Demir Eksikliği Beyin Gelişimini Yavaşlatıyor

Bebeklik çağında görülen demir eksikliği çocukların okul performansını da olumsuz etkiliyor.


Demir eksikliği, çocukların hem beyin gelişimini hem de bedensel gelişimini olumsuz yönde etkiliyor. Çocuklarda demir eksikliği tedavisinde geç kalınırsa hasarın da kalıcı olabileceğini belirten Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hilal Mocan, bebeklerin sağlıklı beden ve beyin gelişimleri için ilk bir yıl doğru ve demirce zengin beslenmenin önemine dikkat çekiyor.

Bebek beslenmesi konusunda Türkiye'de yapılan araştırmalara göre 5 yaş altı her 2 çocuktan birinde demir eksikliği görülüyor. Yoğun olarak 6 ile 36 ay arası çocuklarda yaşanan demir eksikliği, süt çocuklarında beden ve beyin gelişimini yavaşlatarak çocukların sosyal gelişiminin bozulmasına neden oluyor. Demir eksikliği olan çocuklarda beyin gelişiminin olumsuz yönde etkilendiği bilinirken, tedavi için hızlı büyüme döneminin kaçırılması halinde kaybın geri dönüşünün de mümkün olmadığı belirtiliyor.

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hilal Mocan, özellikle büyümenin çok hızlı olduğu 0 - 3 yaş bebeklik ve çocukluk döneminde Bebek beslenmesinin, çocuğun fiziksel ve beyin gelişimi açısından hayati öneme sahip olduğunu söyledi. Beyin gelişimi dolayısıyla bilişsel gelişimin beslenme ile çok yakından ilgili olduğunu belirten Mocan, "Beyin, demir eksikliğine karşı son derece hassas bir bölgedir. İlk 6 ay bebeğe verilebilecek en değerli besinin sadece anne sütüdür" dedi. Anneden depolanan demirin bebeğe ilk 6 ay boyunca yeterli gelebileceğine işaret eden Mocan, "Ancak özellikle 6. aydan itibaren anne sütü yetersizse, bebeklere litresinde 6 - 12 mg demir içeren formül mamalar ve demirce zengin olduğunu bildiğimiz ek besinler (et, yumurta, baklagiller gibi) verilebilir" diye konuştu. Pirinç unu, bisküvi, ekmek gibi kilo alımı dışında bebeğe faydası olmayan besinlerden kaçınılmasını gerektiğini de belirten Mocan, 1 yaşından önce inek sütünü de demir yönünden zayıf olduğu için önerilmediğini hatırlattı.

Erken çocukluk döneminde yaşanan demir eksikliği anemisinin, 11 - 14 yaşlarındaki okul performansının düşmesine neden olabileceğine dikkat çeken Prof. Mocan, "İki yaşına kadar demir eksikliği görülen çocukların fiziksel ve beyin gelişimleri düşük seviyelerde gerçekleşiyor. Sonrasında ise demir takviyesi yapılsa bile bunun telafisi mümkün olamıyor" dedi.

Demirden Zengin Beslenme Şart

Amerikan Pediatri Akademi Komitesi, yeni doğanların 9 - 12. ayda, prematürelerin ise 6. ayda demir eksikliği açısından taranmasını öneriyor. Süt çocuklarının demir ihtiyacının, uygun beslenme ile kaşılanamaması halinde 'Demir Eksikliği Anemisi' hızla gelişiyor. Bebeklerin 6. aydan daha uzun süre 'tek başına' anne sütü ile ya da demirden eksik ek gıdalarla beslenmesinin demir eksikliğini kolaylaştırdığı belirtiliyor. Bunun yanında inek sütüne dayalı beslenmede, inek sütünün demir içeriğinin ve emiliminin düşük olması bebeklerde demir eksikliğinin ortaya çıkmasında etkin rol oynamaktadır.

Çocuklarda Demir Eksikliği

Demir eksikliği ve demir eksikliği anemisi (kansızlığı)

Kan hücreleri için çok önemli ve gerekli bir element olan demirin eksikliğine bağlı gelişen kansızlığa demir eksikliği anemisi denir. Demir eksikliği her yaş grubunda görülmekle birlikte özellikle 6-24 aylık bebeklerde ve ergenlik çağında aneminin en önemli nedenidir. Ülkemizde demir eksikliği anemisi okul öncesi dönemde her 3 çocuktan birinde görülmektedir. Genellikle annede çok ağır demir eksikliği olmadıkça bebekte yeterli demir deposu bulunmakta, bu nedenle hayatın ilk 6 ayında demir eksikliği görülmemektedir. Altıncı aydan sonra demir eksikliği anemisi; hızlı büyüme, alınan besinlerde demirin yetersiz bulunması ve aşırı miktarda inek sütü ile beslenme (günde 500 ml den fazla) nedeniyle görülmeye başlar.

Demir neden önemli?

Demir, yaşam için çok önemli bir elementtir. Oksijen taşınması, yaşam için önemli olan proteinlerin sentezlenmesi, hücre solunumu, pek çok enzimin yapı ve işlevinde görev alır. Eksikliğinde sadece anemi değil, sinir sistemi gibi diğer sistemlerin işlevlerinde de bozukluklar ortaya çıkar.

Demir eksikliği neden ortaya çıkar?

Besinlerle alınan demirin %10'u ancak bağırsaktan emilmektedir.

-Besinlerle alınan demir miktarında azalma olması,

-Demirin bazı hastalıklarda bağırsaktan emiliminin bozulması,

-Vücuttan kan kayıplarının olması(adet gören kızlarda),

-Vücutta bazı durumlarda(hızlı büyüme dönemi gibi) demir ihtiyacının artması nedeniyle demir eksikliği görülür.

Demir eksikliği yada demir eksikiği anemisi nasıl anlaşılır?

Çocuğunuzda demir eksikliği ya da anemisi olabileceğini gösteren belirtiler şunlardır:

-Halsizlik, yorgunluk

-Çabuk yorulma

-Baş ağrısı, baş dönmesi

-Çarpıntı

-Deri renginde solukluk

-Tad alma duyusunda azalma

-Tırnaklarda kırılma ve çizgilenme

-Ağız köşelerinde yara

-Sinirlilik

-İştahsızlık

-Derslerde dikkati toplayamama

-Okul başarısında düşme

-Anlama ve algılama güçlüğü, zeka düzeyinde azalma

-Sık enfeksiyon geçirme

-Halk arasında uvunma denen, ağlarken morarıp kalma (katılma nöbeti)

-Büyüme-gelişmelerinde duraklama

-Azımsanmayacak derecede görülen; besin değeri olmayan toprak, kağıt, tuz, kireç gibi maddeleri yemek de demir eksikliğinin bir belirtisidir.

Demir eksikliği anemisinin tedavisi nasıl yapılır?

Tedavi olarak ağızdan alınacak damla veya şurup şeklinde demir içeren ilaçlar verilir. İlaçların tercihen çocuk aç iken verilmesi önerilir. Süt ve süt içeren gıdalarla birlikte verilmemelidir, verilmişse de en az yarım saat sonra ilaç verilmedir. C vitamini içeren içecek ve yiyecekler demir emilimini artırır. Beraber alınması faydalı olacaktır. Demir tedavisinin dozu ve süresi konusunda hekim önerisine uyulmalıdır, çünkü dozu ve süresi hastadan hastaya değişiklik göstermektedir.

Çocuğum demir ilacını içmiyor, ne yapmalıyım?

Demir içeren ilaçların tadı genelde pek hoş sayılmaz ve çoğu zaman çocuklar tarafından reddedilmektedir. Bu durumda ilacı portakal suyuna karıştırıp hem tadı nedeniyle içilmesini sağlar, hem de içerdiği C vitamini nedeniyle demir emilimini arttırmış oluruz.

Demir tedavisi sırasında ne gibi yan etkiler görülür?

Demir tedavisi sırasında dişlerde boyanma görülebilir. Bazen karın ağrısına neden olabilir, karın ağrısı varsa ilaç akşamları verilebilir. Bazı hastalarda midede yanma şikayetine neden olabilir. Böyle durumlarda ilaç tok karna alınarak bu problemle baş edilebilir. Zaman zaman ishal, kabızlık ve dışkı renginde siyahlaşma yada koyulaşma görülebilir.

Çocuğumu demir eksikliğinden nasıl koruyabilirim?

Çocuğunuz eğer zamanında doğmuşsa 4.ayda, erken doğmuşsa (prematür bebek ise) 1.aydan sonra çocuk hekiminiz tarafından koruyucu demir tedavisi başlanacaktır. Bunun yanında ek gıdaya geçildikten sonra demir yönünden zengin gıdalar verilmelidir. İnek sütüne 12.aydan sonra başlanması ve günde 500 ml'nin üstüne çıkılmaması da dikkat edilmesi gereken bir diğer husustur.

Demir yönünden zengin gıdalar nelerdir?

Yumurta sarısı, kırmızı et, karaciğer, üzüm pekmezi, mercimek, nohut, fındık, fıstık, susam gibi gıdalarda bol miktarda demir elementi bulunmaktadır.