Türkiye’de kadın hakları

Türkiye'de kadın hakları, Batı dünyasındaki gelişmelerle eşzamanlı olarak 19. yüzyıl ortalarında ortaya çıkmıştır. Günümüzde Türkiye'de kadınların en önemli sorunları şunlardır:

* Aile içi şiddete maruz kalmak
* Toplumsal ve kültürel baskının etkisi
* Eğitim-öğretim imkânlarından yararlanamamak
* Çalışma hakkından yararlanamamak
* İş yerinde ayrımcılık yapılması ve gelirde adaletsizlik.

Kadınların sosyal ve siyasal hakları elde etmeleri bir anda gerçekleşememiştir: 1924’de Tevhid-i Tedrisat Kanununun kabul edilmesi ilk adımdır. Atatürk siyasal ve sosyal yaşamda bilimin ve aklın önderliğine inanıyordu. Bir yandan eğitimin önemini vurgularken, diğer yandan da toplumun kadını, erkeği, çocuğu, köylüsü ve işçisiyle eğitilmesi şart olduğunu söylüyordu. Bunun sebebi de toplumun her bir parçasının ayrı bir işlevinin olduğuna, sosyal bütünleşmenin ve kalkınmanın ancak bu işlevlerin mükemmel bir şekilde yerine getirilmesiyle mümkün olacağına inanmasıydı.

4 Nisan 1926’da yürürlüğe giren Medeni Kanun, Atatürk’ün kadınlar hakkındaki adımlarının en önemlisiydi. Bu kanun sayesinde evlilikte çok-eşlilik yasaklandı, bununla da amaçlanan hedef aile içi ilişkilere düzen ve huzur kazandırmaktı. Dahası evlenme ve miras hukukunda, kadın erkekle eşit hale getirildi ve imam nikâhı yerine medenî nikâh şart koşuldu evlilik esnasında da sonrasında da kadın ekonomik ve hukuksal güvencesi sağlandı.

wikipedia

Kadının kendi soyadını kullanabilmesi

Kadının evlendikten sonra kocasının soyadını almakla birlikte, kendi soyadını da kullanabilmesi, 1997 yılında Medeni Kanun'da yapılan değişiklikle sağlandı.

Zorunlu temel eğitimi beş yıldan sekiz yıla çıkaran kanun, 1997 yılında yürürlüğe girdi. Aile içi şiddete uğrayan kişilerin korunması için gerekli tedbirlerin alınmasını düzenleyen 'Ailenin Korunmasına Dair Kanun', 1998'de yürürlüğe girdi.

wikipedia

Türkiye'de kadın hakları kronolojisi

Cumhuriyet öncesi

1843: Türk kadınları ilk kez, Tıbbiye Mektebi bünyesinde aldıkları ebelik eğitimi ile sosyal yaşamda yerlerini almaya başladı.

1847: Kız ve erkek çocuklara eşit miras hakkı tanıyan İrade-i Seniye yayımlandı.

1856: Osmanlı topraklarında kadınların köle ve cariye olarak alınıp satılmaları yasaklandı.

1858: yılında yayımlanan 'Arazi Kanunnamesi'nde mirasın kız ve erkekler arasında eşit olarak paylaştırılacağı hükmü yer alırken, kadınlar miras yoluyla mülkiyet hakkını kazandı. Aynı yıl Kız Rüştiyeleri açıldı.

1869: Kadınlar ilk dergilerine 1869 yılında kavuştu. Kadınlar için ilk sürekli yayın olarak nitelenen haftalık 'Terakk-i Muhadderat' dergisi yayımlanmaya başlandı.

1869: Kızların eğitimine ilk kez yasal zorunluluk getiren 'Maarif-i Umumiye Nizamnamesi' ise 1869 yılında yayımlandı. Bundan bir yıl sonra da kız öğretmen okulu 'Dar-ül Muallimat' açıldı.

Cumhuriyet Dönemi, 1923-1950

1926: Türk Medeni Kanunu'nu ile erkeğin çok eşliliği ve tek taraflı boşanmasına ilişkin düzenlemeler kaldırıldı, kadınlara boşanma hakkı, velayet hakkı ve malları üzerinde tasarruf hakkı tanındı.

1930: Kadınlara belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanındı.

1930: Doğum izni düzenlendi.

1933: Kız çocuklarına mesleki eğitim vermek amacıyla Kız Teknik Öğretim Müdürlüğü kuruldu.

1933: Köy Kanunu'nda değişiklik yapılarak kadınlara köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclisine seçilme hakları verildi.

1934: Anayasa değişikliği ile kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı.

1936: İş Kanunu yürürlüğe girdi. Kadınların çalışma hayatına düzenleme getirildi.

1937: Kadınların yeraltında ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılmasını yasaklayan 1935 tarihli 45 sayılı ILO sözleşmesi kabul edildi.

1945: Analık sigortası (doğum yardımı) 4772 sayılı yasa ile düzenlendi.

1949: Yaşlılık sigortasının kadın ve erkekler için eşit esaslara göre düzenlenmesi 5417 sayılı yasa ile sağlandı.

Cumhuriyet Dönemi, 1950'den sonra

1952: Sağlık Bakanlığı bünyesinde ana çocuk sağlığı hizmetleri verilmeye başladı.

1965: Gebeliği önleyici araçların satış ve dağıtımının serbest bırakılmasını ve tıbbi zorunluluk halinde kürtaj hakkı tanınmasını düzenleyen Nüfus Planlaması Hakkında Kanun çıkarıldı.

22 Aralık 1966: Eşit değerde iş için kadın ve erkek işçiler arasında ücret eşitliğini sağlayan 1951 tarihli 100 sayılı ILO sözleşmesi onaylandı.

27 Mayıs 1983: 10 haftaya kadar olan gebeliklerin kürtajla sona erdirilmesi ve gönüllü cerrahi sterilizasyon yöntemlerine izin verilmesi Nüfus Planlaması Hakkında Kanun'da yapılan değişiklikle sağlandı. Kürtaj için evli kadınlara kocadan izin alma koşulu getirildi.


wikipedia

Türkiye'de kadın haklarının gelişimine genel bakış

İlk dönemde daha çok kadınların eğitim hakkı ile ilgili olarak yapılan düzenlemeler, Avrupa'da yaklaşık aynı yıllarda gerçekleştirilen reformları çok kısa bir zaman aralığıyla izler. Örneğin (meslek ve elişi okulları dışında) kızlar için ilk devlet liseleri Prusya'da 1872'de, Fransa'da 1880'de açılmışken Osmanlı Devletinin ilk kız idadisi (lisesi) de 1880'de açılmıştır. Viyana üniversitesi ilk kız öğrencisini 1897'de, Sorbonne 1899'da, Alman üniversiteleri 1895 ile 1905 arasında kabul etmiş iken, İstanbul Darülfünun'unda karma öğretim 1914-1921 yılları arasında gerçekleşmiştir.

wikipedia.