı çiçeğiyle
Ne hevesle gelmiş kim bilir bu güzelliğe!
İnsanoğlu beni görsün diye mi?
Bahçede oysa
Bahçedeki bir havuz
Bir havuz ki bir bahçe
Ne in var ne cin ne bey ne ağa
Surları da çekmişler dört bir yanına
Bizler de varmayalım diye bu uçmağa
Sade bir garibim yavru kurbağa
Serilmiş o ortası çukur
O sal gibi yaprağa
Yarı suyun içinde
Yarı yansımış ışığa
Pırıla pırıl yeşile yeşil
Rezil mi rezil
Başladı birden haykırmağa
Başladı inin cinin ağanın beyin
Ne kendi görüp ne kimseye gösterdiği
Çevresine bizler görmeyelim diye
Surlar çektiği
O kimsesiz güzele türkü yakmağa
Şairim ben
Benim işte o kurbağa
Hep ölümü çalacak değil a Zangoç
Bu da
Sema’yla Asaf’ın kızına
Hoşgeldin demek için
Oysa
Ne kadar
Ne kadar
Ne kadar yalnız
Sanıyordum kendimi demin
At kestanelerini geçen süvari ışıklar
Er-erken kaldırmış hanımellerini
tühallah üşüyecekler!
Ve zeytinler eski Rum tenteneleriyle
Esen yel!
Esen yel!
Kim gördü böyle gül yiyen horoz
Tanyeri kokuyor sesi…
Yuvarlandıkça sanki bayırdan aşağı
Hapiste dolmuş bir şarap şişesi
Öbür horozlar da ayaklanıyor
Merdiven nakışlı ibikleriyle
Ve balkonlardan sarkarken
Düşleri bebelerin
Bir albayrak yarışı gibi
Horozlar nev-icad ediyorlar denizi
Hırsızlar!
Hırsızlar!
Ve deniz
Levent gölgeleriyle Turgut Reis’in
Bütün bu dizelerden alınıyor
Bir ala
Bir mora kesiyor yüzü
Esen yel!
Esen yel!
Bu sabah
Bir firardır
Kan-davasından bir çocuk
Kuşluk vaktine kalmadan önce
Güneşin kurşunlarıyla vurulacak
Ve akşamladımıydı çamlar
Ve karardımıydı
Tepelerde
Tepelerde
Öyle güzel ki esen yel
Esen yel!
Esen yel!
Bu sabah
Ve bu bahar
Bir firardır
Baruta koşan bir fitil
İfil
İfil
Öyle güzel ki esen yel!
Esen yel!
Esen yel!
Öyle güzel
Öyle güzel ki
Esmese de
Esmese de
Güzel
İçimden bir his bırakmıyor beni ölmeceye.
İçimden bir his.
Bir his ki
Çapraz oturmuş denizin kıyısına
Taş
Taş
Taş
Derken bir GÜNEŞ!
Tıpkı Üsküdardaki
Şemsi Paşa Camisi gibi.
Sen iskeletlerle değil diyor bana
Sen iskelelerle kuracaksın cesedini
Ve öyle köpeksin ki sen
Öldükten sonra bile
Yılmaz’ın UMUDundaki
Paytonların ardından
Koşacaksın hep
Geleceğe
Çın
Çın
Çın
Ve karnımın gevşemesine karşın
Taş..larımdaki tarçın
Bırakmıyor beni ölmeceye
Evet diyemiyorum
Diyemiyorum ki evet
O hayırlı
O hayırlı geceye
Ben de
Boğaziçi de bu bahar
Mavi sakalına erguvanlar takmış
Sarhoş bir İskele Babası kadar
Hem delikanlı
Hem deliler gibi ihtiyar

Can Yücel - Bakış



Bakış

Aynada bakma yüzüne
Başkalarının gözlerinin içine bak
Köpeklerin gözlerine bak
Kedilerin gözlerine bak
Ne kadar masum
Ne kadar mahzun
Ama birdenbire rüzgar esiyor
Sardunyalar açıyor
Kekikler kokuyor
Aynada bakma yüzüne
Ağaçların gözüne bak
Duvarların gözüne bak
Manavgat’a bak
Gözlerime gözlerime bak
Dünyanın gözlerine bak
Kendine aynada bakma
Sen öleceksin sonunda
Dünyanın gözleri kalacak ...