-----------
Kuran ülkesinin muhteşem kapısı olan Fatihanın anahtarı olan besmelenin sembolize ettiği anlam aslında hayatın tümünü içine alan bir hayat felsefesi, müminin varlığa bakış açısının koordinatlarını veren bir âlem görüşüdür. Buna göre, işine Allahın adını anarak başlayan birinin bu davranışı şu anlamlara gelir:
a) Hamd ve şükür: Yaptığı işi Allah sayesinde yaptığını hatırlamış, Onun adını anarak ikram sahibine teşekkür etmiştir. Eğer okunan Kuran ise, onu okumaya besmeleyle başlamak, Kuranın kaynağını hatırlamak ve onu gönderene hamdetmek anlamına gelecektir. Eğer şükrederseniz, artırırım (14:7) ayeti gereğince, besmele o nimetin bereketini celbedecektir. Bu nimet Kuran gibi muhteşem bir nimetse, bunun artırılması oransal ve fiziksel değil manevi bir şekilde olacaktır ki, bu da Kuranın yüreğe, zihne, hayata daha fazla ışık saçması, daha fazla yerleşmesidir.
b) Bağlanma (ilsâk): Nasıl Kuranın anahtarı besmele ise besmelenin anahtarı da başındaki be edatıdır. Besmelenin başındaki be edatı ilsâk içindir. İlsâk, iki şeyi birbirine bağlamak, iki taraf arasında ilişki kurmak için köprü, geçit, bağlantı yapmak demektir. Peki, bu bağlantı neyi sembolize etmektedir? Bu bağlantı, İnsanın Allaha olan bağını sembolize eder. Besmele ile insan içkini aşkına, dünyayı ahirete, bedeni rûha, ednâyı alâya, ûlâyı ukbâya, geçiciyi kalıcıya, eşyayı mukaddese bağlamış olur. Bu anlamda besmele insanın Rabbi ile iletişime geçmek için kullandığı Allah tarafından verilmiş bir parola, bir şifredir. İnsan, maveraya bu şifre sayesinde ulaşır ve ötelere sesini bu sayede duyurur.
c) Allahtan bağımsız bir alan fikrinin reddi: Besmele çeken biri, Allahı işine karıştırmış, dahası işini Allahlı kılmıştır. Bu, aynı zamanda Tevhidin ameli bir boyutudur. Hayatını besmeleli hale getiren biri, hayatına Allahı şahit tutmuş, özetle hayatı ibadete dönüştürmüş demektir. Çünkü, Allahın razı olmayacağı şeylere besmele çekilmez. Bu Allahla istihza etmek anlamını taşır. Şu halde, hayatı besmeleli geçen biri, hayatını ibadete dönüştürmüş biridir.
d) Dua: Besmele, aynı zamanda Allaha çıkartılmış bir davetiyedir. Bir işe başlarken besmele çeken biri Allahım, bu işi senin yardımın olmadan yapamam. Senin verdiğin imkan, güç ve kuvvet sayesinde bu işe başladığımı biliyorum, bu işten umduğum amaca ulaşmak için de sana, yardımına ihtiyacım var demiş sayılır. Besmele bu anlamıyla bir duadır.
e) Zikir: Zikrin en geniş anlamının geriye dönük tefekkür, unutulan gerçeği hatırlama olduğu göz önünde tutulursa besmele, unutmakla malul olan insanın sahip olduğu tüm değerlerin kaynağını hatırlaması anlamına gelir. Zikrin amacının Allah ve ahlak bilincini insanda yerleştirmek olduğu hatırlandığında besmelenin işlevi daha bir aydınlanmış olur.
---------------------------------------------------------------------
Mustafa İslamoğlu