Serebral Paralizi (Beyin Felci) Nedir?

Serebral Paralizi (Beyin Felci) nedir?

Serebral Paralizi’nin (SP) literatürde bir çok tanımı vardır. Ancak çok genel anlamıyla bir tanım yapacak olursak, doğum öncesi, doğum sırasında ya da doğum sonrası herhangi bir nedenle beynin hasar görmesi sonucu oluşan motor (ve bazı durumlarda mental) bozukluktur.

SP adale tonusunda bozukluk, anormal postür (duruş bozukluğu) ve bozuk hareket görünümüyle karşımıza çıkar. SP gelişimsel bir bozukluktur. Motor fonksiyonlarda bozukluğun yanında, duyu bozukluğu (sensory disfonksiyon), nistagmus, strabismus (gözde kayma, titreme gibi bozukluklar), zeka geriliği (mental retardasyon), davranış bozuklukları, öğrenme güçlükleri, dil-konuşma bozuklukları ve ağız-diş problemleri de görülebilir.

SP’nin tanımı ve tedavisinde önemli bir araştırmacı fizyoterapist olan Bobath, SP’yi "henüz gelişmemiş beyinde ortaya çıkan lezyonun santral (merkezi) sinir sistemi oluşumunu etkilemesi" olarak tanımlamaktadır.

Beyinde motor bölgenin (kol-bacakların tam kullanımı, yürüme, yemek yeme, merdiven çıkma gibi günlük yaşamı sürdürmeye yarayan hareket yeteneğini sağlayan beyin bölgesi) gelişimi 7-8 yaşlarında tamamlanır. Hamilelik döneminin başlangıcından 7-8 yaşlarına kadar beyinde oluşabilecek herhangi bir problem bu bölgenin fonksiyon bozukluğu olarak karşımıza çıkar. Ortaya çıkan tablo ise Serebral Paralizi olarak adlandırılır.

SP’de beyin hasarı ilerleyici değildir. Fakat ortaya çıkan sorun ömür boyu devam eder.

SP’nin görülme sıklığı

SP’nin görülme sıklığı hakkında çok net bilgiler olmamakla birlikte, ABD’de ölçülen oranlar dünya geneli için bir kıyaslama olanağı verebilir;

Amerika Serebral Paralizi Derneği’nin verilerine göre, ABD’de toplam nüfusun % 0.2’si (1000’de 2) SP’li. Buna göre ABD’de yaklaşık 1.000.000 SP’li var. Bu rakama her yıl 5000-7000 bebek ekleniyor.

Ülkemizde ise bu konuda yeterli ve güvenilir bir istatistik olmamakla birlikte, toplam nüfus içerisindeki SP’li oranının % 1.66 (600’de 1) olduğu tahmin edilmektedir. Buna göre Türkiye’de yaklaşık 700.000 SP’li bulunmaktadır.

Türkiye’de oranların fazla olması akraba evlilikleri, hamilelik döneminde geçirilen hastalıkların fazla olması ve bakım şartlarının yetersizliği, doğum şartlarının olumsuzluğu, bebek bakım hizmetlerinin yetersizliği, ilk çocukluk yıllarında bebeklerde bulaşıcı ve ateşli hastalıkların fazlalığı ve beslenme yetersizliği gibi nedenlere bağlanmaktadır.

SP’nin Nedenleri

Doğum öncesi nedenler

Genetik durumlar

*Hamilelik döneminde geçirilen enfeksiyonlar.

*Rubella, herpes.

*Fetal anoksi (Bebeğin anne karnında oksijensiz kalması; beyin kanamasına neden olur.)

*Plesentanın gelişim bozukluğu ya da erken ayrılması.

*Rh uyuşmazlığı (eritroblasis fetalis, hemolitik anemi, hiperbilurunemi)

*Metabolik hastalıklar (diabetes mellitus, hamilelik toksemisi)

*Gelişimsel bozukluklar (vasküler ya da iskelet yapıda)

*Beslenme bozuklukları.

*Sigara, alkol ya da madde bağımlılığı.

*Annenin enzim veya L-Dopa tedavisi görmesi.

*Akraba evlilikleri.

*Annenin aldığı ilaçlar (Zorunlu hallerde, doktor kontrolü dışındakiler)

*Hamilelik döneminde geçirilen tıbbi müdahaleler (Diş çekilmesi, operasyon, röntgen vb...)

Doğum sırasında oluşan nedenler.

*Zor doğum (Anoksi), plesentanın erken ayrılması, plesenta previa, uzayan doğum.

*İlaç sedasyonuna bağlı asfiksi nedeniyle beyin kan damarlarında kompresyon ve yırtılma.

*Prematüre (erken doğum), postmatüre (geç doğum)

*Kordon komplikasyonları.

*Geliş anomalileri (makat doğum, ayaktan geliş)

*Forseps ya da vakumla doğum.

Doğum sonrası (post-natal) nedenler.

*Düşük doğum kilosu.

*Vasküler hadiseler ve intrakranial hemoraj..

*Kafa travması.

*Ensefelopati.

*Toksik durumlar.

*Kardiak arreste bağlı anoksi.

*Nöbetler (Konvülzyon, epilepsi)

*Tümör.

*Viral ve bakteriyal beyin enfeksiyonları.

*Sarılık (Hiperblirunemi)

*Menenjit.

Serebral Paralizi'nin Erken Teşhisi

İnsan sağlığının söz konusu olduğu tüm durumlarda olduğu gibi, SP’li vakalarda da teşhis ve ardından yapılacak tedavi için mutlaka bir uzman kuruluşa başvurulmalıdır. Ancak bebekte ortaya çıkabilecek ilk belirtilerin aile tarafından da kolayca gözlenebileceği de unutulmamalıdır. SP’li vakalarda fizik tedavi ve rehabilitasyonun başarısı için erken teşhis çok önemlidir.



Yrd. Doç. Dr. M. Kerem, Hacettepe Üniveristesi

Serebral Palsy'li Çocuklarda Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar

SEREBRAL PALSY NEDİR?

Serebral Palsy (Beyin Felci), beyin veya beyinciğin doğum öncesi, doğum veya doğum sonrası zarar görmesi sonucu oluşan adelelerde kuvvet azlığı, istemsiz hareketler, motor gelişmede geriliktir. Hastalığın teşhisi ne kadar erken konursa bırakacağı hasarda o kadar az olur. Erken tedaviye başlanması çocuğun yaşantısını iyi yönde düzenlemesine olanak taşır. Çocuğun beyin yapısı doğumdan sonra 18 aylık dönemde en hızlı gelişim gösterir.

CEREBRAL PALSY NASIL TEDAVİ EDİLİR?


İnsan hayatının ilk 18 aylık dönemi gerek zihinsel gerekse motor yönden en hızlı ilerlediği devredir. Bu nedenle cerebral hareket bozukluğu olan çocuğun tanısı mümkün olduğu kadar erken konmalı ve hiç vakit kaybetmeden tedavi programına alınmalı. Tedaviye erken başlanmadığı taktirde, algı bozuklukları, anormal refleksler, postür bozuklukları vb. yerleşebilir. Bunun da tedavisi oldukça zordur.

Tedavi programı, hastalığın şekline, derecesine göre uzmanlar tarafından hazırlanır. Tedavi şekli aileye öğretilir ve belli aralıklarla kontrole çağrılır. Çocuğa en büyük yardımcı ve eğitici ailedir.

Fizyoterapi programında Vojta, Bobath (neurodevolopment treatment), Duyu Bütünleme terapisi gibi yöntemler kullanılmaktadır.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN BAZI DURUMLAR

1) Aileler İçin;

*Çocuğunuzu yerden alırken önce başını, daha sonra sırayla gövde, popo, ve en son ayaklar yerden kesilecek şekilde alın (henüz kendi kendine oturamayan, kalkamayan çocuklarda)

*Çocuğunuzu yere bırakırken önce ayaklar daha sonra sırayla ayaklar, dizler, kalça, gövde ve enson baş olcak şekilde bırakın.

*Kucağınızda taşırken yüzünün size dönük olmasına, ellerinin sizin gövdeniz üstünde olmasına, kalça ve bacakların iyice desteklenmiş olmasına dikkat ediniz. Bu çocuğun sizinle daha çok iletişim kurup sırt, boyun ve kol kaslarının da gelişimine destek olacaktır.

*Eğer çocuğunuz sırt üstü yatarken sürekli sırt kaslarını kasıp bir köprü şekline giriyorsa (istemsiz kasılma ile) başının altını, dizlerinin altını ve her iki kolunun altını elips bir simitin içine yerleştirerek çocuğunuzu pozisyonlayınız.

*Aşırı istemsiz kasılması olan çocuklarda ani dokunuş, yüksek ses ve ani hareketlerden kaçının.

*Eğer çocuğunuz çok gevşek bir postürde ise (hamur gibi) vücunun her yerine dokunmanız ve onunla daha çok temasta bulunmanız faydalı olacaktır.

*Çocuğunuz ancak destekli oturabiliyorsa, etrafına yastık sıkıştırıp işinize dalmaktansa ona zaman ayırıp kendi elinzle düzgün bir şekilde pozisyonlayıp onunla iletişim kurmanız ve bunu seanslar şeklinde uygulamanız daha faydalı olcaktır.

*Yatarken çocuğunuzun vücudunun simetrik ve düz durması önemlidir. Çünkü düzgün durma veya vücudu pozisyonlama bir algıdır ve bunu zamanında yerleştirmek gerekir.

*Otururken çocuğunuzun baş ve gövdesini dik durmasına dikkat edin.

*Çocunuza herhangi bir uygulama yaparken mutlaka bir uzmana danışın. Kulaktan dolma bilgilere itimat etmeyin.

*Çocunuza herhangi bir cerrahi bir işlem yapılacağı zaman birkaç uzmanla görüşüp ortak karar alınmasını sağlayın.

*Çocunuza herhangi bir şahıs tarafından uygulama yapılırken kişinin nerden nasıl bu yetkiye sahip olduğunu sorgulayın.

*Herhanbi bir eğitim veya tedavi yöntemi uygulanırken kullanılan program veya dayanakları sorun(neye göre bunu yapıyorsunuz)

****Kesinlikle çocuğunuzu uzman ellere teslim edin!

2) SP li çocuklar ile çalışan Eğitimciler için;

*Çocuğunuzun pozisyonu kesinlikle algısını etkilemektedir.

*Seans esnasında çocuğunuzun kendini güvende hissettiğinden emin olun, tedirgin bir sistem konsantre olamaz.

*Eğer kollarını kullanacağı bir aktivite yapıyorsanız sırtı ve vücunun diğer bölümleri kesinlkle iyi desteklenmeli. Bu kolları ile yaptığı aktivitede daha başarılı olmasını sağlıycaktır.

*Çocukla iltişim kurarken çocuğun gelişim yaşına uygun ses tonu ile konuşmak iletişimi geliştirebilir. Örneğin bebekler ile bebeksi ses tonu kullanmak.

*Çocuğa dokunurken hangi yönden dokunduğunuz çok önemli. Doğru olan çocuğa görsel alanı dahilinde dokunmaktır.

*Aktiviteler sırasında göz göze durmak daha etkindir.

*Çocukla belli bir program dahilinde ilerlemek ve değerlendirmek daha sağlıklı bir yoldur (portage, küçük admlar...)

*Oturamayan çocuklar ile yerde uygun pozisyonda çalışmak daha faydalı olabilir. Çocuğu kendi kapasitesinin üzerinde pozisyonlarda organize etmek zordur.

*Çocuklarla bazen normal eğitim araçlar konseptini dışına çıkmak faydalı olabilir (oyun kullanmak...)

*Çocuk eğer çok küçükse değerlendirme ve hatta bir kaç seans anne kucağında yapılmalı.

***Ve unutmayalım ki çocuklar için en önemli şey aileleridir, bunun için ailenin seansı izlemesi ve evde düzenli olarak çalışması sizin başarınızı çok etlileyecektir.

Serebral Palsy(Beyin Felci)

Cerebral Palsy (beyin felci), beyin veya beyinciğin doğum öncesi, doğum veya doğum sonrası zarar görmesi sonucu oluşan adalelerde kuvvet azlığı, istemsiz hareketler, motor gelişmede geriliktir. Hastalığın teşhisi ne kadar erken konursa bırakacağı hasarda o kadar az olur. Erken tedaviye başlanması çocuğun yaşantısını iyi yönde düzenlemesine olanak taşır. Çocuğun beyin yapısı doğumdan sonra 18 aylık dönemde en hızlı gelişini gösterir. Bundan dolayı santral koordinasyon bozukluğu ne kadar erken teşhis edilirse, çocuğa yardımınız o kadar çok olur.

Cerebral Palsy (CP) oluş nedenleri nelerdir?

Doğum öncesi nedenler:

a) Annenin geçirdiği mikrobik hastalıklar. (Kızamıkçık gibi)

b) Kan uyuşmazlığı (annenin Rh grubu (-), babanın (+) olursa kan uyuşmazlığı oluşur.)

c) Annenin özellikle ilk 3 ayda çektirdiği röntgen, kullanılan ilaçlar ve geçirdiği kanamalar.

d) Annenin aşırı alkol, sigara kullanımı, iyi beslenmemesi.

e) Annenin çok genç yada yaşlı olması.

f) 37 haftadan az ya da 42 haftadan uzun gebelik.

g) Akrabalık evlilikleri, genetik bozukluklar

Doğum sırasındaki nedenler:

a) Yavaş, uzun süreli yada çok hızlı doğum.

b) Erken doğum sonucu beynin oksijensiz kalması.

c) Müdahaleli doğum, ikiz, üçüz gibi çoğul doğumlar.

d) Kötü doğum şartları ve makat gelişi gibi normal dışı doğumlar

Doğum sonrası ya da yaşamının ilk yıllarındaki nedenler:

a) Ateşli hastalıklar (menenjit vs.)

b) Baş bölgesine gelen darbeler.

c) Geçirilen havaleler.

d) Zehirli maddelerle zehirlenme.

e) Ağır sarılık

Özellikle ilk 6 ayda görülen bozukluklar nelerdir?

a) Hareketin zor yapılması

b) Görme, işitme konuşmada bozukluklar

c) Zeka gerilikleri

d) Zayıf kas kontrolü

e) Kol yada bacaklardaki hareket bozukluğu. Tutuluş şekline göre şu adları alır:

1. Tetraspastik veya quadriplejik: İki kol ve iki bacakta görülen hareket bozukluğu.

2. Hemipleji: Aynı taraftaki kol ve bacağın hareket bozukluğu.

3. Dipleji: Bacakta felç, iki kolda daha az beliren felç.

4. Atetoz: Denge kusuru, istemsiz hareketler

Cerebral Palsy (CP) nasıl tedavi edilir?

İnsan hayatının ilk 18 aylık dönemi gerek zihinsel gerekse motor yönden en hızlı ilerlediği devredir. Bu nedenle cerebral hareket bozukluğu olan çocuğun tanısı mümkün olduğu kadar erken konmalı ve hiç vakit kaybetmeden tedavi programına alınmalı. Tedaviye erken başlanmadığı takdirde algı bozuklukları, anormal refleksler, postür bozuklukları vb. yerleşebilir. Bunun da tedavisi oldukça zordur.

Tedavi programı, hastalığın şekline, derecesine göre uzmanlar tarafından hazırlanır. Tedavi şekli aileye öğretilir ve belli aralıklarla kontrole çağrılır. Çocuğa en büyük yardımcı ve eğitici ailedir. Fizik tedavisinde genelde vojta ve bobath tedavi teknikleri uygulanır. Bundan başka özel eğitim ve konuşma tedavileri de verilmektedir.

cocukvegelisimi