EKSON SKIPPING
Bu calisma teknigi hastaligi Duchenneden hafif seyreden Becker tipine cevirmeyi amaclamaktadir.Bu ilk basta kulaga hos gelmesede hafif seyreden becker tiplerinde uzun yillar hastanin yasamini kucuk sorunlar disinda kendisinin yurutebildigi bilinmektedir.Bu yuzden basarili olunursa iyi bir gelisme olacagi gercektir.
Eksonlar bildiginiz gibi protein sifresini tasiyan bolgelerdir.ve duchenne ve beckerin sistematigi yazimizdan animsayacaginiz gibi eksonlar belli bir sira ile ardisik okunur.Bunlardan biri veya bir kaci veya ciftlerden biri mutasyon sonucu silinmis,kendini tekrar etmis olabilir.Okuma sirasinda hucre bu bozuk bolgeyi atlayip bir sekilde okumaya devam edebilirse distrofin bir sekilde(normalden uzun veya kisa) olusur.normal distrofin degildir ama az veya kismen iyi islev gorebilir.
Ve bu proteinin islevsellik durumuyla direk baglantili olarak Beckerin degisik siddette tipleri ortaya cikar.eger bozuk bolgede okuma kesilir veya devam etsede stop codona hemen ulasilirsa protein uretimi yarim kalir ,bircok aminoasit yapiya girmez ve bu eksiklik merkez bolgededir.Bu durumda protein islevsizdir ve Duchenne olusur.
Distrofin geninde sinirdakiler dahil exon sayisi 79 dur.Tedavinin mantigi, doganin beckerde yaptigini exonlar uzerinde suni olarak ve daha duzgun yapip okumanin sorunlu eksonu atlayarak devam etmesi ve stop kodona gec ulasmasini saglamaktir.Bu amacla mutasyonun durumuna gore exonun tamamen cikarilmasi,yada okuma zincirinin disina alinip eksonlarin yeniden baglanmasi,bazen kayip eksonun yanindaki eksonuda silmek gibi calismalar yapilmaktadir.
Teknik olarak bu durumda eksik bilgiye ragmen okuma devam ettiginden tamamiyle islevsel olmasada distrofin proteininin olusumunun tamamlanmasi mumkun olacaktir.Okumanin kalaninin duzgun olmasi nedeniyle olusan proteinin islevselliginin goreceli yuksek olacagi bu yuzden Duchennenin hafif tip Beckere donusecegi umuluyor.Tabiki bilimsel olarak cok karisik bir surec ama mantik kabaca bu.
Bukonuda bir cok bilim adami cok farkli yollar uzerinde calismaktadir.Hayvan deneyleri genelde stop codona erken ulasmaya neden olan exon 23un mutasyonu uzerinde yogunlasmis durumda.b testlerde bu exonun silinmesiyle okuma kesilmiyor ve olusan distrofin normalden cok az kisa oluyor ve islevselligi yuksek oluyor.
Ayrica 45 nolu eksonun yokluguda Duchenneli hastalarda oldukca sik gorulen exon mutasyonudur.fakat 45le birlikte 46 da yok olmusa okuma devam ediyor ama 46 mevcutsa okuma duruyor.Bu durumda 46yida cikarip 44un 47yle temasinin saglanmasi okumanin devami icin gerekli goruluyor.Boyle bir iliski 19 uncu ve 20 inci eksonlar arasindada vardir.
Duchenneli hastalardan alinan kas dokularinda yapilan bir calismada 45 yoklugunda 46da cikarilinca 16 saat sonra hafif kisa proteinin olusumunun basladigi gorulmus.48 saat sonra ise distrofin hucre mambraninda yerini almaya baslamis.bazi duchenne tiplerinde bir kac exonu birden skiplemek gerekiyor.teorik olarak buda mumkun.
Tekli veya multi skipping yontemi duchenneli hastalarin yuzde dokanindan fazlasinda ise yarayabilecegi ve hastaligini hafif seyreden becekere cevirebilecegi umuluyor.Bu sitemin exon zincirinin her iki ucundada buyuk mutasyonlar olan cok kucuk bir gruba(yuzde bes ile on arasi) simdilik fayda etmesi maalesef su anki bilgilerle mumkun gorunmuyor.ama ilerki asamalarda bu konudada gelismeler saglanmasi umuluyor.
Bu konuda en belirgin calisma Masatumi Matsuo (Kobe) isimli Japon bilim adaminca yapildi.duchenneli bir cocuktan aldigi dokularda yaptigi calismada eksik olan 20 nin yaninda 19 uncu exonuda cikarinca okumanin devam ettigini ve normalden yuzde uc daha kisa olan distrofin olusmunun basladigini gozledi.Ve hucrelerin yuzde doksaninin uretimin gozlendigini belirtti
.Bu laboratuvar calismasinin basarisindan sonra Japon tibbi etik kurulu bir hasta uzerinde calismasina izin verdi.Bu calisma icin Matsuo dokularini laboratuvar calismasinda kullandigi 10 yasinda yuruyemez durumdaki duchenne hastasi cocugu tedaviye aldi.haftada bir defa olmak uzere toplam dort defa , exon19 u skiplemek icin gerekli oligonucleoiti dammar icine vermis.Herseferinde kg basina 0.5 mg antisense oligonucleoit tuzlu suya karistirilarak damardan verilmis.Ikinci enjeksiyondan sonra yeni mRNA olusumunun basladigi tesbit edilmis.Ve her enjeksiyondan sonra mRNAlarin miktar olarak artisi bariz gozlenmis.
Dorduncu(sonuncu) enjeksiyondan bir hafta sonra mRNA da exon 18 in exon 21 e direk baglandigi saptanmis.Azda olsa distrofin olusumunun basladigi belirlenmis.fakat kaslarda guclenme henuz tesbit edilmemis.Calismanin ayni cocukta ayni sekilde bir yil sonra tekrar edilmesi planlaniyor.Bu calismanin sonucuna gore etik kurul daha genis bir calismaya izin verip vermemeyi kararlastircak.Bu calisma tek bir cocuk uzerine olsada insanlar uzerindeki ilk exon calismasi olmasi nedeniyle ve ilk gozlemlerin umut verici olmasi nedeniyle cok onem verilen bir calisma.
Ayrica biraz farkli bir oligonucleoit hazirlama yontemiyle farkli exon tipleri uzerinde Almanya Groningen ,Amsterdam universite hastahanelerinde Duchenne hastalariyla yapilacak bir faz 1 calismasinin hazirliklari yapiliyor.Exon calismalarindaki en buyuk problem oligonucleoit hazirlanmasi.Ayni oligonucleoit ayni exon eksikliginde farkli sonuclar verebiliyor,ve her hastaya ozel hazirlanmasi gerekebiliyor.Bu nedenle Almanya ve amerikada oligonucleoit yerine mini-genlerle calisilan laboratuvar(hayvanlarla) calismalari basarili sonuclar vermekte.Bu calismalarinda insanlar uzerinde denenmeye baslanabilecegi belirtiliyor.Ama bu calismalarin kesin sonuca ulasmasi daha zaman alacak gibi gorunuyor.
NOT:Eski tarihli olmasına karşın bu konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olsun ve Kraliçe nin yazısına biraz daha açıklık getirmesi için yapıştırdım...
