Küçük Şeyler

Midye kabukları küçük seylerdir. Çocukken ilgimi çekerdi; biriktirirdim.
Bir midye kabugu koleksiyonum vardı. Yetiskin
oldugumda, kumsallarda güzel renkli olanları elime alıp
ilgiyle bakmaya devam ettim. Ama birkaç yıl öncesine
kadar, o küçük midye kabuklarının içlerinde büyük bir
matematik tasıdıgını bilmiyordum.
Midye kabuklarındaki helezonu dikdörtgenler içine
yerlestirdiginiz zaman, Fibonacci dizisine uygun bir yapı
ortaya çıkıyormus. Fibonacci dizisi 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13,
21, 34... seklindedir. (Yani dizideki her sayı, kendinden
önceki iki sayının toplamıdır.) Midye kabugu, belki insan
kulagı, bu diziyi barındıran bir yapıya sahip.
Ayçiçeklerinin/günebakanların tanelerinin sıralanısı,
agaçların fidan verme, güllerin budanma düzenleri, hatta
eni--boyu zarif altın oranlı dikdörtgen, midye kabukları
gibi Fibonacci dizisini barındırıyormus içinde.
Bir midye kabugu veya bir ayçiçegi küçük bir seydir.
Sayıların 1, 2, 3, 5, 8... diye pes pese yazılması da bir
bakıma küçük, önemsiz bir sey sayılabilir. Ama midye
kabuklarında ve ayçiçeklerinde bu sayı düzeninin ortaya
çıkması, iste bu büyük bir seydir. Küçük seylerde, küçük
olasılıkların, sürekli bir kesinlikle gözükmesi büyük bir
seydir.
Bir insan parmagı, evrende çok küçük bir seydir. Ama bir
parmak izinin, geçmisteki ve gelecekteki tüm parmak
izlerinden farklı olması, iste bu büyük bir seydir.
(Olasılıklar aleminde, küçük olasılıkların mevcudiyeti,
bazen ise büyük olasılıkların imkânsızlıgı, büyük bir
seydir.)

Eski Yunan Felsefesi, "Arke (arkhe), ana sey nedir?" diye
baslamıstı ise. Dünyayı olusturan ana sey, kimine göre bir
maddeydi, örnegin toprak, hava, ates, su idi. Kimine göre
arke, atomdu. Pythagoras Usta, arkenin sayı oldugunu
söyledi. Ona göre uzayda sayıların dansı vardı; yerde,
gökte, müzikte sayıların dansı vardı. Muhtesem bir iddia.
Gerçekten, atomlarda, moleküllerde, galaksilerde, seslerin
dalga boylarında, müzikte, sayısal düzenler, matematiksel
tekrarlar var. Midye kabugunda, fidanlarda sayısal
düzenler var. Belki gerçekten de evrende sayılar dans
ediyor; bazen sessiz, bazen müzikle...

Midye Kabukları Üzerine Bir Siir

Bazen küçük bir sey, bütün bir yasamımızı gözden
geçirmemize yol açabilir. Geçen sene, Samsun'a konferans vermeye
gitmistim. Sabah otelin önündeki kumsalda yürüyüs
yaparken midye kabukları gördüm ve o gün su siiri
yazdım:

KOLEKSİYONCU

Kıyılar boyunca yürüdün yıllar yılı,
çakıl tasları topladın ve midye kabuklar...
Geçip gitmesin diye günler
çekmecelerde sakladın.
Topladıgın onca pul, kibrit, tas, kabuk
bir kıyamet gününde gelip seni bulacaklar;
"(İste!" diyecekler "bizi biriktiren çocuk";
ellerinden öpecekler.

Sanırım bu siirde, küçük bir midye kabugundan yola!
çıkıp bütün bir yasamı gözden geçirmis oldum.


Prof. Üstün DÖKMEN