Çocuklarda Gecikmiş Konuşma ve Yapılabilecekler

Bazı nedenlere dayalı olarak çocuklarda konuşma gecikmesi gözlenmektedir. Bu nedenler doğumla birlikte veya doğum esnasında oluşabilen komlikasyonlar neticesinde ortay çıkabilir. Bu gibi sorunlar yaşayan çocukların ebeveynleri ne yapmalı, nasıl bir yol izlemeli, çocuğa yaklaşımı nasıl olmalı gibi bir takım bilgileri içeren yazımızı sizlerle paylaşıyoruz.






Dil gelişimi; seslerin, kelimelerin, sayıların, sembollerin, kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasını içerlerden bir süreçtir. Dil gelişimi doğumdan itibaren başlar ve yaşam boyu devam eder.

Anne-babaların çocuklarının gelişimine ilişkin olarak öncelikle bekledikleri aşama çocuklarının konuşmaya başlamasıdır. Bir çok çocukta gelişimin bir parçası olarak kendiliğinden gelişir ve devam eder. Bebek dünyaya geldiği andan itibaren önce ağlayarak, belli bir süre sonra ağlamanın yanında farklı sesler geliştirerek dış dünya ile iletişim kurar. Gelişim evrelerine baktığımızda 1 yaş civarı ilk anlamlı sözcüklerini çıkarıp, 2-3yaş civarı ise düzgün bir biçimde konuşmaya başlamış olmasıdır.
Genellikle dil gelişimde tüm çocuklar belirli bir sıra izler. Ancak bireysel farklılıklardan ötürü bu durum bazen böyle olmayabiliyor. Bazı çocuklar yaşıtlarına kıyasla daha geç konuşmaya başlayabiliyor. Bu her zaman konuşma bozukluğu yada ciddi bir sorun olduğu anlamına gelmeyebilir.

Gecikmiş konuşmanın belli başlı belirtileri:
• doğumla birlikte gelen veya doğum sırasında oluşmuş olan komplikasyonlar
• kromozom anomalileri, motor gelişim geriliği, işitme ve görme kaybı
• konuşma organlarındaki yapısal bozukluk
• zeka geriliği , otizm, yaygın gelişim bozukluk gibi problemler
• çevresel koşullar, uyaran azlığı vs

Bunların yanı sıra ;
• çocuğun işaret yada diğer iletişim biçimleri normal değilse (ya hiç konuşmazlar yada zor anlaşılan bir kaç sözcük kullanırlar )
• yutma, çiğneme gibi ek bir sorun varsa
• isteklerini öfkeli davranışlarla anlatmaya çalışıyorsa (ağlama, bağırma, vurma gibi )
• konuşmak yerine jest,mimik, işaret dili kullanmaya çalışıyorsa
• anlamsız sesler çıkarıyorsa
• çevresine karşı isteksiz ve ilgisizse
• yeni ortam ve durumlara uyum sağlamakta güçlük çekiyorsa
• kavramları geç ve uzun zamanda öğreniyorlarsa
• yalnız kalmayı tercih ediyorsa
• ailede gecikmiş konuşma öyküsü varsa çocuğu çok iyi gözlemlemeli, sıklığı ve devamlılığı takip edilmeli, ciddi bir sorun olasılığı olduğu fark edildiğinde zaman kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır.

Böyle durumlarda anne-baba çocuğa nasıl yaklaşmalı :
Öncelikle, sabırlı olunmalı, sevgi ve ilgi gösterilmeli, sık sık konuşulmalıdır, üzerinde baskı kurmadan konuşmaya teşvik edilmelidir.

Bunun yanı sıra;
• çocuğunuza hitap ederken tane tane ve düzgün konuşun
• daha ilk hece ve sesleri çıkarttığında söylediği sesleri ona tekrar ettirin
• sık sık soru sorun, size birşey anlatmaya çalışıyorsa dinleyin ve anladığınızı belli edin
• mümkün olduğunca yaşıtları ile oyun oynamasını sağlayın
• çocuğunuzla bebeksi bir şekilde konuşmayın
• bir nesneyi eline aldığında onunla ilgili bilgiler verin
• özellikle 0-3yaş döneminde televizyon izlettirmeyin, izliyorsa birlikte olun ve gördüklerini ona anlatın
• birlikte kaliteli zaman geçirin ve yaratıcı oyunlar oynayın
• sözcük dağarcığını artırmak için ona gün içinde yaptıklarınızı tek tek anlatın.

Çocuklarda Konuşma Gecikmesine Dikkat!

Çocuklar doğumdan itibaren dünyayı tanımaya, öğrenmeye ve ona adapte olmaya başlarlar.

Çocuklar doğumdan itibaren dünyayı tanımaya, öğrenmeye ve ona adapte olmaya başlarlar. Bu adaptasyon süreci boyunca belirli gelişim evrelerinden geçerler. Bu evrelere gelişim basamakları da denilebilir. Aileler sıklıkla çocuklarının gelişim basamaklarındaki sorunları, çocuklarının akranlarından olan farklılıklarını görerek veya (varsa) ağabey/ablalarının gelişimlerinden çıkarımda bulunarak fark ederler.

Bir ebeveynin genel gelişim normlarına göre çocuğunun gelişimini takip etmesi çok daha objektif bir yaklaşımdır. Önemli gelişim basamaklarından birisi dil gelişimidir. Bu basamaklara ilişkin yaş sınırları esneklik taşımaktadır.

Doğumdan İtibaren Çocuklarda Beklenen Genel Dil Gelişim Basamakları:

0-1. Ay: Yaklaşık 1-3 saat ağlar. Kucağa alındığında susar. Hareket eden kişiyi gözleriyle takip eder.

2.-3. Ay: Farklı durumlarda farklı ağlar, size cevap olarak mırıldanır.

3.-4. Ay: Tesadüfi olarak babıldar.

5.-6. Ay: Ritmik olarak babıldar.

6.-11. Ay: Gerçek konuşmayı taklit olarak babıldar ve mimikler kullanır.

12. Ay: 1-2 sözcük söyler, isimleri tanır, tanıdık sesleri taklit eder, basit yönergeleri anlar.

18. Ay: Adlar dahil 5-20 sözcük kullanır.

1-2 Yaş Dönemi: 2 sözcüklü cümleler söyler, sözcük dağarcığı gelişir, hoşça kal anlamında el sallar, tanıdık hayvan seslerini yapar, “hayır”ı anlar.

2-3 Yaş Dönemi: Vücut bölümlerini tanır, ismi yerine kendisinden bahsederken “ben” der, isim ve eylemleri birleştirir, sözcük hazinesi yaklaşık 450 sözcüktür, kısa cümleler kullanır, 3-4 rengi eşler, büyük-küçüğü bilir, aynı hikayeyi tekrar tekrar dinlemekten hoşlanır, bazı çoğul formlarını kullanır.

3-4 Yaş Dönemi: Bir öyküyü anlatabilir, 4-5 sözcüklük tümceler kurabilir, sözcük hazinesi yaklaşık 1000 sözcüktür, soyadını bilir, bazı çocuk şarkılarını bilir.

4-5 Yaş Dönemi: Geçmiş zamanı kullanır, sözcük hazinesi yaklaşık 1500 sözcüktür, renkleri ve şekilleri bilir, “neden” ve “kim” gibi soruları sıkça sorar.

5-6 Yaş Dönemi: 5-6 sözcüklü tümceler kullanır, sözcük hazinesi yaklaşık 2000 sözcüktür, nesnelerin neden yapıldığını söyleyebilir, uzamsal ilişkileri bilir (“üstünde”, “uzak” vb.), adresini bilir, aynı ve farklıyı anlar, her tür cümle biçimini kullanabilir.

Yukarıda bahsedilen dil gelişim basamaklarını daha da detaylandırmak mümkündür. Bu basamaklara göre dikkati çeken bir gerilik her zaman bir bozukluk olarak değerlendirilmez, ancak kritik dönemlerin kaçırılmaması bakımından da dikkatli olunmalıdır. Kesin bir şey söyleyebilmek için bir dil ve konuşma terapisti tarafından yapılacak ayrıntılı bir değerlendirme gereklidir. Genel olarak, dil-konuşma gecikmesinin belirtileri, istekleri konuşma yoluyla ifade edememe, konuşma anlaşılırlığının oldukça düşük olması, sözcük ve cümle yapısında gecikmedir.

Geç Konuşma-Gecikmiş Dil Nedenleri

Gecikmiş dil ve konuşmanın temelinde birçok sorun olabilir. Bu nedenlerden başlıcaları, işitme engeli, mental retardasyon, nörolojik bozukluklar, yaygın gelişimsel bozukluklar ve uyarıcı yoksunluğudur. Diğer taraftan hiçbir nedene bağlı olmaksızın gecikmiş dil ve konuşma da görülebilir.

Konuşma Terapistine Ne Zaman Başvurulmalıdır?

Çocuğunuz iki yaşında birkaç sözcüğü -eksik de olsa- kullanamıyorsa ya da üç yaşına geldiğinde tümceler kuramıyorsa mutlaka bir dil ve konuşma terapistine başvurunuz.

Eğer Dil ve Konuşma Becerilerinde Gecikmesi Olan Bir Çocuğunuz Varsa:

Dil çıktısı olmasa da iletişimi kesmeyin.
Her gün düzenli olarak iletişim ağırlıklı faaliyetler yapın
İletişimde bazı sözel ya da sözsüz iletişim becerilerini kullanın.
Paralel konuşma, genişletme vb. sözel tepkileri sık sık kullanın.
Çocuğun iletişime yönelik çaba göstermeye özendirin.
Ev içerisinde basit, yavaş ve çok karmaşık olmayan bir dil kullanın.
Çocuğun sadece sözcüklerine değil jest, mimik kullanımını da önemseyin.
Çocuğun zorunlu olarak iletişim kurması için fırsatlar yaratın.